2. Os piñeiros son un grupo
de árbores das que se
coñecen unhas 110
especies todas nativas do
Hemisferio Norte, a non
ser o piñeiro de Sumatra.
O maior número de
especies diferentes, case
50, atópanse nas
montañas subtropicais de
México.
CLASE
Anxiospermas
ORDE
Pinales
FAMILIA
Pináceas
3. Teñen as follas,
lineais, dispostas en
grupos de entre dúas e
cinco, e poden medir
de 5 a 40 cm, segundo
a especie. As piñas
son leñosas, ovais ou
cónicas, e de medidas
moi diversas.
6. Árbore de copa alta, cónica nos
exemplares novos e globosa e irregular nos
vellos, que pode acadar 30 m de altura.
É orixinaria do Mediterráneo occidental.
En Galiza é unha das árbores máis
abondosas como consecuencia das
repoboacións feitas nos últimos 200 anos.
Pódese atopar por todas partes desde a
beiramar ata os 1.500 m de altitude.
7. TALO:
O toro é dereito, coas
ponlas verticiladas e
abertas, a casca é gris nos
exemplares novos e
castaña-vermella, moi
cuarteada, nos
exemplares vellos.
8. FOLLAS
Acículas longas e estreitas de 15 a 25 cm
de lonxitude, de cor verde grisácea,
coirentas, ríxidas e persistentes,
dispostas por pares.
9. FLORES
Unisexuais.
Florece entre febreiro e abril.
As masculinas son grupos de
pequenos conos de forma oval (de 2
cm de lonxitude) situadas nas ponlas
baixas. Están formadas por unha
bráctea que sostén dous sacos
polínicos grandes.
As flores femininas son pequenos conos
leñosos, de forma oval de ata 2 cm de
lonxitude, de cor encarnada, que aparecen
nos brotes terminais formando verticilos.
En cada escama leñosa levan dous óvulos.
10. Os conos portadores das sementes
(piñas) son de forma oval cónica,
algo torcidas, de ata 20 cm de
lonxitude e 8 cm. de ancho. Empezan
sendo verticais e vanse inclinando
ata que na madurez (2 anos) teñen a
posición invertida e abren (no verán)
para soltar as sementes (piñóns).
Os piñóns son leñosos, de cor
negra, cunha á membranosa que lle
serve para que o vento os disperse.
Miden 1 cm de lonxitude.
12. Os piñeirais son bosques ou plantacións de
piñeiros. Ocupan o 36% da superficie arborada de
Galiza e están formados, na súa maior parte por
piñeiro do país (Pinus pinaster).
13. Piñeiro bravo de Leiro (Pontedeume).
-35 m de altura e 4 m de perímetro.
Incluído no Catálogo de Árbores
Senlleiras da Xunta de Galiza.
Piñeiro bravo na praia de
Cabanas.
17. Piñeiro de Cuíña
(Guntín de Pallarés).
Ten máis de 100 anos. Mide 33 m de altura
e máis de 4,50 m de perímetro.
18. Piñeiro bravo de Alxén (Salvaterra de Miño)
-46,1 m de altura, e case 4 m de perímetro.
Incluído no Catálogo de Árbores Senlleiras da
Xunta de Galiza.
19. Piñeiros bravos na Toxa (O Grove).
Na parcela central hai varios
exemplares moi altos que superan os
3 m de perímetro.
21. Piñeiro bravo no Pazo de Rubiáns
(Vilagarcía de Arousa)
-3,67 m de perímetro.
22. Piñeiro bravo no parque do Castro
(Vigo)
-3,02 m de perímetro
Piñeiro bravo no
Parque de Castrelos
(Vigo)
-2,50 m de perímetro
23. Piñeiro bravo no no Codesal
(Camposancos, A Guarda).
-3,98 m de perímetro.
24. USOS:
A madeira utilízase para construcción, para facer embalaxes, móbeis e
para fabricar taboleiros e pasta de celulosa. As piñas como combustible
e as follas (faiscas, candeas...) como cama para o gando.
As xemas novas empréganse como balsámicos e contra a bronquite.
Da saiba extráense produtos químicos (resinas, disolventes...)
25. Atópase por case toda Europa e polo
norte de Asia. Foi unha especie clímax
en Galiza no Cuaternario. Na
actualidade só se atopa plantado como
especie de repoboación nas zonas
altas.
Pode medir ata 30 m de altura e 1,30 m
de diámetro. As follas, en grupos de 2,
miden de 3 a 7 cm. As piñas, oblongas,
miden de 3 a 6 cm; os piñóns son moi
pequenos e alados.
PIÑEIRO RUBIO,
PIÑEIRO ALBAR,
PIÑEIRO SILVESTRE
(Pinus sylvestris)
26.
27. PIÑEIRO MANSO
(Pinus pinea)
O máis característico é a copa esférica
nos exemplares novos e en forma de
parasol nos exemplares vellos. Atópanse
pés illados perto da costa e en zonas de
influencia mediterránea.
