Presentación da Narrativa Galega de Posguerra

1. LINGUA E LITERATURALINGUA E LITERATURA
GALEGA NA POSGUERRAGALEGA NA POSGUERRA
1936-1975
Lingua Galega e Literatura
4º ESO

2. Contexto históricoContexto histórico
O 18 de xullo de 1936 prodúcese un
golpe de Estado contra o goberno da
República.
Comeza unha guerra que remata en
1939.
Galiza pasa de plebiscitar un Estatuto de
Autonomía a unha época de total
represión.
En Galiza non houbo guerra como tal.
Comezan os anos da fame.

3. A situación da linguaA situación da lingua
Absoluta represión do uso do galego
desde o poder (goberno, Igrexa,
medios…).
Aumenta a diglosia e aséntanse
numerosos prexuízos sobre o uso do
galego.
O centro cultural en lingua galega
desprázase cara aos países
latinoamericanos.

4. A situación da linguaA situación da lingua

5. A situación da lingua. Os anos 50.A situación da lingua. Os anos 50.
Prodúcese un avance ao aparecer
numerosas iniciativas culturais:
◦ Editoriais: Galaxia (1950), Monterrey,
Ediciós do Castro…
◦ Concursos literarios
◦ Asociacións culturais: O Galo, O Facho…
◦ Partidos políticos (clandestinos, os únicos
desde a desaparición do PG): UPG e PSG
A situación muda definitivamente en
1975

6. A literatura de posguerraA literatura de posguerra
Cambio radical
◦ Esplendor literario (IdF, Nós, Vangarda)
◦ Total e absoluto silencio
A represión aos autores e intelectuais galegos:
◦ Asasinados: Ánxel Casal, Díaz Baliño
◦ Exiliados: Castelao, Dieste, Seoane
◦ Presos: Carvalho Calero
◦ Silenciados: Risco, Otero

7. A literatura galega de posguerraA literatura galega de posguerra
O centro cultural galego pasa a situarse
en Latinoamérica, nomeadamente en Bos
Aires
◦ Exiliados
◦ Xa residían alí: Blanco Amor
◦ Galegos emigrados logo de 1939: Díaz Pardo
◦ Fillos de galegos emigrados

8. A literatura galega de posguerraA literatura galega de posguerra
Iniciativas culturais no exilio:
◦ Publicación de revistas: Galicia, Galicia
emigrante, Eufonía…
◦ Editoriais: Citania
◦ Publicación de obras en galego: Sempre en
Galiza, A Esmorga ou a Historia de Galicia de
Otero
1954 publicouse en Bos Aires a Denuncia
diante a UNESCO da perseguizón do idioma
galego pol-o Estado Hespañol.

9. A literatura galega de posguerraA literatura galega de posguerra
Nos anos 50 prodúcese unha apertura no
Réxime.
Créanse editoriais en Galiza e retómase a
publicación literaria.
Pouco a pouco vaise reestablecendo o
campo literario galego.

10. A NARRATIVA DE POSGUERRAA NARRATIVA DE POSGUERRA
Tres xeracións de autores de narrativa
de posguerra
◦ Anos cincuenta: Blanco Amor, Cunqueiro e
Fole
◦ Nova Narrativa Galega (60s): Méndez Ferrín,
Carlos Casares, Xoana Torres e M. X.
Queizán
◦ Renovación dos setenta: Alfredo Conde,
Paco Martín, Fernández Ferreiro, Xavier
Alcalá…

11. Eduardo Blanco Amor: o realismoEduardo Blanco Amor: o realismo
socialsocial

12. Eduardo Blanco AmorEduardo Blanco Amor
(Ourense 1897 – Vigo 1979)(Ourense 1897 – Vigo 1979)
Nace en Ourense, cidade de importancia vital
na súa obra, e moi novo emigra a Arxentina
(1919).
Alí inicia o seu labor literario e xornalístico
(mesmo foi correspondente na guerra Civil).
A partir dos 50 publica as súas obras
fundamentais.
A principios dos 60 volve a Galiza, onde malvive
ao comezo.
Morre en 1979 como un dos mellores
narradores do século XX en galego.

