Ιστορία Ε΄ - Επανάληψη 6ης ενότητας: ΄΄Το Βυζάντιο παρακμάζει και υποκύπτει σε κατακτητές΄΄, κεφ. 28-32΄΄

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής
Ιστορία Ε΄ Τάξης – Επανάληψη 6ης
Ενότητας:
΄΄Το Βυζάντιο παρακμάζει και υποκύπτει σε
κατακτητές΄΄, κεφ. 28-32΄΄
 Σχεδιαγράμματα
 Ερωτήσεις - Απαντήσεις - Παρουσιάσεις
 Επαναληπτικά
http://e-taksh.blogspot.gr

eva -edu
Κάποιοι αυτοκράτορες της μακεδονικής δυναστείας έκαναν πολλά λάθη και το βυζάντιο είχε πολλά
προβλήματα.
Οι αυτοκράτορες αυτοί βοηθούσαν τους πλούσιους και τους δυνατούς και δεν βοηθούσαν τους αγρότες.
Επίσης δεν έδιναν γη στους ακρίτες που ήταν στα σύνορα.
Ακόμη το κράτος δεν είχε πολλά χρήματα για αυτό και οι έμποροι δεν πουλούσαν προϊόντα με τα καράβια
τους.
Ερωτήσεις για το σχολείο
Τι προβλήματα είχε το βυζαντινό κράτος;
1)…………………..……………………………………………………………………………………………
2)…………..……………….….…………………………………………………………………………….......
3)…………..…………………………………………………………………………………………………….

eva -edu
Κεφάλαιο 29 Νέοι εχθροί εμφανίζονται και αποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορία
Το Βυζάντιο είχε νέους λαούς ως εχθρούς. Οι Σελτζούκοι Τούρκοι με αρχηγό τους τον Άλπ-Αρσλάν ήθελαν
να πάρουν την Κωνσταντινούπολη.
Ο Ρωμανός ΄Δ ο Διογένης έφτιαξε καλό στρατό και προσπάθησε να διώξει τους Σελτζούκους Τούρκους.
Όμως στη μάχη του Μάτζικερτ το 1071 οι Τούρκοι έπιασαν τον Ρωμανό και τον έβαλαν φυλακή.
Ο Αλέξιος Ά ο Κομνηνός προσπάθησε και αυτός να διώξει τους Σελτζούκους Τούρκους από το Βυζάντιο.
Αργότερα ένας άλλος λαός οι Νορμανδοί ήθελαν να πάρουν την Κωνσταντινούπολη. Ο Αλέξιος ο Ά για να
διώξει τους Νορμανδούς από το Βυζάντιο ζήτησε βοήθεια από τους Βενετούς.
Ποιούς νέους εχθρούς είχε το Βυζάντιο;
1)…………………………………………………………………………………………
2)………………………………………………………………………………………..
Ποιοι αυτοκράτορες ήθελαν να διώξουν τους εχθρούς
1)………………………………………………………………………………………………..
2)………………………………………………………………………………………………..

eva -edu
Κεφάλαιο 30β Τα ελληνικά κράτη μετά την άλωση της Πόλης
Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους το 1204 π.Χ οι βυζαντινοί αρχηγοί έφτιαξαν
4 μικρά ελληνικά κράτη για να γίνει η Κωνσταντινούπολη ξανά ελεύθερη.
Τα 4 ελληνικά κράτη ήταν
1. Η αυτοκρατορία της Νίκαιας στη Μικρά Ασία
2. Η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας στον Εύξεινο Πόντο. Την έφτιαξαν οι Κομνηνοί.
3. Το Δεσποτάτο της Ηπείρου με πρωτεύουσα την Άρτα. Το έφτιαξε ο Μιχαήλ Ά Άγγελος
4. Το Δεσποτάτο του Μιστρά στη Σπάρτη. Το έφτιαξαν οι Παλαιολόγοι.
Από ποιους έγινε η άλωση της Κωνσταντινούπολης; Από τους Σλάβους ή από τους Φράγκους;
Πές μου 1 ελληνικό κράτος που έφτιαξαν οι βυζαντινοί;……………………………………………………..

eva -edu
Κεφάλαιο 31 Η ανάκτηση της Πόλης από τον Μιχαήλ Ή τον Παλαιολόγο
Ο Μιχαήλ Ή ο Παλαιολόγος ήταν αυτοκράτορας στη Νίκαια και ήθελε να πάρει την
Κωνσταντινούπολη από τους Φράγκους.
Το 1261 ο στρατηγός Αλέξιος Στρατηγόπουλος κατάφερε να μπεί στην Πόλη από ένα άνοιγμα στα
τείχη της Πόλης και να πάρει την Κωνσταντινούπολη από τους Φράγκους.
Έτσι ο Μιχαήλ Ή ο Παλαιολόγος έγινε αυτοκράτορας και κατάφερε να πάρει πολλές νέες περιοχές
από την Ελλάδα.
Τα επόμενα όμως χρόνια η Κωνσταντινούπολη είχε πολλά πρόβλήματα. Το κράτος δεν είχε
χρήματα, πολλά κτίρια, εκκλησίες και έργα καταστράφηκαν και το κράτος είχε πολλούς ακόμα
εχθρούς όπως τους Σέρβους, τους Βούλγαρους, τους Φράγκους και τους Βενετούς.
Ποιος αυτοκράτορας ήθελε να πάρει ξανά την Κωνσταντινούπολη;…………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………….
Από πού μπήκε ο Αλέξιος Στρατηγόπουλος στην Πόλη; Από μια πόρτα ή από ένα άνοιγμα;

eva -edu
Η Θεσσαλονίκη ήταν μια μεγάλη πόλη στη Βυζαντινή αυτοκρατορία που είχε πολύ καλό εμπόριο
γιατί είχε πολύ καλή θέση κοντά στο Θερμαϊκό κόλπο και από εκεί περνούσαν πολλοί δρόμοι και
πολλοί άνθρωποι.
Επειδή η Θεσσαολονίκη ήταν μια σπουδαία πόλη ήθελαν να την πάρουν πολλοί εχθροί όπως οι
Σαρακηνοί και οι Νορμανδοί.
Στη Θεσσαλονίκη υπήρχαν και πολλά μνημεία και εκκλησίες. Η πιο σημαντική εκκλησία ήταν του
Αγίου Δημητρίου.
Εκείνη την εποχή υπήρχε στη Θεσσαλονίκη το κίνημα των ζηλωτών. Οι ζηλωτές ήταν ένα πολιτικό
κόμμα που βοηθούσε φτωχούς ανθρώπους που δεν είχαν πολλά χρήματα.
Ποια πόλη ήταν πολύ σημαντική στο Βυζάντιο;……………………………..…………………………………
Πες μου ένα εχθρό της Θεσσαλονίκης;…………………………………………………………………………
Ποια εκκλησία ήταν σημαντική στη Θεσσαλονίκη; Της Παναγίας ή του Αγίου Δημητρίου;

28. Το κράτος αντιμετωπίζει μεγάλα εσωτερικά προβλήματα
Τελευταία χρόνια Μακεδονικής Δυναστείας ►αυτοκρατορία σε παρακμή.
►πήραν το μέρος πλουσίων + Δυνατών.
Νομοθετικά μέτρα
Κατάργησαν το νόμο του
“Αλληλέγγυου”
που προστάτευε τους
μικροκαλλιεργητές από τους
Δυνατούς και τους
φοροεισπράκτορες.
Σταμάτησαν να δίνουν γη στους
ακρίτες των συνόρων. Μπορούν
πια αυτά που είχαν να τα πουλούν
στους Δυνατούς.
Ξένοι μισθοφόροι στη θέση των
βυζαντινών στρατιωτών.
Δημιουργήθηκαν προβλήματα
Οι αγρότες απροστάτευτοι
απέναντι στους Δυνατούς και τους
φοροεισπράκτορες. Αποξένωση
και αντιπαλότητα προς τους
κατοίκους της πρωτεύουσας.
Καταργείται ο θεσμός των
ακριτών. Τα κτήματα των
ακριτών πλέον φορολογούνται,
έτσι κινδυνεύουν να τα χάσουν.
Τα πουλούσαν, εξαγόραζαν τη
στρατιωτική θητεία.
Τα έσοδα περιορίζονται, τα έξοδα
πολλαπλασιάζονται.
Δαπάνες για καράβια εμπορικά ,
πολεμικά περικόπτονται.
Διακίνηση προϊόντων σε
Βενετούς + Προνόμια.
↓ ↓
Εξάρτηση από
ναυτικές πόλεις
Ιταλίας.
Αδυναμία
αντιμετώπισης
νέων εχθρών.
Κανέλλος-Μάριος Κανελλόπουλος

29. Νέοι εχθροί εμφανίζονται και αποσπούν εδάφη από την
αυτοκρατορία
Μέσα 11ου αιώνα
Σελτζούκοι Τούρκοι (Αλπ-Αρσλάν) ►Ασιατικής καταγωγής
►Μισθοφόροι στους Άραβες
► Αρμενία, Καππαδοκία, Καισάρεια
► Στόχος η Κωνσταντινούπολη
1068 αυτοκράτορας Ρωμανός Δ', ο Διογένης
Ήθος Γενναιότητα Οργάνωσε εκστρατευτικό
σώμα.
Αντιμετώπισε
Σελτζούκους.
▼
Ματζικέρτ 1071
(ήττα για Ρωμανό)
▼
Σελτζούκοι
καταλαμβάνουν Μ. Ασία.
▼
Κόβονται οι δρόμοι των
Βυζαντινών προς την
Ανατολή.
οργανώσει το στρατό.
1081 αυτοκράτορας Αλέξιος Α', ο Κομνηνός προσπαθεί να...
αντιμετωπίσει τους Σελτζούκους.
Νορμανδοί ►Σκανδιναβία, Β. Ευρώπη, ναυτικές ικανότητες
► Κατέλαβαν τη Ν. Ιταλία
► Κατέλαβαν το Δυρράχιο
►Κατευθύνονται, μέσω Εγνατίας, προς Θεσσαλονίκη, Κωνσταντινούπολης
► Άλλη ομάδα κατευθύνεται προς Πελοπόννησο
Ο αυτοκράτορας ζητά τη βοήθεια των Βενετών προσφέροντας...
▼ ▼
Εμπορικά προνόμια σε Μεσόγειο και βυζαντινά
λιμάνια.
Δυνατότητα εγκατάστασης έξω από τα τείχη της
Κωνσταντινούπολης και δημιουργία εμπορικής
συνοικίας, χωρίς να πληρώνουν φόρους.
Οι Βενετοί δέχονται.
Βυζαντινοί + Βενετοί νικούν τους Νορμανδούς.

