Σημειώσεις για το μάθημα της Γ' Γυμνασίου

1. ΕΝΟΤΗΤΑ 19
Από την 3η Σεπτεμβρίου 1843 έως
την έξωση του Όθωνα (1862)

2. Η καθιέρωση της Συνταγματικής μοναρχίας
Η Εθνοσυνέλευση που συγκλήθηκε μετά την Επανάσταση
της 3ης Σεπτεμβρίου ψήφισε (1844) Σύνταγμα με το οποίο
θέσπιζε ως πολίτευμα την Συνταγματική Μοναρχία.
• Τη νομοθετική εξουσία ασκούσαν ο βασιλιάς, η Γερουσία
(διορισμένη από το βασιλιά) και η Βουλή (εκλεγμένη από το
λαό)
• Την εκτελεστική εξουσία ασκούσε ο βασιλιάς μέσω των
υπουργών που ο ίδιος διόριζε
• Τη δικαστική εξουσία ασκούσαν οι δικαστές που διορίζονταν
από το βασιλιά
Πάντως το Σύνταγμα του 1844 διέθετε και μερικά
φιλελεύθερα στοιχεία (ατομικές ελευθερίες)

3. ΑΜΑΛΙΑ: ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΥΖΥΓΟ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΗΣ
«Προχθές τελείωσε η συζήτηση για το σχέδιο του Συντάγματος (...). Ολη
μου η πειθώ και η προσπάθεια επικεντρώνονται τώρα στο να κάνει ο
αντρούλης μου πολύ γρήγορα. Και αυτό, για πολλούς λόγους. Πρώτον,
για να μην μπορούν οι εχθροί του να λένε ότι είναι αναποφάσιστος και
αργός (...). Μετά όμως και επειδή θεωρώ ότι είναι αφάνταστα σημαντικό
να τελειώνει η υπόθεση αυτή (...) γιατί αλλιώς δεν θα αποφύγουμε τις
ταραχές», 4 Μαρτίου 1844.
«Αν ήμουν εγώ στη θέση του Οθωνα θα σχημάτιζα ένα υπουργείο υπό
τον Κωλέττη με ικανούς άνδρες και θα μεγάλωνα τη Γερουσία.
Συνεργάζεται η Βουλή με αυτό το υπουργείο της επιλογής μου; Εχει
καλώς. Αν όχι, θα τη διέλυα και θα έβαζα να εκλέξουν μια καλύτερη
Βουλή. Τις βαριέται κανείς πια αυτές τις κοινοβουλευτικές αναγκαιότητες,
οι οποίες συχνά επιβάλλουν ανίκανους ανθρώπους», 6 Μαρτίου 1846.
* Από τις «Ανέκδοτες επιστολές της Βασίλισσας Αμαλίας στον πατέρα
της, 1836 - 1953» (Βιβλιοπωλείο της Εστίας)

4. Η διαμάχη αυτοχθόνων και ετεροχθόνων
• Αυτόχθονες: Έλληνες γεννημένοι σε περιοχές που
εντάχθηκαν στο ελληνικό κράτος
• Ετερόχθονες: Έλληνες γεννημένοι σε περιοχές που
βρίσκονταν έξω από τα σύνορα του ελληνικού κράτους
Οι αυτόχθονες διαμαρτύρονταν γιατί οι ετερόχθονες (χάρη
στη μόρφωσή τους) είχαν καταλάβει πολλές θέσεις της
δημόσιας διοίκησης. Τελικά αποφασίστηκε:
• Οι ετερόχθονες να μην επιτρέπεται να διοριστούν σε θέσεις
της διοίκησης
• Οι ετερόχθονες δεν έχαναν το δικαίωμα του Έλληνα πολίτη
• Ετερόχθονες μπορούσαν να εκλεγούν βουλευτές μόνο σε
περιοχές που υπήρχε (ορισμένος αριθμός) ετεροχθόνων

5. Γελοιογραφία της
εποχής που
σατιρίζει τη
διαμάχη
αυτοχθόνων-
ετεροχθόνων.
Αθήνα,
Γεννάδειος
Βιβλιοθήκη.

6. Η λειτουργία του πολιτεύματος
• Παρά την καθιέρωση του κοινοβουλευτισμού, οι
υπερεξουσίες του βασιλιά νόθευαν τη δημοκρατία
• Τα κόμματα συνέχιζαν να δρουν χωρίς όμως να είναι
αναγνωρισμένα από το Σύνταγμα (η αρχή του συνέρχεσθαι
και συνεταιρίζεσθαι δεν περιλαμβάνονταν στο Σύνταγμα)
• Στις εκλογές του 1844 χρησιμοποιήθηκαν αθέμιτα μέσα
(νοθεία, εκβιασμοί, χρηματισμοί) κυρίως από τον Κωλέττη ο
οποίος αγνόησε τη Βουλή και χρησιμοποίησε κρατικά
χρήματα για την εξυπηρέτηση των ψηφοφόρων του.

