προαναγνωστικές δραστηριότητες και κείμενα για τη λογοτεχνία της γ' γυμνασίου θέμα : χιούμορ - σάτιρα

1. Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ’ Γυμνασίου – Δραστηριότητες πριν την ανάγνωση
1
Θεματική ενότητα : Χιούμορ – Σάτιρα
Κείμενα
Ευθυμογράφημα, Εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ»
Μεθεόρτια…, ΕΛΕΝΑ ΑΚΡΙΤΑ (11-01-2003)
- Πήγε το παιδί σχολείο μετά τις διακοπές;
- Στο χέρι του ήτανε;
- Πώς πήγε;
- Με τα μούτρα μέχρι το πάτωμα.
- Άγριο πράμα ύστερα από δεκαπέντε μέρες διακοπές.
- Λίγα λες. Σαν τον βαρυποινίτη που γυρίζει στον Κορυδαλλό ύστερα από
πενταήμερη ήτανε το βαριόμοιρο.
- Δεν του είπες τίποτα να του δώσεις κουράγιο;
- Για ρίξε μια καλή ιδέα.
- Ότι θα μάθει γράμματα, να γίνει ένας χρήσιμος πολίτης.
- Δεν λέω εγώ αηδίες στο παιδί μου. Ό,τι χαζά πεις σήμερα, σε πεντέξι
χρόνια, εκεί προς εφηβεία μεριά, θα στα γυρίσει στη μούρη.
- Ότι θα ξαναδεί τους φίλους του;
- Αυτό το δοκίμασα δειλά δειλά. Ξέρεις τι μου είπε; "Πρέπει να φάω στη
μάπα οχτώ ώρες μάθημα για να ξαναδώ τους φίλους μου; Δεν τους
φωνάζουμε Σαββατοκύριακο σπίτι;".
- Δίκιο έχει.
- Αυτό τού είπα κι εγώ. Δίκιο έχεις, παιδί μου. Δίκιο βουνό. Κανένα νορμάλ
παιδί στον πλανήτη δεν θέλει να επιστρέψει στο σχολείο. Κανένα νορμάλ
παιδί στον πλανήτη δεν θέλει να παρατήσει το παιχνίδι, το γέλιο, το
"κοιμάμαι όποτε θέλω, ξυπνάω όποτε θέλω", για να χώσει τη μυτούλα του,
ώρες ατέλειωτες σε κλάσματα και Πελοποννησιακούς, σε επιθετικούς
προσδιορισμούς, νησιωτικές συστάδες και χερσονήσους. Αυτό του είπα.
Έχεις δίκιο, μάτια μου, του είπα.
- Αντιπαιδαγωγικό.

2. Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ’ Γυμνασίου – Δραστηριότητες πριν την ανάγνωση
2
- Αντιπαιδαγωγική η αλήθεια; Από πότε; Δηλαδή πρέπει να αισθάνεται το
παιδί μου ούφο επειδή δενθέλει να πάει σχολείο; Εδώ εγώ, κοτζάμ γυναίκα,
που υποτίθεται ότι μπορώ και να εκλογικεύσω πέντε στοιχειώδη, ένα α βου
α βα, και σέρνοντας - καρασέρνοντας - πήγα στη δουλειά. Όχι το δεκάχρονο.
Μπήκα στο γραφείο - όλοι οι συνάδελφοι μες στην πλερέζα και το πένθος.
Λες και τους αποδεκατίσανε τη μισή οικογένεια. Ο ένας με ημικρανίες, της
άλλης η πίεση στα τάρταρα, ο τρίτος ταχυκαρδίες, ο προϊστάμενος το
στομάχι κόμπος, ο υφιστάμενος αλλεργική ρινίτιδα που τον πιάνει κάθε
χρόνο τέτοια μέρα. Το 'ψαξε ο άνθρωπος, άκρη δεν βρήκε. Μεθεόρτιο
στρες, του είπανε. Αυτό το μεθεόρτιο το άτιμο μας τσάκισε άπαντες. […]
- Τους είχανε βάλει και μαθήματα για τα Χριστούγεννα;
- Όχι θα τους αφήνανε. Τα καλά τα δικά μας, κούκλα μου. Που μας
φορτώνανε τονσκασμό και μας λέγανε καπάκι και το φαιδρό "λίγα λίγα θα
τα κάνετε στις διακοπές". Μπράβο, γελάσαμε, βρε κορίτσια. Ότι και καλά
θα σηκωθεί το παιδάκι και θα κάνει αριθμητική παραμονή Χριστουγέννων.
Έκθεση ανήμερα. Γεωγραφία λίγο πριν από το ρεβεγιόν. Ιστορία
Πρωτοχρονιά.
- Δεν τα έκανε έτσι;
- Γιατί, εσύ έτσι τα έκανες; Εγώ έτσι τα έκανα; Τελευταία στιγμή, στην
ύστατη μιλάμε, στο παρά πέντε, στο σημείο μηδέν, στη ζώνη του
λυκόφωτος, τότε δεν τα μπουρδουκλώναμε όλα; Η μανούλα μου κόντευε
κάθε φορά να πάθει έμφραγμα. "Πότε θα διαβάσεις, πότε θα γράψεις, πότε
θα φτιάξεις τη σάκα σου;".
- Μερικά πράγματα δεν αλλάζουν ποτέ, όσα χρόνια κι αν περάσουν. […]
- Ξέρεις τι έκανα, μόλις έβαλα το παιδί για ύπνο;
- Ό,τι κι εγώ. Άνοιξες το ημερολόγιο.
- Άνοιξα το ημερολόγιο. Πότε πέφτει Καθαρή Δευτέρα, πότε 25η Μαρτίου,
πότε Πάσχα. […]

3. Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ’ Γυμνασίου – Δραστηριότητες πριν την ανάγνωση
3
Ελληνίδα Μάνα
 Σανβγεις στο πηγαιμό για την Ιθάκη..ζακέτα πάρε. "Μάνα Καβάφη'' 1880
μ.Χ.
 -Μηνπατάς εκεί, έχω σφουγγαρίσει! Ούτε εκεί, έχω σφουγγαρίσει! Ούτε
κι εκεί!!!!!", είπε η Ελληνίδα μάνα, και κάπως έτσι γεννήθηκε το
τριπλούν…
 -Ποσο έγραψες στο τεστ??
-13..
-Τα αλλά παιδιά που γράφουν19 και 20 πιο έξυπνα είναι από εσένα βρε??
-Εντάξει ρε μάνα..και ο Κωστάκης έγραψε 7..
-Δε με νοιάζει τι κάνουν οι άλλοι.!!
 Αν η Ωραία Κοιμωμένη ήταν Ελληνίδα, θα την ξυπνούσε η μάνα της.
 -Μαμά, με πονάει το δόντι.
-Εμ! Άμα είσαι όλη την ημέρα στον υπολογιστή…
Μια μορφή σάτιρας είναι και η παρωδία. Για να σατιρίσει την πολυθεσία του
καλού λογοτέχνη Ζαχαρία Παπαντωνίου, ο οποίος ευνοήθηκε από τον
Βενιζέλο με αλλεπάλληλους διορισμούς, ο ΚώσταςΒάρναλης δημοσίευσε, με
το ψευδώνυμο Καρχαρίας Παπαφαταούλας, την πιο κάτω
αριστουργηματική παρωδία της «Προσευχής του ταπεινού», γνωστού
ποιήματος του Παπαντωνίου:
Κύριε, σαν ήρθεν η βραδιά και μάτι δεν μας βλέπει
βρέχε σωρό διορισμούς στην ταπεινή μου τσέπη.
Την προσευχή μου, Κύριε, σου λέω με προθυμία
καμιά ψυχή δεν έβλαψα, μονάχα τα Ταμεία.

4. Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ’ Γυμνασίου – Δραστηριότητες πριν την ανάγνωση
4
Γεώργιος Σουρής, Ο Ρωμηός
Στον καφενέ απ' έξω σαν μπέης ξαπλωμένος,
του ήλιου τις ακτίνες αχόρταγα ρουφώ,
και στων εφημερίδων τα νέα βυθισμένος,
κανέναν δεν κοιτάζω, κανένα δεν ψηφώ.
Σε μια καρέκλα το ’να ποδάρι μου τεντώνω,
το άλλο σε μιαν άλλη, κι ολίγο παρεκεί
αφίνω το καπέλλο, και αρχινώ με τόνο
τους υπουργούς να βρίζω και την πολιτική.
Ψυχή μου! τί λιακάδα! τί ουρανός! τί φύσις!
αχνίζει εμπροστά μου ο καϊμακλής καφές,
κι εγώ κατεμπνευσμένος για όλα φέρνω κρίσεις,
και μόνος μου τις βρίσκω μεγάλες και σοφές.
Βρίζω Εγγλέζους, Ρώσους, και όποιους άλλους θέλω,
και στρίβω το μουστάκι μ' αγέρωχο πολύ,
και μέσα στο θυμό μου κατά διαβόλου στέλλω
τον ίδιον εαυτό μου, και γίνομαι σκυλί.

5. Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ’ Γυμνασίου – Δραστηριότητες πριν την ανάγνωση
5
Φέρνω τον νουν στον Διάκο και εις τον Καραΐσκο
κατενθουσιασμένος τα γένια μου μαδώ,
τον Έλληνα εις όλα ανώτερο τον βρίσκω,
κι απάνω στην καρέκλα χαρούμενος πηδώ.
Την φίλη μας Ευρώπη με πέντε φασκελώνω
απάνω στο τραπέζι τον γρόθο μου κτυπώ...
Εχύθη ο καφές μου, τα ρούχα μου λερώνω,
κι όσες βλασφήμιες ξέρω αρχίζω να τις πω.
Στον καφετζή ξεσπάνω... φωτιά κι εκείνος παίρνει.
Αμέσως άνω κάτω τον κάνω τον μπουφέ,
τον βρίζω και με βρίζει, τον δέρνω και με δέρνει,
και τέλος... δεν πληρώνω δεκάρα στον καφέ.
Νοέμβριος 1880

6. Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ’ Γυμνασίου – Δραστηριότητες πριν την ανάγνωση
6
Φύλλο εργασίας
Δραστηριότητες
Μεθεόρτια…, ΕΛΕΝΑ ΑΚΡΙΤΑ
1. Να εντοπίσετε τα κωμικά στοιχεία του κειμένου.
2. Πώς αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα οι μεγάλοι και τα παιδιά;
Ελληνίδα μάνα
3. Η μάνα είναι ένα πρόσωπο που αγαπάμε όλοι. Γιατί, κατά τη γνώμη
σας, γίνεται πρωταγωνίστρια σε ποικίλες μικροαφηγήσεις, με στόχο
το γέλιο;
4. Να αφηγηθείτε κάτι αντίστοιχο από την καθημερινότητά σας.
Κώστας Βάρναλης – Γεώργιος Σουρής
5. Τι σατιρίζουν οι δύο ποιητές; Πιστεύετε ότι ισχύουνακόμη και σήμερα
τα όσα γράφουν στους στίχους τους;
Δημιουργική γραφή
6. Να γράψετε μια σελίδα ημερολογίου με θέμα
Επιστροφή στο σχολείο μετά από πολυήμερες διακοπές
ή εναλλακτικά
ένα ποίημα με ένα αστείο επεισόδιο στο σχολείο.
(Το ύφος σας να είναι κωμικό)
7. Να μετατρέψετε το ύφος ενός από τα κείμενα που σας δόθηκαν σε
σοβαρό
8. Να γράψετε μια μικροαφήγηση για μία από τις γελοιογραφίες που
σας δόθηκαν.
9. Να δημιουργήσετε μια δική σας γελοιογραφία
ή εναλλακτικά να δημιουργήσετε ένα comic με την On line εφαρμογή
http://www.storyboardthat.com/

7. Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ’ Γυμνασίου – Δραστηριότητες πριν την ανάγνωση
7

8. Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ’ Γυμνασίου – Δραστηριότητες πριν την ανάγνωση
8
γλωσσάρι
διακωμωδώ : παρουσιάζω με κωμικό τρόπο κπ. ή κτ., με σκοπό να
διασκεδάσω τον ακροατή, το θεατή ή τον αναγνώστη και ταυτόχρονα να
καυτηριάσω πρόσωπα ή καταστάσεις ή να προβάλω διάφορα κοινωνικά
προβλήματα: Tο έργο διακωμωδεί τις λαϊκές προλήψεις. Ο τύπος του
ρακένδυτου δημόσιου υπαλλήλου διακωμωδήθηκε παλαιότερα από τους
γελοιογράφους. || γελοιοποιώ: Yπονομεύονται οι θεσμοί, όταν
διακωμωδούνται.
ειρωνεία : 1α. περιφρονητικός ή υποτιμητικός αστεϊσμός, εμπαιγμός,
χλευασμός ή σαρκασμός σε βάρος άλλου τονοποίο εκφράζει κάποιος με τη
διατύπωση μιας γνώμης ή με την έκφραση ενός συναισθήματος
διαφορετικών ή αντίθετων από αυτό που νομίζει ή αισθάνεται: Λεπτή /
διακριτική / σαρκαστική / δεικτική / αμείλικτη ~. Πικρή / πικρόχολη ~. Δεν
ανέχομαι πια τις ειρωνείες και τα υπονοούμενά του. β. (γραμμ). σχήμα
λόγου κατά το οποίο ένας ομιλητής χρησιμοποιεί λέξεις ή φράσεις με
περιεχόμενο εντελώς αντίθετο από αυτό που εννοεί, για να χλευάσει ή να
περιπαίξει, να ψέξει, να εκφράσει έντονη αγανάκτηση κτλ.: H ~ συνήθως
γίνεται αντιληπτή από τον ιδιαίτερο τόνο της φωνής ή τη χρήση ορισμένων
σημείων στίξης.
ευθυμογράφημα : πεζό δημοσιογραφικό είδος με χιουμοριστικό
περιεχόμενο: Γράφει ευθυμογραφήματα σε περιοδικά και εφημερίδες.
κωμικός -ή –ό : 1. που ανήκει ή που αναφέρεται στηνκωμωδία: Kωμικό έργο.
Kωμικά ευρήματα / τεχνάσματα. 2. που προκαλεί γέλιο· αστείος|| που
στερείται σοβαρότητας: Kωμικά επιχειρήματα. 3. (ως ουσ.) α. ο κωμικός. β.
το κωμικό, η κωμικότητα: Tο κωμικό του πράγματος / στην υπόθεση είναι
πως…κωμικά ΕΠIΡΡ.
παρωδία : (φιλολ.) απομίμηση ή παραποίηση, με σκωπτική ή κωμική
διάθεση, της μορφής ή του περιεχομένου ενός λογοτεχνικού έργου

9. Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ’ Γυμνασίου – Δραστηριότητες πριν την ανάγνωση
9
σαρκασμός : η ενέργεια του σαρκάζω· λόγια ιδιαίτερα ειρωνικά και
πικρόχολα που έχουν πρόθεση να πληγώσουν.
σάτιρα : 1. ποιητικό είδος της λατινικής γραμματείας, με σκωπτικό
περιεχόμενο: H ~ του Λουκήλιου / του Πετρώνιου. 2. λογοτεχνικό είδος που
διακωμωδεί με δηκτικό τρόπο τα δημόσια ή ιδιωτικά ήθη, χαρακτήρες
ανθρώπων ή καταστάσεις. || καλλιτεχνικό έργο που ανήκει στο είδος της
σάτιρας: Πικρή ~. Πνευματώδης ~.
φάρσα : I. αστείο σε βάρος κάποιου, το οποίοστηρίζεται στηνπαραπλάνηση
και προκαλεί το γέλιο: Aθώα / χοντρή ~. Kάνει φάρσες από το τηλέφωνο. ||
(επέκτ.) απάτη, παρωδία: ~ οι δίκες που έστησε το δικτατορικό καθεστώς.
II. είδος ελαφράς και σύντομης κωμωδίας, χωρίς σοβαρή πρόθεση, που
προκαλεί το γέλιο με τη γρήγορη εναλλαγή απροόπτων, απίθανων και
κωμικών παρεξηγήσεων· (πρβ. φαρσοκωμωδία).
χιούμορ : ικανότητα να αντιμετωπίζει κανείς την πραγματικότητα με
εύθυμη διάθεση, παρουσιάζοντας τις διάφορες καταστάσεις με φαινομενική
σοβαρότητα και αδιαφορία, κάτω από την οποία κρύβεται η σάτιρα και η
άκακη ειρωνεία

10. Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ’ Γυμνασίου – Δραστηριότητες πριν την ανάγνωση
10
πηγές
https://www.facebook.com/%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%AF%CE%
B4%CE%B1-%CE%9C%CE%AC%CE%BD%CE%B1-357151137711634/
http://www.piperies.gr/posts/ellinida-mana-atakes-kai-asteies-fotografies
http://www.sarantakos.com/language/satirika.html
http://www.educartoon.gr/
http://war-of-cartoons.blogspot.gr/2010/10/h-1940-41-b.html
http://www.greek-
language.gr/greekLang/modern_greek/tools/corpora/nea/content.html?p=26&
t=2,238
http://users.uoa.gr/~nektar/arts/poetry/gewrgios_soyrhs_poems.htm
http://econtent.schools.ac.cy/mesi/logotechnia/didaktiko_yliko/a_gymnasiou/vi
vlio_mathiti_a_gymn_2014.pdf
http://www.greek-
language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/index.html
http://www.storyboardthat.com/
http://selidodeiktes.greek-language.gr/lemmas/132