Hoe is het gesteld met de geestelijke gezondheid van de Vlaamse kinderen en jongeren?

1. Feiten en cijfers over de
mentale gezondheid van
kinderen en jongeren
2015

2. WELZIJN
Eerst het goede nieuws:
Het gaat goed met (het merendeel van)
onze jongeren!!!

3. WELZIJN
Algemeen welbevinden: er zijn 1,4 miljoen jongeren
in Vlaanderen: een onderzoek uit 2010[1]:
• Gemiddelde levenstevredenheid: 90%
• Gemiddelde Vlaamse jongere scoort hoger dan Europese jongeren
• Het algemeen welbevinden bij meisjes daalt met de leeftijd
• Jongens voelen zich beter in hun vel dan meisjes
• Jongeren uit ASO geven aan zich beter in hun vel te voelen dan jongeren uit
BSO

4. WELZIJN

5. WELZIJN
• 420.000 kinderen leven onder de armoedegrens (20%)
• Grote regionale verschillen: 1op10 in Vlaanderen, 2op10 in
Wallonië, 4op10 in Brussel
• Armoede = kwetsbaarheid voor psychische problemen!
Armoede[2]
• 39% van de jongeren (11j, 13, 15j): slachtoffer van pesten
op school
Pesten[3]
• 4 op 10 jongeren kwam in aanraking met fysiek geweld
• In West Europa scoort geen enkel land slechter…
Geweld[3]
• 2013: 10838 gemelde kinderen bij de
vertrouwensartscentra
• Hiervan: 16% seksueel misbruik (), 31% lichamelijk
misbruik (), 27% emotioneel misbruik (=)
Kinder-
mishandeling[4]

6. WELZIJN: opvang
• 2010: 8.340 jongeren (12-17j) aangemeld (= 8,7% van
het totaal aantal aangemelden)
• Daarvan 1.691 (20%) naar begeleidingsaanbod
• Voornaamste modules van begeleiding:
• Begeleiding psych. probl. 21% (=355?)
• Bezoekruimte 14%
• Begeleiding Slachtoffer 10%
• Gezinsbegeleiding 8%
CAW[5]
• ?CLB

7. Psychische problemen
• Bij 31,4% van de jongeren tussen 15 en 24 jaar is
sprake van psychische problemen. Dit is een sterke
stijging t.o.v. 5 jaar geleden[6]
• Bij volwassenen: life time prevalentie (= de kans
dat je gedurende je leven met psychische
problemen te maken hebt): 27% (1 op 4). One year
(de kans dat je het laatste jaar met psychische
problemen te maken had): 12%[20]
• Ongeveer 5 tot 6% hebben nood aan
gespecialiseerde ggz. In Vlaanderen: ongeveer
75.000 à 84.000
algemeen

8. Psychische problemen
• Voorkomen in België: 2 tot 9% van de jongeren tussen 0 en
18 jaar [6]
Gedrags-
problemen
• Mediane ontstaansleeftijd: 14 jaar [7]
• Meest voorkomende stoornissen bij kinderen en
adolescenten (10 à 20%) [8]
• Voorkomen in Vlaanderen: 9,2% jongeren [9]
Angst-
stoornissen
• Het aantal kinderen met een depressieve stoornis neemt
toe met de leeftijd[10]
• Voorkomen in Vlaanderen: 16,1% jongeren [9]
• Antidepressiva gebruik:
• RIZIV: 36425 met een leeftijd tussen 15 en 24 jaar [11]
• Teveel gebruik en te kort gebruik! Waar is de noodzaak?
Depressie

9. Psychische problemen
• Voorkomen
• 4 tot 6,5% [10]
• Sterke verschillen in het onderzoek: van 2,2% tot
17,8% [12]
ADHD
• Sterke stijging in de cijfers… [12]
• 1966: 0,04%
• 1990: 0,4 tot 0,6%
• Recent: 0,6 tot 0,7%
• Verklaring: verandering van concepten en definities,
toegenomen aandacht (bij hulpverlening, bij
bevolking)
Autisme
(ASS)
• Voorkomen in België: 4% (vnl. meisjes) [9]Somatisatie

