កិច្ចការស្រាវជ្រាវស្ដីពីសីលធម៌ខ្មែរបច្ចុប្បន្ន

1. កកិចច្ចការសស្រាវសជ្រាវលលល
អរកិយធមមខខខ្មែរ
ស្រាស្ថានភាពសសីលធមមសងង្គមខខខ្មែរ
ខដែលកកំពពុងខតធធ្លាកកចពុច
ដែដកនកំលដោយ ៖ ស្រាសស្រាស្ត្រាចាររ្យ សន លព
សកក្រុមទសី ៦
១. ឈឈូក ដោវសី ២. លជជឿន ដោររ៉ាពកិសកិដែដ
៣. លទព សពុធ ៤. រសី ចរណណ
៥. ហហពុន ងនកលសី
ឆឆកំសកិកក្សា : ២០១៤-២០១៥

2. អារមម្ភកថ
នននការនររៀបនររៀងនលលកដដបបូងរបសសកកក្រុមនយលងខខខដដដលជននសសនតជដនានសទល១ននវ នទទ្យាសស្ថានជតន
នកបសណល យយ ទបូរគមនាគមនយ បនចច្ចេកវ នទទ្យាគមនាគមនយ ននងពព័តត៌មាន គគនយលងយកដផផ្នែកមមួយននសងង្គម
មកននយាយដដលទាកសទងននងសលលធមត៌រសសននកបចដនថថនដោយសរដតមានការសនងង្កេតនឃលញថ
សងង្គមដខខ្មែរដដលធធ្លាបសដតមានសលលធមត៌ខខ្ពសស កសបសដតបចច្ចេខបប្បនផ្នែមានការធធ្លាកសចខន យាយ៉ាងខធ្លាដងដដលនធធលឲឲ
មានការចបសអារមខ្មែណយខខ្ពសសពលនយលងខខខដ នទលបពមួកនយលងយក កបធនបទនននមកកសវកជវនដលមប្បលរកមបូល
នហេតខ ដដនណនកសយ ឲឲសមកសបសកមាបសបនកមលដលស អផ្នែកអានដដលចងសដនងពលបញញននន។
ជការពនតណសសគខ្មែនអតស្ថាបទដដលលលនដោយមននឆធ្លាងកាតសការដកតកមម្រូវននាននទ ដបូនចផ្នែននហេលយ
ពមួកខខខដយលសថអតស្ថាបទនននវមននទានសកគបសកគនស សកមាបសសនសស ននសសនត បងបលបូន នលោកកគម្រូ អផ្នែកកគម្រូ
ននាននទ ដបូចននននបលសននជអតស្ថាបទពមួកខខខដខខសឆង្គង សបូមជមួយរ ននគនសកផ្នែខងនាមសស្ថាបនាដលសនយលងខខខដផង។
សបូមអរគខណដដលបានយកចនតតទខកដោកសកផ្នែខងការអានអតស្ថាបទននន។
ជទលបញច្ចេបសខខខដសបូមដថធ្លាងអដណរគខណជអតនបរមាចដនពននលោកកគម្រូដដល ចដណយនពលនវលោដដ
មានតនមធ្លានដលមប្បលពនននតឲនលលនសរៀវនភននន។
ការនធធលនសរៀវនភនននសកមាបសបងបលបូន ននសសនតដដលននឆផ្នែដនកកាយៗនទរៀត ទខកជគដរបូដលសននសសនសសនត
ឆផ្នែដនកកាយៗនទរៀត ដបូចននននបលសននជអតស្ថាបទនយលងខខខដមាន ការឆង្គងកដនធ្លាងណ សបូមសនសស ននសសនត
ជមួយដកសកមម្រួលផង។
រាជធនលភផ្នែដនពញ ,នថថទល១០ ដខកខមមម្ភៈ ឆផ្នែដ២០១៥
សបធនសកក្រុមទសី ៦ ឈឈូក ដោវសី

3. មាតកិកា
I. នសចកកលនផកលមសលលធមត៌ដខខ្មែរ …..................................................................................... ទដពព័រទល១
II. ននយមនព័យ សលលធមត៌ សខជលវធមត៌ មនខសសធមត៌ ............................................................ ទដពព័រទល១
III. សលលធមត៌ដខខ្មែរបខរាណ ….......................................................................................…. ទដពព័រទល២
1. កពនកននាធ្លាង ….................................................................................... ទដពព័រទល២
2. កបូនកសល កបូនកបក្រុស ............................................................................... ទដពព័រទល៣
3. ភរ នយា ននងសធមល ................................................................................ ទដពព័រទល៣
4. កគម្រូ ននងសនសស .................................................................................... ទដពព័រទល៤
5. បង ននងបលបូន ...................................................................................... ទដពព័រទល៥
6. កកមខដ ននងកដនលោន ............................................................................... ទដពព័រទល៦
7. ជលវ នតជមមួយននងកទពឲសមប្បតតន .............................................................. ទដពព័រទល៧
8. រនបរៀបសដពន ..................................................................................... ទដពព័រទល៨
IV. សលលធមត៌ដខខ្មែរដដលកដពខងដតធធ្លាកសចខន …..................................................................... ទដពព័រទល១១
V. មបូលនហេតខដដលនាដឲឲសលលធមត៌ធធ្លាកសចខន …................................................................ ទដពព័រទល១៤
1. កតតមននាសនញច្ចេតនាបាកសផផ្នែតស …........................................................... ទដពព័រទល១៤
2. ការបាតសបងសជដននននលលខធ្លាមួនឯង ….............................................................ទដពព័រទល១៤
3. កតតសងងង្គមអបូសបនាធ្លាយ …................................................................. ទដពព័រទល១៤
4. កតតមហេនចច្ឆត …......................................................................…....... ទដពព័រទល១៥
5. កតតកទពឲសមប្បតតន …........................................................................... ទដពព័រទល១៥
6. កតតលដហេបូរចបូលននវបប្បធមត៌បរនទស ….................................................... ទដពព័រទល១៥
7. កតតចច្បាបស …......................................................................................ទដពព័រទល១៥
8. កតតនកគនងនញញៀន …........................................................................... ទដពព័រទល១៥
9. កតតអបសរដធធ្លាកសចខន …............................................................................ ទដពព័រទល១៦
VI. ឥទទនពលមកនលលមនខសសកផ្នែខងសងង្គម............................................................................. ទដពព័រទល១៦
1. ការបាតសបងសនបូវនសចកកលសខខខងផធ្លាបូវចនតត ................................................... ទដពព័រទល១៦
2. បាតសបងសគខណតនមធ្លាជមនខសស ................................................................ ទដពព័រទល១៦

4. 3. ដបកបាកសសមគង្គល ................................................................................. ទដពព័រទល១៦
4. អសនតនសខខសងង្គម ................................................................................ ទដពព័រទល១៦
5. សងងង្គម ............................................................................................. ទដពព័រទល១៧
VII.ដដនណនកសយ ….......................................................................................…....... ទដពព័រទល១៧
1. នផកលមពលបខគង្គលខធ្លាមួនឯង .............................................................................. ទដពព័រទល១៧
2. ការសង្គលសពលគខណតនមធ្លាខធ្លាមួនឯង ននងអផ្នែកដនទ …..............................................ទដពព័រទល១៧
3. នលលកទនកចនតតសកមខ្មែភាពសលលធមត៌ ….......................................................... ទដពព័រទល១៧
4. បនងង្កេលនការអបសរដដផផ្នែកសលលធមត៌ ................................................................... ទដពព័រទល១៨
5. ការបណកខ នគដននតជតនននយម ..................................................................... ទដពព័រទល១៨
6. សនតនភាពកផ្នែខងចនតត ................................................................................... ទដពព័រទល១៨
7. រ នតបនតនងចច្បាបស ...................................................................................... ទដពព័រទល១៨
VIII. សនផ្នែនដោដ្ឋាន …...........................................................................................................ទដពព័រទល១៩
IX. ឯកសរនយាង ….................................................................................................... ទដពព័រទល២០

5. "ឧទទនសជបូន
វ លរបខរសជតន បខពធការ លជន ននងជននសផ្នែហជតនទាដងអសស"

