1. Power Point baten bidez lan bat
prestatuko duzue ordenagailuaren osagaiak
ezagutzeko.
Informazioa hurrengo horrietan dago,
moldatu behar duzue eta beste irudiak
txertatu ondo geratzeko.
1

2. Zer da ordenagailua?
Ordenagailua makina elektroniko bat da, informazio tratatzeko
memoria eta programak dituena. Memorian gordeta dituen programei
esker, problema aritmetikoak eta logikoak automatikoki ebazteko gai
da, esate baterako.
Ordenagailuaren osagaiak:
hardwarea eta softwarea
Badakigu, sistema informatiko batean, sarrerako datuak prozesatu eta
eraldatu ondoren, irteerako informazioa lortzen dela, eta
informazioaren prozesu automatiko hori gauzatu ahal izateko
ordenagailu izeneko makina bat behar da.
Ordenagailuaren osagaiak hardwarea eta softwarea dira:
• Hardwarea. Ordenagailuaren atal fisikoa sa. Hardwarea
ordenagailuaren osagaien multzoa da: zirkuitu elektronikoa,
kablea, pantaila, teklatua, sagua, inprimagailua, CD irakurgailua,
eskanerra etab.
• Softwarea. Programak dira; hau da, ordenagailuak funtzionatu
ahal izateko eman beharreko aginduak.
HARDWAREA
Unitate zentrala
edo sistemarena pantaila
2

3. inprimagailua
teklatua sagua eskanerra
Zer da txip bat?
PUZ edo Prozesatzeko Unitate Zentrala, mikroprozesadore ere deitzen
dena, txip bat da.
Txipek osagai elektroniko asko dituzte, zirkuituak osatzen dituztenak,
eta silizio plaka baten gainean jarrita egoten dira. Plastikozko karkasa
batez estalita egoten dira eta beste zirkuitu batzuei komunikatzeko
aukera ematen dieten burdinazko hankatxo batzuetara konektatzen
dira.
Txipa.
Laburtu orain arte irakurri duzuna
Prozesatzeko Unitate Zentrala (PUZ)
PUZ ordenagailuaren osagai nagusia da;
ordenagailuaren “garuna” dela esan daiteke.
Programaren aginduak interpretatzeaz eta datuak
prozesatzeaz arduratzen da, bai eta sistema guztiak
gobernatzeaz eta kontrolatzeaz ere.
PUZ elementu hauek osatze dute:
• kontrol Unitatea (KU). Prozesu guztiak
koordinatzen eta kontrolatzen ditu.
3

4. • Unitate aritmetiko logikoa (UAL). Eragiketa matematikoak
egiteaz arduratzen da. PUZ-a
Memoriak
Ordenagailuaren osagai hauetan datuak eta programek sortutako
aginduak gordetzen ditu. Bi motatako memoriak daude:
• ROM memoria edo memoria hila. Izenak adierazten duen moduan,
edukia irakurri bakarrik egin daiteke. Memoria honek gordetzen
dituen datuei esker, ordenagailuak funtziona dezake eta PUZa
beste osagai batzuekin komunika daiteke. Edukia ezin da aldatu,
ordenagailua egiten denean idazten baita, eta ordenagailua
itzaltzean ez da ezabatzen.
• RAM memoria edo memoria bizia. Memoria hauen edukia alda
daiteke, hau da, irakurtzeko eta idazteko memoriak dira, baina
ordenagailua itzaltzen denean memoriaren edukia ezabatu egiten
da. RAM memoriak ordenagailuan exekutatzen ari diren
programak edo datuak aldi baterako gordetzen ditu.
Disketeen dentsitatea
Dentsitatea, datu kopuru jakin bat edo informazio kopuru jakin bat
gordetzeko, euskarriak duen edukierarekin lotutako kontzeptua da.
Gaur egun, gehien erabiltzen diren disketeak dentsitate handikoak
(HD) dira; 1,44 Mb gorde ditzakete eta dentsitate bikoitzeko (DD)
disketeei, 720 Kb-eko edukiera dutenei, aurrea hartzen ari dira.
Informazioa gordetzea
Ordenagailuari ematen zaion informazioa diskoetan eta zintetan gorde
daiteke. Informazio hori memoria unitate horietan gordeta geratuko
da, erabiltzaileak nahita ezabatu arte.
4

