Powerpointpresentatie over het gedachtengoed van René Girard.

1. René Noël
Théophile Girard
1923 - 2015
De theorie van de mimetische begeerte
Waarom is er geweld?
Wat is de mens?
Wie ben ik?

2. 25 december 1923 geboren te Avignon
1943 – 1947 studie paleografie, filosofie en middeleeuwse geschiedenis te Parijs, École Nationale des
Chartres; afstudeerproject: dagelijks leven in Avignon in de tweede helft van de 15e eeuw
1947 - 1953 Vertrek naar V.S., Universiteit van Indiana, Doctor in de filosofie.
Franse taal en letterkunde
1951 Huwelijk met Martha McCullough, uit het huwelijk drie kinderen.
1953 – 1957 Aanstelling aan de universiteit van Duke in Durham, Noord Carolina en het Bryn Mawr
College
1961 Professor aan de John Hopkins Universiteit; Boek: De romantische leugen en romaneske
waarheid.
2005 Lid van de Académie Française
2015 Overlijden
Anderen over Girard:
Michel Serres: Hij is de Darwin van de menswetenschappen
Pierre Chaunnu: de Einstein van de menswetenschappen
Hans Achterhuis: Het was een soort openbaring.

3. Ressentiment
bij Friedrich Nietzsche (1944 – 1900)
1. De zwakken koesteren wrok tegenover de sterken, de
voornamen.
2. De zwakken ontwikkelen een (slaven) moraal, teneinde de
moraal van de sterken uit te schakelen.
3. Het ideaal van de zwakke is zich conformeren, zich
onderwerpen aan de moraal (van de kerk).

4. De moord op een imago, een schim, een
idool van de massa.
Pim Fortuin wordt vermoord door Volkert van der Graaf
John Lennon vermoord door Mark David Chapman
John W. Hinckley jr. poging tot moord op Ronald Reagan
Andrew Cunanan vermoordt Gianni Versace
Fan
Fanaticus
Fanatiek

6. De held, uitverkorene
1. De oproep
2. De held wil eigenlijk niet, weerstanden
3. De weerstand overwonnen
4. De helper
5. Het avontuur begint
6. Beproevingen
7. Overwinning
8. Bestemming, loutering
9. Terugkeer
Voortdurende fasen
1. Ellende, ballingschap
2. Verlossing, uitredding
3. Dankbaarheid
Eeuwige thema’s
1. Eros
2. Thanatos

7. George Bataille (1897 – 1962)
Het heilige is het verbodene
Doden is verboden
Het offer doden is een heilige handeling.
Samenhang van Dood en Liefde
Innerlijke ervaring in het zicht van Dood en Liefde

8. René Descartes (1596-1650)
• Je zou je kunnen afvragen waarom waardevolle
uitspraken vaker in de werken van dichters staan
dan in die van filosofen.
• Dat komt doordat dichters schrijven vanuit
bezieling en verbeeldingskracht.
• Er zijn vonken van kennis in ons, zoals in vuursteen;
door filosofen worden ze met de rede tevoorschijn
gehaald, maar door dichters worden ze er met de
verbeelding uit geslagen en daardoor geven ze
meer licht.

9. Modern mensbeeld
Sapere Aude Denk zelf
De rede
Autonoom
Individu
Authentiek
Wees je zelf
Pyramide van Maslow
Behoeften worden begeerten door imitatie van het model

11. De mens is niet in staat vanuit zichzelf te begeren; hij begeert wat
anderen begeren. We begeren wat een ander begeert.
Het geloof in de authenticiteit van het eigen begeren, is een romantische
illusie.
1. De held
2. De bemiddelaar
3. Bewondering, rivaliteit, haat, jaloersheid, naijver, kinnesinne
A. Begeerte
B. Rivaliteit
C. Crisis
D. Zondebok
Opgediept uit romans:
Don Quichot van Cervantes
Stendhal
Proust
Dostojevski

12. Mimetische driehoek
SUBJECT IKDASEIN
Il y a
Verlangen, begeerte mimentisch verlangen,
OBJECT
MODEL, voorbeeld, De ander
Obstakel, skandalon,
aanstoot

13. Spiegelneuronen
Ontdekking in 1990.

14. Emmanuel Levinas
(1906 – 1995)
Het ware leven is afwezig,

15. Het ware leven is afwezig,
maar wij zijn in de wereld.
In deze afwezigheid ontstaat
metafysica
en zij handhaaft er zich.
Ze is gericht op het elders, het
anders en het andere.
De metafysische begeerte
streeft naar iets heel anders,
naar het absolute andere.
Uit totaliteit en het oneindige.