6. ស្រាស្ថានភាពសសីលធមមខខខ្មែរ
I. លសចកកសីលផកលមសសីលធមមខខខ្មែរ
សពធនថថននកផ្នែខងសងង្គមជតនដខខ្មែរ នយលងសនងង្កេតនឃលញថនកលតមាននរនងអសលលធមត៌ជនកចលនដដលអាកកកសជបូរជតន
គខ្មែនសលលធមត៌ សខជលវធមត៌ កដដបូចជមនខសសធមត៌កផ្នែខងខធ្លាមួនទាលសដតនសន។ សលលធមត៌ដខខ្មែរដដលធធ្លាបសដតលលកបនសលរ រខងនរនង
កបនព នថង្កេលងថង្កេនបាននលលកតនមង្កេលងមខខមាតសជតនមាតខភបូមនឲឲមានកនតតនយស នករតរនឈខ្មែនលប្បលសខនសយទបូទាដងសកល
នលោកកាលពលសមព័យបខរាណ បានធធ្លាកសចខនជខធ្លាដងននសមព័យបចច្ចេខបប្បនផ្នែដដលនធធលឲឲអាបសនអានកនតតនយស នករតរនឈខ្មែន
កបនទសជតនយាយ៉ាងខធ្លាដង។ សលលធមត៌ដដលកដពខងដតធធ្លាកសចខនបានបយ៉ានពលសដលសសងង្គមជតន គគនធធលឲឲមនខសសកផ្នែខងសងង្គម
រសសននមននបានសខខសបច្បាយ រខងនរនងនឡលយ នដោយមានអដនពលអសលលធមត៌ លមួចឆកសបធ្លានស នកងកបវ ព័ញច្ចេ ឆនបាក មនននសខ្មែន
កតងសរវងគផ្នែននងគផ្នែ នកលតជអដនពលអយខតតនធមត៌តដងពលថផ្នែកសនកកាមកបជរាងសតតបូចតច ថផ្នែកសកណកល រហេបូតដលសថផ្នែកស
ដនកនាដកដពបូល។
សលលធមត៌ដខខ្មែរដដលកដពខងដតធធ្លាកសចខននននមានមបូលនហេតខ ឫសគលស នដលមចមជនកចលនដដលកបជដខខ្មែរមននបាន
យកចនតតទខទខក ដោកស សនងង្កេតពនននតឲ ននងយកមកពនចរណនដលមប្បលដកលដអឲឲបានលលកបនសលរនឡលងនឡលយ។
ជការពនតណសសដដលមានពកឲមមួយឃធ្លានលលកនឡលងថ "កគបសបញញសខទទសនងដតមានដដនណនកសយ លង្គនក
ណនគពទ្យាយាមដសធងយលសរ ននរកមបូលនហេតខ ននាននគននងអាចនដោនកសយបញញននានបាន"។ ពកឲមមួយឃធ្លានននពនតជ
កតនមកតម្រូវលលណសស។ នដលមប្បលនដោនកសយបញញមមួយបានលខនកតដតនយលងដនងពលមបូលនហេតខចច្បាសសលោសស ននាននយលងននង
អាចរកវ នធលដដសមកសបមមួយដដលអាចនដោនកសយបញញននានបានជពខដខន។
II. នកិយមនន័យសសីលធមម មនពុសស្សធមម នកិងសពុជសីវធមម
សលលធមត៌ ជការកបកពនតតផទលសរបសសបខគង្គល នដោយអនខនឡោមនទតមនគលការណយ ឬចច្បាបសននការកបកពនតតលល
ដដលនគបាននចនដនង ននងយលសកពមទទមួលយកដបូចជជដននន អាកបប្បកនរ នយា ឬគដរបូនដោយដឡកដដលបានអនខវតត ឬ
កបកពនតតននកផ្នែខងការរសសននកបចដនថថរបសសនគ ននងបងញញឲឲនឃលញតមរយម្ភៈការសនកមចចនតត ននងអដនពលសខ្មែព័កគចនតតរបសស
នគ។ សលលធមត៌ សដនដយកការនកបរៀនកបនដ អបសរដ ដដបបូនាខ្មែន ដណនាដ កប្បមួនចច្បាបស តកមាទាដងឡោយណដដលនាដឲឲ
សមាជនកសងង្គមនធធលដតអដនពលលលទាដងឡោយណដដលនាដមកនបូវនសចកកលសខខដលសខធ្លាមួនកដដបូចជសងង្គមជតន នហេលយនចរៀស
វងអដនពលអាកកកសដដលនធធលឲឲខធ្លាមួនមននបានសខខកដដបូចជសងង្គមជតនទាដងមបូលផងដដរ។ សលលធមត៌មាននព័យទបូលដទបូលោយ
ណសសនដោយរមួមមាន សលលធមត៌២កបការ មនខសសធមត៌៥កបការ សខជលវធមត៌៦កបការ។ល។ សលលធមត៌២កបការមាន ទល១
នមតត គគបដណងចងសឱឲនគបាននសចកកលសខខចនកមលន នដោយការកសឡោញស ននងអាណន ត។ នមតតនននកមាច្ចេតសបងសបាននបូវ
ពទ្យាបាទ ដដលជនទាសចនតតដដលនាដឱឲចងគដនខដគដកមួនអផ្នែកដនទ ឬដដនណល រចងចនតតននងអផ្នែកដនទចងសឱឲនគវ ននាសមននឲឲ
នលលខធ្លាមួន។ ចដដណកឯទល២វ នញគគ ករខណ ជបដណងចងសឱឲនគរមួចចកទខកក នដោយការជមួយសនងងង្គន។ ករខណនននកមាច្ចេតស
បងសនបូវវ នហេនងង គគនសចកកលនបរៀតនបរៀន គគការនធធលឱឲនគទទមួលទខកកលដបាក ននងការនធធលទខកបខកនមផ្នែញនគកពមទាដងទារខណកមខ្មែ
1

7. សពធដបបយាយ៉ាង។
មនខសសធមត៌(សលល ៥) ជធមត៌សកមាបសកបនដមនខសសឲឲកបកពនតតសខចរ នត លលកតនមកតម្រូវ។ មនខសសធមត៌ មាន ៥
កបការគគ ទល ១ បាណតនបាត មាននព័យថការនវរៀរចកអដនពលនបរៀតនបរៀនជលវ នតនគ ទល២ អទននាផ្នែទាន ដកបថនចរៀសវង
កបកពនតតអដនពលឆកសបធ្លានស នកងកបវ ព័ញច្ចេ លមួចនគ ទល៣ កានមសខមនចច្ឆចរ មននកបកពនតតផធ្លាបូវនភទខខសឆង្គងជមមួយកបូននគ ឬកបពនទ
នគ ទល៤ មខសវទ ជការកបាសចកការននយាយនវរៀចនវរដបូចជមននននយាយកខហេកជនដលម ទល៥គគ សខរានមរព័យ ការមនន
នសពសខរា។ នយលងសនងង្កេតនឃលញថ មនខសសធមត៌ បានបងញញផធ្លាបូវមនខសសឲឲរមួចផខតពលការកបកពនតតអដនពលអាកកកសទាដងឡោយ
ជនហេតខនាដឲឲនកលតមាននសចកកលទខកទាដងពមួង។ ដបូចននននបលនយលងមាន មនខសសធមត៌ ទាដង៥កបការកផ្នែខងខធ្លាមួន ននាននយលងននង
ទទមួលបាននសចកកលសខខសបច្បាយ រខងនរនង ការកសលោញសរាបសអានពលញាតនមនតតជនតខងជកសជពខដខន។
ចដដណកឯ សខជលវធមត៌ វ នញ ជកប្បមួនចច្បាបសនកបរៀនកបនដ ឲឲរសសនននដោយលល គគចដនណន, សណកបសធផ្នែបស, ការ
ដនដនង កបមាណ គមួរសមកផ្នែខងកនចច្ចេការកបាកសព័យជមមួយននងអផ្នែកដនទ។ សខជលវធមត៌ បងញញឲឲនគនចនដនងនហេតខផលថគមួរ
ឬមននគមួរ ដនងសង្គលសឋានម្ភៈខធ្លាមួន ននងអផ្នែកដនទ សង្គលសកបមាណជលវភាពរបសសនគ នចនសង្គលសកាលម្ភៈនទសម្ភៈ ដនងកបជខដជន
ននងទលកបជខដជន កដដបូចជសង្គលសមនតតសមាធ្លាញសផងដដរ។
III. ចច្បាបកសសីលធមមខខខ្មែរខដែលបានខចងតកំងពសីបពុរណ
ដខខ្មែរនយលងមានអរ នយធមត៌ វបប្បធមត៌ដដលប្បលសខនសយតដងពលសមព័យបខរាណ។ នពលគគកាលពលសមព័យអងង្គរ ដខខ្មែរ
មានអធនបនតយឲភាពទនកដលយាយ៉ាងធដនធង អរ នយធមត៌រខងនរនងនថង្កេលងថង្កេនដលសកដពបូលបដផខតកផ្នែខកផ្នែខង កបវតតនសងសតដខខ្មែរ ដដលនធធល
ឲឲកបនទសនផសងៗកផ្នែខងតដបនស ននងកផ្នែខងនលោកនកាតសរនសលរមននដោចសពលមាតស។ នទរៀតនសត សលលធមត៌ដខខ្មែរកដបានរ លកចដនរ លន
នទតមននានដដរ គគជនជតនដខខ្មែរសមព័យបខរាណមានកប្បមួនចច្បាបស រនបរៀបរបបរសសនន នមតត ករខណ មនខសសធមត៌ កដដបូច
ជសខជលវធមត៌លលកបនសលរណសស។
1. កពនកននាធ្លាង
កពនកននាធ្លាង គគមាកយឪពខករបសសកបូន។ កពនកននាធ្លាងមានគខណធថនសណសស កជលនកជណសស ធដនធងណសស
ខខ្ពងសខខ្ពសសណសសចដនពនកបូនទាដងអសសនកពន ៖
ក. នលោកមាននគលធមត៌ ៥យាយ៉ាង ៖
– រកងគភត៌រហេបូតដលសឆធ្លាងទននធ្លា នហេលយចនញច្ចេនម ននងដថទាដកបូនឲឲបានលល
– អបសរដទបូនាខ្មែននកបរៀនកបនដកបូនឲឲនដលរតមគនធ្លាងធមត៌ ឲឲកបូននររៀនសបូកតយកចដនណនដនង
– ផងយកពហេខ្មែវ នហរធមត៌ដលសកបូន
– ទខកដោកសកបូនឲឲមានគបូកសករនដោយកបនព
– ដចកកទពឲសមប្បតតនឲឲកបូនកផ្នែខងកាលដដសមគមួរ។
ខ. នលោកជអផ្នែកមានឧបការគខណចដនពនកបូន ៖
– កពហេខ្មែ : អផ្នែកផងយកពហេខ្មែវ នហរធមត៌ចដនពនកបូន
– បខពធនទវត : អផ្នែកដថរកងកបូនមខននទវតទាដងឡោយ
2

8. – បខពធចរឲ : អផ្នែកបនកងរៀន ននងអបសរដកបូនមខនកគម្រូទាដងឡោយ
– អាហេខននយទ្យា : អផ្នែកគមួរទទមួលនកគនងបបូជពលកបូន។
2. កបូនកសល កបូនកបក្រុស
ការដនងគខណ ននងការនគរពតបសផ្នែងគខណមាកយឪពខក គគជករណល យកនចច្ចេចដបាចសបដផខត កជលនកជបដផខត
ចមប្បងបដផខតសកមាបសកបូនកសលកបូនកបក្រុស។
ក. នពលនលោកននមានកពនជនខ្មែ កបូនកសលកបូនកបក្រុសកតម្រូវផង្គតសចនតតចដនរ លន ៖
– ការកសលោញស ការសដពនថធយបងង្គដ
– ការសកបសដដបបូនាខ្មែននលោក នគរពកបតនបតតននធធលតម
– ការផង្គតសផង្គងសមញបូបអាហរ នដចដណល ទនកនកក ទនកកតជកស សដនលរៀកបដពកស កបាកសកាស
– ការដថរកងសខខភាពនលោក គកសកចបាចសជបូននលោក ននងទដនខកបកមក្រុងថផ្នែដសងង្កេបូវ
– ការជដរខញចនតតនលោកឲឲកជនថធ្លាកផ្នែខងបខណឲកខកខសល សលល ទាន។ល។
ខ. នពលនថថបខណឲទាន ៖
ននឱកាសបខណឲទានដបូចជ បខណឲចបូលឆផ្នែដដខខ្មែរកបនពណល ជតន ននងបខណឲភភខដបនណណ កបូនកសលកបក្រុសកតម្រូវបតសនជលង
ថធយបងង្គដជបូនមញបូបអាហរ នដចដណល ដផធ្លានឈល សដនលរៀកបដពកសថខ្មែល ននងកបាកសកាសចដនពននលោក។
គ. នកកានកកាយ នពលនលោកនធធលមរណកាលនទភពខងមខខនហេលយ កបូនកសលកបូនកបក្រុសកតម្រូវ ៖
– នធធលបខណឲទកកនណនខបប្បទានឧទទនសកខសល ផលោននសងស ជបូនដលសវ នញញ្ញាណកកនទរបសសនលោកដដលបាន
នធធលកាលកនរ នយានទបរនលោកនហេលយ ឲឲបានជនរនយៗ
– ននមនតកពនសងងបងសខកបូលនននចតនយរបសសនលោក ពននសសននបខណឲចបូលឆផ្នែដថខ្មែល ននងបខណឲភភខដបនណណ
សរខបជរមួមមក កបូនគបប្បលនគរពមាកយឪពខកតមនគលធមត៌ ៥យាយ៉ាង ៖
– កបូនកតម្រូវចនញច្ចេនមមាកយឪពខក នពលគតសចដនរ លនវ ព័យ
– កបូនកតម្រូវនធធលកនចច្ចេការជដនមួសមាកយឪពខក
– កបូនកតម្រូវរកង ននងនលលកវងសកតកបូលឲឲបានលល មននបដផធ្លាញឲឲវ ននាស
– កបូនកតម្រូវរកងកទពឲសមប្បតតនមាកយឪពខកឲឲបានគងសវងស
– កបូនកតម្រូវនធធលបខណឲទកកនណនខបប្បទានឧទទនសកខសល ផលោននសងស ជបូនដលសវ នញញ្ញាណកកនទរបសសនលោក
ដដលបាននធធលកាលកនរ នយានទបរនលោកនហេលយ កខដបលនភធ្លាច។
3. ភរ នយា ននងសធមល
សងង្គមដខខ្មែរ នគចតសទខកកសលជធដ ជមងង្គលកផ្នែខងកគម្រួសរ ននងសងង្គមជតនផង។ កផ្នែខងកគម្រួសរ ភរ នយាជមាតខភរ នយា
គគទខកដបូចជមាកយនចនផង្គតសផង្គងស ឈគឆលលអាណន តអាសបូរសធមលដបូចកបូន នហេលយរកងភកកលភាពចដនពនសធមលជននចច្ចេ។
ភរ នយាចងសឲឲសធមលមានចដនណនវ នជភ យសសកកននថង្កេលងរខងនរនង មានកទពឲសមប្បតតន សខខភាពលលជននចច្ចេ។
នដលមប្បលឲឲមាននសចកកលសខខសបច្បាយកតជកសកតជដកផ្នែខងកគម្រួសរ ភរ នយា ននងសធមលកតម្រូវមានសខជលវធមត៌ចដនពនគផ្នែនទ
វ នញនទមកជចដបាចស ៖
3

