دانشگاه شهید بهشتی(مجازی) استاد : جناب آقای دکتر اصنافی آموزشیار: سرکار خانم دکتر پاکدامن رشته : علم اطلاعات و دانش شناسی ( مدیریت اطلاعات) درس : مبانی کتابداری و علم اطلاعات تهیه کننده : هانیه شاه میرزا سال تحصیلی: 1396

1. ‫خدا‬ ‫نام‬ ‫به‬

2. ‫اساتید‬:
-‫اصنافی‬ ‫دکتر‬ ‫آقای‬ ‫جناب‬
-‫پاکدامن‬ ‫دکتر‬ ‫خانم‬ ‫سرکار‬
‫تهیه‬‫کننده‬:‫شاه‬ ‫هانیه‬‫میرزا‬
‫درس‬:‫اطالعات‬ ‫علم‬ ‫و‬ ‫کتابدرای‬ ‫مبانی‬
‫رشته‬:‫شناسی‬ ‫دانش‬ ‫و‬ ‫اطالعات‬ ‫علم‬(‫اطالعات‬ ‫مدیریت‬)
‫ارائه‬ ‫تاریخ‬:‫ـ‬ ‫ماه‬ ‫آذر‬1396
‫یابی‬ ‫اطالع‬ ‫رفتار‬ ‫نظریه‬‫بتس‬

3. ‫مقدمه‬
‫انسان‬‫ها‬‫ممکن‬‫است‬‫روزانه‬‫با‬‫سؤاالت‬‫و‬‫پدیده‬‫های‬‫مبهم‬‫زیادی‬‫روبرو‬‫شوند‬‫که‬‫برای‬‫کشف‬‫آنها‬‫و‬
‫دستیابی‬‫به‬‫پاسخ‬‫برای‬‫این‬،‫سؤاالت‬‫به‬‫اطالعات‬‫نیاز‬‫دارند‬.‫در‬‫واقع‬‫برای‬‫به‬‫دست‬‫آوردن‬‫اطالعات‬‫نیا‬‫ز‬
‫به‬‫اطالع‬‫یابی‬‫وجود‬‫دارد‬.‫اطالع‬‫یابی‬‫نیز‬‫فرایندی‬‫است‬‫که‬‫طی‬‫آن‬‫فرد‬‫از‬‫سمت‬‫مجهوالت‬‫و‬
‫نادانسته‬‫ها‬‫به‬‫سمت‬‫دانش‬‫و‬‫آگاهی‬‫حرکت‬‫می‬‫کند‬.

4. ‫اما‬‫درعصر‬،‫حاضر‬‫با‬‫حجم‬‫عظیم‬‫اطالعات‬(‫پدیده‬‫انفجار‬
‫اطالعات‬‫که‬‫حائز‬‫اهمیت‬‫می‬‫باشد‬)‫مواجه‬‫هستیم‬،‫افرادی‬‫که‬
‫از‬‫این‬‫اطالعات‬‫عظیم‬‫بهره‬‫خواهند‬‫گرفت‬‫در‬‫توانایی‬‫پرداختن‬
‫به‬‫اطالعات‬‫دچار‬‫محدودیت‬‫هستند‬‫و‬‫در‬‫واقع‬‫آنها‬‫نیاز‬‫به‬
‫اطالعات‬‫زیاد‬،‫ندارند‬‫بلکه‬‫اطـالعات‬‫مـناسب‬‫و‬‫دقـیق‬‫تر‬
‫مـی‬‫خواهند‬.‫تنها‬‫دسترسی‬‫به‬‫اطالعات‬‫مالک‬‫نیست‬‫بلکه‬‫در‬
‫این‬‫عصر‬‫دسترسی‬‫داشتن‬‫به‬‫اطالعات‬‫متناسب‬‫با‬‫نیاز‬
‫اطالعاتی‬‫مطرح‬‫می‬‫باشد‬.

5. •‫است‬ ‫فرایند‬ ‫یک‬ ‫یابی‬ ‫اطالع‬:
1-‫شروع‬:‫اطالعاتی‬ ‫نیاز‬
2-‫اطالعاتی‬ ‫منابع‬ ‫و‬ ‫اسناد‬ ‫جستجوی‬(‫معین‬ ‫استراتژی‬ ‫با‬)
3-‫نیاز‬ ‫مورد‬ ‫اطالعات‬ ‫استخراج‬
4-‫شده‬ ‫استخراج‬ ‫اطالعات‬ ‫بررسی‬ ‫و‬ ‫بازبینی‬
5-‫نظر‬ ‫مورد‬ ‫اطالعات‬ ‫بازیابی‬
6-‫پایان‬:‫مسئله‬ ‫حل‬ ‫به‬ ‫فوق‬ ‫فرایند‬ ‫شدن‬ ‫منتهی‬

