Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα: Αμπελόκηποι Αθήνας: Φροντίζω το σχολείο και τη γειτονιά μου Δράση:Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία Συνέντευξη με τον αρχιτέκτονα κύριο Σωτήριο Αναστασίου Μίχα. (ερωτήσεις από τη MONUMENTA και τις ομάδες του 56ου Γυμνασίου Αθήνας) 56ο Γυμνάσιο Αθήνας Σχολικό έτος: 2018-2019

1. 56ο Γυμνάσιο Αθήνας/ Αμπελόκηποι Αθήνας: Φροντίζω το σχολείο και τη γειτονιά μου/
Δράση: Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία / Συνέντευξη με τον κ. Σωτήρη Μίχα [1]
Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα:
Αμπελόκηποι Αθήνας: Φροντίζω το
σχολείο και τη γειτονιά μου
Δράση:
Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία
Συνέντευξη με τον αρχιτέκτονα
κύριο Σωτήριο Αναστασίου Μίχα.
(ερωτήσεις από τη MONUMENTA και τις ομάδες του
56ου Γυμνασίου Αθήνας)
56ο
Γυμνάσιο Αθήνας
Σχολικό έτος: 2018-2019

2. 56ο Γυμνάσιο Αθήνας/ Αμπελόκηποι Αθήνας: Φροντίζω το σχολείο και τη γειτονιά μου/
Δράση: Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία / Συνέντευξη με τον κ. Σωτήρη Μίχα [2]
Πληροφορίες και υλικό από τη συνέντευξη που μας έδωσε ο κύριος Μίχας στις
11/02/2019.
Ο κύριος Μίχας γεννήθηκε το 1931 στο Μενίδι και έμενε στο σπίτι που είχε χτίσει ο
παππούς του γύρω στο 1930. Το σπίτι δεν υπάρχει πια. Το κατεδάφισε ο ίδιος και
έφτιαξε άλλο που ολοκληρώθηκε το 2002. Δημοτικό και Γυμνάσιο τελείωσε στο
Μενίδι. Μετά, μαζί με κάποιους συμμαθητές του που ήθελαν να συνεχίσουν στην
Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, παρακολούθησαν φροντιστηριακά μαθήματα και έδωσαν
εξετάσεις. Στο Πολυτεχνείο πέρασε το 1955. Πήγε 2 χρόνια στο στρατό και τελείωσε
την Αρχιτεκτονική το 1960.
Αρχικά πέρασε και παρακολούθησε μαθήματα στο Φυσικό. Μετά έδωσε ξανά και
πέρασε στην Αρχιτεκτονική. Στο Φυσικό, όπως και στο Πολυτεχνείο, είχε κάποιους
πολλούς καλούς καθηγητές. Αρκετοί είχαν σπουδάσει στη Γερμανία και ήταν από
τους πρωτοπόρους. Επίσης την εποχή εκείνη πλήρωναν χρήματα για να
σπουδάσουν. Δεν υπήρχε δωρεάν παιδεία.

3. 56ο Γυμνάσιο Αθήνας/ Αμπελόκηποι Αθήνας: Φροντίζω το σχολείο και τη γειτονιά μου/
Δράση: Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία / Συνέντευξη με τον κ. Σωτήρη Μίχα [3]

4. 56ο Γυμνάσιο Αθήνας/ Αμπελόκηποι Αθήνας: Φροντίζω το σχολείο και τη γειτονιά μου/
Δράση: Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία / Συνέντευξη με τον κ. Σωτήρη Μίχα [4]
Εικόνα 1: (6) Από το βιβλιάριο της ΦυσικοΜαθηματικής σχολής του κ. Σωτήρη
Μίχα
Στην Αρχιτεκτονική ήταν σα μια οικογένεια. Τη χρονιά που πέρασε στην
Αρχιτεκτονική είχαν προκηρυχθεί 27 θέσεις, έδωσαν εξετάσεις γύρω στα 950 άτομα
και πέρασαν 21. Έκαναν εκδρομές παρέα φοιτητές και καθηγητές.
Μας μίλησε για τους καθηγητές του, για τα μαθήματα που έκαναν τότε και τώρα
(για λεπτομέρειες στο σχετικό βίντεο).