30α. Η τέταρτη σταυροφορία και η άλωση της
Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους
Οι Σελτζούκοι κατέλαβαν και τα Ιεροσόλυμα.
Αυτοκράτορας Αλέξιος Α' ο Κομνηνός ζητά βοήθεια από Πάπα Ρώμης.
▼
Δέχεται
↓
Μπορεί να παρεμβαίνει στην ανατολική Εκκλησία.
Άρχοντες Δύσης οργάνωσαν μόνοι τους 4 εκστρατείες ► Σταυροφορίες
▼
▼
Να νικήσουν τους Σελτζούκους
και να κρατήσουν δικά τους όσα
μέρη ελευθερώσουν.
4η
Σταυροφορία ►Συγκέντρωση στη Βενετία (→ Αίγυπτος → Ιεροσόλυμα)
Οι Βενετοί ►δίνουν καράβια, πληρώματα
►ζητούν μισά εδάφη, λάφυρα
Ο εκθρονισμένος αυτοκράτορας Αλέξιος Άγγελος ►ζητά τη βοήθεια των Βενετών για να
ξαναπάρει το θρόνο
► υπόσχεται χρήματα, δώρα.
Οι Βενετοί ►δέχονται.
►αντί για Αίγυπτο κατευθύνονται στην Κωνσταντινούπολη.
Για 3 ημέρες
Σκότωναν
Λεηλατούσαν
Κατέστρεφαν
Έκαιγαν
Σκοπός

30β. Τα ελληνικά κράτη μετά την άλωση της Πόλης
Δημιουργία 4 μικρών κρατών
▼
▼
Να απελευθερώσουν την Κωνσταντινούπολη από τους Φράγκους.
1. Αυτοκρατορία Νίκαιας
Ιδρυτές: Αυτοκράτορας Θεόδωρος Λάσκαρης + Πατριάρχης
Διάρκεια: Λάσκαρης + Παλαιολόγοι 57 χρόνια
Απελευθέρωσαν την Κωνσταντινούπολη το 1261.
2. Αυτοκρατορία Τραπεζούντας
Ιδρυτές: Κομνηνοί
Διάρκεια: 257 χρόνια
Ρίζες του ποντιακού ελληνισμού
3. Το Δεσποτάτο της Ηπείρου
Ιδρυτής: Μιχαήλ Α' Άγγελος
Πρωτεύουσα η Άρτα
Απελευθέρωση Θεσσαλονίκης το 1224.
4. Το Δεσποτάτο του Μυστρά
Ιδρυτές: Παλαιολόγοι
Ακμή σε γράμματα και τέχνες (Γεώργιος Πλήθων-Γεμιστός)
Εδώ στέφθηκε ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου Κωνσταντίνος Παλαιολόγος.
Σκοπός

31. Η ανάκτηση της Πόλης από το Μιχαήλ Η', τον
Παλαιολόγο
Φράγκοι ► Κυρίευσαν, λεηλάτησαν, άρχισαν να μην ενδιαφέρονται
Μιχαήλ Η', ο Παλαιολόγος, αυτοκράτορας Νίκαιας
Παρακολούθηση Κωνσταντινούπολης για κατάληψή
της χωρίς πόλεμο.
Συνεργασία με Γενουάτες (:ανταγωνιστές Βενετών) και
υπόσχεση για εμπορικά προνόμια.
▼
Ο στρατηγός Αλέξιος Στρατηγόπουλος μπαίνει στην Κωνσταντινούπολη χωρίς να χρειαστεί τη
βοήθεια των Γενουατών.
▼
Ο Μιχαήλ Η', ο Παλαιολόγος στέφεται αυτοκράτορας από τον Πατριάρχη Αρσένιο.
Η ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης δεν έλυσε τα προβλήματα.
Κωνσταντινούπολη
Χωρίς συμμάχους. Ανατολή: Τουρκικά φύλα. Βορράς: Σέρβοι,
Βούλγαροι.
Δύση: Φράγκοι, Βενετοί.
Εχθροί
Καλοκαίρι 1261
57 χρόνια η Κωνσταντινούπολη ήταν στα χέρια των Λατίνων.
►Τα ταμεία άδειασαν.
►Κτίσματα ερειπώθηκαν.
►Έργα τέχνης λεηλατήθηκαν, μεταφέρθηκαν στη Δύση.
►Η χριστιανική πίστη κλονίστηκε.
►Βεβήλωση ιερών ναών.
►Φράγκοι μισητοί και ανεπιθύμητοι

32. Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μεγάλη ακμή
Θεσσαλονίκη
Οικονομικό,
πνευματικό κέντρο.
Κόλπος Θερμαϊκού,
κοιλάδα Αξιού.
Σταυροδρόμι
στεριανών και
θαλάσσιων εμπορικών
δρόμων.
Στόχος κατακτητών.
Σαρακηνοί 904.
Νορμανδοί 1185.
(Κατάληψη, λεηλασία)
Διατήρηση πλούτου,
εμπορικής κίνησης.
Αξιόλογη πνευματική
ανάπτυξη.
Ναός Αγίου Δημητρίου
(πολιούχος).
Χρόνια παρακμής 13ος
– 14ος
αιώνας.
Θεσσαλονίκη αυτοδιοικούμενη (: γιατί αύξησε εμπορική, πνευματική δραστηριότητα).
▼
Λειτούργησαν σχολές: Μαθηματικών, Νομικής, Φιλοσοφίας, Ρητορικής
Κίνημα Ζηλωτών
Πολιτικό κόμμα. Υπερασπίζονταν συμφέροντα χαμηλών τάξεων
απέναντι σε δυνατούς και πλούσιους.
▼
Αντιπαράθεση
▼
Μέσα 14ου
αιώνα συγκρούσεις, επανάσταση.
▼
Νικητές οι Ζηλωτές.
▼
7 χρόνια (1342 – 1349) διοίκησαν τη Θεσσαλονίκη.
“Δημοκρατική κυβέρνηση”

Ευγενείς + αυτοκράτορας Κωνσταντινούπολης
πήραν τη διοίκηση της Θεσσαλονίκης από τους
Ζηλωτές.

Τελευταία χρόνια Μακεδονικής ∆υναστείας (11ος
αι.).
παρακµή του κράτους µέτρα υπέρ των ∆υνατών
Νοµοθετικά µέτρα.
Κατάργηση
του
«Αλληλέγγυου».
Τέλος στην παροχή δωρεάν γης
στους ακρίτες.
Κατάργηση φοροαπαλλαγών
ακριτών.
∆ικαίωµα να πουλούν τη γη
τους στους ∆υνατούς.
Μισθοφόροι στη
θέση των
βυζαντινών
στρατιωτών.
Αποτελέσµατα.
Αναταραχή και δηµιουργία εσωτερικών προβληµάτων.
Κατάργηση του
θεσµού των
ακριτών.
Οι αγροτικοί
πληθυσµοί ήταν
απροστάτευτοι
απέναντι στους
∆υνατούς.
Αντιπαλότητα µε τους
κατοίκους της
πρωτεύουσας.
Μείωση των εσόδων του
κράτους.
Περικοπή δαπανών του
εµπορικού και πολεµικού
στόλου.
Το εµπόριο στα χέρια των
Βενετών (προνόµια).
Εξάρτηση από τις
ιταλικές ναυτικές
πόλεις.
Αδυναµία
αντιµετώπισης
εχθρών.
Παιδίον Τόπος

Μέσα 11ου
αι.
Σελτζούκοι Τούρκοι (Αλπ-Αρσλάν)
Λαός ασιατικής
καταγωγής.
Μουσουλµάνοι.
Μισθοφόροι των
Αράβων.
Κατακτούν:
Αρµενία, Καππαδοκίας,
Καισάρεια.
1068 αυτοκράτορας ο Ρωµανός ∆΄ ο ∆ιογένης
1071, Μάχη στο Ματζικέρτ
- καταστροφή βυζαντινού στρατού
- αιχµαλωσία του Ρωµανού ∆΄
1081 αυτοκράτορας ο Αλέξιος Α΄ ο Κοµνηνός
Νορµανδοί.
Ήρθαν από
Σκανδιναβία/Β. Ευρώπη.
Καταλαµβάνουν
Ν. Ιταλία/∆υρράχιο
- Πορεύονται προς
Θεσσαλονίκη και
Κωνσταντινούπολη.
- Επιδροµές στα παράλια
της Πελοποννήσου.
Αλέξιος Α΄ ζητά βοήθεια από Βενετούς.
- Παραχωρεί
εµπορικά προνόµια.
- Εµπορική
συνοικία Βενετών
στο Γαλατά χωρίς
πληρωµή φόρων.
Βυζαντινοί και
Βενετοί νικούν τους
Νορµανδούς.

Κατάληψη Ιεροσολύµων από τους Σελτζούκους
Αδυναµία επίσκεψης της από τους χριστιανούς προσκυνητές.
Αλέξιος Α΄ ο Κοµνηνός
Ζητάει βοήθεια από τον Πάπα.
Αποδέχεται την πρόταση, ώστε να έχει τη δυνατότητα παρέµβασης στην
ανατολική εκκλησία.
Πείθει τους άρχοντες της ∆ύσης να εκστρατεύσουν κατά των Σελτζούκων.
Φράγκοι
Οργανώνουν τις σταυροφορίες µε σκοπό:
να διώξουν τους Σελτζούκους και να κρατήσουν για τον εαυτό τους τους
Αγίους Τόπους.
4η
Σταυροφορία
Βενετοί
∆ίνουν καράβια και πληρώµατα για µεταφορά των σταυροφόρων
Παίρνουν τα µισά εδάφη και λάφυρα.

Αλέξιος Άγγελος
(εκθρονισµένος αυτοκράτορας)
Ζητάει βοήθεια να καταλάβει το θρόνο.
Υπόσχεται χρήµατα και προνόµια.
Οι σταυροφόροι αλλάζουν πορεία και κατευθύνονται προς την Κωνσταντινούπολη.
Άλωση της Πόλης
(Απρίλιος 1204)
Λεηλασία και καταστροφή
εκκλησιών και
µοναστηριών.
Ιερά σκεύη και έργα
τέχνης µεταφέρθηκαν στη
∆ύση.
Σκοτώνονται πολλοί
Βυζαντινοί.

Άλωση της Πόλης 1204
∆ιαµελισµός βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Βενετικές κτήσεις.
Βασίλειο της
Κωνσταντινούπολης.
Βασίλειο της Θεσσαλονίκης.
∆ουκάτο των Αθηνών.
Ηγεµονία Αχαΐας.
Λατινικά κράτη. Ελληνικά κράτη.
Αυτοκρατορία της Νίκαιας.
Αυτοκρατορία της
Τραπεζούντας.
∆εσποτάτο της Ηπείρου.
∆εσποτάτο του Μυστρά.
Ελληνικά κράτη
Νίκαιας
Ιδρυτής: Αυτοκράτορας
Θεόδωρος Λάσκαρης.
Πρωτεύουσα: Νίκαια.
∆ιάρκεια: 57 χρόνια
(ως την ανάκτηση της Πόλης,
1261).
Τραπεζούντας
Ιδρυτές: Οικογένεια
Κοµνηνών.
Πρωτεύουσα: Τραπεζούντα.
∆ιάρκεια: 257 χρόνια
(ως την τουρκική κατάκτηση,
1461).
∆εσποτάτο της Ηπείρου
Ιδρυτής: Μιχαήλ Α΄ Άγγελος.
Πρωτεύουσα: Άρτα.
Απελευθέρωση της
Θεσσαλονίκης, 1224.
∆εσποτάτο του Μυστρά
Ιδρυτές: Παλαιολόγοι
Πρωτεύουσα: Μυστράς.
Ίδρυση: 1262
∆ιάρκεια: 198 χρόνια (το 1460
καταλύθηκε από το Μωάµεθ Β΄).

Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος
(αυτοκράτορας Νίκαιας)
Φράγκοι
Μετά τη λεηλασία της Πόλης
αδιαφόρησαν γι΄ αυτήν.
Στόχος του
η ανακατάληψη της Πόλης.
Υπογραφή συνθήκης µε τους Γενουάτες
το 1261 για εξασφάλιση στόλου
(θεωρούνταν απαραίτητος για την
απελευθέρωση της Πόλης).
Συνεχής παρακολούθηση της Πόλης ώστε
να απελευθερωθεί χωρίς µάχη.
Παραχώρηση εµπορικών προνοµίων
στους Γενουάτες.
Καλοκαίρι 1261.
Ο στρατηγός Αλέξιος
Στρατηγόπουλος ανακτά την Πόλη
χωρίς τη βοήθεια των Γενουατών και
χωρίς να δώσει µάχη.
Ο Μιχαήλ Η΄ ο Παλαιολόγος, στέφεται
αυτοκράτορας από τον Πατριάρχη Αρσένιο.

Συνέπειες της 57χρονης κατοχής της Πόλης από τους Φράγκους
Τα ταµεία του κράτους ήταν άδεια.
Κτίσµατα ερειπώθηκαν.
Έργα τέχνης λεηλατήθηκαν και µεταφέρθηκαν στη ∆ύση.
Η χριστιανική πίστη κλονίστηκε.
Οι Φράγκοι έγιναν µισητοί και ανεπιθύµητοι στους Βυζαντινούς.
Η Κωνσταντινούπολη έµεινε χωρίς συµµάχους.
Οι εχθροί ήταν πολλοί:
• Στην Ανατολή υπήρχαν τα επικίνδυνα τουρκικά φύλα.
• Στο Βορρά απειλούσαν Σέρβοι και Βούλγαροι.
• Στη ∆ύση Φράγκοι και Βενετοί.
Προβλήµατα
µετά την
ανάκτηση της
Πόλης

Θεσσαλονίκη
Οικονοµικό-
πνευµατικό
κέντρο.
Γεωγραφική
θέση.
Θερµαϊκός
κόλπος.
Πεδιάδα
ποταµού Αξιού.
Εµπορικό
σταυροδρόµι
στεριάς και
θάλασσας.
Στόχος
κατακτητών.
Σαρακηνοί
904.
Νορµανδοί
1185.
Κατάληψη και
λεηλασία.
Πνευµατική
ανάπτυξη.
Αυτοδιοικούµενη
Βυζαντινά
µνηµεία,
παλιές
εκκλησίες.
Κατώτερα
και µέσα
σχολεία,
ανώτατες
σχολές.

Κίνηµα Ζηλωτών.
Πολιτικό
κόµµα.
Εκπροσωπούσαν τα συµφέροντα των χαµηλών
τάξεων απέναντι στους δυνατούς.
µέσα 14ου αι. - επανάσταση
1342-1349
¨∆ηµοκρατική κυβέρνηση¨
Επικράτηση
Ζηλωτών.
Ανατροπή τους από τους
ευγενείς και τον αυτοκράτορα
Σύγκρουση Ζηλωτών – δυνατών.

ΚΕΦ.28
ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΙ ΜΕΓΑΛΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
1) Τι συνέβη στα τελευταία χρόνια της Μακεδονικής Δυναστείας;
Οι αυτοκράτορες που κυβέρνησαν πήραν το μέρος των πλούσιων και των
δυνατών και οδήγησαν την αυτοκρατορία σε παρακμή.
2) Τι νομοθετικά μέτρα πήραν;
 Κατάργησαν το νόμο του «αλληλέγγυου» που προστάτευε τους
μικροκαλλιεργητές από τους δυνατούς.
 Σταμάτησαν να δίνουν γη στους ακρίτες και επέτρεψαν αυτούς
που την είχαν να την πουλούν στους δυνατούς.
 Έβαλαν ξένους μισθοφόρους στη θέση βυζαντινών στρατιωτών.
3) Τι προκάλεσαν τα μέτρα αυτά;
Δημιούργησαν πολλά εσωτερικά προβλήματα στο κράτος.
Συγκεκριμένα:
Oι αγρότες έμειναν απροστάτευτοι απέναντι στους δυνατούς και
τους εισπράκτορες. Έτσι άρχισαν να νιώθουν εχθρικά για τους
κατοίκους της πρωτεύουσας.
Kαταργείται ο θεσμός των ακριτών και τα κτήματα τους
φορολογούνται. Έτσι οι ακρίτες κινδυνεύουν να τα χάσουν από τους
δυνατούς γι αυτό και πολλοί τα πουλούσαν και αναζητούσαν
καλύτερη τύχη ή εξαγόραζαν τη θητεία τους.
Tα οικονομικά του κράτους βρέθηκαν σε κακή κατάσταση αφού τα
έσοδα περιορίστηκαν και τα έξοδα πολλαπλασιάστηκαν. Οι δαπάνες
για τη συντήρηση του εμπορικού και πολεμικού στόλου θεωρήθηκαν
μεγάλες και έτσι το ναυτικό παραμελήθηκε. Η ασφάλεια του
βυζαντίου ανατέθηκε στους Βενετούς που τους δόθηκαν εμπορικά
προνόμια.
Όλα τα παραπάνω οδήγησαν:
α) στην αδυναμία αντιμετώπισης των εχθρών και
β) στην εξάρτηση από τις ναυτικές πόλεις της Ιταλίας.
Δημήτρης Βογιατζάκης

ΚΕΦ. 29
ΝΕΟΙ ΕΧΘΡΟΙ ΕΜΦΑΝΙΖΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΑΠΟΣΠΟΥΝ ΕΔΑΦΗ ΑΠΟ ΤΗΝ
ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
1) Ποιος νέος εχθρός εμφανίζεται στα μέσα του 11ου
αιώνα;
Τις ανατολικές περιοχές της αυτοκρατορίας απειλούν οι Σελτζούκοι Τούρκοι.
2) Τι γνωρίζουμε γι αυτούς;
 Ήταν λαός ασιατικής καταγωγής
 Υπηρετούσαν μισθοφόροι στους Άραβες και από αυτούς πήραν τη
μουσουλμανική θρησκεία
 Αρχηγός τους ήταν ο Αλπ – Αρσλάν
 Κατέκτησαν την Αρμενία, την Καππαδοκία και την Καισάρεια
 Στόχος τους ήταν η Κωνσταντινούπολη.
3) Ποιος έγινε αυτοκράτορας του Βυζαντίου το 1068;
Αυτοκράτορας έγινε ο Ρωμανός Δ’ ο Διογένης. Διακρίνονταν για το ήθος και τη
γενναιότητα του. Παρά τις οικονομικές δυσκολίες οργάνωσε ένα εκστρατευτικό
σώμα και πήγε να αντιμετωπίσει τους Σελτζούκους.
4) Τι συνέβη στη μάχη του Ματζικέρτ;
Στη μάχη του Ματζικέρτ ο στρατός του Ρωμανού έπαθε μεγάλη καταστροφή και ο
ίδιος πιάστηκε αιχμάλωτος των Τούρκων. Έτσι οι Τούρκοι κατέλαβαν όλη την
Μικρά Ασία και έκοψαν τους δρόμους των Βυζαντινών στην Ανατολή.
5) Ποιος ανέλαβε αυτοκράτορας του βυζαντίου το 1081;
Αυτοκράτορας ανέλαβε ο Αλέξιος Α’ ο Κομνηνός που προσπάθησε :
 Nα οργανώσει το στρατό
 Nα αντιμετωπίσει τους Σελτζούκους.
6) Ποιος νέος εχθρός εμφανίζεται στη Δύση;
Εμφανίζονται οι Νορμανδοί που έχουν εξαιρετικές ναυτικές ικανότητες.
Αυτοί:
 κατέβηκαν από τη Σκανδιναβία και τη Βόρεια Ευρώπη
 εκμεταλλεύτηκαν τις συγκρούσεις των Βυζαντινών με τους Σελτζούκους και
κατέλαβαν τη νότια Ιταλία
 στη βαλκανική χερσόνησο κατέλαβαν το Δυρράχιο
 μέσω της Εγνατίας οδού κινήθηκαν εναντίον της Θεσσαλονίκης και της
Πόλης.
 Μια άλλη ομάδα προχώρησε στην Πελοπόννησο και λεηλάτησε τα παράλια
της.
7) Πως αντέδρασε ο αυτοκράτορας Αλέξιος;
Ζήτησε τη βοήθεια των Βενετών και τους πρόσφερε:
α) εμπορικά προνόμια στη Μεσόγειο και στα βυζαντινά λιμάνια
β) τους επέτρεψε να εγκατασταθούν έξω από τα τείχη και να φτιάξουν μια
εμπορική συνοικία χωρίς να πληρώνουν φόρους. Οι Βενετοί δέχτηκαν.
Έτσι οι Βυζαντινοί με τους Βενετούς νικούν τους Νορμανδούς.

Κεφ. 30α
Η Τέταρτη Σταυροφορία και η άλωση της Πόλης από τους
Φράγκους το 1204μ.Χ.
1. Ποιες άλλες περιοχές εκτός από την Μικρά Ασία κατέκτησαν
οι Σελτζούκοι Τούρκοι;
Οι Σελτζούκοι Τούρκοι κατέλαβαν τα Ιεροσόλυμα με αποτέλεσμα
πολλοί προσκυνητές των Αγίων Τόπων να συλλαμβάνονται, να
ληστεύονται και να βασανίζονται.
2. Πώς λύθηκε αυτό το πρόβλημα;
Ο αυτοκράτορας Αλέξιος ο Α’ ο Κομνηνός ζήτησε βοήθεια από τον
Πάπα της Ρώμης και τους χριστιανούς της Δύσης. Αυτός δέχτηκε,
γιατί έτσι θα παρενέβαινε στην Ανατολική Εκκλησία.
3. Τι ενέργειες έκανε ο Πάπας;
Παρακίνησε τους άρχοντες της Δύσης να ελευθερώσουν τους
Άγιους Τόπους.
4. Τι έκαναν οι άρχοντες της Δύσης;
Οργάνωσαν τέσσερις (4) εκστρατείες για να απελευθερώσουν τα
Ιεροσόλυμα, με σκοπό όμως να κρατήσουν δικά τους αυτά τα
εδάφη. Οι εκστρατείες αυτές ονομάστηκαν Σταυροφορίες.
5. Τι συνέβη στην τέταρτη (4η) σταυροφορία;
Οι σταυροφόροι (ονομάστηκαν έτσι γιατί είχαν ως έμβλημα το
σταυρό στο χιτώνιό τους) συγκεντρώθηκαν στη Βενετία με στόχο
να περάσουν στην Αίγυπτο με προορισμό τα Ιεροσόλυμα.
6. Τι θα έδιναν και τι θα έπαιρναν οι Βενετοί σε αντάλλαγμα;
Οι Βενετοί θα έδιναν καράβια και πληρώματα και ως αντάλλαγμα
θα έπαιρναν τα μισά από τα εδάφη και τα λάφυρα που θα
κατακτούσαν οι σταυροφόροι.