9. ក. ការសនងងង្គនគផ្នែ
– ភរ នយាកតម្រូវសនងងង្គនសធមលនដោយនគលធមត៌ ៥យាយ៉ាង ៖
១. ចតសដចងកនចច្ចេការកផ្នែខងផទននដោយការឈធ្លាសនវ សលតបាត កតនមកតម្រូវ លលឥតនខច្ចេន
២. សនងងង្គនញាតនទាដងពលរខងយាយ៉ាងកតនមកតម្រូវលល មានខធ្លាមួនជទលនកតកអរននញាតន
៣. នសខ្មែនកតងស កតនមកតម្រូវជននចច្ចេ ឥតនវរៀចនវរ ឥតងកនរដបកដបរ មានសធមលននកផ្នែខងនបនដបូងជននចច្ចេ
៤. ដថទាដទខកដោកសកទពឲសមប្បតតនដដលសធមលរកបានមកឲឲលល គងសវងស
៥. ឆធ្លាតនវរហេព័សរហេមួន មននខភនលកចអបូសកផ្នែខងកនចច្ចេការសពធកគបសដបបយាយ៉ាង
– សធមលកតម្រូវសនងងង្គនភរ នយានដោយនគលធមត៌ ៥យាយ៉ាង ៖
១. នលលកតនមង្កេលងកនតតនយស ននងរាបសអានឲឲសមឋានម្ភៈជភរ នយាពនតកបាកដ
២. មនននមលលងយភរ នយានដោយកបការណមមួយនឡលយ កតម្រូវសនងងង្គនជននចច្ចេ
៣. មននកបកពនតតកប្បតសចនតតភរ នយា មានការនសខ្មែនកតងស ននងអាណន តអាសបូរចនតតភរ នយា
៤. កបគលសភាពជធដឲឲដលសភរ នយា កផ្នែខងការចតសដចងកនចច្ចេការងរផទន នដោយកបនងរកកទពឲសមប្បតតន
៥. ជបូននកគនងអលងង្កេរជដដណងនននសចកកលនថធ្លាថផ្នែបូរ ននងចនតតភកកលដលសងសតលជភរ នយា។
ខ. ការកគបសកគងគផ្នែកបកបនដោយធមត៌
ននកផ្នែខងជលវ នតរសសននកបចដនថថ ភរ នយាសធមលកតម្រូវកបកានសធមត៌ ៤យាយ៉ាង ៖
– សចច្ចេម្ភៈ ៖ កបកានសនសចកកលពនតកតងស ទាដងកាយ វច ចនតត នដោយឥតមាននវរៀចនវរ។
– ទម ៖ អបសរដទបូនាខ្មែនខធ្លាមួន គគនចនកគបសកគងចនតត វ នកហតស ដខសខតស សដអាតចនតតឲឲកានសដតកបនសលរ រដនដោន
ខធ្លាមួនឲឲផខតពលសមខកទតណញ។
– ខនតល ៖ អតសធនសគគមានចនតតធថនសមននឆបសកចនឡោតខនង កពមទាដងនចនកទាដននងនសចកកលលដបាកនផសងៗ។
– ចគម្ភៈ ៖ លនបងស គគមានទនកចនតតហហ៊ានលនបងសនសចកកលសខខសនតផទលសខធ្លាមួន ឲឲដលសគផ្នែនទវ នញនទមក
ដបូចជការជមួយរកងគផ្នែនននពលឈគថង្កេតសជនដលម រហេបូតមានទនកចនតតជមួយញាតនមនតតទាដងសងខង។
4. កគម្រូ ននងសនសស
ក. កគម្រូជអផ្នែកមានគខណរបសសសនសស
កគម្រូគបប្បលបដនបតតនចដនពនសនសស នដោយការសនងងង្គនតមនគលធមត៌៥កបការគគ ៖
– ដនកនាដអបសរដសនសសនអាយជមនខសសលល នអាយនឃលញគខណតនមធ្លានននសចកកលលល
– បនកងរៀនសនសសនអាយយលសចច្បាសស ចបសយកចដនណនដនងបាបាន ពនតកបាកដ
– បនកងរៀនសនសសនអាយនចនវ នជភនផសងៗសពធកគបស
– នលលកតនមង្កេលងនសចកកលលលរបសសសនសសកផ្នែខងទលកបជខដជននផសងៗ
– នធធលការរកង ចតសដចង ការពរសនសសកផ្នែខងទនសទាដងបមួន
4

10. ខ. សនសសគបប្បលបដនបតតនចដនពនកគម្រូវ នញតមនគលធមត៌ ៥កបការគគ ៖
– នកកាកឈរទទមួល ននងសដដដងការនគរព
– ចបូលនទបនកមលកនចច្ចេការនផសងៗ
– នគរពសកបសឱវទ នចនសកបសឲឲនកលតបញញ្ញា
– កបណន បព័តនយនដោយការបនកមលកនចច្ចេតបូចតចហេខចនននហេខចននានជនដលម
– សនកងនររៀនយកចដនណនវ នជភ នដោយនគរព កបាកដកបជ ទខកជការងរសដខនសៗ
5. បង ននងបលបូន
ក. បងគបប្បលកបតនបតតនចដនពនបលបូន
– កសលោញសបលបូននដោយចនតតនសខ្មែន មននកតម្រូវកចដណន កដណញសគនតដតកបនយាជនយផទលសខធ្លាមួន
– ដចករដដលកអធលៗនអាយបលបូនបានបរ ននភាគ ននងនកបលកបាសសផង ជមួយផកលសអាហរបូបករណយដលសបលបូនឲឲនររៀន
សបូកតដលសបលបូនមានសធមលភរ នយា គមួរនលលកជមួយផង្គតសផង្គងសតមលទទភាព
– មានពកឲសដដលពលនរានពនស មានទនកមខខរ លករាយកបកបនដោយនមតត ករខណចដនពនបលបូន កខដនកបល
អដណច សមធ្លាខត កដដហេង អា មល
– ជមួយយកអាស ផកលសកបនយាជនយឲឲបលបូន ដបូចជជមួយនធធលកនចច្ចេការ បងញតសពនឲលសឲឲសង្គលសខខសកតម្រូវ
– រាបសអានបលបូនយាយ៉ាងនសខ្មែននសខ្មែល មននកបកានសនទាសនពរយ ចងគដនខដនមលលបដណដ ផកនាទ ផច្ចេញសផច្ចេលឲឲវ ននាស
នដោយនហេតខណមមួយនឡលយ។
ខ. បលបូនគបប្បលកបតនបតតនចដនពនបង
– កសលោញសបលបូននដោយចនតតនសខ្មែន មននកតម្រូវកចដណន កដណញសគនតដតកបនយាជនយផទលសខធ្លាមួន
– ដចករដដលកអធលៗនអាយបលបូនបានបរ ននភាគ ននងនកបលកបាសសផង ជមួយផកលសកបនយាជនយឲឲបង ដបូចជហេខច
នននហេខចននាន កតម្រូវជមួយកនចច្ចេធខរម្ភៈរបសសបង ដបូចជជមួយនធធលការងរនផសងៗតមសមតស្ថាភាព កខដខភនល
កចអបូស កខដគនតដតទារកបាកសឈផ្នែមួលអដពលបង
– នកបលសដដលពលនរានពនស កាយវ នកាការ សខភាព នគរពបង កខដវយឬកដនសខ្មែលននងបង ហហ៊ាននកបលពកឲអា មល
កពនហេលនឥតគមួរសម មននកតម្រូវននយាយអធលដដលនាដឲឲនកលតនសចកកលនអរៀនខខ្មែសរវងបងបលបូនកបក្រុសកសល
5

