1. Temat: PROFIL DZIECKA WCZORAJ I DZIŚ.
W naszym projekcie podejmujemy problem metamorfozy postaci dziecka, dokonującej się z
biegiem czasu oraz pod wpływem czynników zewnętrznych. Pod terminem „dziecko”
rozumiemy człowieka, który dopiero rozpoczyna swoją edukacyjną ścieŜkę, wybiera drogę
Ŝyciową i uczy się funkcjonować w społeczeństwie. Rozwiniemy takŜe temat znaczącego
wpływu środowiska, a w szczególności bardzo popularnych dziś środków masowego
przekazu. Mówi się, Ŝe „dzieci w dzisiejszych czasach szybciej dorastają” – czy aby na
pewno?
Dziecko jako konsument najbardziej podatny na wpływ mass mediów
Mass media – czyli inaczej środki masowego przekazu, zaliczamy do nich:
• radio,
• telewizję,
• Internet,
• wideo,
• prasę,
Media niewątpliwie wpływają na postawy dzieci i młodzieŜy ponadto kształtują ich
zachowanie oraz wpływają na rozwój.
„W naszych czasach mamy do czynienia z nowym typem niewidzianego środowiska
wychowawczego, którym stało się środowisko medialne. Telewizja, komputer, video, internet,
radio, gazety…
Wiele diagnoz socjologicznych i pedagogicznych pokazuje, Ŝe jednym z najsilniejszych
czynników kształtujących podstawy, poglądy i system wartości dzieci są właśnie media.
Zwraca się takŜe uwagę na szkodliwe efekty ich oddziaływania na dzieci. Mogą one
naśladować nie zawsze pozytywnych bohaterów, uczą się jak popełniać przestępstwa.
Telewizyjne programy mogą powodować agresywne zachowanie u dzieci, które mają
problemy osobowościowe, tzw. predyspozycje (skłonności) do takich zachowań. Telewizja
moŜe prowadzić do powiększenia się bierności, nieuspołecznienia, braku twórczości.
Nadmierne oglądanie telewizji przez małe dzieci zaburza rozwój mowy i zaburza wyobraźnię.
1

2. Telewizja narusza więzi rodzinne i komunikację między członkami rodziny. Dziecko
współczesne staje się niewolnikiem mediów.”
*Źródło http://www.przed.webd.pl/publikacje/p71.php
Media wpływają na rozwój dziecka poprzez trzy główne funkcje:
- Rozszerzają pole poznawcze uczących się przez udostępnienie im całej, rozległej
rzeczywistości (przyczyniają się do rozwoju procesów percepcyjnych i intelektualnych)
Dziecko poznaje dzięki temu rzeczy niedostępne dla bezpośredniej obserwacji.
- Zapewniają przeŜycia emocjonalno-ekspresyjne; Poprzez oddziaływanie na sferę
emocjonalną człowieka dodatkowo wzmacniają procesy motywacyjne, wzmagają
zainteresowanie prezentowanymi treściami,
- Pozwalają na wzajemne komunikowanie się, zapewniają swobodę wypowiedzi;
Podstawowa funkcja upowszechniania treści poprzez przekazywanie informacji uczy i
wspomaga rozwój dostarczając przeŜyć estetycznych pozwalają na kulturalne spędzenie
czasu; istotne jest to, Ŝe przy braku przygotowania medialnego moŜe nastąpić dezorientacja
spowodowana zalewem informacji, ogólne ogłupienie
(*odwołanie do "Pedagogika medialna t. II Podręcznik akademicki")
Negatywny wpływ scen przemocy prezentowanych w mediach na dzieci:
- modelowanie zachowań agresywnych,
- zmniejszanie wraŜliwości na przemoc i jej skutki,
- stymulowanie fantazji agresywnych,
- pobudzanie w dzieciach potrzeb konsumpcyjnych za pomocą przekazów medialnych (próba
zwrócenia uwagi dziecka na nowoczesne zabawki typu pistolet na kulki, miecz poprzez
manipulację medialną).
Reklamy kształcą konsumentów…
Ludzi o nieograniczonych i niepohamowanych potrzebach posiadania. Reklamy atakują nas w
domu poprzez telewizję, Internet, radio, poza nim poprzez bilboardy, plakaty, wystawy. Nie
jesteśmy w stanie odciąć się od wpływu, jaki na nas wywierają. Wpisane jest to w kulturę, w
jakiej obecnie się obracamy – kulturę masową.
