1. Az . nukleikoak
•Biomolekula organikoak (C, N, H, O, P). Nukleotidoz osatuta daude
•Nukleotidoak: 5C-ko azukre bat, az. fosforikoa, base nitrogenodun bat
•ADN
•ARN
Genetikako
kontzeptuak
Mutazioak
•Helize tankerako makromolekula. Nukleoan dago
• Nuklotidoen bi kate du. Kanpoaldean azukrea (desoxirribosa) eta az. fosforikoa eta
erdian base nitrogenodunak (zitosina –C, guanina-G, adenina-A, timina-T)
•A eta T / G eta C hidrogeno loturen bidez
•Informazio genetikoa bildu
•Funtzioak
•Zelulen jarduera osoa zuzendu. Proteinen sintesia (transkripzioa)
•Informazioa transmititu (bikoizketa)
•Nukleotido kate bat. Azukrea erribosa da. Base nitrog.: zitosina–Z, guanina-G, adeninaA, uraziloa-U
•Proteinen sintesian bitartekariak dira
•ARN mezularia, ARN transferentziazkoa, ARN erribosomikoa
•Kromatina: ADNa trinkotzeko era. ADNz eta proteina histonaz osatuta. Alez egindako lepoko baten
tankera du. Zelula zatitzen hastean, kromosomak eratzen ditu
Kromosomak
•Kromosoma: zatitzen ari den nukleoan dauden egitura trinkoak. Bastoi forma: kromatida ahizpak eta
zentromeroa. Giza zel. somatikoak: 23 kromosoma bikote (46). Giza ugaltze zel.: 23 kromosoma.
Diplodeak 2n, haploideak n. Kromosoma multzo ordenatua: kariotipoa
•ADNaren atal bat
•Karaktere bat zehaztuko duen proteina bat ekoizteko informazioa biltzen du
Geneak
•Giza genoma: gene guztien multzoa
•Severo Ochoak deszifratu zuen kode genetikoa: nukleotidoen eta aminoazidoen arteko balokidetasunak
•Informazio genetikoa erreplikatu. ADN molekularen kopiak egin
•Bikoizketa
•ADNaren kate bakoitza banandu eta nukleotido osagarriak elkartuz ADN bi molekula berdin
prozesua
lortzen dira
•ADNko informazio genetikoa ARNra pasatu.
•Trannskripzio
•ADN kate bikoitza zabaldu, eta horietako bat moldea da ARN osatzeko nukleotido
Kode
prozesua
osagarriak elkartuz
genetikoa
•ARNaren mezua erabili proteinak eratzeko
•ARNm nukleotik zitoplasmara irten eta erribosometan proteinak eratu
•Zitoplasman dauden aminoazidoak (proteinen osagaiak) ARNt-k garraiatuko ditu,
•Itzulpen
nukleotidoak eta aminoazidoak erlazionatu (3 nukleotido-aminoazido bat) eta aminoazidoak
prozesua
elkartuz proteinak eratuko dira
•Zelulen informazio genetikoaren asaldurak dira. Ondorio negatiboak, neutralak edo onuragarriak
•Genikoak: ADNaren nukleotidoen sekuentziari (geneei) eragin (base bat aldatu, gehitu edo desagertu). Bikoizketan gertatu
•Kromosomikoak: kromosomen kopuruari edo egiturari eragiten diote (ezabatzea, bikoizketa, alderantzikatzea,
translokazioa)

2. •Bioteknologia: izaki bizidunak edo horietatik eratorritako substantziak erabiliz pertsonentzako edo
ingurumenarentzako produktu onuragarriak lortzeko teknikak edo prozesuak
•Genoma eraldatzeko teknika, gene batzuk aldatuz, ezabatuz edo erantsiz.
•Ingeniaritza
genetikoa
•Teknikak
•Entzima murriztaileek ADN molekula hautsi, geneak bereizi eta lotu
•ADN birkonbinatzailea
Bioteknologia
•Intereseko ADN zati bat bakteria edo birus baten ADNan
(bektore) txertatu ondoren sortutako ADNa. Aukeratutako
geneen kopiak ugaldu.
•Klonazio genetikoa edo transgenikoak lor daitezke
•Entitate biologiko batetik abiatuta genetikoki horren berdina izango den beste bat sortzea
•Klonazioa
•Klonazio molekularra: intereseko ADNa isolatu, beste ADN batean txertatu eta organismo batean
sartu. Intsulina lor daiteke
•Zelulen klonazioa: umekiaren zelulak erabiliz ehunak edo zelula bereziak eratzeko
•Organismoen klonazioa: •Transferentzia nuklearra: eme obulu batetik material genetikoa atera;
klonatu nahi den organismotik zelula somatikoa hartu; obulua eta zelula
elkartu; enbrioa garatu; jatorrizkoaren banako berdina sortu
•Dolly ardia
•Polimerasaren kate
erreakzioa
•Arrasto genetikoa
Giza genomaren
proiektua
•ADN zati baten kantitate handiak lortzeko teknika in vitro.