11. – ជមួយទដនខកបកមក្រុងបង យនតនយាងបងកខដឲឲរនហេមរហម ដខនដោបជងខធ្លាមួនឆថយនពក
– រាបសអានបងយាយ៉ាងនសខ្មែន មននកបកានសខនង ចងគដនខដកបមាថនមលលងយនទានបលបងបានកបកពនតតខខសមក
នលលខធ្លាមួន ឬកដបងជមនខសសលថងសទលទព័លកក គខ្មែនបខណឲសកកនកដនដោយ គបប្បលរាបសអាន នគរពគតស កផ្នែខង
ឋានម្ភៈជបងរបសសខធ្លាមួនជដរាប។
6. កកមខដ ននងកដនលោន
យខវជនទាដងពលរពមួកននន កតម្រូវមានសខជលវធមត៌ចដនពនគផ្នែនទវ នញនទមកតមឋានម្ភៈនររៀងខធ្លាមួន។
ក. ងសតលកកមខដគបប្បល
– កតម្រូវរកងកពហេខ្មែចរ ននលរបសសខធ្លាមួនឲឲបរ នសខទទ នចនអតសធនស កខដកបកពនតតកនធ្លាងកបនពណល ដដលនាដឲឲនថកទាប
ខធ្លាមួនវងសកតកបូល ននងអនាគតសធមលរបសសខធ្លាមួន
– កតម្រូវនវរៀរចកនកធ្លាលកមាកសដដលខនលខបូច
– កតម្រូវរាបសអានបខរសនដោយអាការនថធ្លាថផ្នែបូរ កខដសផ្នែនទទសផ្នែលនពក កខដខធ្លាចនពក
– នបលនឃលញកដនលោនននទលណ ពខដគមួរនទទលននាន ឬកលកកគដហេមននយាយបញច្ឆនតបនញច្ឆញៀងនសលចនធធលអាការ
ញនកញយ៉ាកស ឲឲកដនលោនហហ៊ាននមលលងយនឡលយ
– កតម្រូវមានកាយវ នការ ននងពកឲសដដលសខភាពរាបសចដនពនកដនលោនៗ
– មខនននងដោកសចនតតនសផ្នែហចដនពនកដនលោនណ កតម្រូវកតននរ ននសនងង្កេតពនននតឲឲឲសពធកគបសតដងពលវងសកតកបូល
គខណសមប្បតតន សមតស្ថាភាព ចដនណនវ នជភ ចរ នយាមារយាទ នលលកថធ្លានងដថធ្លាងឲឲមានតខលឲភាពកបហកស
កបដហេលគផ្នែ លខ្មែមមាតបនតកគម្រួសរញាតនសនាតននពញចនតតផង
– នបលមននទានសជកសចច្បាសសកផ្នែខងចនតតចដនពននគនទ មននកតម្រូវនកបលពកឲសមកល ននងចរ នយាឲឲនគសធ្លាបសចនតតចដនពន
ខធ្លាមួននឡលយ ដតកតម្រូវមានចនតតនសខ្មែនកតងសកានសពកឲសចច្ចេម្ភៈចដនពនកដនលោនណដដលខធ្លាមួនបានសនទ្យា។
ខ. កដនលោនគបប្បល
– កបក្រុងកបយព័តផ្នែ នចនអតសធនស កខដនភធ្លាលតនភធ្លាលននទតមអដណចនសផ្នែហរដនលោភនមលលងយងសតលនភទ ឲឲកជក្រុល
ខខសចច្បាបសទដននរៀមទមាធ្លាបសកបនពណល ដដលនាដឲឲខបូចកនតតនយសខធ្លាមួន ននងកគម្រួសរ
– នវរៀរចកមនខសសណដដលខនលខបូចនលោខ្មែភនសផ្នែហ បដផធ្លាញកពហេខ្មែចរ ននលរបសសងសតលនភទ ននង អផ្នែកនលង
កសលផង្កេមាសជនដលម
6

12. – រាបសអានងសតលកកមខដឲឲដបូចជបងបលបូនកសលរបសសខធ្លាមួន គគរាបសអាននដោយនសចកកលនថធ្លាថផ្នែបូរ កខដឲឲសផ្នែនទទសផ្នែល
ហេមួសកពដដដន ននងកខដឲឲនឆខ្មែលងនឆខ្មែនពក
– នបលនឃលញងសតលកកមខដកដពខងឈរ នដលរ ឬអងង្គខយននទលណជមមួយ ននងកគម្រួសរនគកកលដតមាផ្នែកសកកល មននកតម្រូវនដលរ
នទនធធលកចនមកចក្រុមឬននយាយបញច្ឆនតបនញច្ឆញៀង កលកកណកសស កគហេនមនសលចនហហ៊ាកនងញភញៀវដដលជការ
នមលលងយនគយាយ៉ាងកដសកននាននទ នបលមានចនតតកសលោញសចងសសមួរចនតតគផ្នែ តមរនបរៀបសមព័យននយម
ននាន កតម្រូវរកឱកាសសដដដងការគមួរសម សខដអភព័យនទាសជមខន នហេលយននយាយនសផ្នែលការយាយ៉ាងនចញដត
មកង កខដនកបលចរ នកនថកទាបឲឲនគនជរកបមាថ
– កតម្រូវមានកាយវ នការ ននងពកឲសមកលសខភាពរាបសរ នហេលយសចច្ចេម្ភៈនទរៀងកតងស នដោយនកបលពកឲ នាង
អផ្នែកបងឬបលបូន…កផ្នែខងទលចដនពនមខខ ននងកផ្នែខងទលកដបាដងមខខ
– មខនននងដោកសចនតតនសផ្នែហចដនពនកកមខដណមាផ្នែកស កតម្រូវពនចរណសនងង្កេតពនននតឲឲឲសពធកគបស តដងពលវងស
កតកបូល គខណសមប្បតតន សមតស្ថាភាព ចរ នយាមារយាទ នលថធ្លានងឲឲមានតខលឲភាពកបហកសកបដហេលគផ្នែ
លខ្មែមមាតបនតកគម្រួសរញាតនសនាតននពញចនតតផង
– កខដនកបលនសផ្នែហនបាកកបាសស ឲឲនគខកចនតត ខបូចចនតត នកលតទខកកនវទនានឡលយ កតម្រូវមានចនតតនសខ្មែនកតងស កានស
ពកឲសចច្ចេម្ភៈចដនពនកកមខដណមាផ្នែកសដដលខធ្លាមួនបានសនទ្យាដោចសខតនហេលយ។
7. ជលវ នតជមមួយននងកទពឲសមប្បតតន
ក. ការដសធងរក ននងការរកងកទពឲសមប្បតតន
នគលធមត៌ ជកបនយាជនយកផ្នែខងបចច្ចេខបប្បនផ្នែមាន ៤យាយ៉ាង ៖
– ឧដោដ្ឋានសមប្បទា : ការតសហ៊ាបូកបនងដកបងរកកទពឲសមប្បតតន តមជដនាញវ នជភជលវម្ភៈនដោយសខចរ នត
– អារកកសមប្បទា : ការរកងកគបសកគង សនសដសដនច កទពឲសមប្បតតនដដលខធ្លាមួនរកបាន
– កលទ្យាណមនតតត : ការនសពគបសរកមនខសសលលជមនតត គគមនខសសនចនដនង មានគខណធមត៌ ជអផ្នែក
ដណនាដកផ្នែខងផធ្លាបូវលល
– សមជលវ នត : ចនញច្ចេនមជលវ នតមានតខលឲភាព គគនចនកដណតសដនងចដណបូល ននងចដហយរបសសនអាយលខ្មែមននង
កទពឲដដលជចដណបូល មននហេខគហទបូលោយ ដតមននកតម្រូវកដណញសនឡលយ
ខ. បដដណងដចកកទពឲសមប្បតតន
កទពឲសមប្បតតនដដលដសធងរក ននងរកងបានលលនហេលយ គបប្បលដបងដចកជ ៤ចដដណក ៖ មមួយចដដណកសកមាបស
សងស ននងជមួសជខលផទនសដដបង កពមទាដងចនញច្ចេនមអផ្នែកននកផ្នែខងបនទខក (អផ្នែកគមួរចនញច្ចេនម) ឲឲបានសខខ ឲឲបានដឆលតទាដងអសស
7

13. គផ្នែ។ ចដនពនមាតបនតកតម្រូវទដនខកបកមក្រុងជពននសស នដោយមានជបូនកបាកសកាសសកមាបសនលោកចយវយ ននងនធធលបខណឲ
ទាន។ ចដនពនកបូនកតម្រូវផង្គតសផង្គងសសពធកគបស នដលមប្បលនអាយនគមានសខខភាពមាដទាដនររៀនសបូកតបានលលកបនសលរ។ចដដណកននន
ផងដដរ ទខកសនងងង្គនញាតនមនតត ទទមួលនភខញៀវ នធធលទាន (ឧទទនសកខសលដលសអផ្នែកដចកឋាននទនហេលយ) បងសពនទដោរ បបូជ
វតស្ថាខចដនពននទវត នធធលទកកនណនខបប្បទានដលសសមណកពហេខ្មែណយ (ដដលកបាសចកនសចកកល កបមាទ មននជបខគង្គល
កសវ នង តដងននកផ្នែខងខនតលសចច្ចេម្ភៈ ជអផ្នែកអបសរដទបូនាខ្មែនខធ្លាមួន) នដលមប្បលសមប្បតតនទាដង ៣ កផ្នែខងបរនលោក។ ឯពលរចដដណក សកមាបស
ជនដលមទខនកបកបមខខរបរ ចនញច្ចេនមជលវ នត។ ចដដណកមមួយចខងនកកាយ សកមាបសទខកបងង្កេរនសចកកលអនតរាយណមមួយដបូចជ
នភធ្លាលងនឆនផទន ទនកជដននស ខឲលសពឲខន នចរកមខ្មែជនដលម។
8. រនបរៀបសដពន
ក. ននយមនព័យ
សដពន គគនលលកនដទាដងពលរ ផង្គខដកមាមទាដង ១០ ជរាងផង្កេឈបូកកកពខដ នឆខ្ពនកតងសនទរកបខគង្គល នទរកទល ឬវតស្ថាខដដល
គមួរនគរព។ សដពនសមួរ គគសដពនបខគង្គលណដដលគមួរនគរព នដោយបនញច្ចេញវចសមួរសខខទខកកផង។ សដពនលោ គគសដពន
នដោយពកឲលោគផ្នែ។ សដពនសខដអភព័យនទាសឲឲនគអតសនទាសឲឲ។ សដពនសដពនន គគសដពននផកមៗនរនយៗអងធរនគ។
សដពនអរគខណ គគសដពននដោយពកឲអរគខណផង។
ខ. ឥរ នយាបថសដពនមាន ៖
– នដក (អផ្នែកជដងគ)
– នដលរ (នដលរសដពន តបននងការសធគមនយ)
– ឈរ (ឈរកតងស ឬឈរនអានលដនទាន សដពនតមឋានម្ភៈ តមខផ្នែត)
– អងង្គខយ : កចកចនហង បតសនជលង លខតជងង្គងសទាដងពលរ លខតជងង្គងសមាកងបញញ្ឈរជងង្គងសមាកងនទរៀត។
គ. បដណងននការសដពន
សដពន គគជដបបបតសគមួរសមកបកបនដោយចរ នតនថធ្លាថផ្នែបូរសខភាពរាបសរបសសជនជតនដខខ្មែរនយលង នដលមប្បលសដមកង ៖
– ការនគរព គគការនគរពគមួរសម យកចនតតទខកដោកស
– គរវភកកល គគការនគរពកសលោញស
– កតញញ្ញាខត គគការនគរពដនងគខណ
– កតនវទនត គគការនគរពតបសផ្នែងសងគខណ
– បដនសណដ្ឋារកនចច្ចេ គគការទទមួលរាកសទាកស រកគផ្នែ សធគមនយ
– នគរពរដលនកនកាតខធ្លាច (ឋានម្ភៈ បខណឲសកកន អដណច មហេនទទនឫទទន …)
8