Definicyjnie reklama jest rozpowszechnianiem informacji o towarach, o ich zaletach,
wartościach, o tym, w jaki sposób moŜemy dany towar nabyć. Nie moŜna pominąć tego, Ŝe
2

3. reklamy przygotowywane są przez grupy ekspertów – mają bowiem manipulować, nakłaniać
do zakupu produktu, wytwarzać chęć posiadania.
Polskie dziecko bombardowane jest nieskończoną ilością ofert, dokonuje się to poprzez gry,
ksiąŜki, czasopisma dla dzieci, programy edukacyjne, programy telewizyjne, audycje
radiowe. Słowo zastępowane jest wizualizacją – obrazem, który ma przyciągać uwagę,
konsekwencją tego jest brak zainteresowania dzieci i młodzieŜy czytaniem i większe
zainteresowanie komiksami, bądź ksiąŜkami obrazkowymi.
Właśnie dlatego wychowawcy, jakimi niewątpliwie są rodzice oraz nauczyciele szkolni
powinni zwrócić uwagę na to, Ŝe kontakt dziecka ze środkami masowego przekazu (np.
telewizją) nie moŜe być sprowadzony do kwestii zabawy, przyjemności, odpoczynku, formy
spędzania wolnego czasu. Reklama emitowana w przerwie prezentowanego programu nie jest
jedynie informowaniem o wartości produktu – jest propagandą o charakterze agresywnym,
pokazuje nieświadomemu dziecku, Ŝe nabywanie nowych i lepszych rzeczy jest w Ŝyciu
istotne. Reklama wytwarza w dziecku poczucie „braku”, kształtuje filozofię Ŝyciową
konsumenta nastawioną na bezwzględne „mieć”.
Internet i jego moc
W wirtualnym świecie odnajdziemy wiele multimedialnych gier, w których moŜemy wziąć
udział i zmierzyć się z przeciwnikami (wirtualnymi), są zwykle bardzo emocjonujące,
rozgrywają się w fantastycznym świecie magów, przeróŜnych stworów i czarnoksięŜników
lub w realistycznej rzeczywistości, np. w czasach drugiej wojny światowej. Naszym celem
będzie wcielenie się w jednego z proponowanych przez twórców programu bohaterów i
heroiczna walka z ucieleśnionym złem, bądź przystąpienie do działań wojennych, w celu
oporu wobec licznej armii najeźdźcy z innego kraju – skutkiem tego jest zmiana zabaw i
upodobań dzieci oraz nierzadko zatracenie w wirtualnym świecie.
*odwołanie do ksiąŜki „Psychologia Internetu”, autorstwa Patricii Wallace.
FOTOGRAFOWANIE – moda XXI wieku, hobby, pasja?
Radykalnym zmianom uległy sposoby spędzania czasu przez dzieci i nastolatki. Dostęp do
licznych portali towarzyskich, rozrywkowych czy fotograficznych dziś w 80% wypełnia czas
wolny młodszej części społeczeństwa. Dzieciaki, bo trudno inaczej nazwać 7-13 latki (a jest
to główny przedział wiekowy podatny na tego typu zjawisko), prześcigają się we „wrzucaniu”
na swoje konta coraz bardziej narcystycznych zdjęć, które nie mają nic wspólnego z
3

4. fotograficzną pasją. Wręcz przeciwnie, młode dziewczyny udostępniając na internetowych
portalach zdjęcia, na których, w mniejszym lub większym stopniu, odsłaniają swoje wdzięki,
czują się dowartościowywane, budują swoje nietrwałe, abstrakcyjne osobowości i systemy
wartości. Wyznacznikiem tu stała się liczba komentarzy, znajomych czy prezentów,
otrzymanych na stronach typu: nasza-klasa czy fotka.pl. Powszechnym zjawiskiem stała się
takŜe moda na internetowe znajomości i związki na odległość. Wiadomo, iŜ młodzieŜ w tym
wieku jest naiwna, w większości nie zdaje sobie sprawy z konsekwencji czy zamiarów innych
ludzi. Dzieci wierzą w słowa i obrazy, które otrzymują w sieci, nieświadome kto tak
naprawdę znajduje się po drugiej stronie ich nowego „okna na świat”. W ten sposób szerzy
się równieŜ bardzo powaŜne zjawisko pedofilii i dziecięcej pornografii, niosące zagroŜenie
dla dorastającej młodzieŜy.