10. Psychische problemen
• Jongeren Secundair Onderwijs: cannabis is meest gebruikte
illegale middel
• 17% heeft ooit gebruikt
• 11% gebruikte cannabis gedurende het laatste jaar
• 2,5% gebruikt wekelijks of meer
• 1% gebruikt dagelijks
• Licht dalende trend
Cannabis-
gebruik[13]
•Schatting: 3,54% van de Belgen en 10,4% Vlaamse
jongeren ontwikkelt een eetstoornis [8]
•Vrouwen 10j – 30j [16]: 10,3%
•3,7% anorexia
•3,8% boulemia
•4,4% eetbuistoornis
•6,8% allerlei eetbuien
•Desastreuze gevolgen [17]: hoe jonger, hoe groter de problemen.
•De helft ‘geneest’ ervan. 30% functioneert redelijk… [17]
Eet-
stoornissen

11. Zelfdoding: denken aan
• Het aantal jongeren dat al 2 keer of meer gedacht
heeft om een einde aan zijn leven te maken:
13-14j 15-16 j 17-18 j
Jongens 14% 15% 16%
Meisjes 19% 21% 22%
Leeftijd [1]
• Het aantal jongeren dat al 2 keer of meer gedacht
heeft om een einde aan zijn leven te maken:
aso tso bso
Jongens 14% 15% 19%
Meisjes 18% 22% 29%
Scholing [1]

12. Zelfdoding [18]

13. Zelfdoding [19]
• In vergelijking met andere leeftijdsgroepen, komt sterfte
door suïcide het minst voor bij jongeren.
• Jongeren vormen wel de hoogste risicogroep wat betreft
het ondernemen van suïcidepogingen.
• Meisjes ondernemen meer pogingen dan jongens.

14. Opvang van psychische proble-
men bij kinderen en jongeren
Geestelijke Gezondheidszorg
• Algemeen Ziekenhuis (AZ)
• Psychiatrisch Ziekenhuis (PZ)
• Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg (CGG)
• Privé therapeuten
• Revalidatiecentra
Bijzonderen Jeugdzorg
Gehandicaptenzorg
Welzijnswerk
Eerste lijnszorg
Onderwijs
Integralejeugdhulpverlening

15. Opvang GG-problemen
GGZ
• AZ
• PZ
• CGG
• Privé therapeuten
• Revalidatiecentra
Bijzonderen Jeugdzorg
Gehandicaptenzorg
Welzijnswerk
Eerste lijnszorg
Onderwijs
Integralejeugdhulpverlening
• Reguliere zorg
• Forensische zorg
• Intensieve behandeleenheden (IBE)
• Outreach
• KOPP
• VDIP
• Online hulpverlening
• Telefonische hulpverlening

16. Psychiatrische opvang: aanbod
• 261 K-bedden op een totaal van 10.185 (2,6%)
• Op 10 jaar: afname met 5%
• In Vlaanderen: vnl. in Limburg
• Ook opnames in volwassenpsychiatrie
PZ
• 268 K-bedden op 30.689 (0,9%)
• Op 10 jaar: toename met 61%
• In Vlaanderen vnl. in Antwerpen en Vlaams-Brabant
AZ
• 200 voltijdse kinder- en jongerentherapeuten in de
20 CGG
• Geografische verschillen van vroeger nemen af
CGG
• 160 K&J-psychiaters
• 168 K&J-psychologen (?)Privé

17. Psychiatrische opvang: aanbod
• 6.028 behandelperiodes (51% jongens)
• 6% van alle behandelperiodes
PZ + AZ
• 13.247 behandelperiodes (57% jongens)
• 24% van alle behandelperiodes (ong. 56.000)
CGG
• Schatting: 8.000 behandelperiodesPrivé
• Geen ideeCAR’s

18. Aanbod en nood…
80.000 met psychische problemen
Versus
32.000 in “behandeling” (?)
= 40%...
Noodzaak van behan-
deling wordt niet
altijd door de omgeving
gezien…