6. ‫رفتار‬‫یابی‬ ‫اطالع‬:
‫می‬ ‫انجام‬ ‫خود‬ ‫اطالعاتی‬ ‫نیاز‬ ‫رفع‬ ‫برای‬ ‫فرد‬ ‫یک‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫هایی‬ ‫فعالیت‬ ‫مجموعه‬‫دهد‬.
‫اطالع‬ ‫رفتار‬‫شامل‬ ‫یابی‬:
1-‫اطالعات‬ ‫جستجوی‬ ‫اهداف‬
2-‫جستجو‬ ‫روش‬
3-‫جستجو‬ ‫مشکالت‬
4-‫آن‬ ‫بر‬ ‫موثر‬ ‫عوامل‬
‫اطالعاتی‬ ‫رفتار‬ ‫از‬ ‫منظور‬ ‫کلی‬ ‫طور‬ ‫به‬:
1-‫جستجو‬ ‫چیست؟‬ ‫مردم‬ ‫نیاز‬ ‫مورد‬ ‫اطالعات‬
2-‫مدیریت‬ ‫را‬ ‫نیاز‬ ‫مورد‬ ‫اطالعت‬ ‫چگونه‬ ‫مردم‬
‫ارائه‬

7. ‫سابقه‬‫تاریخی‬‫مفهوم‬‫رفتار‬‫اطالع‬‫یابی‬:
‫پس‬‫از‬‫جنگ‬‫جهانی‬‫دوم‬‫و‬‫با‬‫افزایش‬‫اطالعات‬‫علمی‬‫و‬‫فنی‬‫در‬‫زمینه‬‫های‬
،‫گوناگون‬‫بحث‬‫رفتار‬‫اطالع‬‫یابی‬(‫نحوه‬‫استفاده‬‫کاربران‬‫از‬‫اطالعات‬)‫برای‬
‫اولین‬‫بار‬‫در‬‫کنفرانس‬‫اطالعات‬‫علمی‬‫انجمن‬‫سلطنتی‬‫انگلستان‬‫در‬‫سا‬‫ل‬
1948‫مطـرح‬‫شد‬‫و‬‫آغازگر‬‫رویکـردی‬‫جدید‬‫در‬‫این‬‫زمـینه‬‫شـد‬.
‫پیش‬‫از‬‫ظهور‬‫رایانه‬‫برای‬‫ذخیره‬‫و‬‫بازیابی‬‫اطالعات‬‫در‬‫فاصله‬‫دهه‬1940‫تا‬
1960‫محور‬‫اصلی‬‫بر‬‫استفاده‬‫از‬‫اطالعات‬‫متمرکز‬‫شده‬‫بود‬.‫پس‬‫از‬‫این‬
‫دوره‬‫به‬‫نیازهای‬‫اطالعاتی‬‫نیز‬‫پرداخته‬‫شد‬.

8. ‫اولین‬‫پژوهش‬‫در‬‫این‬‫زمینه‬‫در‬‫سال‬1972-1973‫در‬‫بالتیمور‬‫امریکا‬‫انجام‬
‫گرفت‬‫که‬‫موضوعات‬‫آن‬‫درباره‬‫نیازهای‬‫اطالعاتی‬‫جامعه‬،‫شهری‬‫چگونگی‬
‫تأمین‬‫آنها‬‫و‬‫امکان‬‫تأمین‬‫این‬‫نیازها‬‫از‬‫سوی‬‫سازمان‬‫ها‬‫بود‬.‫به‬‫نظرمی‬‫رسد‬‫برای‬
‫اولین‬‫بار‬‫پالمر‬‫در‬‫اواخر‬‫دهه‬1980‫به‬‫رفتار‬‫اطالعاتی‬‫گروهی‬‫از‬‫دانشمندان‬
‫می‬‫پردازد‬.‫نتایج‬‫پژوهش‬‫وی‬‫نشان‬‫داد‬‫که‬‫رشته‬،‫تخصصی‬‫سازمان‬‫یا‬‫محیط‬
‫شغلی‬‫و‬،‫شخصیت‬‫بر‬‫رفتار‬‫اطالع‬‫یابی‬‫مؤثر‬‫است‬‫پس‬‫از‬‫این‬‫زمان‬‫بتدریج‬
‫الگوهای‬‫رفتار‬‫اطالع‬‫یابی‬‫ظاهر‬‫می‬‫شود‬‫و‬‫صاحبنظران‬‫متعدد‬‫هر‬‫یک‬‫الگوهای‬
‫خود‬‫را‬‫در‬‫این‬‫زمینه‬‫بر‬‫مبنای‬‫رویکردهای‬‫مختلف‬‫ارائه‬‫می‬‫کنند‬.