Ο κύριος Μίχας αναφέρθηκε σε διάφορα θέματα, όπως τα φράκταλς. Στην
αυτοομοιότητα σε βάθος. Για παράδειγμα, ένα δέντρο αποτελείται από πολύ απλά
στοιχεία που επαναλαμβάνονται σε διαφορετικές κλίμακες.
Σχετικά με τη δόμηση στην πρωτεύουσα, μας είπε ότι «είναι φοβερό αυτό που
συνέβη στην Αθήνα. Δεν υπήρχε προγραμματισμός, δεν υπήρχε καμιά πρόνοια για

5. 56ο Γυμνάσιο Αθήνας/ Αμπελόκηποι Αθήνας: Φροντίζω το σχολείο και τη γειτονιά μου/
Δράση: Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία / Συνέντευξη με τον κ. Σωτήρη Μίχα [5]
το μέλλον. Όταν μπορούμε να προβλέψουμε πού μπορεί να πάει ένας δορυφόρος
σε δισεκατομμύρια απόσταση από τη Γη, δεν είναι δυνατόν να μην μπορούμε να
προβλέψουμε τι θα γίνει μετά από 20 χρόνια σε μια πόλη. Αν δεν υπήρχαν τα
μνημεία, δε θα πάταγε κανείς στην Αθήνα.». Ανέφερε ότι αυξήθηκαν οι συντελεστές
δόμησης, δε λαμβανόταν υπόψη το έδαφος, αν ήταν στερεό ή σαθρό, αν υπήρχαν
ρέματα και πλημμύρες, δε λαμβάνονταν υπόψη οι αποχετεύσεις, η μόλυνση του
εδάφους κλπ. Τα χάλια της Αθήνας οφείλονται στη λανθασμένη νομοθεσία που
συνεχίζει να υπάρχει και σήμερα. Για να λειτουργήσει η πόλη, θα πρέπει, σύμφωνα
με τον κύριο Μίχα, να εφαρμοστούν νέες τεχνολογίες και καινούριες ιδέες, όπως
για παράδειγμα και η πρόταση που έκανε για τις «πυραμίδες». Με αυτόν τον τρόπο
μετριάζονται τα προβλήματα των κακοπληρωτών μιας πολυκατοικίας, ενώ,
μιλώντας για «πυραμίδες» με 400 οικογένειες, η κάθε πυραμίδα μπορεί να έχει το
δικό της συντηρητή, το δικό της φύλακα κλπ. και να είναι πιο φθηνά τα
κοινόχρηστα. Ένα κατακόρυφο κτήριο, όπως η πολυκατοικία στην οδό Αγίας Λαύρας
24, είναι πολύ δύσκολο να επισκευαστεί. Ένα κτήριο «πυραμίδα» μπορεί να
συντηρηθεί πολύ πιο εύκολα.
Αυτή τη στιγμή πολλά κτήρια εγκαταλείπονται. Αυτό συμβαίνει γιατί τα κτήρια
θέλουν ορισμένες προδιαγραφές για να γίνουν σωστά. Αυτές συνήθως δεν τις
ακολουθούσαν κατά την κατασκευή τους. Δεν υπήρχε η επίβλεψη από το αρμόδιο
Υπουργείο. Οι εργολάβοι έκαναν ό, τι ήθελαν. Στην οικοδομή μπορείς να κάνεις
οικονομία ως ένα ορισμένο σημείο.
Όταν κάποιος αγοράζει οικόπεδο για να φτιάξει κατοικία, θα πρέπει να τον
ενδιαφέρει όχι μόνο ο προσανατολισμός της κατοικίας, αλλά ακόμη κι αν υπάρχουν
γεωμαγνητικά πεδία - κόμβο Hartmann, τα οποία είναι εξαιρετικά επικίνδυνα για
την υγεία του ανθρώπου. (Περισσότερες πληροφορίες εδώ:
http://aktinovolia.net/hartman.html).