7. Ποιο γεγονός συνέβη πριν την αναχώρηση των Βενετών;
Ο εκθρονισμένος αυτοκράτορας του Βυζαντίου, Αλέξιος Άγγελος
ζήτησε τη βοήθεια τους για να ξαναπάρει το θρόνο. Έτσι οι
Βενετοί, αντί για τους Αγίους Τόπους, κατευθύνθηκαν στην
Κωνσταντινούπολη. Η Πόλη έπεσε στα χέρια των σταυροφόρων
που επί τρεις ημέρες σκότωναν, λεηλατούσαν, κατέστρεφαν και
έκαιγαν τα πάντα. Δεν σεβάστηκαν τίποτε, ούτε μνημεία, ούτε
εκκλησίες, ούτε μοναστήρια. Ακόμη και η Αγία Σοφία
λεηλατήθηκε.

Κεφ. 30β
Τα Ελληνικά κράτη μετά την Άλωση της Πόλης το 1204μ.Χ. από τους
σταυροφόρους
1. Τι συνέβη μετά την άλωση της Πόλης;
Δημιουργήθηκαν 4 μικρά ελληνικά κράτη που είχαν σκοπό να
απελευθερώσουν την Κων/πολη από τους Φράγκους.
2. Ποια είναι τα κράτη αυτά;
Η αυτοκρατορία της Νίκαιας, η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας, το
Δεσποτάτο της Ηπείρου και το Δεσποτάτο του Μυστρά.
 ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΊΑ ΤΗΣ ΝΙΚΑΙΑΣ
Την ίδρυσαν ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Θεόδωρος Λάσκαρης και ο
Πατριάρχης που κατέφυγαν στην Νίκαια της Μ. Ασίας. Εκεί ανασύνταξαν την
αυτοκρατορία. Αυτή είχε έμβλημα τον δικέφαλο αετό με το ένα κεφάλι να
κοιτά την ανατολή και το άλλο την χαμένη Πόλη. Ο Λάσκαρης και οι
Παλαιολόγοι για 57 χρόνια, διατήρησαν την αυτοκρατορία της Νίκαιας, μέχρι
που μπόρεσαν να απελευθερώσουν την Κων/πολη το 1261.
 ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΊΑ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑΣ
Την ίδρυσαν οι Κομνηνοί και είχε πρωτεύουσα την Τραπεζούντα. Η
αυτοκρατορία αυτή έμεινε ελεύθερη για 257 χρόνια και είχε οργανωθεί
οικονομικά και στρατιωτικά. Εδώ έχει τις ρίζες του ο Ποντιακός
Ελληνισμός(χοροί, τραγούδια, παραδόσεις).
 ΔΕΣΠΟΤΑΤΟ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ
Το ίδρυσε ο Μιχαήλ Α’ Άγγελος και είχε πρωτεύουσα την Άρτα. Η πιο
σημαντική στιγμή του Δεσποτάτου ήταν η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης
(δεύτερη σημαντικότερη πόλη της αυτοκρατορίας) από τους Φράγκους το
1224 μ.Χ.
 ΔΕΣΠΟΤΑΤΟ ΤΟΥ ΜΥΣΤΡΑ
Το ίδρυσαν αργότερα οι Παλαιολόγοι κοντά στην Σπάρτη. Απλώθηκε ως τον
Ισθμό της Κορίνθου. Γνώρισε ακμή σε γράμματα και τέχνες. Εκεί δίδαξε ο
σοφός Γεώργιος Πλήθων Γεμιστός. Σε αυτό το δεσποτάτο στέφτηκε ο
τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου, ο Κων/νος Παλαολόγος.

Κεφ. 31
Η ανάκτηση της Πόληςαπό το Μιχαήλ Η’ τον Παλαιολόγο
1. Με ποιο τρόπο οι Βυζαντινοί ξαναπήραν την Κωνσταντινούπολη;
Οι Φράγκοι αφού λεηλάτησαν την Πόλη και πήραν τους θησαυρούς της
άρχισαν να μην ενδιαφέρονται γι’ αυτήν.
Ο Αυτοκράτορας της Νίκαιας, Μιχαήλ Η’ ο Παλαιολόγος δεν άφησε την
ευκαιρία να πάει χαμένη:
 Με μυστική εντολή δικοί του άνθρωποι παρακολουθούσαν την
πόλη, αναζητώντας τρόπο να μπουν μέσα σ’ αυτήν κρυφά και να
την κατακτήσουν χωρίς πόλεμο.
 Ο ίδιος ο Αυτοκράτορας συνεργάστηκε με τους Γενουάτες που
είχαν ισχυρό ναυτικό και τους υποσχέθηκε εμπορικά προνόμια, αν
τον βοηθούσαν να ξαναπάρει την Πόλη.
Τελικά, το καλοκαίρι του 1261 ο στρατηγόςτου Αλέξιος Στρατηγόπουλος
μπήκε στην Πόλη από ένα αφύλακτο πέρασμα και την κατέλαβε χωρίς
αντίσταση από τους Φράγκους. Έτσι, ο Μιχαήλ Η’ ο Παλαιολόγος στέφτηκε
στην Αγία Σοφία από τον Πατριάρχη Αρσένιο Αυτοκράτορας και κατάφερε να
ξαναπάρει αρκετά από τα κατεκτημένα εδάφη της Ελλάδας.
2. Σε τι κατάσταση βρήκαν οι Βυζαντινοί την Πόλη;
Η κατάσταση στην οποία περιήλθαν οι Έλληνες κάτοικοι ήταν πολύ
δύσκολη, γιατί οι Λατίνοι ηγεμόνες δεν ενδιαφέρονταν για τα προβλήματα
του λαού. Τα ταμεία του κράτους ήταν άδεια, έργα τέχνης λεηλατήθηκαν
και μεταφέρθηκαν στη Δύση, τα κτίσματα ερειπώθηκαν. Οι Φράγκοι έγιναν
μισητοί και ανεπιθύμητοι στους Βυζαντινούς γιατί βεβήλωσαν ακόμη και τους
ιερούς ναούς.
3. Η ανάκτηση της Πόλης έλυσε τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν;
Τα προβλήματα δεν λύθηκαν γιατί η Πόλη έμεινε χωρίς συμμάχους και οι
εχθροί ήταν πολλοί.
 Στην Ανατολή εμφανίστηκαν νέα και πιο επικίνδυνα Τουρκικά φύλα.
 Στο Βορρά απειλούσαν οι Σέρβοι και οι Βούλγαροι.
 Στη Δύση ο κίνδυνος ήταν από τους Φράγκους και τους Βενετούς.
Η τελική πτώση της αυτοκρατορίας πλησίαζε.

ΚΕΦ. 32.
Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΜΕΓΑΛΗ ΑΚΜΗ
1) Τι ήταν η Θεσσαλονίκη στα Βυζαντινά χρόνια;
Η Θεσσαλονίκη ήταν η δεύτερη σημαντικότερη πόλη της αυτοκρατορίας
και σπουδαίο οικονομικό και πνευματικό κέντρο. Μάλιστα σύμφωνα με
ιστορικές πηγές ο Κωνσταντίνος είχε σκεφτεί να την κάνει πρωτεύουσα
της αυτοκρατορίας. Αυτό ήταν φυσικό αν δούμε τη θέση της στον κόλπο
του Θερμαïκού και στην εύφορη κοιλάδα του Αξιού ποταμού που την
έκανε σταυροδρόμι των στεριανών και θαλάσσιων εμπορικών δρόμων και
της έδωσε πλούτη και φήμη. Αυτά τα χαρίσματα της την έκαναν στόχο
κατακτητών που την απείλησαν αρκετές φορές. Το 904 οι Σαρακηνοί και
το 1185 οι Νορμανδοί την κατέλαβαν και την λεηλάτησαν. Παρά τις
δυσκολίες αυτές η Θεσσαλονίκη διατηρούσε τον πλούτο και την εμπορική
της κίνηση μέχρι και τα τελευταία Βυζαντινά χρόνια. Παράλληλα είχε
αξιόλογη πνευματική ανάπτυξη και αυτό το μαρτυρούν τα μνημεία
βυζαντινής τέχνης και οι εκκλησίες που σώζονται ακόμη και σήμερα με
ξεχωριστή θέση το ναό του Αγίου Δημητρίου που είναι πολιούχος και
προστάτης της.
2) Τι συνέβη στα χρόνια παρακμής της αυτοκρατορίας;
Η Θεσσαλονίκη συνέχισε να ακμάζει διατηρώντας και αυξάνοντας την
εμπορική και πνευματική της ανάπτυξη και γι αυτό της δόθηκε το
προνόμιο να είναι αυτοδιοικούμενη. Στη Θεσσαλονίκη λειτούργησαν
πολλά κατώτερα και μέσα σχολεία αλλά και ανώτατες σχολές

Μαθηματικών, Ρητορικής, Νομικής και Φιλοσοφίας. Τους μισθούς των
δασκάλων τους πλήρωναν οι αρχές της πόλης.
3) Τι γνωρίζετε για το κίνημα των Ζηλωτών;
Οι ζηλωτές ήταν ένα είδος πολιτικού κόμματος που υπερασπίζονταν τα
συμφέροντα των φτωχών ( μικροκαλλιεργητών, εργατών, ναυτικών,
μικροτεχνητών ) απέναντι στους πλούσιους και τους δυνατούς. Αυτοί
είχαν στα χέρια τους το εμπόριο, τα κτήματα και είχαν όλα τα προνόμια
και τον πλούτο και εκμεταλλεύονταν τους αδύνατους. Έτσι το 14ο
αιώνα
αυτή η διαμάχη ανάμεσα στους πλούσιους και στους Ζηλωτές οδήγησε σε
επανάσταση και αιματηρές συγκρούσεις από την οποία νικητές βγήκαν οι
Ζηλωτές. Απομάκρυναν με τη βία τους ευγενείς από την πόλη
λεηλάτησαν και δήμευσαν τις περιουσίες τους. Ανέλαβαν τη διοίκηση για
επτά χρόνια και την ονόμασαν δημοκρατική κυβέρνηση. Όμως οι
ευγενείς αυτοί κατάφεραν με τη βοήθεια του αυτοκράτορα να
ξαναπάρουν τη διοίκηση της πόλης από τους Ζηλωτές. Τα γεγονότα αυτά
έμειναν στην ιστορία σαν παράδειγμα αγώνα απελευθέρωσης των
αδυνάτων από την εκμετάλλευση των δυνατών.