7. Ο Ιωάννης Κωλέττης (1773 ή
1774 - 31 Αυγούστου 1847)
ήταν Έλληνας πολιτικός την
εποχή της Επανάστασης του
1821. Υπήρξε ιδρυτής του
Κόμματος της Φουστανέλας ή
Γαλλικού Κόμματος, όπως
επικράτησε να λέγεται, και
πρώτος Πρωθυπουργός της
Ελλάδας.

8. Μεγάλη Ιδέα και αλυτρωτισμός
• Ο Κωλέττης σε ομιλία του στην Εθνοσυνέλευση
χρησιμοποίησε τον όρο Μεγάλη ιδέα: Η θέση ότι για να
αναπτυχθεί η (φτωχή) Ελλάδα πρέπει να διευρυνθούν τα
σύνορα ώστε να περιλάβουν περιοχές με ελληνικούς
πληθυσμούς που ζούσαν κυρίως στην Οθωμανική
αυτοκρατορία
• Γρήγορα η Μεγάλη Ιδέα έγινε αποδεκτή από την Ελληνική
κοινωνία και υιοθετήθηκε ως κρατική πολιτική.
• Οι Έλληνες που ζούσαν έξω από τα όρια του κράτους
ονομάστηκαν αλύτρωτοι.
• Παράλληλα υπήρχε η άποψη (Μαυροκορδάτος) ότι μόνο αν η
Ελλάδα αναπτυχθεί οικονομικά θα είναι εφικτή η εδαφική της
επέκταση

9. Ο Κριμαϊκός πόλεμος (1854-1856) και ο
ελληνισμός
• Το 1854 ξέσπασε
ρωσοτουρκικός
πόλεμος. Αγγλία και
Γαλλία τάχθηκαν στο
πλευρό των οθωμανών
και ο πόλεμος
μεταφέρθηκε στη
ρωσική χερσόνησο της
Κριμαίας.

10. • Οι Έλληνες θεώρησαν ότι ήταν μια καλή ευκαιρία να
διευρύνει η Ελλάδα τα σύνορά της. Έτσι Έλληνες
στρατιωτικοί οργάνωσαν εξεγέρσεις στη Θεσσαλία, στην
Ήπειρο και στη Μακεδονία (παρά την αντίθεση των
Αγγλογάλλων που δεν ήθελαν να δημιουργηθούν
προβλήματα στην Οθωμανική αυτοκρατορία).
• Σχεδόν αμέσως, αγγλικά και γαλλικά στρατεύματα κατέλαβαν
τον Πειραιά (1854-1857) απαιτώντας από τον Όθωνα να
τηρήσει η Ελλάδα αυστηρή ουδετερότητα.
• Τελικά, ο Κριμαϊκός πόλεμος έληξε με ήττα της Ρωσίας.
Ο Κριμαϊκός πόλεμος (1854-1856) και ο
ελληνισμός

11. Ο Κριμαϊκός πόλεμος (1854-1856) και ο
ελληνισμός. Συνέπειες:
• Μετά τον Κριμαϊκό πόλεμο, ο σουλτάνος, αναγκάστηκε και
από τις Δυνάμεις, να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις, (Χάτι
Χουμαγιούν 1856), διασφαλίζοντας την ισότητα όλων των
υπηκόων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ανεξάρτητα από
φυλή ή θρήσκευμα (για να μην μπορούν οι Ρώσοι να
επέμβουν στα εσωτερικά των Οθωμανών με το πρόσχημα
της προστασίας των ορθοδόξων).
• Έτσι εγκαινιάστηκε μια περίοδος ανάπτυξης του ελληνισμού
στην Οθωμανική αυτοκρατορία.
• Παράλληλα στην Ελλάδα, τα τρία παλαιά κόμματα (αγγλικό,
γαλλικό και ρωσικό) έπαψαν να υπάρχουν, καθώς, μετά τις
εξελίξεις του Κριμαϊκού πολέμου, η ελληνική κοινή γνώμη
έχασε την εμπιστοσύνη της και στις τρεις Μεγάλες Δυνάμεις.

12. Γελοιογραφία του Ονορέ
Ντομιέ (H. Daumier) που
σατιρίζει τον έντονο
αγγλορωσικό
ανταγωνισμό της
περιόδου 1840-71, για
την κηδεμονία του
νεοσύστατου ελληνικού
κράτους.