Κάθε περιοχή «σηκώνει» ένα ορισμένο φορτίο. Δεν μπορείς να την
οικοπεδοποιήσεις όλη και να σηκώνεις ψηλά κτήρια χωρίς να έχεις ελεύθερους
χώρους. Μειώνονται τα αρνητικά φορτία και αυξάνονται τα θετικά, με αποτέλεσμα
οι άνθρωποι να αισθάνονται δυσφορία. Ο μόνος που αντιδρούσε στην
απρογραμμάτιστη οικοπεδοποίηση ήταν ο Ανδρέας Κριεζής.
Για να μην υπάρχει πρόβλημα στο κυκλοφοριακό η λύση δεν είναι η αύξηση του
πλάτους των δρόμων, αλλά η αύξηση της ταχύτητας ροής. Αυτό γίνεται με
ανισόπεδες διαβάσεις και με καταργήσεις στρογγυλών πλατειών.

6. 56ο Γυμνάσιο Αθήνας/ Αμπελόκηποι Αθήνας: Φροντίζω το σχολείο και τη γειτονιά μου/
Δράση: Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία / Συνέντευξη με τον κ. Σωτήρη Μίχα [6]
Συνοπτικά στοιχεία για τον κύριο Μίχα:
Γεννήθηκε το 1931 στο Μενίδι και έμενε στο σπίτι που είχε χτίσει ο παππούς του
γύρω στο 1930.
Στο Πολυτεχνείο/ Αρχιτεκτονική πέρασε το 1955. Πήγε 2 χρόνια στρατιώτης και
τελείωσε την Αρχιτεκτονική το 1960.
Παντρεύτηκε το 1960 τη Δαμάσκου.
Έμειναν αρχικά στην οδό 3ης
Σεπτεμβρίου και Χαλκοκονδύλη στον 8ο
όροφο.
Στη συνέχεια στην οδό Φυλής 1, για 4 με 5 χρόνια (με ενοίκιο και αυτό το
διαμέρισμα).
Τέλος, στην οδό Αγίας Λαύρας 24, όπου μένει μέχρι και τώρα.
Η πρώτη του δουλειά ήταν μια μονοκατοικία στη Νέα Φιλαδέλφεια.
Το πρώτο του γραφείο, μαζί με έναν συνάδελφό του, το άνοιξε το 1958 στο Μενίδι.
Σε ένα καλοκαίρι είχαν «βγάλει» 30 άδειες. Εκεί έμεινε δύο χρόνια περίπου.
Στη συνέχεια δούλεψε και στο γραφείο του Παύλου Μυλωνά. Αυτό ήταν στο
Σύνταγμα, κοντά στη Ρώσικη εκκλησία. Στο γραφείο αυτό οι υπάλληλοι δούλευαν
όρθιοι.
Έπειτα μεταφέρθηκε στην Αθήνα στο γραφείο του Σφαέλλου, στη λεωφόρο
Βασιλίσσης Σοφίας. Ο Χαράλαμπος Σφαέλλος ήταν μελετητής και όχι
κατασκευαστής. Αυτό που τον ενδιέφερε ήταν να τελειώνει η δουλειά.
Μετά από τις παραπάνω συνεργασίες άνοιξε δικό του γραφείο στην οδό 3ης
Σεπτεμβρίου 13, στην πολυκατοικία όπου κατοικούσε. Στη συνέχεια δίπλα στην οδό
Χαλκοκονδύλη, όπου συνεργάστηκε με τον Βουτσινά.
Μετά από τη συνεργασία αυτή μετέφερε το γραφείο του στην οδό Νίκης 13, όπου
εργαζόταν όταν σχεδίασε την πολυκατοικία στην οδό Αγίας Λαύρας 24. Η
πολυκατοικία αυτή είναι από τις πρώτες όπου δούλεψε μόνος του. Το κόστος της
πολυκατοικίας τότε ήταν γύρω στα 20 εκατομμύρια δραχμές. Τα διαμερίσματα της
πολυκατοικίας πουλήθηκαν αμέσως.
Συνεργαζόταν με τον Κύπριο αρχιτέκτονα Χριστοδουλίδη. Την περίοδο εκείνη της
χούντας είχε αλλάξει και ο κανονισμός σχετικά με την δόμηση.
Τη μελέτη την υπέβαλες στο αρμόδιο Υπουργείο σε κλίμακα 1:200. Από αυτήν την
μελέτη δεν μπορούσες μετά να κάνεις καμιά αλλαγή. Με τον τρόπο αυτό έπαιρνες
προέγκριση και στη συνέχεια κανονική άδεια (αν δεν υπήρχε κάποιο πρόβλημα).