5. Memoria unitateak
Disko malguek edo disketeek 3 ½ hazbeteko
formatua dute eta 1,44 Mb-ko edukiera.
Ordenagailu batetik bestera informazioa
transmititzeko dira.
Oro har, ordenagailuek disketea sartzeko arteka bat dute.
Disko gogorrek 60 Gb-ko edukiera edo handiagoa izaten dute.
Normalean ordenagailuaren barruan egoten dira. Datuak eta
informazioa gordetzen dituzte, bai eta aparatua deskonektatu
ondoren ere.
Zinta magnetikoek disketeek eta disko gogorrek baino askoz ere
informazio gehiago gordetzeko balio dute.
CD-ROMak laser izpien bidez irakurtzen diren disko konpaktua dira,
informazio asko gorde daiteke: 700 Mb. Erabiltzeko, ordenagailuak
CD-ROM irakurgailua eduki behar du.
DVD diskoak, CD-ROMen antzekoa, datu bolumen handiagoa
gordetzeko gai dira. Hauek ere laser izpien bidez irakurtzen dira.
Filmak gorde daitezke, soinu eta zenbait hizkuntzatako azpititulu eta
guzti. Gaur egun, ordenagailu askok DVD irakurgailua edukitzen dute.
Laburtu orain arte irakurri duzuna
5

6. Badaude zenbait esparrutan asko erabiltzen diren sarrerako beste
periferiko batzuk:
• Eskanerra. Inprimatutako agiriak ordenagailuan sartzeko
erabiltzen da: irudiak, argazkiak, bai eta testua ere, idazten
ibili gabe.
• Barra kodeen irakurgailua. Supermerkatuetan eta biltegietan
erabiltzen da produktuak identifikatzeko.
• Banda magnetikoen irakurgailua. Banda magnetikoak irakurtzeko
erabiltzen da.
• Ukipeneko pantaila. Periferiko hau gero eta gehiago erabiltzen
da. Pantaila ukituz funtzioak aukera daitezke.
• Joysticka. Palanka bat eta botoi batzuk dituen gailua.
Ordenagailuetako jokoetan erabiltzen da.
Periferikoak
Periferikoak ordenagailuaren barrukoa eta kanpoko mundua lotzen duten
gailuak dira.
Zereginaren arabera, periferikoak sarrerakoan, irteerakoak edo
sarrera/irteerakoak izan daitezke. Kanpoko periferiko horiek kableen
bidez konektatzen zaizkie ordenagailuaren atzeko aldean egoten diren
portu batzuei.
6

7. Periferikoak Zeregina
Sarrerakoak Ordenagailuan datuak eta aginduak kanpotik
sartzeko aukera ematen dute. Teklatua eta
sagua, esaterako, sarrerako periferikoak
dira.
Irteerakoak Datuak prozesatu ondoren ordenagailutik
informazioa ateratzeko balio dute. Pantaila
eta inprimagailua, esate baterako, irteerako
periferikoak dira.
Sarrera/irteerakoak Ordenagailuan datuak sartzeko eta hortik
informazioa ateratzeko aukera ematen dute.
Sarrera/irteerako periferikoen adibide bat
modema da.
Teklatua
Ordenagailuen teklatuak idazmakinen teklatuen antzekoak dira, baina,
ordenagailuen teklatuek beste tekla batzuk dituzte, funtzio jakin
batzuetarako. Teklatuari esker, datuak sar daitezke ordenagailuan,
eta zenbait funtzio aukera daitezke. Gehien erabiltzen dena teklatu
hedatua da. Horrelako teklatuetan, zenbait atal bereizten dira:
Sagua
Sagua ordenagailuari lotuta dago, zure eskuaren luzapen moduko bat da
pantailan. Saguaren forma esku azpiari moldatzen zaio, eta, gutxienez,
bi botoi ditu: ezkerrekoa botoi nagusia da, eta eskuinekoa, bigarren
mailakoa. Bahako aldean, bola bat edo gurpil bat edukitzen du,
norabide guztietan erraztasunez mugitu ahal izateko.
7

