1. Ο ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ΢
ΣΟ ΠΙΟ ΞΑΚΟΤ΢ΣΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΝΗΜΕΙΟ
΢ΣΟΝ ΚΟ΢ΜΟ.

2. Παρθενών (447-432 π.Χ.)
• Ο μεγάλοσ ναόσ τθσ Ακθνάσ Παρκζνου, τθσ προςτάτιδοσ τθσ
Ακινασ, δεςπόηει ςτθν κορυφι του λόφου τθσ Ακροπόλεωσ. Αρχικά
ονομαηόταν «εκατόμπεδοσ νεϊσ» (είχε μικοσ 100 αττικϊν ποδϊν) ι
απλϊσ «νεϊσ» (570-566 π.Χ.)· ο όροσ ‘εκατόμπεδοσ’ αναφερόταν κυρίωσ
ςτο κεντρικό τμιμα του ναοφ, όπου βριςκόταν το λατρευτικό άγαλμα τθσ
Ακθνάσ Παρκζνου, γι’ αυτό και ο ναόσ απεκαλείτο επίςθσ «Παρκενϊν»
(οίκοσ τθσ Παρκζνου). Από τα χρόνια του Δθμοςκζνουσ και εξισ θ
ονομαςία «Παρκενϊν» διλωνε ολόκλθρο το ναϊκό οικοδόμθμα.

3. • Ήδθ μετά τθ νίκθ επί των Περςϊν ςτο Μαρακϊνα το 490 π.Χ. είχε αρχίςει
θ ανζγερςθ ενόσ μεγάλου εξάςτυλου ναοφ προσ τιμιν τθσ κεάσ, του
λεγόμενου Προ-Παρκενϊνοσ, ο οποίοσ ζμεινε θμιτελισ και
κατεδαφίςκθκε από τουσ Πζρςεσ. Μερικοί μελετθτζσ υποςτθρίηουν ότι
του Προ-Παρκενϊνοσ προχπιρξε μζςα ςτον 6ο αι π.Χ. ζνασ πϊρινοσ
Πρωταρχικόσ ναόσ, ο “Urparthenon” ι «παπποφσ του
Παρκενϊνοσ», όμωσ κάποια από τα λείψανα που του ζχουν αποδοκεί
ίςωσ να ανικαν ςτον παρακείμενο «αρχαίο νεϊ» τθσ Ακθνάσ. Σα
αετϊματα ιταν καμωμζνα από παριανό μάρμαρο· ςτο δυτικό λιοντάρια
επιτίκενται ςε ταφρο, ενϊ ςτο ανατολικό εικονιηόταν το προςφιλζσ ςτουσ
Ακθναίουσ κζμα τθσ Γιγαντομαχίασ.

4. • Ο Παρκενϊν ιταν το πρϊτο και το πιο ςθμαντικό από τα κτίρια που
ανοικοδόμθςαν οι Ακθναίοι ζπειτα από τισ καταςτρεπτικζσ ςυνζπειεσ τθσ
περςικισ ειςβολισ του 480 π.Χ. ςτθν Ακινα και αποτζλεςε το ςυμβολικό
και ουςιαςτικό επίκεντρο του μεγαλεπιβολου οικοδομικοφ
προγράμματοσ που εφαρμόςκθκε ςτθν πόλθ με πρωτοβουλία του
Περικλζουσ. Η οικοδόμθςθ του ναοφ ξεκίνθςε το 447 π.Χ. από τουσ
αρχιτζκτονεσ Ικτίνο και Καλλικράτθ, υπό τθ γενικι εποπτεία του Φειδίου.
Ο ναόσ με το λατρευτικό άγαλμα τθσ Ακθνάσ εγκαινιάςκθκε εννζα χρόνια
αργότερα, το 448 π.Χ., ενϊ οι εργαςίεσ ςτον γλυπτό διάκοςμο
ςυνεχίςτθκαν ζωσ το 432 π.Χ.. Ο Παρκενϊν ιταν καταςκευαςμζνοσ εξ
ολοκλιρου από λευκό πεντελικό μάρμαρο, με κεμελίωςθ από πωρόλικο
και ξφλινθ οροφι με μαρμάρινθ ςτζγθ. Είναι δωρικόσ περίπτεροσ, διπλόσ
«εν παραςτάςι» αμφιπρόςτυλοσ ναόσ με περιμετρικι κιονοςτοιχία 8x17
κιόνων (μικοσ : πλάτοσ = 9 : 4, φψοσ : πλάτοσ = 4 : 9).