28. Το κράτος αντιμετωπίζει μεγάλα εσωτερικά προβλήματα
1. Ποιοι κυβέρνησαν το Βυζάντιο στα τελευταία χρόνια της Μακεδονικής
Δυναστείας και ποιες συνέπειες είχε αυτό;
Στα τελευταία χρόνια της Μακεδονικής δυναστείας το βυζαντινό κράτος κυβέρνησαν
αυτοκράτορες, που με τις λαθεμένες ενέργειές τους έβλαψαν την αυτοκρατορία και το
οδήγησαν σε παρακμή.
2. Γιατί έγινε αυτό;
Γιατί πήραν το μέρος των πλούσιων αξιωματούχων της πρωτεύουσας και των «δυνατών»
των επαρχιών, οι οποίοι δυσανασχετούσαν για τα μέτρα των προηγούμενων
αυτοκρατόρων.
3. Ποια νομοθετικά μέτρα πήραν;
● Κατάργησαν το νόμο του «Αλληλέγγυου» και άλλες διατάξεις, που προστάτευαν τους
μικρούς καλλιεργητές από τους δυνατούς και τους εισπράκτορες των φόρων.
● Σταμάτησαν να δίνουν στρατιωτόπια στους ακρίτες και επέτρεψαν σ’ αυτούς που είχαν
να τα πουλήσουν στους δυνατούς και υπερέχοντες.
● Έβαλαν ξένους μισθοφόρους στη θέση των βυζαντινών στρατιωτών, θεωρώντας ότι
αυτοί στοίχιζαν λιγότερο στο κράτος.
4. Ποιες ήταν οι συνέπειες αυτών των μέτρων;
Τα μέτρα αυτά προκάλεσαν αναταραχή και δημιούργησαν πολλά εσωτερικά προβλήματα
στο κράτος. Οι αγροτικοί πληθυσμοί έμειναν απροστάτευτοι στα χέρια των δυνατών και
των φορολόγων. Έτσι οι κάτοικοι της επαρχίας ένιωθαν τους κατοίκους της
πρωτεύουσας εχθρούς και αντίπαλους.
5. Τι έγινε με τους κατοίκους των ακριτικών περιοχών;
Δεν μπορούσαν να καταταγούν στο στρατό ως ακρίτες. Τα κτήματά τους μπήκαν σε
φορολογία και κινδύνευαν να τα χάσουν ή να γίνουν δουλοπάροικοι των δυνατών.
6. Πώς αντιμετώπισαν αυτή την κατάσταση οι κάτοικοι των ακριτικών περιοχών;
Πουλούσαν τα κτήματά τους, εξαγόραζαν τη στρατιωτική τους θητεία και αναζητούσαν
καλύτερη τύχη στις πόλεις.
7. Ποια ήταν η κατάσταση των οικονομικών του κράτους;
Τα κρατικά έσοδα είχαν περιοριστεί και τα έξοδα πολλαπλασιάζονταν. Οι δαπάνες για τη
συντήρηση του πολεμικού και εμπορικού στόλου θεωρήθηκαν μεγάλες. Τα καράβια
παραμελήθηκαν και το πολεμικό ναυτικό εγκαταλείφθηκε.
8. Σε ποιον ανατέθηκε η ασφάλεια και το εμπόριο;
Η ασφάλεια και η διακίνηση των προϊόντων ανατέθηκε με συνθήκη στους Βενετούς, στους
οποίους δόθηκαν πολλά εμπορικά προνόμια.
9. Ποιες ήταν οι συνέπειες αυτών των ενεργειών;
Οι ενέργειες αυτές μείωσαν ακόμα περισσότερο τα έσοδα του κράτους. Οι ταπεινωτικές
συνθήκες παραχώρησης προνομίων σε ξένους οδήγησαν το Βυζάντιο σε εξάρτηση από τις
ναυτικές πόλεις της Ιταλίας και σε αδυναμία να αντιμετωπίσει τους νέους εχθρούς που
απειλούσαν και παραβίαζαν τα σύνορά του.
eimet08

29. Νέοι εχθροί εμφανίζονται και αποσπούν εδάφη από την
αυτοκρατορία
1. Ποιοι απείλησαν το Βυζάντιο στα μέσα του 11ου
αιώνα;
Στα μέσα του 11ου
αιώνα τις ανατολικές περιοχές της αυτοκρατορίας απειλούσαν οι
Σελτζούκοι Τούρκοι. Ήταν λαός ασιατικής καταγωγής που υπηρετούσαν τους
Άραβες ως μισθοφόροι και από τους οποίους πήραν τη μουσουλμανική θρησκεία.
2. Ποιος ήταν ο αρχηγός τους και τι έκαναν;
Με αρχηγό τον Άλπ-Αρσλάν πέρασαν τα σύνορα, κατάκτησαν τις ανατολικές
επαρχίες της Αρμενίας και Καππαδοκίας και έφτασαν ως την Καισάρεια με τελικό
στόχο την Κωνσταντινούπολη.
3. Ποιος ήταν αυτοκράτορας του Βυζαντίου και πώς προσπάθησε να
αντιμετωπίσει την απειλή;
Το 1068 αυτοκράτορας του Βυζαντίου ήταν ο Ρωμανός Δ’, ο Διογένης. Παρά τις
οικονομικές δυσκολίες, οργάνωσε ένα εκστρατευτικό σώμα και έσπευσε να
αντιμετωπίσει τους Σελτζούκους.
4. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα αυτής της εκστρατείας;
Στη μάχη του Ματζικέρτ (1071) ο στρατός του Ρωμανού καταστράφηκε και ο ίδιος
πιάστηκε αιχμάλωτος. Έτσι οι Σελτζούκοι κατέλαβαν ολόκληρη σχεδόν τη Μικρά
Ασία και απέκοψαν τους δρόμους των Βυζαντινών προς την Ανατολή.
5. Ποιος προσπάθησε να αντιμετωπίσει τους Σελτζούκους αργότερα;
Το 1081 αυτοκράτορας ανέλαβε ο Αλέξιος Α’, ο Κομνηνός, ο οποίος προσπάθησε
να οργανώσει το κράτος και να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο των Σελτζούκων.
6. Ποιος λαός εμφανίστηκε την ίδια εποχή και απείλησε το βυζάντιο;
Την ίδια εποχή εμφανίστηκαν οι Νορμανδοί, που κατέβηκαν από τη Σκανδιναβία
και τη Βόρεια Ευρώπη και έφτασαν ως τη Μεσόγειο.
7. Τι έκαναν οι Νορμανδοί και απείλησαν το Βυζάντιο;
Εκμεταλλευόμενοι τα εσωτερικά προβλήματα των Βυζαντινών και τις συγκρούσεις
τους με τους Σελτζούκους Τούρκους, κατάκτησαν τα βυζαντινά εδάφη της Νότιας
Ιταλίας. Στη συνέχεια πέρασαν στη Βαλκανική, κατέλαβαν το Δυρράχιο και,
ακολουθώντας την Εγνατία οδό, βάδισαν κατά της Θεσσαλονίκης και της
Κωνσταντινούπολης. Μια άλλη ομάδα κινήθηκε προς την Πελοπόννησο και
λεηλάτησε τα παράλιά της.
8. Από ποιον ζήτησε βοήθεια ο αυτοκράτορας για να τους αντιμετωπίσει;
Ο αυτοκράτορας Αλέξιος Α’ ζήτησε τη βοήθεια των Βενετών, δίνοντάς τους ως
αντάλλαγμα εμπορικά προνόμια στη Μεσόγειο και τα βυζαντινά λιμάνια.
9. Πού εγκαταστάθηκαν οι βενετοί;
Εγκαταστάθηκαν έξω από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης, στην έξοδο του
Κεράτιου κόλπου, στο Γαλατά και δημιούργησαν εκεί τη δική τους εμπορική
συνοικία, χωρίς να πληρώνουν φόρους.
10. Τι κατάφεραν να πετύχουν μαζί με τους Βυζαντινούς;
Βοήθησαν του Βυζαντινούς στη θάλασσα και από κοινού κατάφεραν να νικήσουν
τους Νορμανδούς και να τους απομακρύνουν από τα Βαλκάνια.
eimet08

30 α. Η τέταρτη σταυροφορία και η άλωση της
Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους
1. Ποια ήταν η συνέπεια της κατάληψης των Ιεροσολύμων από τους
Σελτζούκους;
Οι χριστιανοί προσκυνητές δεν μπορούσαν να την επισκεφτούν και να
προσκυνήσουν τον τόπο που έζησε και δίδαξε ο Χριστός. Όσοι τόλμησαν
να επισκεφτούν τους αγίους τόπους συνελήφθησαν, ληστεύτηκαν και
βασανίστηκαν.
2. Πώς αντιμετώπισαν το γεγονός οι Βυζαντινοί και ποιου τη βοήθεια
ζήτησαν;
Δεν μπόρεσαν να δώσουν μόνοι τους λύση. Έτσι ο αυτοκράτορας Αλέξιος
Α’ Κομνηνός, παρά το σχίσμα που είχε προηγηθεί ανάμεσα στην
Ανατολική και τη Δυτική εκκλησία, ζήτησε τη βοήθεια του Πάπα της
Ρώμης και των χριστιανών της Δύσης.
3. Ποια ήταν η αντίδραση των Δυτικών;
Ο Πάπας δέχτηκε, γιατί βρήκε ευκαιρία να παρεμβαίνει στα πράγματα της
ανατολικής εκκλησίας. Παρακίνησε τους χριστιανούς άρχοντες των
κρατών της Δύσης να βοηθήσουν στην απελευθέρωση των αγίων τόπων.
4. Τι έκαναν οι άρχοντες της Δύσης;
Οργάνωσαν μόνοι τους τέσσερις εκστρατείες, που τις ονόμασαν
σταυροφορίες. Σκοπός τους ήταν να νικήσουν τους Σελτζούκους και να
κρατήσουν δικά τους όσα μέρη ελευθερώσουν.
5. Πώς ξεκίνησε η τέταρτη σταυροφορία;
Οι σταυροφόροι συγκεντρώθηκαν στη Βενετία. Σκοπός τους ήταν να
περάσουν με πλοία στην Αίγυπτο και μετά να κατευθυνθούν στα
Ιεροσόλυμα. Οι Βενετοί, επειδή διέθεταν τα καράβια τους με τα
πληρώματά τους, θα έπαιρναν ως αντάλλαγμα τα μισά εδάφη και τα
λάφυρα που θα κατακτούσαν.
6. Τι άλλαξε τα σχέδιά τους λίγο πριν την αναχώρηση;
Παρουσιάστηκε ο εκθρονισμένος αυτοκράτορας του Βυζαντίου Αλέξιος
Άγγελος και ζήτησε τη βοήθειά τους για να ξαναπάρει το θρόνο, τάζοντάς
τους πολλά χρήματα και δώρα.
7. Πώς αντιμετώπισαν την πρότασή του οι Βενετοί;
Δέχτηκαν την πρόταση και αντί να κατευθυνθούν στην Αίγυπτο πήγαν
στην Κωνσταντινούπολη και την κατέλαβαν.
8. Ποιες ήταν οι συνέπειες της κατάληψης της Πόλης από τους
σταυροφόρους;
Επί τρεις ημέρες οι κατακτητές λεηλατούσαν, κατέστρεφαν και έκαιγαν
την Πόλη. Δε σεβάστηκαν ούτε ιερά μνημεία, ούτε τις εκκλησίες, ούτε τα
μοναστήρια. Το πιο φρικτό έγκλημά τους όμως ήταν η λεηλασία και η
απογύμνωση της Αγίας Σοφίας από τα ιερά της σκεύη.
eimet08