PHOTOBLOG.PL, DEVIANTART.COM…
Fotografują wszyscy – swoje twarze w lustrze, koleŜanki w parku, kwiatki, pszczółki,
krajobrazy... zdjęciami dzielimy się przez Internet, a liczba ludzi mających „pasję” wzrasta
równie szybko jak ilość kont na serwisach.
Rodzice dzisiejszych czasów naraŜeni są na niekończące się pragnienia swoich dzieci. Obraz
przyciąga, kusi, zmusza do posiadania. Obecnie przestaje juŜ dziwić to, Ŝe 12-latki dostają w
prezencie zabawkę – lustrzankę cyfrową wysokiej klasy. Nie dziwi, poniewaŜ technika
rozwija się z zawrotną prędkością, a przeciętnego człowieka często stać jest na to, by wyłoŜyć
kilka tysięcy na marzenie swojego dziecka. Rzeczywistość jest jednak taka, Ŝe drogi aparat
staje się plastikową zabawką uwieczniającą „plastikowego nastolatka” w lustrze domowej
toalety.
Przemoc w mediach
Przeciętnie co 4 minuty w programach polskojęzycznych pokazywane są sceny przemocy.
Dziecko styka się w telewizji i w innych mediach z przemocą przedstawianą w sposób
fikcyjny lub realistyczny, sceny przemocy występują we wszystkich rodzajach programów -
np. w filmach fabularnych, przyrodniczych, w wiadomościach, dobranockach i animowanych
filmach dla dzieci.
NaleŜy wspomnieć, Ŝe w zabawach dzieci pojawia się coraz więcej agresji. Bawią się one w
przestępców, uŜywają zabawkowych pistoletów nabijanych plastikowymi kulkami (których
uderzenie w delikatne części ciała moŜe być bardzo niebezpieczne). Jest to przyzwyczajaniem
4

5. dzieci do czynienia krzywdy, znieczulanie ich na wszelkie przejawy zła i przemocy, w ten
sposób najmłodsi uczą się, Ŝe moŜna się bawić w umieranie, poniewaŜ człowiek, podobnie
jak w grze komputerowej ma wiele Ŝyć i jeśli umiera to na pewno jedynie na chwilę.
„Stary miś był niezastąpiony, a lalkę miało się jedną na całe Ŝycie…”
Zupełnie inaczej wyglądało Ŝycie dzieci poprzednich pokoleń, dzieci z okresu
międzywojennego czy z czasów reŜimu komunistycznego. Wtedy głównym miejscem zabaw i
Ŝycia towarzyskiego było „podwórko”. Dzieci spędzały ze sobą wiele czasu, wymyślając
wspólne zabawy, np. w dom, w szkołę, grając w „palanta”, podchody czy w chowanego. Nie
rozstawały się takŜe ze skakankami, rowerami. Zabawki robiono we własnym zakresie z
materiałów codziennego uŜytku, stary miś był niezastąpiony, a lalkę miało się jedną na całe
Ŝycie. Taka rzeczywistość pomagała rozwijać w dzieciach powaŜne wartości, rozbudzać
wyobraźnię i kreatywność. Nawet nasze pokolenie ’90, do pewnego czasu bez Internetu,
jeszcze pamięta te czasy. Jednak dzisiejsze „podwórko” juŜ nie tętni Ŝyciem, place zabaw
opustoszały, a dzieci wolą wirtualny świat. Co więcej, przemoc wyniesiona sprzed monitora
wrasta w dziecięcą społeczność i mentalność. Zabawka cieszy, ale tylko na chwilę, albo
wcale, bo przecieŜ kolega ma juŜ nowszą. Młodzi nie okazują juŜ takiego przywiązania,
zabawki nie budzą w nich sentymentu, co ma znaczący wpływ na ich podejście równieŜ w
dorosłym Ŝyciu. Dzisiejsze dziecko cięŜko rodzicom „oderwać” od komputera czy telewizora.
Skutkuje to nie tylko ich ograniczoną wyobraźnią, ale takŜe osłabionym zdrowiem,
odpornością, kondycją fizyczną.
A oto jeden z przykładów w satyryczny, lecz jakŜe trafny sposób obrazujący to zjawisko,
zasięgnięty z bardzo popularnej aktualnie strony de motywatory.pl:
http://demotywatory.pl/1384729/--Synku-moze-pojdziemy-na-rower
Bibliografia:
Psychologia Internetu / Patricia Wallace; przeł. Tomasz Hornowski.
Siemieniecki B. (red) Pedagogika medialna. Podręcznik akademicki 1,2. PWN, Warszawa
2007.
5