16. Kernwaarden in de filosofie van Emmanuel
Levinas
1. Relatie met de andersheid. (Achrayut =
verantwoordelijkheid. Achar = de ander)
2. Het spreken en luisteren (Shema) tegenover het zien
en begrijpen (reductie) Relatie is Aprés vous
3. Het aangezicht (Panim) Transcendentie door de
immanentie van het gelaat van de ander. Het appél
4. Mogelijkheid tot moord wordt geboren als we de
ander gaan reduceren. In de shoah werden mensen
nummers.
5. Rechtvaardigheid, achting voor de ander

17. De mens is een spanningsveld tussen zichzelf en de anderen. (Levinas)
1. Verbinding met de ander: Wil tot macht,
verwerkelijking van het model.
2. Scheiding met de ander: Jaloersheid, ik ervaar de
ander als obstakel. Vijandschap
3. Identificatie met de ander: Bewondering als vorm
van jaloersheid, ik wil zijn als de ander.
Authenticiteit is een idee fixe, een schijnwerkelijkheid.
De mens bootst de ander na.
Wat missen we dan? Waarom?
Hoezo: Jezelf zijn?
Wie ben ik in hemelsnaam?
Socrates: Liefde is het ontbrekende

18. Dietrich Bonhoeffer (1906 – 1945)
Wie ben ik?
Ze zeggen me vaak:
je treedt uit je cel
rustig blij en zeker
als een burchtheer uit zijn slot.
Wie ben ik?
Ze zeggen me vaak:
je spreekt met de bewakers
vrij rechtuit en vriendelijk
als was je hun heer.
Wie ben ik?
Ze zeggen me ook:
je draagt je zwarte dagen
evenwichtig en waardig
als iemand die gewend is te overwinnen.

19. Ben ik werkelijk wat anderen van mij zeggen?
Of ben ik alleen wat ik weet van mijzelf:
onrustig vol heimwee
ziek als een gekooide vogel
snakkend naar lucht als werd ik geworgd
hongerend naar kleuren naar bloemen en vogels
dorstend naar een woord naar een mens dichtbij
trillend van woede om willekeur om de geringste
krenking
opgejaagd wachtend op iets groots
machteloos bang om vrienden in den vreemde
moe en te leeg om te bidden te danken te
werken
murw en bereid om van alles afscheid te nemen?

20. Wie ben ik? De een of de ander?
Ben ik nu de een en morgen de ander?
Ben ik beiden tegelijk?
Huichel ik voor de mensen
en ben ik in mijzelf een verachtelijk
huilende zwakkeling?
Lijkt wat nog in mij is op een verslagen
leger
wanordelijk vluchtend na de verloren
slag?
Wie ben ik?
Ik ben de speelbal van mijn eenzaam
vragen.
Wie ik ook ben Gij kent mij
ik ben van U mijn God.

22. Soren Kierkegaard
(1813 – 1855)
De mens is geest.
Maar wat is geest?
Geest is het zelf.
Maar wat is het
zelf?

23. Maar wat is het zelf?
Het zelf is een verhouding
die zich verhoudt
tot zichzelf
het is in de verhouding
het feit
dat de verhouding
zich tot zichzelf verhoudt.
Uit: De ziekte tot de dood

24. De mens is een synthese tussen:
1. Eindigheid & oneindigheid
2. Tijdelijkheid & eeuwigheid
3. Noodzakelijkheid, plicht & vrijheid
en uit dit besef wordt het Zelf
en we ervaren vertwijfeling
twijfel is de oerzonde
van de onwetendheid

