1. 1. DOKTRINAT E EKONOMIS Ë APLIKATIVE Merkantilizmi • Elementet e para të
ekonomisë aplikative i hasim te merkantilistët, përkatësisht në sferën e ekonomisë . • Intervenimi
i shtetit në ekonomi, në forma të ndryshme në fazën e hershme dhe të vonshme .
2. • Spanja : është e ndaluar repësisht eksportimi i metaleve të çmueshme. (kërcnim me vdekje) .
• Italia : Antonio Serra i pari në mënyrë të drejt e përdori termin bilanci i tregtisë së jashtme, ku
angazhohej për një bilanc pozitiv të tregtis së jashtme . • Franca : Antoin Monkretien në veprën e
tij “Traktati i ekonomisë politike i pari në historinë e mendimit ekonomik përdori termin “
ekonomia politike “ .
3. Merkantilizmi i zhvilluar në Francë paraqitet në kohën e Luigjit XIV dhe ministrit të tij-
Kolbert Colbert (1661-1683), ky tip i merkatilizmit në literaturën ekonomike njihet me emrin
Kolbertizëm . Gjermania . ( shek. XVII-XVIII ) kameralizmi Anglia . ( XVI-XVII ) Tomas Mani
• paraqitjen e parë moderne të ekonomisë aplikative .
4. FIZIOKRATIZMI ( Françios Quesnay 1694-1774 ) , formuan një tip të doktrinës të mendimit
ekonomike që quhej Fiziokratizëm . • Koncepti i fiziokratëve bazohet në liri ekonomike, ku
rregullimi i suskeshëm shoqëror dhe ekonomik duhet të jetë në pajtim me ligjet natyrore . •
Fiziokratë formuan parimin ekonomik të liberalizimit “laissez-fair” ku rregullimi pozitiv
shoqëror duhet të jetë në pajtim me ligjet natyrore .
5. • Fiziokratët kërkimet e tyre i përqendruan në sferën e prodhimit dhe atë vetëm në bujqësi e jo
në ekonominë e përgjithshme, (karakter njësektoral) . • Quensnay në veprën e tij “ Parimet e
pushtetit ekonomik “ bën ndarjen së shoqërisë në klasa . 1. Klasa prodhuese . 2. Klasa e
pronarëve . 3. Klasa sterile . • Idet e fiziokratëve patën ndikim në paraqitjen e mendimeve të reja
në teorin ekonomike .
6. Doktrina Liberale • Përfaqësuesit kryesorë të kësaj doktrine janë : Adam Smith dhe David
Ricardo . • Në veprën The Theory of Moral Sentiments (1759) zhvilloi një teori të motivimit që
synonte të pajtonte egoizmin njerzorë me një vend shoqëor të parregullt . • Vepra më e njohur e
Smithit The Wealth of Natons (1776) përbën përpjekjen e parë sistematike për të shpejguar
veprimtarinë ekonomike me termat e tregut .

2. 7. DOKTRINA PROTEKSIONISTE • Dimensioni kohor dhe hapësinor është i pranishëm gjatë
zhvillimit ekonomik, në ekonominë vendore dhe atë ndërkombëtar, që rezulton në paraqitjen e
proteksionizmit . • Proteksionizmi paraqitet në fillim të shekullit XIX, si mjet i përshtatshëm
kundër monopolit industrial anglez . • Këto ide i hasim në SHBA, Gjermani, Francë e vende tjera
të Evropës . • Idet e protkesionizmit në Gjermani i përpunoi List ( Friderich List 1789-1846 ) .
8. Intervencionizmi • Elementi kryesor i sfidës së Keynsit ndaj ekonomisë politike klasike, i
shtjelluar në veprën “ Teoria e përgjithshme e punësimit, interesit dhe e parasë 1936 ka qenë
lidhja e sakt e idesë së një rendi ekonomik të ndryshëm, të mbështetur në një treg rregullues . •
Sipas këndëveshtrimit të Keynsit, ekonomitë kapitaliste janë rrokullisë në krizën e thellë gjatë
viteve 1930 sepse, duke qënë se papunësia shkonte gjithnjë në rritje, forcat e tregut vendosën
shkurtime pagash, gjë që më pas zvogloi kërkesën për mallra dhe shërbime .