5. Στο εςωτερικό του κεντρικοφ ναοφ του
Παρθενώνα
• ΢το βάκοσ του ςθκοφ, όπου ζμπαινε κανείσ μζςω εξαιρετικά κοςμθμζνθσ μεγάλθσ
κφρασ, ςτεγαηόταν το λατρευτικό χρυςελεφάντινο άγαλμα τθσ Ακθνάσ Παρκζνου, το
οποίο πακτωνόταν ςε οπι ςτο κζντρο του χϊρου. ΢τα χρόνια του Παυςανίου
βριςκόταν μπροςτά από το άγαλμα δεξαμενι νεροφ, θ οποία μάλλον προςτζκθκε ςε
μεταγενζςτερθ φάςθ, φςτερα από πυρκαγιά, προκειμζνου να διατθριςει τα
κατάλλθλα ποςοςτά υγραςίασ για τθν ςυντιρθςθ του ελεφαντοςτοφ. ΢θμάδια
επιςκευισ του ναοφ εντοπίηονται τον 2ο ι τον 4ο αι. μ.Χ. γ) τον κλειςτό με δρφφρακτα
οπιςκόδομο, ωσ προζκταςθ του οποίου μπορεί να νοθκεί ο οπιςκόναοσ, ο οποίοσ δεν
επικοινωνοφςε με τον κυρίωσ ναό. Εκεί φυλάςςονταν τα χριματα του ςυμμαχικοφ
ταμείου τθσ Αϋ Ακθναϊκισ ι Δθλιακισ ΢υμμαχίασ, τα τελετουργικά ςκεφθ για τθ
λατρεία τθσ Ακθνάσ, κακϊσ και πλθκϊρα ανακθμάτων και πολφτιμων υλικϊν, μζροσ
των οποίων εκποιικθκαν ςτισ δφςκολεσ ϊρεσ του Πελοποννθςιακοφ Πολζμου· πολλά
εξ αυτϊν αντικαταςτάκθκαν αργότερα επί Λυκοφργου (γϋ τρίτο 4ου αι. π.Χ). Σζλοσ, ςτο
βόρειο πτερό υπιρχε ναΐςκοσ ςε ςχιμα απλοφ οίκου, που φιλοξενοφςε κάποιο παλιό
ξόανο (ίςωσ το Παλλάδιο, δθλ. το ξόανο τθσ Ακθνάσ που είχε μεταφερκεί από τθν
Σροία ςτθν Ακινα και εικονίηεται ςε μία από τισ μετόπεσ του ναοφ)· λίγα μζτρα
ανατολικϊτερα υπιρχε και ο βωμόσ του ξοάνου. ΢το ςτρϊμα τθσ περίκλειασ επίχωςθσ
ςτα νότια του Παρκενϊνοσ βρζκθκαν τα κεμζλια ενόσ άλλου πρόχειρου κτίςματοσ
ορκογωνίου ςχιματοσ (447/6 π.Χ.), που χωριηόταν με διάδρομο ςε δφο δωμάτια και
πικανόν να χρθςιμοποιικθκε ωσ εργαςτιριο που εξυπθρετοφςε τον ναό.

6. Η ιςτορία του Παρθενώνα
• Σο 334 π.Χ., ο Μζγασ Αλζξανδροσ ανζκεςε ςτο ανατολικό επιςτφλιο αςπίδεσ από τα λάφυρα τθσ
νίκθσ του επί των Περςϊν ςτο Γρανικό ποταμό (το μαρτυροφν οι ορκογϊνιεσ οπζσ που ςϊηονται
ςτο επιςτφλιο). ΢τα χρόνια τθσ Ρωμαιοκρατίασ (61 μ.Χ.), οι Ακθναίοι ανζκεςαν ςτο ίδιο ςθμείο
ψιφιςμα προσ τιμιν του Νζρωνοσ, ςϊηονται οι οπζσ για τθ ςτερζωςθ των χάλκινων
γραμμάτων), για να κερδίςουν τθν εφνοια του αυτοκράτορα.
• Κατά τθν φςτερθ αρχαιότθτα, μετά τθν επικράτθςθ του Χριςτιανιςμοφ, ςε μια δυςπροςδιόριςτθ
για μασ εποχι, το εςωτερικό του ςθκοφ και τμιματα των κιόνων τθσ περίςταςθσ υπζςτθςαν
ςοβαρζσ ηθμιζσ από πυρκαγιά (ίςωσ εξαιτίασ τθσ επιδρομισ των Εροφλων ςτθν Ακινα το 267
μ.Χ.) είτε από ςειςμό. Σον 5ο αι. ο Παρκενϊν μετατράπθκε ςε τρίκλιτθ χριςτιανικι βαςιλικι
αφιερωμζνθ αρχικά ςτθν Αγία ΢οφία και εν ςυνεχεία (ςτα μεςοβυηαντινά χρόνια) ςτθν Παναγία
τθν Ακθνιϊτιςςα· εκτόσ από τθν αλλαγι τθσ ειςόδου, προςτζκθκε αψίδα ςτθν ανατολικι πλευρά
(κόγχθ του ιεροφ), τα γλυπτά του ανατολικοφ αετϊματοσ κατεδαφίςτθκαν, ο οπιςκόδομοσ ζγινε
νάρκθκασ που ςυνδζκθκε με τον ςθκό με τρίφυλλθ κφρα και ο ναόσ γζμιςε με τοιχογραφίεσ.
• ΢τα 1018 ο αυτοκράτορασ του Βυηαντίου Βαςίλειοσ Βϋ ο Βουλγαροκτόνοσ προςκφνθςε ςτον
Παρκενϊνα, του οποίου θ ακτινοβολία εξακολουκοφςε να είναι μεγάλθ. Με τθν κατάκτθςθ του
Βυηαντίου από τουσ ΢ταυροφόρουσ κατά τθν διάρκεια τθσ Δϋ ΢ταυροφορίασ (1204) και τθν
ανάλθψθ τθσ διακυβζρνθςθσ τθσ Ακινασ από τθ δουκικι οικογζνεια των De la Roche, ο ναόσ
αφιερϊκθκε ςτθ Notre Dame και ςτθ νοτιοδυτικι του γωνία χτίςτθκε ψθλό κωδωνοςτάςιο.
• Ζπειτα από τθν κατάλθψθ τθσ Ακινασ από τουσ Σοφρκουσ του Μωάμεκ Βϋ του Πορκθτοφ το
1458, ο Παρκενϊν μετατράπθκε ςε τηαμί, το δζ φραγκικό κωδωνοςτάςιο ςε μιναρζ.