25. Drie stadia van Kierkegaard
1. Esthetisch stadium
2. Ethisch stadium
3. Sprong naar het geloof

26. Zelf, ego, ik
Wil tot macht
Vervreemding
Leegte
Angst
Twijfel
Wat is de mens?
Nefesj
Nesjamah
OLAM HA ZE
Boom van kennis van goed en kwaad
De natuurlijke mensOnrustig is
mijn hart…..
DoodIk gerichtheid
De eerste Adam

27. Nefesj
Nesjamah
OLAM HA BA Koninkrijk Gods
Verenig mijn hart om uw Naam te vrezen
Psalm 86:11
THORA
LOGOS
Woord
Jezus
Wijsheid
Shalom, harmonie, Tamiem
Van omhoog geboren worden
Tikkoen olam
Boom des Levens
LevenLernen
De tweede Adam
De geestelijke mens

28. Maar van de vrucht des booms,
die in het midden des hofs is,
heeft God gezegd:
Gij zult van die niet eten,
noch die aanroeren,
opdat gij niet sterft.
Toen zeide de slang tot de vrouw:
Gijlieden zult den dood niet sterven;
Maar God weet, dat,
ten dage als gij daarvan eet,
zo zullen uw ogen geopend worden,
en gij zult als God wezen, kennende het goed en het kwaad.
En de vrouw zag,
dat die boom goed was tot spijze,
en dat hij een lust was voor de ogen,
ja, een boom, die begeerlijk was om verstandig te maken;
en zij nam van zijn vrucht en at;
en zij gaf ook haar man met haar,
en hij at.
Genesis 3: 3-6

29. Gevoel
Dionysisch
Rechter hersenhelft
Jetzer ha Ra
Esthetisch
zintuigen
Kwaad
Verstand
Appolinisch
Linker hersenhelft
Jetzer Tov
Ethetisch
denken
Goed
vertwijfeling
angst
vervreemding
Zelf, Ego, Ik
Boom van kennis
Kinderen van de
duisternis
Nimrod
Esau
Babel
Grieken
Perzen
Egypte
Rome
Macht
Heersen
1e Adam
Dood
Ballingschap
Machthebbers
Emeth
Vertrouwen
Thora, lernen, gebed
Bina, Chockma, Daath
Boom des levens
Kinderen van het licht
Jakob, Israel, JEZUS
2e ADAM
Liefde, dienen
Leven
Verlossing
Liefhebbers
Sprong naar het geloof
Van boven geboren worden
De mens is verdeeld,
tweeheid
Mens, waar zijt gij?
Met Christus ben ik gekruisigd, en toch
leef ik, dat is, niet meer mijn ik, maar
Christus leeft in mij. Gal 2:20
Want ieder, die zijn leven zal willen
behouden, die zal het verliezen:
maar ieder, die zijn leven verloren
heeft om Mijnentwil, die zal het
behouden. Lucas 9:24

30. Der Ursprung der christlichen Ethik
ist nicht die Wirklichkeit des eigenen Ich,
nicht die Wirklichkeit der Welt,
aber auch nicht die Wirklichkeit der Normen und Werte,
sondern die Wirklichkeit Gottes
in seiner Offenbarung in Jesus Christus.
……mit welcher Wirklichkeit
wollen wir rechnen in unserem Leben?’
Dietrich Bonhoeffer
Gij zult niet begeren, de vrouw van uw naaste, noch zijn knecht,
noch zijn dienstmaagd, noch zijn os, noch zijn ezel, noch iets wat
uw naaste toebehoort.
Exodus 20:14

32. Kritische distantie,
wantrouwen
Opnieuw verstaan
2e naïviteit
Schema Paul Ricoeur, Hegel
en Kierkegaard
Zintuigen,
ervaring
gevoel,
esthetiek
De rede, ethiek
De sprong
Begrijpen, 1e naïviteit, onmiddellijke beleving, vertrouwen fenomeenThese
antithese
synthese

