1. PROBA SOZIOMETRIKOA
Proba soziometrikoa erabiltzen dugu ikasgelaren talde-egitura (soziograma) nolakoa den
jakiteko eta ikasle bakoitzak taldean zer posizio hartzen duen zehazteko (koadro
soziometrikoa).
Proba soziometrikoa isilpeko galdeketa da. Erantzun bakoitzaren lehenengo bi izenak
hartuko ditugu kontuan, batez ere.
Sekula ere ez zaizkie ikasleei emaitzak jakinaraziko, ezta gurasoei ere.
1. Posizio soziometrikoa
Banakakoa da, eta definitzen du zenbat onespen eta gaitzespen lortu dituen norbaitek.
Tutorearentzat interesgarriak dira taldearen barruan ikasleek hartzen dituzten posizio
batzuk:
a) “Izarra” edo liderra: onespen gehien jasotzen dituen ikaslea, nabarmen.
b) “Eminentzia grisa”: bakartu xamarra, harremanak liderrarekin baino ez dituena;
eragin handia du taldean, nahiz eta itxura batean hala iruditu ez.
c) Arrunta: onespenak eta gaitzespenak jasotzen ditu; ikastaldeko kiderik gehienak dira
honelakoak.
d) Ez-onartua:
d.1) Partzialki onartua ez den ikaslea: gaitzespen-kopuru handi esanguratsua
duena (% 10 baino gehiago); hau da, gaitzespen gehiago ditu onespenak baino.
d.2) Batere onartua ez den ikaslea: gaitzespenak baino jasotzen ez dituena;
honen aurrean egotea gogaikarria izan ohi da, taldearentzat zein irakasleentzat.
e) Bakartua: inork ez du aukeratzen, ezta baztertzen ere; berak ere ez du inor
hautatzen (Soziograma batean nor den antzemateko, ikasleak galderak zuri uzteko
askatasuna izan behar du, hautaketa-kopurua mugatu gabe).
f) Baztertua: nahiz eta berak besteak aukeratu, bera ez du inork hautatzen.
g) Polemikoa: onespen eta gaitzespen dezente jasotzen dituena; taldea zatitu egiten
du, eta antilider gisa agertzen da; eragin eta ospe handi samarrak ditu.
2. Konfigurazio soziometrikoa
Supraindibiduala da (ez banakakoa), eta gutxienez bi pertsona erlazionatzen ditu. Honako
hauek dira garrantzitsuenak:
a) Bikotea edo harreman diadikoa: Bi pertsonak (A eta B) elkar aukeratzen dute.
2. b) Hirukia, hirukotea edo hiruren arteko harremana: A, B eta C-k elkar aukeratzen
dute.
c) Katea: A-k B aukeratzen du; B-k C aukeratzen du; C-k D aukeratzen du... eta horrela,
hurrenez hurren. Elkarrekiko hautaketak gertatu daitezke, nahiz eta katearentzat
beharrezkoak ez izan.
d) Izarra: Kasu hau agertzen zaigu ikasle batek onespen asko jasotzen dituenean.
Liderraren irudia islatzen du. Ikastaldearen ardatza da, eta, ondorioz, erabatekoa da
haren eragina taldearen dinamikan.
Ondoriozko egitura ez ezik, azpitaldeak eta azpitaldeen artean konexio-lana egiten duten
ikasleak, izarren arteko erlazioak, ikasle baztertuen edo bakartuekin lotura-lana egiten
dituzten ikasleak ere izan behar ditugu kontuan.
3. Proba-mota honen helburuak
• Taldearen dinamikan benetako eragina izatea.
• Taldearen kohesioa handitzea; bizikidetza eta lan eraginkorra sustatzea.
• Bazterkeria eta bakarkeria saihestea, eta, ondorioz, talde-dinamikan integratzea
ikasle gaitzetsiak, bakartuak eta irla-ikasleak.
• Lantalde eraginkorragoak antolatzea.
• Ikasgelaren martxa ona izan dadin, izarren laguntza lortzea.
• Izarren arteko edo aurka ari diren azpitaldeen arteko kontaktu-bideak zehaztea.