13. Γελοιογραφία που
σατιρίζει τη στάση που
ακολούθησε η Ρωσία
απέναντι στην Ελλάδα
μέχρι τη λήξη του
Κριμαϊκού πολέμου,
προκειμένου να
προωθήσει τις
επεκτατικές της βλέψεις
στην περιοχή της
Ανατολικής Μεσογείου
αλλά και στα Βαλκάνια.
Σαπρανίδης, Δ., Ιστορία της
Πολιτικής Γελοιογραφίας στην
Ελλάδα, Εκδόσεις Παπαζήση,

14. Η έξωση του Όθωνα (1862)
• Στην Ελλάδα, μετά την παρακμή των ξενικών κομμάτων και
λόγω της (μικρής ακόμα) αστικοποίησης εμφανίστηκε μια νέα
γενιά φιλελεύθερων πολιτικών που πίστευαν ότι ο Όθωνας
δεν είχε να προσφέρει τίποτα στη χώρα.
• Έτσι, την περίοδο 1859-1862 ξέσπασαν εξεγέρσεις εναντίον
του Όθωνα.
• Ο Όθωνας κηρύχθηκε έκπτωτος και υποχρεώθηκε να
εγκαταλείψει τη χώρα. Έφυγε για το Μόναχο, όπου και
πέθανε το 1867.

15. Το βράδυ της 10ης Οκτωβρίου το επαναστατικό κίνημα
εκδηλώθηκε και στην Αθήνα και το πρωί της επομένης
εκδόθηκε ανακοίνωση με την οποία γνωστοποιούνταν η
κατάργηση της βασιλείας του Όθωνα και η ανάληψη της
εξουσίας από Προσωρινή Κυβέρνηση:
"Τα δεινά της πατρίδος έπαυσαν. ’Απασαι αι επαρχίαι και η
πρωτεύουσα συνωθείσαι μετά του στρατού έθεσαν τέρμα εις
αυτά, ως πιστή δ' απόφασις του Ελληνικού Έθνους
ολοκλήρου κηρύττεται και αποφασίζεται: Η Βασιλεία του
Όθωνος καταργείται, η αντιβασιλεία της Αμαλίας καταργείται.
Προσωρινή κυβέρνησις συνίσταται όπως κυβερνήση το
κράτος μέχρι της συγκλήσεως της Εθνικής Συνελεύσεως,
συγκειμένη εκ των εξής πολίτων: Δ. Βούλγαρη, Κ. Κανάρη,
Β. Ρούφου. Εθνική Συνέλευσις συγκαλείται αμέσως προς
σύνταξιν της πολιτείας και εκλογήν ηγεμόνος. Ζήτω το
Έθνος! Ζήτω η Πατρίς!"

16. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας το πλοίο Αμαλία έφτασε έξω από το λιμάνι του
Πειραιά και ο Όθωνας ενημερώθηκε για τις εξελίξεις. Την επομένη οι έκπτωτοι
πλέον βασιλείς αναχώρησαν με βρετανικό πλοίο για την Ιταλία με τελικό
προορισμό το Μόναχο. Πριν από την οριστική αναχώρησή του ο πρώτος
βασιλιάς του ελληνικού κράτους εξέδωσε το ακόλουθο διάγγελμα:
"Έλληνες! Πεπεισμένος ότι μετά τα τελευταία συμβάντα, άτινα έλαβον χώραν εις
διάφορα μέρη του Βασιλείου, και ιδίως εις την πρωτεύουσαν, η περαιτέρω εν
Ελλάδι διαμονή μου, κατά την στιγμήν ταύτην, ηδύνατο να φέρη τους κατοίκους
αυτής εις ταραχάς αιματηράς, και δυσκόλως να καταβληθώσιν, αποφάσισα ν'
αναχωρήσω του τόπου τούτου, τον οποίο ηγάπησα και εισέτι αγαπώ, και προς
την ευημερίαν του οποίου, από τριακονταετίας σχεδόν ούτε φροντίδων ούτε
κόπων εφείσθην· αποφεύγων πάσαν επίδειξιν, είχον προ οφθαλμού μόνον τ'
αληθή της Ελλάδος συμφέροντα και πάσαις δυνάμεσι προσεπάθησα να
προαγάγω την υλικήν και ηθικήν αυτής ανάπτυξιν, επιστήσας ιδίως την
προσοχήν μου εις την αμερόλπτον της δικαιοσύνης απονομήν. Οσάκις δ'
επρόκειτο περί των κατά του προσώπου μου πολιτικών εγκλημάτων έδειξα
πάντοτε μεγίστην επιείκειαν και λήθην των πεπραγμένων! Επιστρέφω εις την γην
της γεννήσεώς μου, λυπούμαι αναλογιζόμενος τας συμφοράς, υφ' ων
επαπειλείται η προσφιλής μοι Ελλάς εκ της νέας πλοκής των πραγμάτων, και
παρακαλώ τον εύσπλαχνον Θεόν ν' απονέμη πάντοτε την χάριν του εις τας τύχας
της Ελλάδος.
Εξεδόθη εκ του λιμένος της Σαλαμίνας τη 12/24 Οκτωβρίου 1862. Όθων".

17. Η έξωση του Όθωνα (1862)