30 β. Τα ελληνικά κράτη μετά την άλωση της Πόλης
1. Τι έγινε η βυζαντινή αυτοκρατορία μετά την άλωσή της από τους Φράγκους
(1204);
Δημιουργήθηκαν από βυζαντινούς άρχοντες τέσσερα μικρά ελληνικά κράτη, με σκοπό να
απελευθερώσουν τη σκλαβωμένη πρωτεύουσα.
2. Ποια ήταν τα κράτη αυτά και τι γνωρίζετε για το καθένα;
1. Η αυτοκρατορία της Νίκαιας
Ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Θεόδωρος Λάσκαρης και πατριάρχης κατέφυγαν στη
Νίκαια της Μικράς Ασίας και εκεί ανασύνταξαν την εξόριστη βυζαντινή αυτοκρατορία.
Σύμβολό της ο δικέφαλος αετός, με το ένα κεφάλι να κοιτάει την ανατολή και το άλλο τη
χαμένη Κωνσταντινούπολη. Με διπλό αγώνα τόσο εναντίον των Φράγκων, όσο και εναντίον
των Τούρκων ο Λάσκαρης και οι διάδοχοί του Παλαιολόγοι κατάφεραν να τη διατηρήσουν
για 57 χρόνια. Είναι «η ιστορία της Πόλης χωρίς την Πόλη».
2. Η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας
Ιδρυτές της ήταν οι Κομνηνοί. Πρωτεύουσα είχε την Τραπεζούντα του Εύξεινου Πόντου.
Δεν κατάφερε, λόγω αποστάσεως, να συνεργαστεί με τα άλλα ελληνικά κράτη. Παρόλα
αυτά οργανώθηκε οικονομικά και στρατιωτικά και κατάφερε να κρατηθεί ελεύθερη για 257
χρόνια. Ήταν το χριστιανικό κέντρο των γύρω από τον Εύξεινο Πόντο ελληνικών πόλεων
και σ’ αυτή έχει τις ρίζες του ο ποντιακός ελληνισμός.
3. Το Δεσποτάτο της Ηπείρου
Το ίδρυσε στην Ήπειρο ο δεσπότης Μιχαήλ Α’ Άγγελος με πρωτεύουσά του την Άρτα.
Με τον καιρό αύξησε την επικράτειά του σε όλη τη δυτική Ελλάδα και τη Μακεδονία.
Σημαντικό γεγονός της ιστορίας του ήταν η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τους
Λατίνους (1224).
4. Το Δεσποτάτο του Μιστρά
Το ίδρυσαν πολύ αργότερα οι Παλαιολόγοι με πρωτεύουσα το Μιστρά, κοντά στη Σπάρτη.
Απλώθηκε σιγά σιγά και παίρνοντας εδάφη από τους Φράγκους, έφτασε ως τον Ισθμό της
Κορίνθου. Γνώρισε μεγάλη ακμή στα γράμματα και τις τέχνες. Εδώ έζησε και δίδαξε ο
Γεώργιος Πλήθων-Γεμιστός. Εδώ στέφτηκε ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου
Κωνσταντίνος Παλαιολόγος. Τα κάστρα τα παλάτια και οι εκκλησίες του σώζονται ως
σήμερα.
eimet08

31. Η ανάκτηση της Πόλης από τον Μιχαήλ Η’, τον Παλαιολόγο
1. Γιατί οι Φράγκοι έπαψαν να ενδιαφέρονται για την Κωνσταντινούπολη;
Γιατί τη λεηλάτησαν για πολύ καιρό και πήραν όλους τους θησαυρούς της.
2. Ποιος και πώς εκμεταλλεύτηκε αυτή την ευκαιρία;
Ο Μιχαήλ Η’, ο Παλαιολόγος, αυτοκράτορας στην αυτοκρατορία της Νίκαιας,
έδωσε εντολή να παρακολουθούν μυστικά νύχτα και μέρα την Πόλη ,
αναζητώντας τρόπο να μπουν κρυφά σ’ αυτή και να την πάρουν χωρίς πόλεμο.
Συνεργάστηκε με τους Γενουάτες και τους υποσχέθηκε εμπορικά προνόμια,
αν τον βοηθούσαν να ξαναπάρει την Πόλη.
3. Τι κατάφερε να πετύχει τελικά;
Πέτυχε το σκοπό του με τη βοήθεια της τύχης. Το καλοκαίρι του 1261 ο στρατηγός
του Αλέξιος Στρατηγόπουλος κατάφερε να μπει στην Πόλη από αφύλαχτο πέρασμα
και να την καταλάβει χωρίς καμία αντίσταση.
4. Τι έκανε στη συνέχεια ο αυτοκράτορας;
Ο Μιχαήλ Η’, ο παλαιολόγος στέφτηκε αυτοκράτορας στην Αγία Σοφία από τον
Πατριάρχη Αρσένιο. Επίσης κατάφερε να ανακτήσει αρκετά από τα κατακτημένα
ελληνικά εδάφη. Μεγάλο μέρος τους όμως παρέμεινε στα χέρια των Φράγκων.
5. Ποιες ήταν οι συνέπειες των 57 χρόνων της κατάκτησης της Πόλης από τους
Λατίνους;
Οι κατακτητές – ηγεμόνες δεν κατανόησαν τα προβλήματα των Ελλήνων κατοίκων της.
Τα ταμεία του κράτους άδειασαν, τα κτίσματα ερειπώθηκαν και τα έργα τέχνης
λεηλατήθηκαν και μεταφέρθηκαν στη Δύση. Η χριστιανική πίστη κλονίστηκε και οι
Φράγκοι, που βεβήλωσαν τους ιερούς ναούς της Πόλης, έγιναν μισητοί και
ανεπιθύμητοι για όλους τους Βυζαντινούς.
6. Γιατί η ανάκτηση της Πόλης δεν έλυσε τα προβλήματα;
Η Κωνσταντινούπολη έμεινε χωρίς συμμάχους και οι εχθροί ήταν πολλοί. Στην
Ανατολή παραμόνευαν τα τουρκικά φύλα, στο Βορρά απειλούσαν οι Σέρβοι και οι
Βούλγαροι, στη δύση οι Φράγκοι και οι Βενετοί. Όλα φανέρωναν πως η αυτοκρατορία
οδηγούνταν προς την τελική πτώση.
eimet08

32. Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μεγάλη ακμή
1. Γιατί η Θεσσαλονίκη ήταν σπουδαίο οικονομικό και πνευματικό κέντρο
της αυτοκρατορίας;
Η θέση της στον κόλπο του Θερμαϊκού και στη εύφορη κοιλάδα του Αξιού
ποταμού την έκανε σταυροδρόμι των στεριανών και των θαλάσσιων
εμπορικών δρόμων και της έδωσε φήμη και πλούτη.
2. Σε ποιους κινδύνους την έβαζαν αυτά τα πλεονεκτήματα;
Την έκαναν στόχο πολλών κατακτητών, οι οποίοι έφτασαν αρκετές φορές
απειλητικοί κάτω από τα τείχη της. Το 904 οι Σαρακηνοί και το 1185 οι
Νορμανδοί την κατέλαβαν και τη λεηλάτησαν.
3. Τι κατάφερε να πετύχει η Θεσσαλονίκη παρά τις δυσκολίες;
Παρά τις δυσκολίες αυτές η Θεσσαλονίκη διατηρούσε τον πλούτο και την
εμπορική της κίνηση από τα πρώτα ως τα τελευταία βυζαντινά χρόνια.
4. Ποια ήταν η πνευματική της ανάπτυξη;
Όπως μαρτυρούν τα μνημεία παλαιάς βυζαντινής τέχνης και οι εκκλησίες που
ακόμα σώζονται, η πόλη είχε αξιόλογη πνευματική ανάπτυξη. Ξεχωριστή θέση
στα μνημεία είχε ο ναός του Αγίου Δημητρίου πολιούχου της πόλης.
5. Τι έγινε στη Θεσσαλονίκη στα χρόνια της παρακμής της αυτοκρατορίας
(13ος
– 14ος
αιώνας);
Η Θεσσαλονίκη, σε αντίθεση με άλλες πόλεις, διατήρησε και αύξησε την
πνευματική και την εμπορική της δραστηριότητα και γι’ αυτό της είχε δοθεί
το προνόμιο να είναι αυτοδιοικούμενη. Εδώ λειτουργούσαν κατώτερα και
μέσα σχολεία, αλλά και ανώτατες σχολές Μαθηματικών, Νομικής, Φιλοσοφίας
και Ρητορικής.
6. Τι ήταν το κίνημα των Ζηλωτών που αναπτύχθηκε στην πόλη;
Οι Ζηλωτές ήταν ένα είδος πολιτικού κόμματος, που υπερασπιζόταν τα
συμφέροντα των χαμηλών τάξεων, απέναντι στους πλούσιους, τους
υπερέχοντες και τους δυνατούς.
7. Τι έκαναν οι δυνατοί και πού οδήγησε η σύγκρουσή τους με τους
Ζηλωτές;
Οι δυνατοί είχαν στα χέρια τους το εμπόριο, τον πλούτο και τα προνόμια και
εκμεταλλεύονταν τους οικονομικά αδύναμους. Η αντιπαράθεσή τους μάλιστα,
στα μέσα του 14ου
αιώνα, οδήγησε σε αιματηρές συγκρούσεις και επανάσταση,
από την οποία νικητές βγήκαν οι Ζηλωτές.
8. Τι έκαναν οι Ζηλωτές αφού νίκησαν;
Απομάκρυναν με τη βία τους ευγενείς από την πόλη, λεηλάτησαν και
δήμευσαν τις περιουσίες τους και ανέλαβαν αυτοί τη διοίκησή της. Η
δημοκρατική κυβέρνησή τους όπως την ονόμασαν, διοίκησε τη Θεσσαλονίκη
για επτά χρόνια (1342 – 1349).
9. Τι έκαναν οι ευγενείς στο διάστημα αυτό;
Οι ευγενείς, με τη βοήθεια και του αυτοκράτορα της Πόλης, οργανώθηκαν
και κατάφεραν να ξαναπάρουν τη διοίκηση της πόλης από τους Ζηλωτές. Τα
γεγονότα αυτά έμειναν στην ιστορία της εποχής ως παράδειγμα αγώνα
απελευθέρωσης των αδυνάτων από τους δυνατούς.
eimet08

28. ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΙ ΜΕΓΑΛΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
Το κράτος αντιμετωπίζει προβλήματα:
 Οι τελευταίοι Μακεδόνες αυτοκράτορες έκανα λάθος ενέργειες
και οδήγησαν το κράτος σε παρακμή.
 Πήραν το μέρος των αξιωματούχων και των δυνατών και
δημιούργησαν νέα νομοθετικά έργα.
Τα νέα νομοθετικά μέτρα:
 Κατάργησαν το νόμο του «Αλληλέγγυου» και άλλες διατάξεις,
που προστάτευαν τους μικρούς καλλιεργητές από τους δυνατούς.
 Σταμάτησαν να δίνουν κλήρο γης στους Ακρίτες των συνόρων
και επέτρεψαν και σ’ αυτούς που είχαν από πριν να τον πουλούν
στους δυνατούς.
 Έβαλαν ξένους μισθοφόρους στη θέση των βυζαντινών
στρατιωτών, γιατί πίστευαν ότι κόστιζαν λιγότερα χρήματα στο
κράτος.
Τα προβλήματα που δημιούργησαν τα νέα νομοθετικά μέτρα:
 Οι αγρότες έμειναν ξανά απροστάτευτοι στα χέρια των δυνατών.
 Αποξενώθηκαν από Κωνσταντινούπολη και ένιωθαν τους
κατοίκους της εχθρούς.