8. Erakuslea edo kurtsorea adierazle bat da, sagua
desplazatzean pantailan zehar mugitzen dena.
Saguaren ezkerreko botoiaren bidez, oinarriko zenbait eragiketa egin
ditzakegu:
• Aukeratu. Ordenagailuak zer elementuri eragin dion jakin behar
du. Horretarako, kurtsorea elementu horren gainean jarri eta
ezkerreko botoiaz klik egin. Elementua aukeratu egiten da.
• Ireki. Dokumentu, aplikazio edo karpeta jakin bat irekitzeko,
kurtsorea ikonoaren gainean jarri eta saguaren ezkerreko botoiaz
klik bikoitza egin, elkarren segidan eta azkar.
• Arrastatu. Saguarekin ikono edo testu bat pantailan zehar
mugitu eta nahi dugun lekura eraman dezakegu. Horretarako,
lehendabizi, klik batez mugitu nahi duguna aukeratu behar dugu,
eta, ondoren, nahi dugun lekuraino arrastatu, saguaren
ezkerreko botoia sakatuta edukita.
Eskuineko botoia
Dokumentu, hitz edo paragrafo baten gainean jarri, aukeratu eta
saguaren eskuineko botoiarekin klik egiten bada, lanean hari garen
dokumentuari aplika dakizkiokeen funtzioen segida bat agertuko da
pantailan.
Pantaila
Pantaila irteerako periferiko bat, telebista pantailen oso antzekoa
dena. Pantailan, irudiak edo testuak ikus daitezke.
Ordenagailuko pantailak zenbait botoi ditu:
1. Piztu eta itzaltzeko botoia.
2. Distira.
3. Kontrastea.
4. Piztuta edo itzalita dagoen adierazten
duen argi bat.
Pantaila askotan menu botoi ere agertzen da, zenbait aukera dituena:
pantaila horizontalki eta bertikalki doitzea, zooma, hizkuntza
aukeratzea, geometria eta kolorea doitzea.
8

9. Inprimagailua
Irteerako periferiko honen bidez, informazioa
zenbait euskarritan inprima daiteke.
Mota askotako inprimagailuak daude: inprimagailu
matrizialak, tinta txorrozkoak, laser
inprimagailuak, sublimaziozkoak… horien arteko funtsezko aldea
inprimagailu bakoitzak inprimatzeko prozesuan erabiltzen duen
teknologian datza.
Modema
Modemak elkarrengandik urruti dauden ordenagailuen
arteko komunikazioa egiteko aukera ematen du,
telefono linearen bitartez: Internet konekzioa. Bi
motatakoak daude:
• Barrukoa. Ordenagailuan instalatuta dago eta
telefono lineari konektatuta.
• Kanpokoa. Ordenagailuaren portu bati eta telefono lineari
konektatuta egoten da. Argindarrari konektatu behar zaio.
Busa
Busak Prozesatzeko Unitatea Zentrala memoriaekin eta
sarrera/irteerako gailuekin komunikatzen dituen eroale elektrikoak
dira.
9

10. ARIKETAK
1. Zer da ordenagailu baten hardwarea? Zer elementuk osatzen dute?
a) Zein dira ordenagailu baten osagai nagusiak?
b) Ordenagailuaren zer osagairen bidez sartzen duzu informazioa
c) Zer osagairen bidez ikus dezakezu ordenagailuko informazioa?
2. Zer osagai ditu Prozesatzeko Unitate Zentralak? Azaldu osagai
bakoitzaren zeregina.
3. Zer da ordenagailu baten memoria?
4. Osatu esaldi hau: memoriari esker, ordenagailua konektatzen
dugunean funtzionatu egiten du eta informazioa modu iraunkorrean
gordetzen du. memoriak exekutatzen ari diren programak edo
datuak aldi baterako gordetzen ditu.
5. Adierazi non gordeko zenukeen dokumentu hauetako bakoitza
gordetzeko:
10

11. • 2 Gb-ko film bat.
• 19.456 byte dituen eskutitz bat.
• Natur Zientzietako liburuko unitate bat, testuen eta irudien
artean 440 Mb-ko edukiera duena..
• 16.384 byteko ordenagailu joko bat..
6. Ordenagailuetako periferikoak hiru multzo handitan sailka
daitezke. Zer multzo dira? Azaldu bakoitzaren
7. Zertarako da ordenagailuaren sagua?
11