33. Moderne mythen in onze post-
moderne cultuur volgens René
Girard
1. De mens is autonoom
= romantische leugen
2. De rede redt van geweld
= onze orde is niet redelijk en
vreedzaam, maar gebouwd op geweld
en uitsluiting
3. De bijbel is achterhaald
= de bijbel doorziet het mechanisme van
de mimetische begeerte en kiest voor
het slachtoffer, de zondebok.
IK wil barmhartigheid en niet offerande
Mt 9:13

34. Zondebok mechanisme
1. Mimetische begeerte
2. Rivaliteit
3. Geweld
4. Crisis
5. Zondebok
6. Offer
Door het zondebokmechanisme is er verbinding tussen
mensen. Het brengt eenheid.
Hieraan wordt identiteit aan ontleent.

35. 1. Stanford Prison Experiment
2. Overeenstemming experiment Van Solomon Asch
3. Banaliteit van het kwaad van Hannah Arendt
4. Experiment van Stanley Milgram

37. Zondebok
1930
Thoms Shipp
Abram Smith
Gelyncht
Tussen 1882 en 1946
4.716 doden
Strange Fruit

38. Babi Yar
30-9-1941
33.771 joden
vermoord

40. Zondebokmechanisme in de bijbel
Kaïn en Abel
Jakob en Ezau
Jozef en zijn broers
Job en zijn vrienden
Jezus
De bijbel kiest voor de zondebok, het slachtoffer, de
zwakke, de onschuldige.
De bijbel kiest tegen de machthebbers, de rijken, de
zelfgenoegzamen, de geweldenaars

41. De bijbel als genezing voor het zondebokmechanisme.
Koninkrijk Gods, verzoening tussen mensen: Bergrede …
Lernen, samen studeren in de thora, talmoed
Thora, Gij zult niet begeren…..
Niet vergelden, geweldloosheid: heb je vijanden lief ….
Geen mimetisme, maar navolgen van Christus
Gij zult de meerderheid in het kwade niet volgen …
Geen offers meer, maar barmhartigheid …
Ware identiteit ligt in Christus: Niet meer mijn ik, maar Christus leeft door mij…
Als de anastrophe manier van leven
is zonder de epistrophe bekering
dan wordt het een katastrophe ineenstorting

42. Geweldspiraal
Het evangelie is de onthulling van de leugen, waarop onze
cultuur gebouwd is.
Alle culturen zijn gebaseerd op geweld.
Mensen willen slachtoffer zijn; Wie is het grootste slachtoffer?
Rivaliteit, escalatie, vijandsdenken, paranoia,
De liefde verkoudt …. Volk tegen volk, koninkrijk tegen
koninkrijk
Allen tegen allen
Hongersnood, begin der smarten, verdrukking, crisis
Apokalyps
God is niet in het geweld, maar in het lijden.

43. Psalm 82
1. Een psalm van Asaf. God staat in de vergadering Godes; Hij oordeelt in het midden der
goden;
2. Hoe lang zult gijlieden onrecht oordelen, en het aangezicht der goddelozen aannemen?
Sela.
3. Doet recht den arme en den wees; rechtvaardigt den verdrukte en den arme.
4. Verlost den arme en den behoeftige, rukt hem uit der goddelozen hand.
5. Zij weten niet, en verstaan niet; zij wandelen steeds in duisternis; dies wankelen alle
fondamenten der aarde.
6. Ik heb wel gezegd: Gij zijt goden; en gij zijt allen kinderen des Allerhoogsten;
7. Nochtans zult gij sterven als een mens; en als een van de vorsten zult gij vallen.
8. Sta op, o God! oordeel het aardrijk, want Gij bezit alle natiën.

44. ‘Voor ik hem kende heb ik
feitelijk helemaal
niet geleefd. (..) Ik deed
niets, ik wilde niets, ik
liet alles aan het toeval
over. (..) Pas toen ik
Dorbeck ontmoet had,
toen pas voor het eerst
wilde ik iets, al was het
alleen maar als Dorbeck
zijn, al wilde ik alleen maar
wat Dorbeck wilde.
Maar willen wat een ander
wil is al meer dan
helemaal niets willen.’
[Henri Osewoudt over zijn
voorbeeld Dorbeck]

47. Fin
Adieu