9. ‫نظریه‬‫بتس‬
‫رفتار‬‫اطالع‬‫یابی‬‫افراد‬‫در‬‫حالت‬،‫پیوسته‬‫برخی‬‫مسائل‬‫و‬‫شرایط‬‫من‬‫حصر‬‫به‬‫فرد‬
‫را‬‫نمایان‬‫می‬‫کند‬.(1989‫،بتس‬)‫جستجوی‬‫اطالعات‬‫در‬‫حالت‬‫پیوسته‬‫را‬‫به‬
‫دانه‬‫چینی‬‫ماکیان‬‫تشبیه‬،‫نمود‬‫جستجو‬‫گران‬‫در‬‫یک‬‫فضای‬‫اطالع‬‫اتی‬‫از‬‫یک‬
‫منبع‬‫به‬‫منبعی‬‫دیگر‬‫رفته‬‫و‬‫استراتژی‬‫جستجوی‬‫خود‬‫را‬‫سریع‬‫تغ‬‫ییر‬‫می‬‫دهند‬.
‫در‬‫مدل‬‫دانه‬‫چینی‬،‫بتس‬‫جستجو‬‫و‬‫مرور‬‫به‬‫نظر‬‫فعالیت‬‫هایی‬‫نیس‬‫تند‬‫که‬
ً‫ا‬‫منحصر‬‫در‬‫تقابل‬‫با‬‫یکدیگر‬،‫باشند‬‫بلکه‬‫مکمل‬‫یکدیگر‬‫خواهن‬‫د‬‫بود‬.‫نتیجه‬
‫مهم‬‫تحقیقات‬،‫وی‬‫مفهوم‬‫جدیدی‬‫است‬‫که‬‫جستجو‬‫به‬‫خود‬‫گرفته‬‫اس‬‫ت‬.

10. ‫و‬‫در‬‫این‬‫مدل‬‫بیان‬‫می‬‫شود‬‫هنگامی‬‫که‬‫فردی‬‫به‬‫دنبال‬‫اطالعات‬‫ب‬‫ه‬
‫خصوصی‬‫می‬،‫گردد‬‫نیاز‬‫اطالعاتی‬‫وی‬‫می‬‫تواند‬‫بر‬‫اساس‬‫چیزهای‬‫ی‬‫که‬
‫در‬‫هنگام‬‫جستجو‬‫می‬‫آموزد‬‫تغییر‬‫یابد‬.‫بنابر‬‫این‬‫اطالع‬‫یابـی‬‫پیوسته‬
‫می‬‫تواند‬‫به‬‫صورت‬‫یک‬‫مذاکره‬‫و‬‫گفتگو‬‫بین‬‫جستجو‬‫کنند‬‫ه‬‫و‬‫سیستم‬
‫دیده‬‫شود‬.‫بر‬‫این‬‫اساس‬‫به‬‫هنگام‬‫دستیابی‬‫به‬،‫اطالعات‬‫قابل‬‫یت‬‫انعطاف‬
‫سیستم‬‫و‬‫قابلیت‬‫کنترل‬‫کاربر‬‫بر‬‫روی‬‫آن‬‫بسیار‬‫مهم‬‫است‬.‫همچنین‬
‫استفاده‬‫کننده‬‫ها‬‫باید‬‫بطور‬‫طبیعی‬‫قادر‬‫باشند‬‫کنش‬‫و‬‫واک‬‫نش‬‫های‬
‫هوشمندانه‬‫با‬‫سیستم‬‫داشته‬‫باشند‬‫تا‬‫بتوانند‬‫به‬‫تک‬‫تک‬‫نیازهای‬‫خود‬
‫دست‬‫یابند‬.