14. – នគរពរដលនកននកគខណ កពនពខទទ កពនធមត៌ កពនសងង មាកយឪពខក កគម្រូបាធទ្យាយ អផ្នែកមានគខណ
– នគរពបបូជ ចដនពនកពនពខទទ កពនធមត៌ កពនសងង អផ្នែកមានសលល កគម្រូអាចរឲ
– នគរពបនសកសនស បមួងសមួង សដបបូងសកងម្រូង។
ឃ. ខផ្នែតសដពន
ខផ្នែតសដពន សដពន
នពលសដពន
កបណម កមខ្ពសស អផ្នែកសដពនមខន អផ្នែកសដពនតប
១. កកពខដកមាមនដ កតងសនដលមកទម្រូង មនតតភព័កកន ននងគផ្នែកបក្រុសៗ មនតតភព័កកន ននងគផ្នែកសលៗ នពលជមួបគផ្នែ
ឬនពលអនញភលញ
នឡលងរាដជនដលម
ឬកផ្នែខងពនធលបខណឲទាន
នផសងៗ
អផ្នែកមានវ ព័យកបហកសកបដហេលគផ្នែ
កបក្រុស កសល
អផ្នែកមានឋានម្ភៈនសខ្មែល ឬកបហកសកបដហេលគផ្នែ
២. ចខងកកពខដកមាមនដ កតនមមាតស វ ព័យនកខ្មែង
កមខ្មែករ
កបជរាងសត
មងនតលតបូច
វ ព័យចសស
នចៅហធយនាយ
មងនតល
មងនតលធដ
នពលជមួបគផ្នែ
នពលទទមួល
សធគមនយ
៣. ចខងកកពខដកមាមនដ កតនមចខងកចមខន នចៅ
សនសស
កបូន
ជលដបូនជលត
កគម្រូអាចរឲ
មាកយឪពខក
នពលនចញពលផទន ននង
នពលចបូលវ នញ
នពលជមួបនលោកកគម្រូ
អផ្នែកកគម្រូ ឬនពល
ទទមួលសធគមនយ
៤. ចខងកកពខដកមាមនដ កតនមកបជខដចននញច្ចេលម ពខទទបរ នសព័ទ
កបជរាងសត
មងនតល
កពនមហកសកត
កពនសងង
វតស្ថាខសកកនសនទទន
ទលសកាង្កេរបបូជ
នពលជមួប
នពលននមនត
៥. កកពខដកមាមនដ កតងសកបជខដចននញច្ចេលម ការសដពនបនសកសនស បមួងសមួង សដបបូងសកងម្រូង
ចដនពន កពនពខទទ កពនកពហេខ្មែ កពនឥសបូរ
កពននារាយណយ កពនឥនទ នទវត វតស្ថាខសកកនសនទទន
ទលសកាង្កេរបបូជជនដលម
នពលនធធលពនធល
នពលបនសកសនស
បមួងសមួង...
9

15. ង. រនបរៀបសដពន ននងកកាបសដពន
– ថធយបងង្គដ ននងកកាបថធយបងង្គដ
ថថ្វាយបងងងពពព្រះមហាកក្សពត
របបបៀបថថ្វាយបងងងចងបពព្រះវតត្តមាន ននងថថ្វាយបងងងលពពព្រះមហាកក្សពត គគអងងងយលងតជងងងងផផ្ទាលងននងកក្ដារ ឬ
កពមាល បហហយសងពព្រះបដោយបលហកដដពបណមមបឡហង ដោកងចងងពមាមដដបនពតនមពបជងងចនបញញហម ររួចបនផ្ទានងខខរួនបទមងខ
បនត្តនច ននងបអោនកក្បាលចងព្រះបនត្តនច បដោយមននបងហបមងខបឡហងបទ។
របបបៀបថថ្វាយបងងងគាលង គគបគអងងងយបតងបជហង(បជហងបតងបទខាងសក្ដាង) បហហយបលហកដដសងពព្រះបដោយបគារព
បទព្រះបបអងងងយបនបលហបកៅអប កកពតត្រូវបលហកដដសងពព្រះបដោយបគារពដដរ។
កកាបថធយបងង្គដកផ្នែខងកពនពខទទសសនា
(បញច្ចេកបណមឲ ឬ បញច្ចេអងង្គកបណមឲ)
រនបរៀបកកាបថធយបងង្គដកពនពខទទ (កពនបតស កពនបដនមា) កពនសងង គគអងង្គខយលខតជងង្គងសទាដងសងខងផទលសននង
កាករ ឬកកមាល នហេលយសដពននដោយនលលកនដកបណមឲដោកសតមខផ្នែត រមួចកកាបចខននដោយដកងនដទាដងសងខងដោកសចខន
ផទលសនទននងកាករ ឬកកមាល។ ការកកាបថធយបងង្គដកបកពនតតនទ ៣ ដង គគនលលកទល១ ននងនលលកទល២ កតម្រូវនអានកច្បាល ននង
ដងខធ្លាមួនចខនបនតនច ឯនលលកទល៣ កតម្រូវនអានចខនរហេបូតដលសកច្បាលបយ៉ានននងនដទាដងពលរ។ កតម្រូវកកាបថធយបងង្គដពរនពខទទរបូបមខន
នទលបកកាបថធយបងង្គដកពនសងងជកកាយ។
– ឥរ នយាបថអងង្គខយ(កកាបថធយបងង្គដ) មានពលរយាយ៉ាងគគ លខតជងង្គងស ននងបតសនជលង។ តមធមខ្មែត បខរសនកចលន
ននយមលខតជងង្គងសកកាបថធយបងង្គដ ឯងសតលនកចលនបតសនជលងកកាបថធយបងង្គដ។
– ននទលកដនធ្លាងដដលនយលងលដបាកអងង្គខយលខតជងង្គងស នយលងអាចលខតជងង្គងសមាកង បញញ្ឈរជងង្គងសមាកង នលលកនដ
កបណមឲតមខផ្នែត នអានកច្បាល បនទនសខធ្លាមួន ឲឲលខ្មែមគមួរសម។ នយលងអាចឈរផង្គខដនជលងទាដងពលរ នលលកនដ
កបណមឲតមខផ្នែត នអានកច្បាលឲឲលខ្មែមគមួរសម។
– ការសដពន បនសកសនស បមួងសមួង សដបបូងសកងម្រូង គគនដលមប្បលសបូមជមួយឲឲបានជសននសប្បលយពលនរាគពទ្យាធន សបូម
ឲឲសនកមចនសចកកលកបាថផ្នែ សបូមលោបដណនសដដលបានសចច្ចេពលនពលមខន សបូមឲឲបាននសចកកលសខខ នសចកកល
ចនកមលន សបូមឧទទនសផលកខសលជបូននឆខ្ពននទបខពធជនដដលដចកឋាននទនហេលយ សសូមពបពបកស ពកម
សចញចកកងងបងណងអថ្វាបមរួយ ជបដហម សសូមសងដដងបសចកក្ដាបបគារពដកខខ្ពងងខខ្ពសង ចងបពព្រះគងណដកវ នបសសដថខថខ
របសងពពព្រះពងទទ ។
បគអោចសងពព្រះ ឫពកបសងពព្រះតាមឥរ នយាបថបពចហនយាយ៉ាង ពសបតាមទបកដនខង ននងអតត្តបនោមម័តនផផ្ទាលងខខរួន ។
– ការសដពនកផ្នែខងសនលប្បម្ភៈពននសសកផ្នែខងរបាដបខរាណដខខ្មែរ កផ្នែខងឥរ នយាបថលខតជងង្គងស សនលប្បករកតម្រូវ ៖
10

16. – សដពននដោយដោកសនដរាងផង្កេឈបូករ លកនននលលនដលមកទម្រូង គគសដពននទអផ្នែកធដ ដបូចជកពនមហកសកត មងនតល
ជនដលម
– សដពននដោយដោកសនដរាងផង្កេឈបូករ លកនននលលថថសគគ សដពននទកពនអាទននទព កគម្រូបាធទ្យាយ ឬវតស្ថាខ
សកកនសនទទន
– សដពននដោយដោកសនដរាងផង្កេឈបូករ លកនននលលនដលមកទម្រូងមកងនទរៀត គគសដពននទទសសននកជន ននងមនខសស
សមញញ្ញាធមខ្មែត
– ការសដពនកគម្រូ គគសដពននគរពកគម្រូ ឬគខណកគម្រូដដលបានបនកងរៀនមនតវ នជភការ ឬសនលប្បសងសតនផសងៗ ។
ការសដពនកគម្រូមាន ពលរយាយ៉ាងគគ ៖
– ការសដពនកគម្រូរបសសសនលប្បករ(នសទលរដតកគបសទកមងសសនលប្បម្ភៈទាដងអសស សដណងសតងនតល នលោកន...) នកចលន
កបកពនតតនទកផ្នែខងពនធលពននសសមមួយនននថថកពហេសប្បតរ។ ឯនលោកននខលដតងកបារពទពនធលសដពនកគម្រូ នននថថ
នសៅរយ។
– ថធយបងង្គដកគម្រូកផ្នែខងកច្បាចសគខនកបដោលសបខរាណដខខ្មែរ ការថធយបងង្គដកគម្រូននន នកចលនដតកបកពនតតនទនលលសនងធញៀន
កបដោលស មខននពលកបកមួត។
IV. សសីលធមមខខខ្មែរសមន័យបចច្ចពុបប្បនឆ
កបនទសដខខ្មែរបានវ នវតតនយពលមមួយនថថនទនថថ នដោយដកបកបម្រួលនទតមបរ នបទសងង្គមកផ្នែខងតដបនសកដដបូចជពនភពនលោក
ដដលនចនដតដកបកបម្រួល ននងវ នវតតនយឥតឈបសឈរ។ ការដកបកបម្រួលទាដងអសសរដមងមានវ នជភមាន ននងអវ នជភមាន អាកសព័យ
នទននងថនតល របកគដនហេលញថខ្មែលដដលកបនសលរឬមននកបនសលរ គដននតថខ្មែលដដលលលឬមននលល ការដនកនាដនទរកទនសនដកតនមកតម្រូវ
ឬអតស។ ផងដដរ សលលធមត៌វ នវតតនយនទតមបរ នបទសងង្គម ការគនត ការកបកពនតតរបសសមនខសស។ នយលងសនងង្កេតនឃលញថ
សលលធមត៌ដខខ្មែរបានធធ្លាកសចខនជបនតបនាទបសនទតមការដដលនចនដតអនសថយននកបនទសដខខ្មែរពលមមួយសមព័យនទមមួយ
សមព័យកាល។ ការធធ្លាកសចខនននសលលធមត៌ បានបងង្កេឲឲមាន អដនពលអយខតតនធមត៌ អដនពលអមនខសសធមត៌អាកកកសនកពនផស
ពខករលមួយ នកងបនធ្លាដ នបាកកបាសស ឆកសបធ្លានស ឆនបាក លមួច នជរកបមាថ, អដនពលអនាចរ (ការកបកពនតតអាកកកស ខខសដបប
បទ ខបូចសណកបសធផ្នែបសសងង្គម) រដនលោភ សមាធ្លាបស កបូនមននសកបសឪពខកមាកយ សនសសមននសកបសកគម្រូអាចរឲ អផ្នែកធដមាន
អដណចជននសងង្កេតសកបជរាងសតសមញញ្ញា ននងអដនពលអាកកកសជនកចលនននកផ្នែខងសងង្គម។ នយលងខខខដសបូមនលលកយកករណល
ពននសសមមួយចដនមួនមកសនងង្កេតនមលល នដលមប្បលវ នភាគ ននងវយតនមធ្លាពលសលលធមត៌សមព័យបចច្ចេខបប្បនផ្នែ។
ករណល ទល១ ៖ ងសតលចដណសសមាផ្នែកសកតម្រូវបខរស៤នាកសបងលកកសឱឲកសវ នង រមួចចបសរដនលោភមាផ្នែកសមកង
ពព័តត៌មានលមលនត: http://kohsantepheapdaily.com.kh/article/114294.html
11