A acículas miden de 8 a 10 cm de
lonxitude a van en grupos de dúas. Os
conos (piñas) son ovais, grosos de ata 12
cm de lonxitude. Os piñóns son grandes (2
cm), coa á curta e comestibles.
28. Piñeiros mansos do Castelo de
Santa Cruz (Oleiros).
Piñeiro manso do Pazo de Orto.
(Abegondo).
-25 m de altura e 5,40 m de
perímetro.
29. Piñeiro manso na Feira de
Verdillo
(Carballo)
Piñeiro manso de Negreira.
30. Piñeiro manso en Boente
(Arzúa).
Piñeiro manso en Ribadiso
(Boimorto).
32. Piñeiro manso en Lumeares
(A Teixeira).
-3,90 m de perímetro
Piñeiro manso no Santuario das
Marabillas (Espiñoso-Cartelle).
- 4,23 m de perímetro.
Está seco.
41. Piñeiros mansos na Capela de San Roque do
Monte (Cangas)
-4,90 e 4,50 m perímetro.
42. Piñeiros mansos da Quinta do
Couselo (O Rosal)
-28 m de altura; 4,38 m de
perímetro.
-26 m de altura; 3,68 m de
perímetro.
43. Orixinario de California. É sensible ao frío e
á xeada e so se planta en zonas próximas
ao mar. É unha especie que medra rápido e
pode acadar 30 metros de altura e 1 m de
perímetro en vintecinco ou trinta anos
As follas, en grupos de 3, miden uns 15 cm.
as piñas, ovoides cónicas, miden de 7 a 14
cm. Os piñóns son pequenos e alados.
En Galiza foi moi plantado nas
repoboacións forestais.
PIÑEIRO DE MONTERREI
PIÑEIRO DE REPOBOACIÓN
(Pinus radiata)
46. Piñeiro de Monterrei do Pazo de Santa Cruz (Oleiros).
-20 m de altura e 5 m de perímetro.
Incluído no Catálogo de Árbores Senlleiras da Xunta de Galiza.
47. Piñeiro de Monterrei de Ledoira (Frades).
-4,40 m de perímetro.
Piñeiro de Monterrei da capela de San
Roque de Moar (Frades)
-3,50 m de perímetro.
59. É orixinario das zonas boscosas das
montañas de México e Guatemala. Pode
medir de 20-35 m de altura e só 50 a 80 cm
de diámetro. As follas, en grupos de 5, ás
veces 4 ou 6; miden de 12 a 15 cm de
lonxitude. As piñas, ovoides e lixeiramente
curvadas, miden de 12 a 15 cm e teñen
piñóns de 6 a 7 mm cunha á de ata 2 cm.
PIÑEIRO DE MONTEZUMA
(Pinus montezumae)
60. Piñeiro de Montezuma do Viveiro Central de Areas.
(Toxeira, Tui)
-30 m de altura, 2,80 m de perímetro.
61. É nativo do surleste dos Estados Unidos.
Acada unha altura de 30 a 35 m e un
diámetro de 1,2 m. As follas de 20 a 45 cm de
longo están en grupos de 3. As piñas miden
de 15 a 25 cm teñen piñóns de 7 a 9 mm
cunha á de ata 4 cm.
PIÑEIRO DE FOLLA LONGA
(Pinus palustris )
62. Piñeiro de folla longa do Viveiro
Central de Areas. (Toxeira, Tui)
-3,1 m de perímetro.
63. É orixinario de México e do sur dos EE. UU. Pode
medir de 20 a 40 m de altura e acadar 1,20 m de
diámetro. As follas, colgantes, en grupos de 3,
miden de 15 a 30 cm. As piñas, cónicas e curvadas,
aparecen en grupos e miden de 7 a 9 cm. Os piñóns
son alados
PIÑEIRO AMARELO MEXICANO
PIÑEIRO CHORÓN
(Pinus patula)
67. ESCOLMA LITERARIA
NO PINAL
Arrecende a resina e marusía...
Baixan do monte os corvos revoando
e na flauta o rapaz que garda o gando
repenica unha donda canturía.
Rosma o vento mareiro unha elexía
antre os pinos, xemendo e barbullando,
e un abó coa netiña vai xuntano
as faíscas ao pé da serventía...
Ramón Cabanillas “No desterro”, 1913
68. ADIVIÑAS
Unha casa de madeira
toda de alcobas chea,
en cada alcoba unha dama
a que abran as portas espera
(Piña e piñóns)
Casa pechada,
e en cada alcoba unha dama.
(Piña e piñóns)
TRADICIÓN ORAL
CANTIGAS
Arrimeime a un pino verde
por ver se me consolaba,
e o pino como era novo (ou verde)
ao verme chorar, choraba.
Alto pino, pino alto,
que ao ceo chega coa rama,
non me derrames o pino
que me derramas a alma.
Ou que piñeiro tan alto,
ou que boas piñas ten;
debaixo non se lle chega,
arriba non vai ninguén.