13. Blanco Amor, obra literariaBlanco Amor, obra literaria
 Narrativa
◦ A escadeira de Xacob (comeza a publicarse
na revista Nós en 1933).
◦ A esmorga (1959)
◦ Os biosbardos (1962), relatos
◦ Xente ao lonxe (1972)
 Teatro
◦ Farsas para títeres (1973)
◦ Teatro pra a xente (1974)
◦ Proceso en Jacobusland (1980)
 Poesía
◦ Romances galegos (1928)
◦ Poema en catro tempos (1931)
◦ Cancioneiro (1956)
 Ensaio narrativo:
◦ Os nonnnatos - conto no ceo (1927)

14. Blanco Amor, obra narrativaBlanco Amor, obra narrativa
 Afírmase que se inicia na narrativa de forma serodia,
coincidindo coa madurez persoal e co intento de
recuperar mediante a narración a memoria da
adolescencia e da infancia perdidas. (*)
 Características comúns:
◦ Ambientación espacial en Auria (ou A.), trasunto
literario de Ourense
◦ Ambientación temporal nos primeiros 20 anos do
século XX.
◦ Protagonismo infantil ou xuvenil (non n’A esmorga)
◦ Obras realistas

15. Blanco Amor,Blanco Amor, A esmorgaA esmorga
Primeira obra narrativa do autor, publicada en
Arxentina en 1959 pola editorial Citania. Non
se edita (censurada) en Galiza até 1970.
Considerada unha das grandes obras narrativas
da historia da literatura galega.
Historia itinerante (transcorre arredor da
cidade de Auria) con final tráxico.

16. Blanco Amor,Blanco Amor, A esmorgaA esmorga
 Argumento: o Cibrán está a declarar ante un xuíz, que
o interroga sobre os acontecementos que tiveron lugar
na noite de esmorga que desfrutaron o propio Cibrán e
os seus amigos, o Bocas e o Milhomes.
 Estrutura:
◦ «Documentación»
◦ Corpo: cinco capítulos
◦ Desenlace: narra o verdadeiro final da historia
 A “Documentación” e o epílogo posúen un narrador e
un tempo diferentes.
 Difentes interpretacións por parte da crítica: novela
picaresca, existencialista, sociolóxica ou feminista.

17. Blanco Amor,Blanco Amor, Os biosbardosOs biosbardos
Obra de relatos publicada en 1962.
Conxunto de sete relatos breves.
Trazos comúns:
◦ Ourense
◦ Os protagonistas: a infancia,
a adolescencia e os traumas
asociados.
◦ Todos narrados en P1.
◦ Sinxeleza argumental.

18. Blanco Amor,Blanco Amor, Xente ao lonxeXente ao lonxe
Novela longa publicada en 1972
Novela de formación: narra os primeiros
anos da vida de Suso, o protagonista, ao
tempo que describe a sociedade ourensá
de comezos do século XX:
◦ A maduración
◦ As loitas obreiras e sindicais
◦ Narración histórica
◦ Trata temas “complexos” como
a sexualidade, o aborto, a prostitución…

19. Álvaro CunqueiroÁlvaro Cunqueiro

20. Álvaro Cunqueiro: o realismoÁlvaro Cunqueiro: o realismo
fantásticofantástico
Se Blanco Amor representa o realismo
social, Cunqueiro representa o realismo
fantástico.
Corrente que mestura elementos
culturalistas e populares, unha parte de
realidade cotiá e outra de fantasía
desbordada.

21. Álvaro CunqueiroÁlvaro Cunqueiro
 Mondoñedo (1911) – Vigo (1981)
 Estuda o Bacharelato en Lugo e Filosofía e Letras en
Compostela.
 Na preguerra dáse a coñecer como autor de poesía e lígase á
vangarda.
 Paréntese de 11 anos como escritor (intégrase no réxime).
 Abandona a súa carreira de xornalista en Madrid e volve a
Mondoñedo en 1947.
 Únese ao proxecto de Galaxia da man de del Riego.
 Na madurez, descóbrese como un magnífico narrador.
 https://www.youtube.com/watch?v=89mgWD0kYdc

22. Álvaro Cunqueiro. ObraÁlvaro Cunqueiro. Obra
Poesía:
◦ Mar ao norde (1932)
◦ Poemas do si e do non (1933)
◦ Cantiga nova que se chama Riveira (1933)
◦ Dona do corpo delgado (1950)
◦ Herba aquí ou acolá (1980)
Teatro:
◦ O Incerto Señor don Hamlet, príncipe de
Dinamarca (1958)
◦ A noite vai coma un río (1965)

23. Álvaro Cunqueiro. ObraÁlvaro Cunqueiro. Obra
Narrativa:
◦ Merlín e familia (1955)
◦ As crónicas do sochantre (1956)
◦ Escola de menciñeiros (1960)
◦ Se o vello Simbad volvese ás illas
(1961)
◦ Xente de aquí e de acolá (1971)
◦ Os outros feirantes (1979)