17. ករណល ទល២ ៖ ងសតលវ ព័យចដណសសមាផ្នែកសឆនបាកលខយនគពលនខតតកដពងសចមមកជបសអនាទកសបយ៉ាបូលនសកសក្រុកវយ៉ារ នន
ពព័តត៌មានលមលនត: http://kohsantepheapdaily.com.kh/article/114325.html
ករណល ទល៣ ៖ អធនការខណណចដការមនផកលសរងធនសនលលកទនកចនតតដលសកងកមាធ្លាដងដដលមានសផ្នែនដឃតសខធ្លាមួន ជន
បធ្លានសកបដោបសអាវខធមាផ្នែកស នកកាយពលបានបាញសតនដគផ្នែននជនតនពទឲរខសសខល
ពព័តត៌មានលមលនត: http://www.dap-news.com/2011-06-14-02-39-55/85920-2015-02-07-06-16-50.html
12

18. ករណល ទល៤ ៖ បងកបក្រុសជលដបូនមមួយរដនលោភបលបូនកសលអាយខ១១ឆផ្នែដនននកកាមផទនឪពខកមា
ពព័តត៌មានលមលនត: http://kohsantepheapdaily.com.kh/article/114523.html
ករណល ទល៥ ៖ នកគនថផ្នែកសចរាចរណយ នានថថទល០៦ ដខមលនា ឆផ្នែដ២០១៤ បណកលមានមនខសសសធ្លាបស០៦នាកស
ននងមានមនខសសរងរបមួសធថនសកសល១៦នាកសទបូទាដងកបនទស
ពព័តត៌មានលមលនត: http://www.police.gov.kh/news/orderliness-5/2014-03-07-10-24-33-5961
ករណល ទល៦ ៖ មងនតលនគរបាលមាផ្នែកសចបូលនកចរៀងខរាយ៉ាអបូនខ ខនងនគមននននយាយរក ដកកាដនភធ្លាលងបាញសផច្ចេខចសឡខង
មមួយកគបសបងង្កេការភាខកសនផលលល
ពព័តត៌មានលមលនត: http://kohsantepheapdaily.com.kh/article/114474.html
13

19. បនាទបសពលបាននមលល អតស្ថាបទពព័តត៌មានទាដងអសសននននហេលយ នយលងសនងង្កេតនឃលញថ សងង្គមដខខ្មែរសពធនថថ នកលតមាន
អដនពលអយខតតនធមត៌ អដនពលអមនខសសធមត៌ អាកកកសនកពនផស ពខករលមួយ នកងបនធ្លាដ នបាកកបាសស ឆកសបធ្លានស ឆនបាក លមួច
នជរកបមាថ ការកបកពនតតអាកកកស ខខសដបបបទ ខបូចសណកបសធផ្នែបសសងង្គម រដនលោភ សមាធ្លាបស កបូនមននសកបសឪពខកមាកយ
សនសសមននសកបសកគម្រូអាចរឲ អផ្នែកធដជននសងង្កេតសកបជរាងសតសមញញ្ញា ននងអដនពលអាកកកសជនកចលនននកផ្នែខងសងង្គម។ ដបូចននន
មាននព័យថ សងង្គមដខខ្មែរពនតជមានសលលធមត៌ធធ្លាកសចខនខធ្លាដងណសសនបលនធរៀបននងសមព័យបខរាណ។ បនតមកនទរៀតសបូម
សនងង្កេតនមលលថនតលមានមបូលនហេតខអធលខធ្លានដដលបណកលឲឲសលលធមត៌ដខខ្មែរធធ្លាកសចខនដបបននន។
V. មឈូលលហតពុខដែលនកំឲរ្យសសីលធមមខខខ្មែរធធ្លាកកចពុច
កពនសមាខ្មែសមខ្ពខទទបានសដដដងថ “អននចច្ចេដ ទខកកដ អនតត”។ អននចច្ចេដ មាននព័យថមនននទរៀងទាតស អធលដតងដកបកបម្រួល
នហេលយអធលៗដដលនកលតនឡលងនហេលយរដមងរលតសផខតនទវ នញជធមខ្មែត។ ទខកកដ ដកបថអធលដដលនកលតនឡលងមកនហេលយននាន
រដមងមានទខកកជបសមកជមមួយជននចច្ចេ។ អនតត ដកបថមននដមនជរបសសខធ្លាមួន គខ្មែននរណមាផ្នែកសអាចកគបសកគង ឬបញភ
នទអធលមមួយបានជនររៀងដរាបននាននទ។ រ លឯសលលធមត៌វ នញកដយាយ៉ាងននានដដររដមងដកបកបម្រួលជននចច្ចេ ដតគខ្មែននរណមាផ្នែកស
ដដល មននកតម្រូវការសលលធមត៌ននាននទ ដតកគនសនពលខធ្លាននគមននអាចបនងង្កេលត ឬកគបសកគងវនអាយននសស្ថានតនសស្ថារជននរនតបាន
ដតបយ៉ាខនណណន។ នយលងមានកតតជនកចលនដដលនធធលនអាយសលលធមត៌ធធ្លាកសចខន។
1. កតតមននាសនញច្ចេតនាបាកសផផ្នែតស
សកមខ្មែភាពនននភាគនកចលននកលតនឡលងរវងឪពខកមាកយ ននងកបូន។ នដោយសរដតការកសលោញសកបូនតបូចៗរបសស
ខធ្លាមួន ឪពខកមាកយភាគនកចលនបនកងរៀនកបូននអាយនចននជរ ឬវយកច្បាលខធ្លាមួន នហេលយខធ្លាមួន ដបរជនសលចសបច្បាយជការនលង
នសលចនទវ នញ ទាដងននននហេលយដដលនធធលនអាយកបូនៗរ នតដតហហ៊ាននឡលងៗ នហេលយសលលធមត៌កដធធ្លាកសចខន។
2. ការបាតសបងសជដននននលលខធ្លាមួនឯង
ការបរាជព័យនលលកនចច្ចេការងរ ននងនគលបដណងរបសសខធ្លាមួនញនកញាបស គមួបផសដននងការមននអាចកគបសកគងចនតតខធ្លាមួន
ឯងដលងបាន នធធលឲឲនគបាតសបងសកកលសងងនមកផ្នែខងជលវ នត គនតថសងង្គមអយខតតនធមត៌ នហេលយនគនមលលនឃលញដតភាពនខខ្មែងងនត
សកមាបសជលវ នត។ នពលខធ្លាននគដលងចងសរសស នពលខធ្លាននគដលងគនតពលអផ្នែកដដលននជខដវ នញខធ្លាមួននគ នកកាយមកនគកដសនកមច
ចនតតនធធលសកមខ្មែភាពនផសងៗដដលនគគនតថជការទាមទារយខតតនធមត៌ពលសងង្គមមកវ នញ នហេលយខធ្លាននទរៀតកដធធ្លាកសខធ្លាមួនជនចរ
ជឃតក ឬជមនខសសនកពនផស នពលននាននហេលយដដលនធធលនអាយសលលធមត៌ធធ្លាកសចខន។
3. កតតសងងង្គមអបូសបនាធ្លាយ
សងងង្គមញនកញាបសននងអបូសបនាធ្លាយយបូរនពកបាននធធលនអាយមនខសសធធ្លាកសកផ្នែខងភាពកកលកក ខធនជកមក កពតសកបាសស
បងបលបូន កបពនទបកល ឪពខកមាកយ ដលងនជនទខកចនតតគផ្នែឯង ខធនការអបសរដ ខធនអាហរ នពលននាននហេលយនធធលដដលនធធលឲឲ
មនខសសដលងកតម្រូវការនសរ លភាព ដលងខធលសខធយពលសលលធមត៌ នគកតម្រូវការដតដខដបាយនដលមប្បលដោកសកផ្នែខងកកពននដលមប្បលដតរសស
នពលននានសលលធមត៌កដធផ្នែកសចខន។ នសរ លភាព ឬសលលធមត៌ននងមននសស្ថានតននជមមួយអផ្នែកបានយបូរនទ នបលសននកកពនរបសសអផ្នែក
កដពខងដតនកសកឃធ្លានននាន។ វមននខខសពលសខភាសនតមមួយបាននពលថ សខភមងង្គលរបសសអផ្នែកននងនផធ្លាននចញតមបងលមួច
14