11. ‫گیری‬ ‫نتیجه‬:
‫افراد‬‫برای‬‫رفع‬‫نیازهای‬‫اطالعاتی‬‫خود‬‫به‬‫شیوه‬‫های‬‫متفاوت‬‫عمل‬‫می‬‫کنند‬.‫اما‬‫چیزی‬‫که‬
‫مهم‬‫است‬‫این‬‫است‬‫که‬‫در‬‫هنگام‬‫جستجوی‬،‫اطالعات‬‫همه‬‫چیز‬‫هدفمند‬‫بوده‬‫و‬‫فرد‬‫برای‬
‫حل‬‫مسئله‬‫و‬‫رفع‬‫نیازهای‬‫اطالعاتی‬‫خود‬‫روندی‬‫منطقی‬‫را‬‫طی‬‫می‬‫نماید‬.‫هر‬‫فرد‬‫بس‬‫ته‬‫به‬
‫نیازی‬‫که‬‫دارد‬‫در‬‫دستیابی‬‫به‬‫اطالعات‬‫مورد‬‫نیاز‬،‫خود‬‫به‬‫یک‬‫شیوه‬‫یا‬‫الگو‬‫عمل‬‫م‬‫ی‬‫کند‬
‫که‬‫ممکن‬‫است‬‫با‬‫شیوه‬‫هایی‬‫که‬‫سایر‬‫افراد‬‫در‬‫کسب‬‫اطالعات‬‫به‬‫کار‬‫می‬‫گیرند‬‫م‬‫تفاوت‬
‫باشد‬.
‫در‬‫ضمن‬‫با‬‫پیدایش‬‫محیط‬‫های‬‫جدید‬‫برای‬،‫جستجو‬‫رفتارهای‬‫افراد‬‫تغییر‬‫نموده‬‫اس‬‫ت‬‫و‬
‫گرچه‬‫دامنه‬‫عملکرد‬‫و‬‫میزان‬‫رفتارهای‬‫به‬‫کار‬‫رفته‬‫در‬‫نظام‬‫های‬‫جدید‬ً‫ا‬‫نسبت‬‫گست‬‫رده‬‫تر‬
‫می‬‫باشد‬‫ولی‬‫کاوشگران‬‫توافق‬‫باالیی‬‫در‬‫مورد‬‫کارآیی‬‫و‬‫ارزش‬‫های‬‫نظام‬‫جدید‬‫داشت‬‫ه‬‫اند‬.

12. ‫بنابرای‬‫ظهور‬‫نظام‬‫های‬‫جدید‬‫اطالعاتی‬‫نه‬‫تنها‬‫حیاتی‬‫بلکه‬‫مطلوب‬‫نیز‬‫می‬‫باشد‬
‫و‬‫در‬‫این‬‫نظام‬،‫ها‬‫کتابداران‬‫و‬‫اطالع‬‫رسانان‬‫بیش‬‫از‬‫پیش‬،‫با‬‫هماهنگ‬‫ساخت‬‫ن‬
‫رفتار‬‫اطالع‬‫یابی‬،‫خود‬‫نظام‬‫های‬‫جدید‬‫و‬‫استفاده‬‫کارآمد‬‫از‬‫ویژگی‬‫های‬‫این‬‫ن‬‫ظام‬
‫های‬‫بازیابی‬‫اطالعات‬‫می‬‫توانند‬‫بیشترین‬‫بهره‬‫را‬‫به‬‫کسانی‬‫که‬‫تمایل‬‫چندانی‬‫به‬
‫استفاده‬‫از‬‫روش‬‫های‬‫فعال‬‫و‬‫مستقیم‬‫در‬‫بازیابی‬‫اطالعات‬‫مورد‬‫نیاز‬‫ندارند‬‫ب‬‫رساند‬.

13. ‫فهرست‬‫منابع‬:
،‫ادهمی‬‫اعظم‬(1383)‫اطالع‬‫یابی‬‫و‬‫رفتار‬‫اطالع‬‫یابی‬‫چیست‬‫؟‬‫فصلنامه‬‫اطالع‬‫رسانی‬.19(3‫و‬4)‫ص‬31-36
‫نوکاریزی‬،‫محسن‬‫و‬،‫داورپناه‬‫محمدرضا‬(1385)‫تحلیل‬‫الگوهای‬‫رفتار‬‫اطالع‬‫یابی‬.‫فصلنامه‬‫کتابداری‬‫و‬‫اط‬‫الع‬
‫رسانی‬.9(2).‫ص‬119_152
،‫نویدی‬‫فاطمه‬(1386)‫اطالع‬‫یابی‬‫و‬‫بررسی‬‫رفتار‬‫اطالع‬‫یابی‬‫در‬‫محیط‬‫های‬‫جدید‬‫جستجو‬.‫نما‬(‫مجله‬
‫الکترونیکی‬‫پژوهشگاه‬‫اطالعات‬‫و‬‫مدارک‬‫علمی‬‫ایران‬

14. ‫عزیزان‬ ‫شما‬ ‫توجه‬ ‫از‬ ‫سپاس‬ ‫با‬