19. Residentiële zorg:
diagnoses

20. Ambulante zorg:
aanmeldingsproblematieken[14]

21. Preventie-acties
Kies kleur
tegen
pesten
Leef-
sleutels
Ga Voor
Geluk
School
zonder
Pesten
Nok Nok
On Track
Again
Awel
Laatje
niet
vangen

22. Bekendheid van
(laagdrempelig) aanbod?[15]
gekend
niet gekend
AWEL (87%)
Drugslijn (83%)
Zelfmoordlijn (77%)
JAC (40%)
TeleOnthaal (26%)

23. Hulp zoeken?
• Stap naar externe professionele hulpverlening is moeilijk
• Liever binnen de eigen bekende omgeving
• Als de intieme kring ontbreekt of afwezig is, zelf zoeken
• Kwetsbaarheid tonen blijft een probleem…

24. Beeldvorming
• Enquête Discriminatie depressie… (5de en 6de SO)[1]
• Uit een depressie raak je als je maar wil 63%
• Depressie is een teken van persoonlijke zwakte 25%
• Depressieven zijn gevaarlijk 15%
• Depressieven zijn onvoorspelbaar 38%
• Ik zou niemand over mijn depressie vertellen 22%
• Ik zou niemand uitnodigen met een depressie 8%
Zelfde cijfers als bij volwassenen…

25. Besluiten
Verder te versterken en te ondersteunen:
• Autismewerking als voorbeeldfunctie (zo
gedifferentieerd en uitgebouwd op alle
echelons)
• Cgg-werking in de netwerken
• Plannen rond nieuwe organisatie van
netwerken ggz m.b.t. kinderen en jongeren
• De creatieve k&j-sector…
• Beeldvormingscampagnes

26. Besluiten
Werk aan de winkel:
• Meer en betere cijfers…
• Beperkt aanbod ggz: therapeutic gap
• Slecht regionaal gespreid aanbod
• Psychotherapeutisch aanbod kinderen en
jongeren met een depressie

27. Besluiten
Aandacht voor:
• Veel problemen starten jong! Vroegdetectie is
nodig
• Online hulpverlening: kids love it…
• Problematieken:
• Gedragsproblemen
• Depressie
• Eetstoornissen
• Zelfdoding
• Verhoogde kwetsbaarheid door armoede

28. Referentielijst
[1] Maes, L. & Vereecken, C. (2010). Mentaal welbevinden bij jongeren in Vlaanderen 2010. Afgehaald op 15
oktober 2014 van www.jongeren-en-gezondheid.ugent.be
[2] Bruggeman, F. (2014). Structurele oorzaken van kinderarmoede nu aanpakken. Opgehaald op 15 oktober
2014 van http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/binnenland/1.1995176
[3] Van Hecke, M. (2013). Cijfers kinderwelzijn zijn verontrustend. Afgehaald op 15 oktober 2014 van
http://www.knack.be/nieuws/belgie/cijfers-kinderwelzijn-zijn-verontrustend-mieke-van-hecke/article-
normal-92227.html
[4] Kind en Gezin (2015). Kindermishandeling: gemelde kinderen bij de vertrouwensartscentra. Afgehaald op 14
juli 2015 van www4.vlaanderen.be/.../kinderen/Kindermishandeling/Welzkinm002.xls
[5] Beelen, S. & Van Hecke, I. (2012). Een klare kijk op 12 tot 17 jarigen. Beleving, hulpverleningsnoden en
antwoorden in het Algemeen Welzijnswerk. Afgehaald op 15 oktober 2014 van
http://www.google.be/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&ved=0CCUQFjABahUKEwi_z9zTz9rGA
hUCVhQKHc9HAPk&url=http%3A%2F%2Fwww.steunpunt.be%2Fmedia%2Fdocument%2F68647%2Fdownloa
d%2FEen%252Bklare%252Bkijk%252Bop%252B12%252Btot%252B17%252Bjarigen.pdf&ei=eQClVf-
uA4KsUc-PgcgP&usg=AFQjCNFMDkWXQ-fOj2DmDJ-t0TiEqQKnpw&sig2=-
8LZDXzqoyCKZ0OcP3I1ew&bvm=bv.97653015,d.d24&cad=rja
[6] Hoge Gezondheidsraad (2011). Kinderen en Jongeren: Gedragsstoornissen in context. Afgehaald op 14 juli
2015 van
http://health.belgium.be/internet2Prd/groups/public/@public/@shc/documents/ie2divers/19072167.pdf