20. នននពលដដលភាពកកលកកបានមកដលសមាតសទាធររបសសអផ្នែក។
4. កតតមហេនចច្ឆត
ការនលោភលនសរបសសមនខសសគខ្មែនទលបញច្ចេបសដបូចដដល មហតខ្មែន គនទល បាននពលថ ពនភពនលោកបានបនងង្កេលតអធលៗ
កគបសយាយ៉ាងសកមាបសមនខសស ដតពនភពនលោកមននអាចបនងង្កេលតអធលៗកគបសយាយ៉ាងសកមាបសមហេនចច្ឆត របសសមនខសសបាននទ។
មហេនចច្ឆតបនងង្កេលតឲឲមានអផ្នែកមាន ននងអផ្នែកកក អផ្នែកនកបលនគ ននងអផ្នែកដដលកតម្រូវបាននគនកបល នពលននានភាពអយខតតនធមត៌កដ
នកលតមានគមួបផសដននងការចងសបានមននមានដដនកដណតសរបសសមនខសសកដបាននធធលនអាយ សលលធមត៌ធធ្លាកសចខនដដរ។ ដបូចគផ្នែ
នននដដរនលោក ថបូមាយ៉ាសស ហេប បាននពលថ “មនខសសគគជដឆង្កេចចក” នគមននខធ្លាចននងកបកពនតតអដនពលនផសងៗនដលមប្បលបនកមល
នអាយផលកបនយាជនយខធ្លាមួននគនឡលយ។
5. កតតកទពឲសមប្បតតន
នននពលដដលមនខសសមានសមាមរម្ភៈ ននងកទពឲសមប្បតតនហេបូរនហេរៀរនពកនគកដដលងសកយ ននងខធលសខធយពលរបសស
បនតនចបនតមួចនឡលយ។ នគគនតថនបលរបសសមមួយខបូចខតនទនគអាចទនញថខ្មែលនទរៀតបាន នហេលយនបលនគបាននធធលនអាយសមាមរម្ភៈ
អផ្នែកដនទខបូចខតវ នញនគននងអាចទនញសងវ នញភាធ្លាម នពលននននហេលយដដលមនខសសបានគនតថ”មានកបាកសគគមានអធលៗ
ទាដងអសស”។ មមួយវ នញនទរៀតនដោយសរដតភាពកកលកកកដបាននធធលនអាយមនខសសដលងគនតពលសលលធមត៌ផងដដរ។ នកពន
មនខសសសតធទាដងពមួងកសលោញស ជលវ នតជងអធលៗទាដងអសសនគកបាកដជហហ៊ាននធធលអដនពលអសលលធមត៌នដលមប្បលរសស។
6. កតតលដហេបូរចបូលននវបប្បធមត៌បរនទស
ការនកបលកបាសសសមាមរម្ភៈទដននលបៗ បាននធធលនអាយមនខសសកានសដតមាននបូវមហេនចច្ឆត ការចមធ្លាងនបូវរនបរៀបរសសនន
តមរនបរៀបបរនទសដដលខខសពលសងង្គមជតនដខខ្មែររបសសនយលងបាននធធលនអាយសលលធមត៌របសសសងង្គមជតនខធ្លាមួនបាតសបងស។
ឧទាហេរណយ: ពលមខនដខខ្មែរដតងទទមួលរាកសទាកសគផ្នែនដោយទនកដត ដតឥឡបូវភាគនកចលនទទមួលរាកសទាកសគផ្នែនដោយសខរា ឬ
នកគនងកសវ នង នហេលយការញាខ ដសខរា ឬនកគនងកសវ នងននននទរៀតនសត នពលខធ្លានបងង្កេនអាយមានមនតតភាព ដតនពលខធ្លានបងង្កេ
នអាយមានជនមាធ្លាននដោយសរកសវ នងកសវនងធងសខ្មែរតល។
7. កតតចច្បាបស
ចច្បាបសកតម្រូវបាននគតកសដតងនឡលងនដលមប្បលកដណតសអដពលសនទទននសរ លភាពរបសសមនខសសកផ្នែខងសងង្គម នដលមប្បលនអាយសងង្គម
មានសណកបសធផ្នែបសមានសលលធមត៌ ដតនពលខធ្លានចច្បាបសកដកតម្រូវបានតកសដតងនឡលងនដោយកកក្រុមអផ្នែកមានអដណច នហេលយ
កគបសកគង ននងជននជនសនករៀបសងង្កេតសអផ្នែកទនសនខងយផងដដរ។ នយលងដនងនហេលយថចច្បាបសមននមានការនលលកដលងនទ អផ្នែក
ដដលនធធលខខសចច្បាបសកតម្រូវទទមួលនទាស ដបូនចផ្នែនចច្បាបសបានកដណតសពលសលលធមត៌ មនននគរពនទតមកាលម្ភៈនទសម្ភៈនទ ដបូចសខ
ភាសនតចននបានននយាយថ "នបលយលសញតតន គគឃធ្លាតចច្បាបស "។ ផទខយមកវ នញនបលចច្បាបសកានសដតធធ្លាកសចខននខងយកដជកតក
ដដល នធធលនអាយមនខសសកានសដតគនឃធ្លាលន ហហ៊ាននធធលអដនពលអបាយមខខនផសងៗនដោយមននខធ្លាចទទមួលនទាសដដរ ដបូចជអដនពល
ពខករលមួយ ការដនណកល មអដណច ការជននជនសនកងកបវ ព័ញច្ចេ នចរកមខ្មែ ឃតកមខ្មែជនដលម។
8. កតតនកគនងនញញៀន
15

21. ការនកបលកបាសសនកគនងនញញៀនបាននធធលនអាយមនខសស វនងធងសខ្មែរតលដលងសង្គលសអធលលលអធលអាកកកស ហហ៊ាននធធលអធលកគបសដបប
យាយ៉ាងនដលមប្បលបដនពញបដណងខធ្លាមួន ដបូនចផ្នែននហេលយសលលធមត៌កដគខ្មែនដដរ។
9. កតតអបសរដធធ្លាកសចខន
បខគង្គលដដលខធននបូវការអបសរដ ខធននបូវចដនណនវ នជភ ខធននបូវការពនចរណ នធធលនអាយនគមននដនងថ នតលសកមខ្មែភាព
ដដលនគបាននធធលកតនមកតម្រូវនទតមគនធ្លាងសលលធមត៌ដដរឬអតសនទ។ សលលធមត៌កដធធ្លាកសចខនបនតនចមកងៗ នដោយសរដតខធនការ
អបសរដដផផ្នែកសលលធមត៌ធធ្លាកសចខន។
ននតមកបពព័នទផសពធផងយនផសងៗដបូចជ តមវ នទឲខ តមកញច្ចេកសទបូរទសសនយ ទសសនាវដកលជនដលម បាននកបលកបាសស
នបូវពកឲសមកលខធននបូវកកមសលលធមត៌ផងដដរ ដតនគដបរជគនតថវជការនលងនសលចសបច្បាយនទវ នញ។ ទាដងនននកដជគដរបូ
អាកកកសដលសការអបសរដដផផ្នែកសលលធមត៌ផងដដរ។
VI. ឥទទកិពលមកលលលសងង្គមជ្រាតកិខខខ្មែរ
នបលកាលណសលលធមត៌ដដលជនសចកកលលលបានរខននរាយធធ្លាកសចខននហេលយ រដមងបាននបូវលទទផលអាកកកស ឬ
នសចកកលអាកកកសនកលតនឡលងកផ្នែខងសងង្គមជកសជពខដខន។ ផលវ នបាកទាដងននានមានដបូចខងនកកាមននន ៖
1. ការបាតសបងសនបូវនសចកកលសខខខងផធ្លាបូវចនតត
នតលនសចកកលសខខននងនកលតមាននឡលងនមកចបាន នបលខធ្លាមួនអផ្នែក ននងសងង្គមដដលអផ្នែកកដពខងរសសនននពរនពញនដោយកកល
អសបប្បខរស គខ្មែនធមត៌នមតតករខណ ឬគខ្មែនកពហេខ្មែវ នហរធមត៌ននកផ្នែខងខធ្លាមួន មានដតភាពកចដណន មានដតភាពនលោភលនស។
កពនសសកបានសដមកងថមានរបូបគគមានទខកក នសចកកលទខកកនកលតមាននឡលងនដោយអវ នជភ ននងតណញ ឬនលោភម្ភៈ នទាសម្ភៈ
ននងនមាហេម្ភៈ ។ អផ្នែកននងមននបានសខខនទនបលចនតតរបសសអផ្នែកននដតចងសបានឥតឈបសឈរ។
2. បាតសបងសគខណតនមធ្លាជមនខសស
ដរាបណមនខសសគខ្មែនវ ននព័យ គខ្មែនចច្បាបស គខ្មែនសលលធមត៌ននកផ្នែខងខធ្លាមួននទ មននខខសអធលពលសតធធតខដដលគខ្មែននបូវ
វ នចរណញញ្ញាណននាននទ នហេលយសងង្គមននានកដមននខខសពលសងង្គមសតធដដរ។ ពមួកនគលមួច ឆកស បធ្លានស កាបសសមាធ្លាបសគផ្នែនដោយ
គខ្មែនញនញលត នហេលយចតសទខកនរនងទាដងនននជដលប្បងកមងនតនទរៀតផង ដដលនគននយមនហថជសនាកនមនខសសនកព
ឬសតធនកព ឬសតធតនរចច្ឆន។
3. ដបកបាកសសមគង្គល
នយលងដនងនហេលយថសលលធមត៌បានតកសដតងមនខសសឲឲនចនរសសននជមមួយគផ្នែនដោយនសចកកលសខខ ដតនបល ពមួកនគ
ដលងមានសលលធមត៌នហេលយ ដលងទខកចនតតគផ្នែនទរៀតនហេលយ ននានពមួកនគននងពទ្យាយាមផកចសខធ្លាមួននចញពលគផ្នែ នដលមប្បល ដសធងរក
ទលដដលនគគនតថផកលសនសចកកលសខខដលសខធ្លាមួននគ។
4. អសនតនសខខសងង្គម
សងង្គមមមួយដដលសមប្បបូរនដោយនចរកមខ្មែ មានអដនពលហេនងងនផសងៗ ដដលនកលតនឡលងនដោយពពមួកមនខសសលថងសនខធ្លា
អសលលធមត៌ រមួមផសដជមមួយននងកបពព័នទចច្បាបសធបូររលខង ននានសមាជនកននកផ្នែខងសងង្គមកបាកដជមននអាចរសសនន នដោយ
នសចកកលសខខបានននាននទ ពមួកនគមាផ្នែកសៗកបាកដជរសសនននដោយភាពភព័យខធ្លាចកគបសវ ននាទល។
16