 Οι κάτοικοι των ακριτικών περιοχών δεν μπορούσαν να πάνε
στο στρατό ως ακρίτες.
 Τα κτήματά τους φορολογήθηκαν και κινδύνευαν να τα χάσουν ή
να γίνουν δούλοι στους δυνατούς.
 Πολλοί εξαγόραζαν τη στρατιωτική τους θητεία και πήγαιναν
στις πόλεις.
Τα οικονομικά του κράτους:
 Τα κρατικά έσοδα είχαν περιοριστεί και τα έξοδα
πολλαπλασιάζονταν.
 Τα έξοδα για τη συντήρηση του εμπορικού και πολεμικού
ναυτικού ήταν πολλά, γι’ αυτό τα καράβια και το πολεμικό ναυτικό
εγκαταλείφτηκαν.
 Η ασφάλεια του Βυζαντίου και η μεταφορά των προϊόντων
ανατέθηκε με συνθήκη στους Βένετους, στους οποίους δόθηκαν
πολλά εμπορικά προνόμια.
 Οι ταπεινωτικές συνθήκες με τις οποίες παραχωρήθηκαν τα
προνόμια στους ξένους οδήγησαν το κράτος σε εξάρτηση από τις
ναυτικές πόλεις της Ιταλίας.
Σκάρπα Ηλέκτρα

03/03/11
29. ΝΕΟΙ ΕΧΘΡΟΙ ΕΜΦΑΝΙΖΟΝΤΑΙ ΚΑΙ
ΑΠΟΣΠΟΥΝ ΕΔΑΦΗ ΑΠΟ ΤΗΝ
ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
Οι Σελτζούκοι Τούρκοι:
 Ασιατικής καταγωγής, μουσουλμάνοι,
υπηρετούσαν ως μισθοφόροι κοντά στους Άραβες.
 Με αρχηγό τους τον Αλπ-Αρσλάν πέρασαν από
τα αφύλακτα βυζαντινά σύνορα και κατέκτησαν όλες
τις ανατολικές επαρχίες.. Στόχος τους ήταν η
Κωνσταντινούπολη.
Η μάχη στο Ματζικέρτ:
 Ο αυτοκράτορας Ρωμανός Δ’ ο Διογένης, παρά
τις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετώπιζε το
κράτος, οργάνωσε ένα αξιόμαχο στρατό, οδηγώντας
τον ο ίδιος, εναντίον των Σελτζούκων.
 Στη μάχη του Ματζικέρτ ο στρατός του
Ρωμανού έπαθε μεγάλη καταστροφή και ο ίδιος
πιάστηκε αιχμάλωτος.

 Οι Σελτζούκοι Τούρκοι ανεμπόδιστοι κατέλαβαν
τη Μικρά Ασία και έκλεισαν τους δρόμους των
Βυζαντινών για την Ανατολή.
Οι Νορμανδοί:
 Ο αυτοκράτορας Αλέξιος Α’ ο Κομνηνός
προσπάθησε να οργανώσει το κράτος και να
αντιμετωπίσει τους Σελτζούκους Τούρκους.
 Την ίδια εποχή εμφανίστηκαν οι Νορμανδοί οι
οποίοι κατάγονταν από τη Σκανδιναβία και τη
Βόρεια Ευρώπη και είχαν ιδιαίτερες ναυτικές
ικανότητες.
 Εκμεταλλεύτηκαν τα προβλήματα των
Βυζαντινών με τους Σελτζούκους Τούρκους και
πέρασαν στα Βαλκάνια, κατέλαβαν το Δυρράχιο,
έφτασαν στη Θεσσαλονίκη και στην
Κωνσταντινούπολη. Ενώ το υπόλοιπο ναυτικό τους
λεηλάτησε τα παράλια της Πελοποννήσου.

03/03/11
Η βοήθεια των Βενετών:
 Ο αυτοκράτορας Αλέξιος Α’ ζήτησε βοήθεια από
τους Βενετούς, δίνοντάς τους ως αντάλλαγμα
εμπορικά προνόμια στη Μεσόγειο και στα βυζαντινά
λιμάνια.
 Στην Κωνσταντινούπολη, τους επέτρεψε να
εγκατασταθούν έξω από τα τείχη και να
δημιουργήσουν τη δική τους εμπορική συνοικία,
χωρίς να πληρώνουν φόρους.
 Οι Βενετοί συμφώνησαν και μαζί με τους
Βυζαντινούς νίκησαν στη θάλασσα τους
Νορμανδούς και τους απομάκρυναν από τα
Βαλκάνια.

17/03/11
30Α. Η ΤΕΤΑΡΤΗ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΑ ΚΑΙ Η
ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΑΠΟ
ΤΟΥΣ ΦΡΑΓΚΟΥΣ
Οι Σελτζούκοι τούρκοι καταλαμβάνουν τα
Ιεροσόλυμα:
 Ανάμεσα στις περιοχές που κατέλαβαν οι
Σελτζούκοι ήταν και τα Ιεροσόλυμα.
 Οι χριστιανοί προσκυνητές δε μπορούσαν πλέον
να επισκέπτονται τους αγίους τόπους χωρίς
κίνδυνο.
Η βοήθεια από τη Δύση:
 Οι Βυζαντινοί δε μπορούσαν μόνοι τους να
δώσουν λύση στο πρόβλημα.
 Ο αυτοκράτορας Αλέξιος Α’ ο Κομνηνός ζήτησε
βοήθεια από τον Πάπα της Ρώμης και από τους
χριστιανούς της Δύσης.

 Ο Πάπας δέχτηκε να ελευθερώσει τους αγίους
τόπους γιατί θα είχε την ευκαιρία να παρεμβαίνει
στα πράγματα της ανατολικής εκκλησίας.
Οι σταυροφορίες:
 Οι χριστιανοί άρχοντες της Ιταλίας και των
άλλων κρατών της Δύσης αντί να στείλουν βοήθεια
στους βυζαντινούς οργάνωσαν μόνοι τους τέσσερις
εκστρατείες που τις ονόμασαν σταυροφορίες.
 Σκοπός τους ήταν να νικήσουν τους
Σελτζούκους και να κρατήσουν δικά τους όσα μέρη
μπορούν να ελευθερώσουν.
Η τέταρτη σταυροφορία:
 Στην τέταρτη σταυροφορία οι σταυροφόροι
συγκεντρώθηκαν στη Βενετία με σκοπό να
περάσουν με πλοία στην Αίγυπτο και να φτάσουν
έπειτα στα Ιεροσόλυμα.

17/03/11
 Λίγο πριν φύγουν παρουσιάστηκε στους
Βενετούς ο διωγμένος από το θρόνο του Βυζαντίου
αυτοκράτορας Αλέξιος Άγγελος και ζήτησε τη
βοήθειά τους για να ξαναπάρει πίσω το θρόνο με
αντάλλαγμα χρήματα και δώρα.
 Οι Βενετοί δέχτηκαν και αντί να κατευθυνθούν
στην Αίγυπτο πήγαν στην Κωνσταντινούπολη και
προσπάθησαν να την καταλάβουν.
 Από την άλωση χάθηκαν πολλές ανθρώπινες
ζωές, λεηλατήθηκαν και καταστράφηκαν πολλά
μνημεία και εκκλησίες.
 Το πιο άσχημο έγκλημά τους ήταν η λεηλασία της
Αγίας Σοφίας από τα ιερά της σκεύη.

28/03/11
30Β. ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ
Η αυτοκρατορία της Νίκαιας:
 Ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Θεόδωρος Λάσκαρης και ο Πατριάρχης μόλις έγινε η Άλωση
της Κωνσταντινούπολης έφυγαν γα τη Νίκαια της Μικράς Ασίας.
 Η αυτοκρατορία της Νίκαιας έκανε σύμβολό της το δικέφαλο αετό.
 Ο Λάσκαρης και οι διάδοχοί του οι Παλαιολόγοι κατάφεραν να διατηρήσουν την
αυτοκρατορία για 57 χρόνια και από εκεί να ελευθερώσουν την Πόλη.
Η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας:
 Ιδρυτές της ήταν οι Κομνηνοί.
 Πρωτεύουσά της ήταν η Τραπεζούντα του Εύξεινου Πόντου.
 Η θέση και η απόστασή της από τα άλλα ελληνικά κράτη δεν τη βοήθησε να συνεργαστεί μαζί
τους.
 Σ’ αυτή την αυτοκρατορία έχει τις ρίζες του ο ποντιακός ελληνισμός και γι’ αυτή μιλούν
ακόμη οι παραδόσεις, οι χοροί, τα τραγούδια των Ποντίων.
Το δεσποτάτο της Ηπείρου:
 Το ίδρυσε στην Ήπειρο ο δεσπότης (= ηγεμόνας) Μιχαήλ Α’ Άγγελος με πρωτεύουσά του την
Άρτα.
 Με τον καιρό απλώθηκε το δεσποτάτο σε όλη τη δυτική Ελλάδα και Μακεδονία.
 Η πιο σημαντική στιγμή της ιστορίας του ήταν η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης.
Το δεσποτάτο του Μιστρά:
 Το ίδρυσαν οι παλαιολόγοι σε μια οχυρωμένη θέση κοντά στη Σπάρτη.
 Σιγά-σιγά εξαπλώθηκε κι έφτασε ως τον Ισθμό της Κορίνθου.
 Το δεσποτάτο γνώρισε μεγάλη ακμή στα γράμματα και τις τέχνες.
 Εδώ στέφθηκε ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου Κωνσταντίνος Παλαιολόγος.

31/03/11
31. Η ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΜΙΧΑΗΛ Η’, ΤΟΝ
ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟ
Η ανάκτηση της Πόλης:
 Ο Μιχαήλ Η’, ο Παλαιολόγος που ήταν αυτοκράτορας της Νίκαιας είχε
δώσει εντολή δικοί του άνθρωποι να παρακολουθούν την
Κωνσταντινούπολη για να μπορέσουν να την πάρουν πίσω από τους
Φράγκους χωρίς πόλεμο.
 Συνεργάστηκε με τους Γενουάτες για να ξαναπάρει την Πόλη και τους
υποσχέθηκε ως αντάλλαγμα εμπορικά προνόμια στα βυζαντινά λιμάνια.
 Τελικά ο Μιχαήλ Η’, ο Παλαιολόγος κατέλαβε την Κωνσταντινούπολη και
αρκετά μέρη της Ελλάδας και στέφθηκε αυτοκράτορας στην Αγία σοφία από
τον Πατριάρχη Αρσένιο.
Τα προβλήματα που δημιούργησαν οι Φράγκοι:
 Οι Φράγκοι δεν κατάλαβαν τα προβλήματα των Ελλήνων κατοίκων της
αυτοκρατορίας.
 Άδειασαν τα ταμεία του κράτους, κατέστρεψαν τα κτίσματα, λεηλάτησαν
τα έργα τέχνης, βεβήλωσαν τους ιερούς ναούς.
Τα προβλήματα μετά την ανάκτηση της αυτοκρατορίας:
Η Κωνσταντινούπολη δεν είχε σύμμαχους, αντίθετα είχε πολλούς εχθρούς:
στην Ανατολή τους Τούρκους, στη Δύση τους Φράγκους και τους Βένετους,
στο Βορρά τους Σέρβους και τους Βούλγαρους. Σκάρπα Ηλέκτρα