7. 56ο Γυμνάσιο Αθήνας/ Αμπελόκηποι Αθήνας: Φροντίζω το σχολείο και τη γειτονιά μου/
Δράση: Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία / Συνέντευξη με τον κ. Σωτήρη Μίχα [7]
Εκείνη την εποχή πολλοί αρχιτέκτονες είχαν «παρασυρθεί» από Σουηδούς
συναδέλφους τους που χρησιμοποιούσαν γυάλινες επιφάνειες, κρύσταλλα. Εκεί
όμως υπήρχαν άλλες κλιματολογικές συνθήκες. Στην Ελλάδα πρέπει να
χρησιμοποιούνται υλικά που έχουν θερμοχωρητικότητα, δηλ. δε «χάνεται» η
θερμοκρασία του χώρου (το κρύσταλλο δεν έχει θερμοχωρητικότητα).
[Θερμοχωρητικότητα είναι ικανότητά ενός υλικού ή και στοιχείου να αποθηκεύει τη
θερμότητα που δέχεται από το περιβάλλον μέσα στη μάζα του και να την αποδίδει
με χρονική διαφορά φάσης.]
Το θέμα στις κατασκευές δεν είναι μόνο οι θεωρίες αλλά και η εμπειρία. Η εμπειρία
είναι αυτή που θα σου δείξει πώς να προχωρήσεις και αν αγαπάς αυτό που κάνεις
και θέλεις να το κάνεις, θα βελτιώνεσαι συνέχεια.
Από την άλλη φυσικά είναι και η Πολιτεία. Τι έκαναν οι Πολιτικοί Μηχανικοί και οι
Αρχιτέκτονες; Έπαιρναν 15 δουλειές για να τα βγάλουν τα έξοδά τους, μιας και
πληρώνουν στην εφορεία το μεγαλύτερο κομμάτι των χρημάτων που κερδίζουν.
Αποτέλεσμα αυτού είναι να πηγαίνουν στις οικοδομές μια φορά τον μήνα και να
μην έχουν τον έλεγχο της πορείας αυτών.
Αρκετοί κατασκευαστές ήταν του «άρπα-κόλλα». Όταν κάτι δεν γίνει σωστά, έχει
επιπτώσεις στην ψυχολογία του κόσμου, στα προβλήματα των κτηρίων. Αν δεν τα
κάνεις σωστά τα βρίσκεις μπροστά σου.
Επίσης μεγάλο λάθος ήταν και το εξής. Έπαιρνες το πτυχίο από το Πολυτεχνείο,
διοριζόσουν στο Δημόσιο και η υπηρεσία σε έστελνε για 10-15 χρόνια στην
επαρχία. Εκεί ξεχνούσες και αυτά που ήξερες. Δε σου έλεγε, πήγαινε σε σεμινάρια,
δες τι νέο υπάρχει έξω και έλα να κάνεις εφαρμογή. Αυτό που γινόταν ήταν να
επιστρέφουν μετά έχοντας ξεχάσει και αυτά που γνώριζαν. Λόγω της προϋπηρεσίας
τους γινόντουσαν Διευθυντές των διάφορων υπηρεσιών του Υπουργείου. Αυτό ήταν
το μεγάλο μειονέκτημα.
Η πολυκατοικία στην οδό Αγίας Λαύρας 24 ξεκίνησε το 1970, όταν βγήκε και η
άδειά της. Η πολυκατοικία χτίστηκε με αναβατόριο. Δεν είχαμε ακόμα τις αντλίες να
ανεβάζουν το μπετόν πάνω στους ορόφους. Το κτήριο έχει περίπου 1000 κυβικά
μπετόν. Αυτή ήταν και η πρώτη μεγάλη πολυκατοικία που κατασκεύασε. Το έκανε
γιατί υπήρχε ζήτηση διαμερισμάτων, αλλά και γιατί είχε φιλοδοξίες να
δημιουργήσει διαφορετικές κατασκευές.