24. Álvaro Cunqueiro. ObraÁlvaro Cunqueiro. Obra
Ensaio:
◦ Tesouros novos e vellos (1964)
◦ A cociña galega (1973)
◦ Ollar Galicia (1981)
◦ 100 artigos (2001)

25. Álvaro Cunqueiro. Obra narrativaÁlvaro Cunqueiro. Obra narrativa
Trazos comúns
◦ Tendencia á disgregación da novela: novelas
moi abertas, acumulación de relatos
argumentalmente inconexos. Coexistencia de
varios narradores.
◦ Predominio da oralidade no estilo: o seu
modelo é o conto de tradición folclórica ou a
propia xente. Isto vese na lingua empregada,
chea de dialectalismos e arcaísmos.

26. Álvaro Cunqueiro. Obra narrativaÁlvaro Cunqueiro. Obra narrativa
◦ Entrecruzamento do extraordinario co cotián
( humanización do mito / mitificación do
humano): personaxes míticos como Merlín,
Xenebra, Sinbad… ao lado de xentes do
común.
◦ Fantasía, humor, poeticidade. Por exemplo:
dona Xenebra prende na fala, Sinbad nomea
un cego como vixía do seu barco, o lirismo na
descrición da fraga de Esmelle, a casa máxica
de Merlín…

27. Álvaro Cunqueiro. Obra narrativaÁlvaro Cunqueiro. Obra narrativa
Merlín e familia (1955): sitúa a figura do
mago Merlín nas terras de Miranda ao
lado da raíña Xenebra. O ambiente é
plenamente galego.
A estrutura é a que segue: á casa de Merlín
chega un viaxeiro, este consúltalle un
problema e o mago intervén.

28. Álvaro Cunqueiro. Obra narrativaÁlvaro Cunqueiro. Obra narrativa
As crónicas do sochantre (1956): sitúase na
Bretaña francesa. Un músico que vai
tocar a un enterro é recollido por unha
carroza de defuntos.

29. Álvaro Cunqueiro. Obra narrativaÁlvaro Cunqueiro. Obra narrativa
Se o vello Sinbad volvese ás illas (1961):
narrada por Al-Faris Ibn Iaquin al Galizi.
Novela de personaxe que conta a
derradeira aventura do mariñeiro das Mil
e unha noites. Sinbad decide volver ao
mar.

30. Álvaro Cunqueiro. Obra narrativaÁlvaro Cunqueiro. Obra narrativa
Tres libros de semblanzas: Escola de
menciñeiros (1960), Xente de aquí e de
acolá (1971) e Os outros feirantes (1979).
113 relatos que poñen á luz todo o
extraordinario que pode haber nos seres
reais.

31. Ánxel FoleÁnxel Fole

32. Ánxel Fole. O realismo popularÁnxel Fole. O realismo popular
O realismo popular ou etnográfico
exprésase a través da narrativa breve.
Características: ambientación rural,
focalización xeográfica, dialectalismo
lingüístico, sinxeleza argumental e
humorismo.

33. Ánxel FoleÁnxel Fole
 Lugo (1903-1986)
 Cursa o Bacharelato en Lugo e Dereito en Compostela
e Valladolid.
 Núcleo lugués da xeración dos 20 con Piñeiro,
Pimentel…
 Fundaron as revistas vangardistas Guión e Yunque.
 Iníciase na literatura antes da guerra.
 Secretario provincial do Partido Galeguista en 1936,
polo que se refuxia en Quiroga, onde coñece o mundo
rural.
 A fins do 40 regresa á vida literaria e únese ao
proxecto de Galaxia.

34. Ánxel Fole. ObraÁnxel Fole. Obra
Á lus do candil. Contos a carón do lume.
(1953)
Terra brava. Contos da solaina (1955)
Pauto do Demo (1958): peza teatral
Contos na néboa (1972)
Historias que ninguén cre (1981)
Contos de lobos (1985)

35. Ánxel Fole. Obra narrativaÁnxel Fole. Obra narrativa
 Trazos comúns:
◦ Naturalismo lingüístico: fidelidade estricta á lingua
oral.
◦ Predilección polo conto como representación da
cultura tradicional (e, dentro do conto, polo conto
oral).
◦ Realismo e indiferenza ante a literatura fantástica.
◦ Procura da orixinalidade técnica e estilística.
◦ Compromiso coa súa terra e co seu tempo.
◦ A paisaxe como elemento esencial na definición da
literatura galega.
◦ https://www.youtube.com/watch?v=drIxzqSXefI