•Termoziklagailua, ADN zatia, abiarazleak, entzima polimerasa (ADN erreplikatzeko
ahalmena), desoxirribonukleotidoak. Tenperatura altuko eta baxuko zikloak tartekatu
•Auzategi frogak egiteko, pertsonak identifikatzeko, aitatasuna frogatzeko… erabiltzen da
•Arrasto genetikoa ADN bereizgarriari esker pertsonak identifikatzeko eta bereizteko teknika
•Markatzale genetikoetan oinarritu: era berezi eta jakin batean errepikatzen diren
nukleotidoen sekuentzia
•Auzitegi eta aitatasun frogak argitzeko erabiltzen da
•1990. urtean James Watson burua izanik abian jarri zen
•Helburua: giza genoma osatzen duten 30000 geneak identifikatzea eta nukleotidoen posizoa zehaztea, geneen
alterazioengatik sortutako gaixotasunak prebrenitzeko eta egoki tratatzeko
•Bioetikari eta Giza Eskubideei buruzko Adierazpenak gizarte, lege eta ingurumen alderdiak aztertzen ditu
Ingeniaritza
genetikoaren aplikazioak
nekazaritzan
•Landare transgenikoen abantailak
•Toxinak ekoiztu →erresistenteagoak→pestizidarik ez
•Fruituak mantso ondu
•Farmaziarako gai interesgarraik
•Transgenikoen erabileraren ondorioengatik eztabaida handia dago. Espainain arto lur eremu handiak
daude

3. •Geneak obulu hartzaile ernatuan txertatu eta animalia guztiek izango dute gene hori
Ingeniaritza genetikoaren
aplikazioak abeltzaintzan
•Abantailak
•Animalia ekoizpena hobetu: masa handiagoa, gantz gutxiago, gihartsuagoak,
erresistenteagoak
•Giza proteinak dituen esnea ematen duten behiak lortu
•Minbiziza ikertzeko sagu transgenikoak sortu
•Desagertzeko zorian dauden espezieak ugaldu
•Genetikoak: material genetikoan alterazioak daude, beti ez dira gurasoengandik jaso.
•Herentziazkoak: belaunaldiz belaunaldi transmititu, baina beti ez dira agertzen
•Sortzetikoak: enbrioa garatzean edo erditzean sortu, herentziazko akatsen edo ingurumen arazoen
ondorioz
•1. mailakoa: aholku genetikoa, ernalketaren aurretik, transmititu ahal diren gaixotasunen
•Diagnostikoa arriskuari, hori arintzeko edo ezabatzeko aukerei buruzko informazioa.
Ingeniaritza genetikoaren
aplikazioak osasunean
Prebentzioa
•Ernalketaren ondoren
•Amniozentesia: emakume haurdunaren barrunbe amniozentikoko zelulak
•2. mailakoa atera, hazi eta material genetikoa aztertu
•Ezarpenaren aurretiko diagnostiko genetikoa: in vitro ernalketaren zigotoen
zelulak aztertu eta egokienak aukeratu, umetokian ezartzeko
•Terapia genikoa: gaixotasunak eragiten dituzten gene akastunak gene osasuntsuz ordezkatu edo gene
osasuntsu bat txertatu hornidura genetikoan. Metodoak: zuzena (mikroinjekzioa), zeharkakoa (bektoreak)
•Intseminazio artifiziala: emakumearen ugalketa aparatuan espermatozoideak
txertatu
•Aplikazioak
•In vitro ernalketa: emakumearen obuluak atera, laboratorioan ernaldu,
ugalketa medikuntzan
enbrioiak bihurtuta, umetokian ezarri
•Gametoen transferentzia intratubarikoa: obuluak eta espermatozoideak
emakumearen Falopioren tronpa batean ezarri zuzenean
•Zelula amak
Bioteknologia/
bioetika
•Era mugagabean eta propietateak galdu gabe ugaldu ahal diren eta zelula
espezializatu mota desberdinak sortu ahal diren zelula bereizgabeak dira.
•Enbrioiko zelula amak (umekitik), zelula ama helduak ( ehun helduetatik)
•Balizko aplikazioak: ehunak edo organoak sortu, zelulen bereizketa eta
espezializazioa ezagutu, sendagai berriak saiatu, eritasunak sendatu
•Kezka etikoak sortu: enbrioien manipulazioa eta suntziketa
•Sendagaien ekoizpena: antigorputz monoklonalak (zenbait eritasun detektatzeko proteinak), hormonak
(intsulina), txertoak (B hepatitisaren, errabiaren, koleraren eta elgorriaren kontrakoak)
•Eugenesia zientifikoa (Francis Galton): animalia eta landare espezien hobekuntza aztergai duen zientzia
•Eugenesia positiboa: ezaugarri onen herentzia. Eugenesia negatiboa: ezaugarri txarrak zituzten pertsonak elkartzea eragotzi
•Zientziaren etika: bizitzarekin eta izaki bizidunekin zer egin daitekeen eta zer ez zehazteko irizpideak