29. Referentielijst
[7] Bruffaerts, R., Bonnewyn, A. & Demyttenaere, K. (red., 2011). Kan Geestelijke Gezondheid worden gemeten?
Psychische Stoornissen bij de Belgische Bevolking. Acco: Leuven.
[8] Manassis, K. (2000). ‘Childhood Anxiety Disorders: Lessons from the Literature’ in Rigter, J. (2002).
Ontwikkelingspsychopathologie bij kinderen en jeugdigen. Bussum: Coutinho.
[9] Belgian Health Interview Survey (2015). Interactive Analysis. Mental Health – Update 2013. Afgehaald op 5
juni 2015 van https://s9xjb.wiv-
isp.be/SASStoredProcess/guest?_program=/HISIA/SP/selectmod2013&module=menthlth
[10] Rigter, J. (2002). Ontwikkelingspsychopathologie bij kinderen en jeugdigen. Bussum:Coutinho.
[11] De Cock, J. (2014). De anti-depressiva – infospot. Afgehaald op 15 juli 2015 van
http://www.inami.fgov.be/SiteCollectionDocuments/infospot-2014-02-nl.pdf
[12] Beersmans, S. (2012). Evolutie van psychiatrische diagnoses bij kinderen en jongeren. Huisarts Nu, 41, 1,
38-42.
[13] Vereniging voor Alcohol en andere Drugsproblemen (2014) Factsheet cannabis. Afgehaald op 5 juni 2015
van http://www.vad.be/media/733558/vad_factsheet_cannabis_december%202014.pdf
[14] Agentschap Zorg & Gezondheid (2012). Databestand: EPD-registratie CGG. Afgehaald op 15 oktober 2014
van http://www.zorg-en-gezondheid.be/Cijfers/Over-deze-cijfers/Databestand--EPD---registratie-CGG/

30. Referentielijst
[15] Kinderrechtencommissariaat (2007). Toegankelijke jeugdhulpverlening? Afgehaald op 15 oktober 2014 van
http://www.kinderrechtencommissariaat.be/sites/default/files/bestanden/dossier_toegankelijkheid_200
7_drukversie.pdf
[16] Smet, P. (2010). Gecoördineerd antwoord. Afgehaald op 15 oktober 2014 van
http://www.google.be/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=4&ved=0CDAQFjADahUKEwjc6eqp4t
zGAhUB0RQKHct5D40&url=http%3A%2F%2Fdocs.vlaamsparlement.be%2Fpfile%3Fid%3D234777&ei=fCC
mVdy7OoGiU8vzvegI&usg=AFQjCNEWY-
fRZgWy5bN5DqfdxdA2AMt7qA&sig2=3uPhTi_SViJgzT_Ye5PBuA&cad=rja
[17] Expoo (n.d.). Eetstoornissen Anorexia Nervosa en Boulimia Nervosa bij tieners en adolescenten. Afgehaald
op 15 oktober 2014 van http://www.expoo.be/node/1397
[18] Agentschap Zorg en Gezondheid (2012). Zelfdoding per leeftijd. Afgehaald op 15 oktober 2014 van
https://www.zorg-en-gezondheid.be/Cijfers/Sterftecijfers/Cijfers-oorzaken-van-sterfte/ Zelfdoding-per-
leeftijd/
[19] Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie (Vlesp; 2015). Communicatiefiche Zelfmoord bij jongeren.
Ontvangen van Vlesp op 15 juli 2015.
[20] Bruffaert R. e.a.. Prevalentie van mentale stoornissen in de Belgische bevoking. Resultaten van de
European Study on Epidemiology of Mental Disorders (ESEMeD). Tijdschrift voor Geneeskunde, 60, nr.2,
2004, p.75-85