9. • Kur papunësia rritet, qeveria duhet ta rifryejë ekonomin duke rritur shpenzimet publike apo
duke ulur taksat . • Kejnesianizmi për disa ishte çelsi i bumit të gjatë të viteve 1950-60, periudha
më e qëndrueshme e rritjes ekonomike që bota kish njohë ndonjëherë .
10. • Keynsi në analizat e veta markoekonomike niset nga dy madhësi kryesore : 1. Të ardhurat
kombëtare . 2. Akumulimi . • Kejnsi, është për forcimin e rolit të shtetit në ekonomi . • Kejnsi,
hedh poshtë mendimin se kursimi eshte gjithmonë pozitiv në aspektin ekonomik . • Sipas
Kejnsit, konsumi dhe kursimi janë madhësi komplementare në mes vete .
11. • Politika fiskale dhe investive në teorin kejnsiane zë vend të konsiderueshëm si instrument i
poltikës aplikative ekonomike . • Parimi i multiplikatorit (në kuptim matematikor paraqet numrin
i cili paraqet raportin në mes investimeve fillestare dhe të ardhurave kombëtare . • Teoria e
përgjitshme e Kejnsit ka vërtetuar se intervenimi shtetëror është e vetmja forcë e cila mund të
ketë sukses në luftë kundër krizës dhe recesionit nxitjes së zhvillimit ekonomik dhe punësimit . •
Shteti duhet të intervenojë me forcën ekonomike, politikën fiskale dhe tatimeve . • Kejnsi në
vend të “ dorës së padukshme ” rekomandon “ dorën publike ” .
12. • Besueshmëria e kejnsianizmit u njollos nga dalja e “stagflacionit ” të viteve 1970 (rritje e
një kohshme e papunësisë së inflacionit ), rrethanë të cilën teoritë e Keynsit se kishin parashikuar
dhe s’mund ta shpejgonin .

3. 13. DOKTRINA SOCIALISTE • Tradicionalisht socialstët kanë kërkuar të ndërtojnë një
alternativë ndaj kapitalizmit të tregut . • Ajo që kanë të përbashkët modelet socialiste është
besimi se mekanizmi i tregut mund zëvendësuar nga palnifikimi ekonomik • Marksi nuk
parashtroi një skicë për organizimin ekonomik të shoqërisë së ardhshme socialist duke e kufizuar
vetveten në vend të kësaj tek një numër parimesh të përgjithshme .
14. • Planifikimi nuk përshtatet ndërlikushmërisë së një ekonomie moderne të industrializuar . •
Vendos opinionin e elitave mbi masën e popullit, në vend që t’i përgjigjet kërkesës së
konsumatorëve . • Nuk arrin të shpërblejë apo të nxisë sipërmarrjen dhe ka prirje të shkojë drejt
vendqëndrimit burokratik .
15. Pasqyrojnë Rolin e shtetit në ekonomi Mendimet- Doktrinat ekonomike që Doktrinat
Liberale përfaqësues : Adam Smith (723-1790) David Ricardo (1772- 1823 Mendimi
Ekonomik i viteve 60- Ta Doktrina Monetariste Përfaqësues : Milton Fridman, nga Universiteti i
Çikagos Mendimi ekonomik i viteve 70-ta Doktrina Neoklasike Doktrina intervencioniste
përfaqësues : Xhon Mejnard Kejnz (1883- 1964) Teoria Neokenjziane e viteve 60-ta Franko
Modigliani, Nga Universiteti MIT Jams Tobini, Universiteti Yale
16. Mendimi i viteve 80-ta Vrehet ndikimi i teorisë Neoklasike Gjenerate viteve 70-ta Robert
Salow dhe Paul Samuleson nga Univerziteti MIT-së Keneth Arrow, Universiteti Standford
Gjenerate e viteve 80-ta Përkrahës të teorisë konjziane : Xhon Keneth Gallbrajt dhe Tobolt