Gogoratu ikasleei ez diegula inondik inora ere emango emaitzen berri, ondorio larriak eragin
genitzake eta.
PROZEDURA: 5 etapa, gutxi gorabehera bereiziak
1. etapa
Tutoreak esango die ikasleei gai jakin bati buruzko galderak egingo dizkiela (aisialdiaz,
institutuko jarduera edo lanez, bizikidetzaz…), zer irizpide erabiliko dituen galderotan
erantzuteko (“onespena”, “gaitzespena” edota “ezaxola”) eta zenbat erantzun eskatuko
dizkien galdera bakoitzean.
2. etapa
Ikastaldeari galderak egingo zaizkio. Hasieran, hitzalditxo batekin ekingo dio tutoreak
jarduerari: bertan, teknika honen helburuak zein diren argitzen ahaleginduko da irakaslea,
eta, bidenabar, ikasleen zalantzak eta gaizki-ulertuak argituko ditu. Gainera, ikasleak
motibatzen saiatuko da zintzo eta argi erantzun dezaten, haien erantzunak oso
3. garrantzitsuak direla nabarmenduko du, eta emaitzek isilpekoak izan behar dutela ziurtatuko
du. Oso laburra izan behar du fase honek.
Jarraian, orri zuri bat eman eta datu pertsonalak idazteko eskatuko die ikasleei. Gero,
galdera/instrukzioak emango zaizkie (adibidez: “Lantalde bat osatzea gustatuko litzaizuke.
Horretarako zer hiru ikaskide aukeratuko zenituzkeen adierazi: idatzi haien izenak zure
lehentasunen arabera”).
Baliteke ikasleren batzuek huts egin izana egun horretan ikastetxera (hurrengo egunean
egingo dute bere aukera huts egin dutenek). Jakina, gelan ez dauden ikasle horiek ere
aukeratu daitezke; beraz, komeni da ikasle guztien izenak arbelean idaztea (edo zerrenda
batzuk eskura edukitzea), edo etorri ez direnenak behintzat. Handik aurrera, saihestu egin
behar da ikasleek iruzkinik ozenki egitea, gaitzespenekin zerikusia dutenak batez ere. Etapa
honek ordu-laurden inguru iraungo du.
3. etapa
Matrize soziometrikoa egingo dugu. Matrizea sarrera biko taula bat da, ardatz bakoitzak
ikasle adina lauki dituelarik. Nola bete behar den jakiteko, adibide bat emango dugu
tutoretza-jardueraren azalpen hau amaitu ondoren.
4. etapa
Soziograma eraikiko dugu: matrize soziometrikoan ageri diren emaitzak grafikoki adieraziko
ditugu, eta, horrela, irudi esanguratsu bat lortu. Galdera bakoitzeko soziograma bat egin
behar da. Hala, aukera izango dugu grafikoki ikusteko zein den taldearen egitura informala,
zer komunikazio-kanal dauden, zenbat eta nolakoak diren ikastalde-barruko azpiegiturak, bai
eta nor eta nolakoak diren taldeko kideak ere (kide arruntak, liderrak, persona bakartuak…).
5. etapa
Soziograma interpretatu eta analizatuko dugu. Proba soziometrikoaren emaitzak aztertuta,
bi ondorio orokor aurkituko ditugu: alegia, posizio soziometrikoak (liderra, pertsona
bakartuak…) eta konfigurazio soziometrikoa.
TUTOREARENTZAKO JARRAIBIDEAK
Soziogramak erakusten digu zer-nolako harremanak dauden talde baten barruko banakoen
artean, baina ez digu azaltzen zergatik sortu diren hala, ezta noiz arte iraungo duten ere.
Ikasleei galdera laburrak eta soilak egiten zaizkie, jarduera batzuk egiteko orduan zer
ikaskide hautatuko lituzketen jakiteko.
Lehenengo galderari (“Norekin gustatuko litzaizuke ikasgelan eserita egotea eta eskolako
lanak egitea?”) ematen zaizkion erantzunek erakutsiko digute nor diren ikaskide
estimatuenak elkarrekin egin beharreko jardueretarako. Ikasle aukeratuen adimenak
eta/edo gaitasunek eragin handia izaten dute hautatzeko orduan.