22. 5. សងងង្គម
មហេនចច្ឆតដដលគខ្មែនដដនកដណតសរបសសមនខសស រមួមផសដននងការឥតមានសលលធមត៌កគបដណកបសននងបណកល ឲឲ
មានភាពកចដណនគផ្នែ ចងសបានរបសសអផ្នែកដនទមកនធធលជរបសសខធ្លាមួន ដបូចដដលកពនជននកសលបានសដមកងថ នទានបលមានភផ្នែដ
មាសពលរកដមននលខ្មែមកគបសកគនសសកមាបសតណញរបសសមនខសសមាផ្នែកសដដរ កបាកដជនទដនណកល មភផ្នែដមាសអផ្នែកដនទជមននខន
។ ទលណមានការគបសងង្កេតស មានការជននជនស ទលននានកបាកដជមានការនរ លបកមាសស គខ្មែននរណមាផ្នែកសអងង្គខយចដឲឲ នគ
មកយករបសសដដលជទលកសលោញសនដោយងយ ឬអងង្គខយចដនអាយនគមកនជរកបមាថ កាបសសមាធ្លាបសនដោយងយឲឲននាន
ដដរ ពមួកនគកបាកដជនកកាកបននបារតសហ៊ាបូដលសទលបញច្ចេបស ដបូចនននសងងង្គមអាចផទខននឡលងនដោយសរដតការមនននចន
នយាគយលសគផ្នែ នលោភលនសឥតទលបញច្ចេបសននននហេលយ។
VII. ដែកំលណចសស្រាយ
ឈរនលលទសសនម្ភៈថ “បញញអធលកដមានដដនណនកសយ ននានបញញអធលកដអាចនដោនកសយបានដដរ”។ នយលងកដអាច
ននយាយបានថ សលលធមត៌ដដលធធ្លាកសចខនកដអាចនកសចកសងសវ នញបានដដរ។ ខងនកកាមនននជមនធទ្យាបាយខធ្លានៗកផ្នែខង
ការរមួមចដដណកនលលកកមខ្ពសសសលលធមត៌នឡលងវ នញ ៖
1. នផកលមពលបខគង្គលខធ្លាមួនឯង
ការសង្គលសពលខធ្លាមួនឯង ការពទ្យាយាមកគបសកគងខធ្លាមួនឯងជបញញចមប្បងដដលនធធលនអាយនយលងសង្គលស ននងយលសពល
ចនតតរបសសអផ្នែកដនទ។ សបូកកាតបាននពលថ"នដលមប្បលនអាយមានសលលធមត៌ មនខសសមាផ្នែកសៗកតម្រូវសង្គលសខធ្លាមួនឯង ជមខនសនន"។
ការសង្គលសខធ្លាមួនឯងមននកគនសដតសង្គលសកតនមនឈខ្មែន នដលមកដនណល ត អាយខ នភទ បយ៉ាខណណន ងននាននទ គគកតម្រូវ សង្គលសចដណខចខធ្លាដង
ចដណខចនខងយរបសសខធ្លាមួន នហេលយខធ្លាមួនកដពខងននទលណ សង្គលសពលចនតតខធ្លាមួនឯងកតម្រូវការអធល កសលោញសអធល សលបសអធលផងដដរ។
បខគង្គលកគបសរបូបកតម្រូវសង្គលសពលតមួនាទលរបសសខធ្លាមួន ននងនធធលខធ្លាមួននអាយលលកបនពតមតមួនាទល ដបូចជនធធលកបូនលលកផ្នែខងកគម្រួសរ
សនសសលលកផ្នែខងសលោនររៀន ពលរដដ្ឋាលលកផ្នែខងសងង្គម បខគង្គលនកលលកផ្នែខងកកក្រុមហេហ៊ាខនជនដលម។
2. ការសង្គលសពលគខណតនមធ្លាខធ្លាមួនឯង ននងអផ្នែកដនទ
មនខសសកតម្រូវការការផកលសតនមធ្លា ការនគរពរាបសអាន ដបូនចផ្នែននបលខធ្លាមួនអផ្នែកកតម្រូវការនអាយអផ្នែកដនទនអាយតនមធ្លា វ នជភមាន
មកនលលអផ្នែក នគរពកសលោញសអផ្នែក លខនកតដតអផ្នែកនអាយតនមធ្លាវ នជភមាន នគរពកសលោញសអផ្នែកដនទវ នញដដរ។ ខខង ជគ បាន
ននយាយថ "នបលអផ្នែកចងសនអាយអផ្នែកដនទនធធលអដនពលលលមកនលលខធ្លាមួនននាន លខនកតដតអផ្នែកនធធលអដនពលលលនទនគផងដដរ"។
បខគង្គលកគបសរបូបកតម្រូវនចន ជមួយទខកកធខរម្ភៈគផ្នែ នសខ្មែនកតងសចដនពនគផ្នែននងគផ្នែ ដចករដដលកផលកបនយាជនយគផ្នែតមសម
គមួរ មានទនកចនតតរ លករាយជកបចដ មានកពហេខ្មែវ នហរធមត៌ គគនមតត ករខណ មខទនត ននងឧនបកាកចដនពនគផ្នែនទាវ នញនទមក
យលសថ “នបលចងសនអាយអផ្នែកដនទនគរពខធ្លាមួនយាយ៉ាងណ អផ្នែកកតម្រូវនគរពអផ្នែកដនទយាយ៉ាងននានដដរ”។
3. នលលកទនកចនតតសកមខ្មែភាពសលលធមត៌
គខ្មែនបខគង្គលណមាផ្នែកសដដលមននកតម្រូវការការនកាតសរនសលរននាននទ នននជតកមម្រូវការមមួយកផ្នែខងចដនណមតដរបូវ ការ
ទាដងកបាដដដលនលោក មាយ៉ាសធ្លាបូ បាននលលកនឡលងដដលនយលងនហថ "តកមម្រូវការមាយ៉ាសធ្លាបូ" មាន តកមម្រូវការដផផ្នែកសរពងង្គកាយ
តកមម្រូវការដផផ្នែកសខវតស្ថានភាព តកមម្រូវការសងង្គមគគការកសលោញស តកមម្រូវការការនអាយតនមធ្លាននងការនគរព ននងតកមម្រូវការ
17

23. កនតតនយសផទលសខធ្លាមួន។ ដបូចននននបលនយលងនអាយតនមធ្លាខខ្ពសស ននងនលលកសរនសលរដលសអផ្នែកដដលបាននធធលនបូវសកមខ្មែភាពសលល
ធមត៌ននាន ពមួកនគននងពទ្យាយាមនធធលសកមខ្មែភាពទាដងនននកានសដតខធ្លាដងនឡលង។ ដបូចជសកមខ្មែភាពជមួយទខកកធខរម្ភៈគផ្នែ ដចករដ
ដលកនបូវសមាមរម្ភៈនកបលកបាសស កទពឲសមប្បតតន ចដនណនដនងនផសងៗ នយលងកដគមួរផកលសនអាយពមួកនគនបូវ រងធនស ឬពនរងធនស នទ
តមអធលដដលពមួកនគរ លករាយននងទទមួលយក។
កពនសមាខ្មែសមខ្ពខទទបានសដមកងថ "នយលងកតម្រូវតបសផ្នែងសងគខណដលសអផ្នែកដដលបាននធធលគខណមកនលលនយលង"។ ននន
កដជកតតដដលនធធលនអាយមនខសសនចនអធទ្យាកសព័យគផ្នែ ននងនធធលឲឲសកមខ្មែភាពសលលធមត៌កានសដតមានភាពរសសរនវ លកនឡលងផង
ដដរ។ ចដនពនសបូកកាតវ នញ យលសថ "ការកគបសកគងនដោយសលលធមត៌ កបនសលរជងការកគបសកគងនដោយចច្បាបស "។
4. បនងង្កេលនការអបសរដដផផ្នែកសលលធមត៌
បនចច្ចេកវ នទទ្យាកានសដតរ លកចនកមលននឡលងនធធលឲឲមនខសសកាតសបនស្ថាយជដននននទនលលសសនាដដលបងង្កេបសនទនដោយ
ខធ្លានមសរទសសនវ នជភដដលនធធលនអាយមនខសសមានសលលធមត៌ ដតពមួកនគគមួរដនងដដរថនបលកាលណវ នទទ្យាសងសតមននមាន
សលលធមត៌ននាន វននងបដផធ្លាញសងង្គមមនខសសនទវ នញនទ។ ដបូចនននសងង្គមគមួរយកចនតតទខកដោកសអបសរដបនកងរៀននអាយ
មនខសសដដលមននបានដនងបានសង្គលស នអាយបានដនងបានសង្គលសបានយលសពលតនមធ្លារបសសសលលធមត៌។ រ លឯការផសពធផងយ
តមវ នទឲខ ទបូរទសសនយកដជកតតរមួមចដដណកដលសការអបសរដដផផ្នែកសលលធមត៌ដដរ ដបូចននននយលងគមួរផសពធផងយដផផ្នែកសលលធមត៌
ននងនកបលកបាសសនបូវភាសកបកបនដោយសលលធមត៌នអាយបាននកចលន ជជងការនជរកបនទចគផ្នែ ឬយកសលលធមត៌នធធលជនរនង
កដដបធ្លាង សកមាបសនសលចកមងនត។ ការអបសរដកដជកតតទបសសង្កេតសមនខសសនអាយអដណកតកតដសតនទតមមននាសនញច្ចេតនា
ឬភាពអសសសងងនម ឬបាកសទនកចនតតបានដដរ គគការកគបសកគងអារមខ្មែណយខធ្លាមួនឯង។
5. ការបណកខ នគដននតជតនននយម
ជតនននយម ជកទនសកលមមួយអបសរដនអាយកសលោញសជតនរបសសខធ្លាមួន កសលោញសកបនទស កសលោញសកបវតតនសងសត
ននងមានគដននតកសងកបនទសជតនរបសសខធ្លាមួនឲឲនទជរដដ្ឋាកតនមកតម្រូវសមប្បបូរ សបច្បាយ។ ថធលតប្បនតដតមនខសសកគបសរបូបរដមង
គនតពលផលកបនយាជនយផទលសខធ្លាមួនកដពនតដមន ដតនបលនគមានជតនននយមកផ្នែខងខធ្លាមួន នគននងកសលោញសសងង្គមជតនរបសសនគ ននង
ចងសនអាយពនភពនលោកទាដងមបូលរសសននកផ្នែខងសខខសនតនភាព។
6. សនតនភាពកផ្នែខងចនតត
សនតនភាពគគ នសចកកលសថបស នសចកកលកសលោញស ចនតតនមតត ករខណ អធទ្យាកសព័យ យខតតនធមត៌ ននងនសចកកលនថធ្លាថផ្នែបូរ គខ្មែន
សងងង្គម... ។ នដលមប្បលនអាយមនខសស ឬសងង្គមមានសនតនភាព ននងអាចសស្ថានតនសស្ថារបានលខនកតដតមានការនគរពសនទទន ការ
អតសឱន ការអធទ្យាកសព័យ ទដនាកសទដនងលលជមមួយអផ្នែកដនទ មានយខតតនធមត៌ ននងកបជធនបនតយឲ។
7. រ នតបនតនងចច្បាបស
នបលសននជចច្បាបសបនងង្កេលតនឡលងនដោយកបជពលរដដ្ឋា នដលមប្បលកបជពលរដដ្ឋាននាន ចច្បាបសកតម្រូវដតបានអនខវតតនយ នទនលល
កគបសបខគង្គលទាដងអសសនដោយនសខ្មែលភាពគផ្នែ។ អារ លសតបូត បាននពលថ កបនទសមមួយដដលរ នងមាដ មាននសស្ថារភាព មានការ
រ លកចនកមលន គគអាកសព័យនលលចច្បាបស នហេលយចច្បាបសននានកតម្រូវដតមានសមភាពចដនពនកបជពលរដដ្ឋាទាដងអសស។
ដបូចននននបលកាលណ ចច្បាបសមននមានភាពធបូរលខងនទ នហេលយននងដោកសនទាសនសខ្មែលគផ្នែចដនពនអផ្នែកដដលកបកពនតតខខស
ននាន ននានននងនធធលនអាយមនខសសខធ្លាចរអា មននហហ៊ានកបកពនតតអដនពលឆង្គដឆង្គងដដលខខសសលលធមត៌ននាននឡលយ។
18