Κατασκευαστής ήταν ο Χρήστος Αλεξιάδης με τον οποίο συνεργαζόταν την περίοδο
εκείνη ο κ. Μίχας. Τα γραφεία τους ήταν δίπλα το ένα στο άλλο.
Το οικόπεδο της πολυκατοικίας το βρήκε ο κ. Σωτήρης Μίχας. Τότε είχε εκδοθεί ο
νόμος περί ελευθέρας δόμησης που επέτρεπε το κτήριο να είναι τόσο ψηλό. Είχε
όμως κάποιες προϋποθέσεις. Τα μπαλκόνια δεν επιτρεπόταν να είναι πάνω από
1,20 μ. Αν το έκανες, τότε θα άλλαζε ο συντελεστής και θα έπρεπε να είσαι πιο

8. 56ο Γυμνάσιο Αθήνας/ Αμπελόκηποι Αθήνας: Φροντίζω το σχολείο και τη γειτονιά μου/
Δράση: Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία / Συνέντευξη με τον κ. Σωτήρη Μίχα [8]
μέσα. Ο ίδιος το έκανε 1,80! Οι τοίχοι οι εξωτερικοί έγιναν με μπετοσέλ και όχι με
τούβλα (όχι όλοι βέβαια). Αυτό γιατί το τούβλο είχε μεγάλο φορτίο. Για τους
σεισμούς θα πρέπει το γεωμετρικό κέντρο βάρους του κτηρίου να είναι όσο το
δυνατό πιο κοντά με το πραγματικό κέντρο βάρους της μάζας. Όσο πιο κοντά είναι
αυτά τα δύο, τόσο πιο σταθερό είναι το κτήριο. Αυτό επιτυγχάνεται είτε με μια
σωστή αρχιτεκτονική διάταξη είτε με την τοποθέτηση υποστυλωμάτων και τοιχίων
εκεί που πρέπει, ώστε να φέρεις τα σημεία αυτά στο ίδιο σημείο.
Έφτιαξε κεντροβαρικά τα κλιμακοστάσιο, το οποίο είναι πάρα πολύ άνετο. Έχει 3
ανελκυστήρες. Δύο ανελκυστήρες μπροστά, σύμφωνα με τους γερμανικούς
κανονισμούς, για πέντε άτομα και έναν πίσω, όπου θα μπορούσες να μεταφέρεις
και φορείο. Βελτίωσε τον κανονισμό του 1965 στην κατασκευή της πολυκατοικίας.
Εφάρμοσε αυτό που νόμιζε καλύτερα λαμβάνοντας υπόψη το πώς λειτουργεί το
μπετόν. Ο ένας ανελκυστήρας είναι και για μεταφορά αντικειμένων (χωράει
ολόκληρο κρεβάτι!). Όπως μας ανέφερε, η σκάλα θεωρείτο δευτερεύον στοιχείο και
ο ανελκυστήρας πρωτεύον. Αυτά ισχύουν στους ουρανοξύστες και όχι στις
πολυκατοικίες των 10 ορόφων!
Το γραφείο του, το οποίο έκλεισε το 1995, ήταν την περίοδο εκείνη στην οδό Νίκης
13. Έφτιαξε και πολύ μεγάλες κατασκευές συνεργαζόμενος με μεγάλη εταιρεία
μελετών και κατασκευών. Μετά από 15 χρόνια σταμάτησε και άρχισε να ασχολείται,
μιας και του άρεσαν και τα Μαθηματικά, με την εφαρμογή των φράκταλς
(αυτοομοιότητα) στην Αρχιτεκτονική. Συνεργάστηκε με τον μαθηματικό Τάσο
Μπουντή.
Έχει σχεδιάσει και χτίσει πάνω από 200 κτήρια. Έχει πετάξει πάνω από 2 φορτηγά
αυτοκίνητα χαρτιά από το αρχείο του λόγω έλλειψης χώρου!
Αυτήν την περίοδο ο κύριος Μίχας ασχολείται και με τον ιατρικό τουρισμό και με
πολεοδομικά θέματα.
56ο
Γυμνάσιο Αθήνας
Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα: Αμπελόκηποι Αθήνας: Φροντίζω το σχολείο και τη
γειτονιά μου
Δράση: Το παιδί, η πόλη και τα μνημεία
Σχολικό έτος: 2018-2019