4. Hirugarren galderaren erantzunek ikasleen arteko adiskidantza-maila azaleratuko dute:
lehenengo galderan egindako aukerarekin bat etorriz gero, elkar hautatutako ikaskide horien
arteko lotura indartuko dute; baina, hala ez bada, ikasketa- eta lan-kontuetarako berariazko
interesa ikusaraziko diegu, afektibitate-lehentasun pertsonalekin inolako zerikusirik eduki
gabe.
Bosgarren galderan, gaitzespena adieraziko dute. Hobe da galderari garrantzia kentzea eta
behin eta berriz ez errepikatzea, erantzun bat lortzeko trabarik izan ez dezagun.
Hori guztiori zuzentzeko, sarrera biko hiru matrize soziometriko beharko ditugu –hots, taula
bat galdera bakoitzeko–, bi ardatzetan ikasleen izenak dituztenak. Haietan, marka batez
seinalatuko ditugu bakoitzari dagozkion onespenak eta gaitzespenak. Taularen beheko
aldean, ikasle bakoitzak zenbat onespen eta gaitzespen izan dituen apuntatuko dugu.
Amaitzeko, ikasgelaren egitura dinamikoa (soziograma) zehazteko, galdera bakoitzaren
adierazpen grafikoaz baliatu behar gara, aldagai bakoitzarentzat ikur desberdinak erabilita.
Mutila: Neska: ⊕
Onespena edo gaitzespena: ⇒ Elkarrekiko onespena edo gaitzespena: ⇔
EZETZ IGARRI NOR DEN (Roman eta Pastor, 1979; moldatua)
Portaeraren bereizgarrien edo ezaugarrien gaineko deskribapen laburrak dira. Ikasle bakoitzak
adierazi behar du nor den emandako deskribapenarekin lotura gehien duen ikaskidea. Enuntziatuak
ezaugarri hauei dagozkie: begirunea, lankidetza, gizarte-kontuekiko kezka, laguntza, erantzukizuna...
5. ZER-NOLAKO HARREMANAK DAUZKAGU?
Izen-abizenak: Taldea:
1. Gelako lanetan jarduteko, noren alboan egon nahiko zenuke eserita? Idatzi
ikaskide horren izen-abizenak.
………………………………………………………………………………………..
2. Zergatik?
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
3. Gelakideen artean, nor aukeratuko zenuke txango batera edo festa batera
joateko, elkarrekin irteteko… Idatzi izen-abizenak.
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
4. Zergatik?
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
5. Nor EZ zenuke aukeratuko gelan alboan esertzeko edo elkarrekin irteteko? Idatzi
izen-abizenak.
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………….
6. MATRIZE SOZIOMETRIKOA (Taula soziometrikoa)
Galderaren zenbakia: _____
ONESPENAK EDO GAITZESPENAK
Onespenak
guztira
Gaitzespenak
guztira
7. EZETZ IGARRI NOR DEN
Izen-abizenak: Taldea:
Igarri nor den deskribapen bakoitzari hobeto egokitzen zaion ikaskidea, eta idatzi aldamenean
haren IZEN-ABIZENAK:
1. Gainerakoei gauzak nola egin erakusten die, eta besteek berarengana jotzen dute laguntza eske:
2. Gauza asko ekartzen ditu etxetik ikasgelara. Gauza horiek klasea interesgarriago egiten laguntzen
dute.
3. Behar izanez gero, gustura uzten dizkie ikaskideei arkatzak, liburuak, materiala…. Kezkatzen da
ikaskideez.
4. Arauak arduraz betetzen ditu, eta, horregatik, nekez egiten du hutsik.
5. Kontu handia hartzen du materiala ez hondatzean.
6. Berezia da, lana ondo egiten duelako.
7. Nor edo nor besteei buruz gaizki esaka arituz gero, ia-ia beti egiten du haien alde. Uste du
bidegabekoa dela jendeaz ezkutuan hitz egitea.