05/04/11
32. Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΜΕΓΑΛΗ ΑΚΜΗ
Η Θεσσαλονίκη, σημαντική πόλη της αυτοκρατορίας:
 Η Θεσσαλονίκη ήταν μεγάλο οικονομικό και πνευματικό κέντρο της
αυτοκρατορίας.
 Ήταν σταυροδρόμι των εμπορικών δρόμων της στεριάς και της θάλασσας
γι’ αυτό είχε φήμη και πλούτη. Η θέση της όμως την έκανε στόχο πολλών
κατακτητών.
 Είχε αξιόλογη πνευματική ανάπτυξη όπως αποδεικνύουν τα μνημεία και οι
εκκλησίες της (Άγιος Δημήτριος) που σώζονται.
 Ο Άγιος Δημήτριος είναι πολιούχος και προστάτης της πόλης.
 Στα χρόνια παρακμής της αυτοκρατορίας η Θεσσαλονίκη διατήρησε και
αύξησε την πνευματική και εμπορική δραστηριότητά της γι’ αυτό και της
δόθηκε το προνόμιο να είναι αυτοδιοικούμενη.
Το κίνημα των Ζηλωτών:
 Οι πλούσιοι της Θεσσαλονίκης είχαν στα χέρια τους το εμπόριο, τον
πλούτο και τα προνόμια και εκμεταλλεύονταν τους φτωχούς.
 Οι Ζηλωτές ήταν ένα είδος πολιτικού κόμματος που υπερασπίζονταν τα
συμφέροντα των χαμηλών τάξεων απέναντι στους πλούσιους.
 Στα μέσα του 14ου αιώνα, οι Ζηλωτές συγκρούστηκαν με τους πλούσιους.
Απομάκρυναν με τη βία τους ευγενείς από την πόλη, δήμευσαν τις περιουσίες
τους κι ανέλαβαν αυτοί τη διοίκηση. Η «δημοκρατική κυβέρνηση» διοίκησε τη
Θεσσαλονίκη για επτά χρόνια. Στο τέλος, οι ευγενείς ενώθηκαν και με τη
βοήθεια του αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης ξαναπήραν τη διοίκηση της
πόλης από τους Ζηλωτές.

Κεφάλαιο 28ο
To Κράτος αντιμετωπίζει
μεγάλα εσωτερικά προβλήματαμεγάλα εσωτερικά προβλήματα.
Η παρουσίαση διαμορφώθηκε από τον Πέτρο ΣαμούχοΗ παρουσίαση διαμορφώθηκε από τον Πέτρο Σαμούχο.
Δημιουργός: Πέτρος Σαμούχος http://samouchos.weebly.com/

Τα τελευταία χρόνια της Μακεδονικής
Δ ί β ζ ό άΔυναστείας το βυζαντινό κράτος
κυβέρνησαν αυτοκράτορες, που με
λαθ έ α άτις λαθεμένες αποφάσεις τους
οδήγησαν την αυτοκρατορία σε
παρακμήπαρακμή.

ΟΟι αυτοκράτορες αυτοί
πήραν το μέρος των
ύ ξ ύπλούσιων αξιωματούχων
και των αρχόντων, οι
ί δ ύοποίοι δυσανασχετούσαν
για τα μέτρα των
ύπροηγούμενων
αυτοκρατόρων.

Κ ά όΚ ά όΚατάργησαν το νόμοΚατάργησαν το νόμο
του «του «ΑλληλέγγυουΑλληλέγγυου»»η γγη γγ
και άλλες διατάξειςκαι άλλες διατάξεις
που προστάτευανπου προστάτευανπου προστάτευανπου προστάτευαν
τους φτωχούςτους φτωχούςς φ ςς φ ς
γεωργούς από τουςγεωργούς από τους
δυνατούςδυνατούςδυνατούς.δυνατούς.

Σταμάτησαν ναΣταμάτησαν να
δίνουν κτήματαδίνουν κτήματα
στους Ακρίτες καιστους Ακρίτες καιστους Ακρίτες καιστους Ακρίτες και
επέτρεπαν σε όσουςεπέτρεπαν σε όσους
ήδ ίήδ ίήδη είχαν να ταήδη είχαν να τα
πουλούν.πουλούν.πουλούν.πουλούν.

Έβαλαν ξένουςΈβαλαν ξένους
μισθοφόρους στη θέσημισθοφόρους στη θέσημισθοφόρους στη θέσημισθοφόρους στη θέση
των βυζαντινώντων βυζαντινών
στρατιωτών, θεωρώνταςστρατιωτών, θεωρώντας
ότι στοίχιζαν λιγότεραότι στοίχιζαν λιγότεραότι στοίχιζαν λιγότεραότι στοίχιζαν λιγότερα
χρήματα στο κράτος.χρήματα στο κράτος.

Οι αγροτικοί πληθυσμοίΟι αγροτικοί πληθυσμοίΟ αγροτ κο πληθυσμοΟ αγροτ κο πληθυσμο
έμειναν απροστάτευτοιέμειναν απροστάτευτοι
τα χέ α των δυνατώντα χέ α των δυνατώνστα χέρια των δυνατώνστα χέρια των δυνατών
και τωνκαι των
φοροεισπρακτόρων.φοροεισπρακτόρων.

Οι κάτοικοι τωνΟι κάτοικοι τωνΟι κάτοικοι τωνΟι κάτοικοι των
ακριτικών περιοχώνακριτικών περιοχών
δεν μπορούσαν πλέονδεν μπορούσαν πλέον
να καταταγούν στονα καταταγούν στονα καταταγούν στονα καταταγούν στο
στρατό ως Ακρίτες.στρατό ως Ακρίτες.

Τα κτήματά τους, πουΤα κτήματά τους, πουήμ ς,ήμ ς,
ως τότε ήτανως τότε ήταν
αφορολόγητααφορολόγητααφορολόγητα,αφορολόγητα,
φορολογήθηκαν καιφορολογήθηκαν και
πολλοί κινδύνευαν ναπολλοί κινδύνευαν να
γίνουν δουλοπάροικοιγίνουν δουλοπάροικοιγίνουν δουλοπάροικοιγίνουν δουλοπάροικοι
των δυνατών για τατων δυνατών για τα
χρέη τους.χρέη τους.

Γι’ αυτό πολλοί ταΓι’ αυτό πολλοί τα
πουλούσαν, εξαγόραζανπουλούσαν, εξαγόραζαν
τη στρατιωτική τουςτη στρατιωτική τουςτη στρατιωτική τουςτη στρατιωτική τους
θητεία και έφευγαν γιαθητεία και έφευγαν για
όότις πόλεις τηςτις πόλεις της
αυτοκρατορίας.αυτοκρατορίας.αυτοκρατορίας.αυτοκρατορίας.

Τα κρατικά έσοδαΤα κρατικά έσοδα
ί ίί ίείχαν περιοριστεί καιείχαν περιοριστεί και
τα έξοδα αυξάνονταν.τα έξοδα αυξάνονταν.ξ ξξ ξ

Οι δαπάνες για τηΟι δαπάνες για τη
συντήρηση τουσυντήρηση τουσυντήρηση τουσυντήρηση του
εμπορικού και πολεμικούεμπορικού και πολεμικούμ ρ μμ ρ μ
στόλου κρίθηκανστόλου κρίθηκαν
μεγάλες και γι’ αυτό τομεγάλες και γι’ αυτό τομεγάλες και γι αυτό τομεγάλες και γι αυτό το
ναυτικό παραμελήθηκε.ναυτικό παραμελήθηκε.

Η ασφάλεια τουΗ ασφάλεια του
Βυζαντίου και ηΒυζαντίου και ηΒυζαντίου και ηΒυζαντίου και η
διακίνηση τωνδιακίνηση των
ϊό έθϊό έθπροϊόντων ανατέθηκεπροϊόντων ανατέθηκε
στουςστους ΒενετούςΒενετούς, στους, στουςστουςστους τούςτούς, στους, στους
οποίους δόθηκαν πολλάοποίους δόθηκαν πολλά
εμπορικά προνόμιαεμπορικά προνόμιαεμπορικά προνόμιαεμπορικά προνόμια..

Ο έ έΟ έ έΟι ενέργειες αυτέςΟι ενέργειες αυτές
αντί να βελτιώσουν τααντί να βελτιώσουν τααντί να βελτιώσουν τααντί να βελτιώσουν τα
έσοδα του κράτους ταέσοδα του κράτους τα
ί όί όμείωσαν περισσότερο.μείωσαν περισσότερο.

ΟιΟι ταπεινωτικές συνθήκεςταπεινωτικές συνθήκεςΟιΟι ταπεινωτικές συνθήκεςταπεινωτικές συνθήκες
παραχώρησης προνομίωνπαραχώρησης προνομίων
σε ξένουςσε ξένους οδήγησαν τοοδήγησαν το
Βυζάντιο σεΒυζάντιο σε εξάρτηση απόεξάρτηση απόΒυζάντιο σεΒυζάντιο σε εξάρτηση απόεξάρτηση από
τις ναυτικές πόλεις τηςτις ναυτικές πόλεις της
Ι λίΙ λί δ ίδ ίΙταλίαςΙταλίας καικαι σε αδυναμία νασε αδυναμία να
αντιμετωπίσει τους νέουςαντιμετωπίσει τους νέουςμ ς ςμ ς ς
εχθρούς τουεχθρούς του..

Κεφάλαιο 29ο
Νέοι εχθροί εμφανίζονται και
αποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορίααποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορία.
Η παρουσίαση διαμορφώθηκε από τον Πέτρο ΣαμούχοΗ παρουσίαση διαμορφώθηκε από τον Πέτρο Σαμούχο.

Στα μέσα του 11ου τιςμ ς
ανατολικές επαρχίες
της αυτοκρατορίας
ύαπειλούσαν οι
Σελτζούκοι Τούρκοι.

Οι Σελτζούκοι Τούρκοι
ήταν λαός ασιατικήςήταν λαός ασιατικής
καταγωγής και πολλοί
από αυτούςαπό αυτούς
υπηρετούσαν ως
μισθοφόροι τωνμ φ ρ
Αράβων.

Ιστορία Ε΄ - Επανάληψη 6ης ενότητας: ΄΄Το Βυζάντιο παρακμάζει και υποκύπτει σε κατακτητές΄΄, κεφ. 28-32΄΄

Ιστορία Ε΄ - Επανάληψη 6ης ενότητας: ΄΄Το Βυζάντιο παρακμάζει και υποκύπτει σε κατακτητές΄΄, κεφ. 28-32΄΄

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Ιστορία Ε΄ - Επανάληψη 6ης ενότητας: ΄΄Το Βυζάντιο παρακμάζει και υποκύπτει σε κατακτητές΄΄, κεφ. 28-32΄΄

Similar to Ιστορία Ε΄ - Επανάληψη 6ης ενότητας: ΄΄Το Βυζάντιο παρακμάζει και υποκύπτει σε κατακτητές΄΄, κεφ. 28-32΄΄ (20)

More from Χρήστος Χαρμπής

More from Χρήστος Χαρμπής (9)

Recently uploaded

Recently uploaded (14)

Ιστορία Ε΄ - Επανάληψη 6ης ενότητας: ΄΄Το Βυζάντιο παρακμάζει και υποκύπτει σε κατακτητές΄΄, κεφ. 28-32΄΄