3. Կենդանի էակների էվոլյուցիայի մասին ամբողջական
ուսմունք ստեղծելու առաջին փորձը կատարել է ֆրանսիացի
կենդանաբան Ժ. Լամարկը XIX դարում: Նա ենթադրել է
էվոլյուցիայի գոյության մասին, որի շարժիչ ուժը բնության
ինքնակատարելագործման ձգտումն է:
4. Չառլզ Դարվինը
ձևակերպել է
էվոլյուցիայի գիտական
տեսությունը, ըստ որի`
էվոլյուցիայի շարժիչ
ուժերն են
ժառանգականությունը,
փոփոխականությունը և
բնական ընտրությունը:
5. Մի քանի սերունդ հետո
բույսերի կամ
կենդանիների
տեսակները
ներկայացվում են մեծ
քանակությամբ լավ
հարմարված
անհատներով և
կարող են
աստիճանաբար
փոխվել: Էվոլյուցիայի
այդպիսի
շարժընթացի
արդյունքում կարող են
առաջանալ կենդանի
էակների նոր
տեսակներ ու
տարատեսակներ:
6. Երկրի վրա կյանքի էվոլյուցիան սկսվել է
ավելի քան 3,5 մլրդ տարի առաջ:
Ժամանակային սանդղակի վրա ցույց է
տրված միայն վերջին 600 մլն տարին:
Գիտնականները ճշգրիտ չգիտեն, թե
որքան ժամանակում է տեղի ունեցել
կենդանու կամ բույսի այս կամ այն
տեսակի ձևավորումը:
7. Կենդանիների որոշ խմբեր (օրինակ՝
ծովաստղերը) 500 մլն տարեկան են,
սակայն նրանք այսօր էլ կան Երկրի վրա,
չնայած` նրանց հետ ժամանակին ապրած
տեսակների մեծամասնությունն
անհետացել է:
8. <<Գոյության կռիվ>> ասելով հասկանում ենք
տեսակի ներսում առանձնյակների միջև, տարբեր
տեսակի առանձնյակների միջև, ինչպես նաև
առանձնյակների և անօրգանական աշխարհի միջև
տեղի ունեցող բարդ և բազմազան
հարաբերությունները:
Գոյության կռիվը ոչ թե էվոլյուցիայի առանձին
գործոն է, այլ նախադրյալ է բնական ընտրության
համար: Գոյության կռվի հիմնական պատճառները
տեսակների թվաքանակի անսահման աճի
հնարավորության և միջավայրի պայմանների,
պաշարերի միջև եղած
անհամապատասխանությունն է:
9. Դարվինը տարբերում է գոյության կռվի երեք հիմնական ձևեր՝
ներտեսակային, միջտեսակային և կռիվ անօրգանական աշխարհի
անբարենպաստ պայմանների դեմ: Ներտեսակային գոյության
կռիվը տեղի է ունենում նույն տեսակին պատկանող
առանձնյակների միջև: Գոյության կռվի այս ձևն
ամենատարածվածն է, քանի որ նույն տեսակի առանձնյակները
միջավայրի պայմանների նկատմամբ նույն պահանջներն ունեն:
Օրինակ՝ նույն տեսակին պատկանող թռչունների ձագերը
մրցակցում են միմիանց հետ բնում մնալու համար:
Կաթնասունների և թռչունների շատ տեսակների արուները
բազմացման շրջանում պայքարի մեջ են մտնում միմյանց հետ՝ էգին
տիրանալու հնարավորության համար: Տեսակի ներսում
առանձնյակի թվաքանակի չափազանց մեծանալու դեպքում
ներտեսակային գոյության կռիվը սրվում է, առանձնյակների
պտղաբերությունն ընկնում է, առաջանում է համաճարակներ,
արդյունքում՝ թվաքանակը փոքրանում է և կարգավորվում:
Ներտեսակային գոյության կռվի դրսևորումներ են առանձնյակների
միջև դիտվող փոխօգնությունը, սերնդի նկատմամբ խնամքը,
կանիբալիզմը և այլն:
10. Միջտեսակային գոյության կռիվը տեղի է
ունենում տարբեր տեսակներիների
պոպուլյացիաների միջև: Այն ավելի սուր է
ընթանում, եթե տեսակները պատկանում են նույն
ցեղին և միատեսակ պայմանների կարիք ունեն:
Փոխադարձ կապերը կարող են լինել
անտագոնիստական կամ հակամարտ և
սիմբիոտիկ: Օրինակ՝ գայլերն ու աղվեսներն
որսում են նապաստակներին, գայլերի,
նապաստակների և աղվեսների միջև տեղի է
ունենում գոյության կռիվ: Գիշատիչների միջև կա
սննդի հայթայթման մրցակցություն կա:
11. Անօրգանական աշխարհի անբարենպաստ պայմանների դեմ
Դարվինը նշում էր, որ օրինակ Անգլիայում խիստ ձմռան
պատճառով ոչնչացան թռչունների մոտ 80% -ը: Ջերմության կամ
խոնավության տատանումները լուրջ ազդեցություն են ունենում
պոպուլյացիաների առանձնյակների վրա: Ձմռանը ջրում լուծված
թթվածնի պակասից ջրավազաններում ոչնչանում են ձկները:
Լեռներում անբարենպաստ կլիմայական պայմանների դեպքում
հանդիպում են հյուծված ծառեր և թփեր: Բնությունն ունի իր չգրված
օրենքները. կենդանական աշխարհն անըդհատ գտնվում է
անվերջանալի պայքարի մեջ` հանուն գոյատևման: Գաղտնիք չէ, որ
խոշոր գիշատիչները տարածքային կենդանիներ են, որոնք ուշադիր
հետևում են այն բանին, որ ոչ ոք չխախտի իրենց սահմանները:
Գոյության կռվի բոլոր ձևերն ուղեկցվում են հսկայական թվով
օրգանիզմների ոչնչացմամաբ , կամ հանգեցնում են նրան, որ դրանց
մի մասը սերունդ չի թողնում:
12. Չարլզ Ռոբերտ Դարվին ծնվել է 1809թ. փետրվարի 12 ին
մահացել է 1882թ.ապրիլի 19: Անգլիացի բնագետ և
ճանապարհորդ, առաջիններից մեկն է, որ գիտակցել և
պատկերավոր դրսևորել է, որ կենդանի օրգանիզմների
բոլոր տեսակները էվոլյուցիայի են ենթարկվում ընդհանուր
նախնիներիցֈ Իր տեսության մեջ, որի առաջին լայնածավալ
շարադրումը տպագրվել է 1859 թ. «Տեսակների ծագումը»
գրքում (ամբողջական անունը՝ «Տեսակների ծագումը
բնական ընտրության ճանապարհով կամ կյանքի համար
պայքարելիս բարենպաստ ցեղերի գոյատևումը») Դարվինը
էվոլյուցիայի հիմնական շարժիչ ուժ է համարել բնական
ընտրությունը և անորոշ փոփոխականությունըֈ
