2.
(1723-1790)
“Puna, burimi i pasurisë kombëtare”
Our supervisor Punoi
Dr. Arlinda HOTI Ylber HALILAJ
&
Rexhina PALI
3.
Ai ka botuar një tërësi librash ku ndër më të spikaturit janë “Teoria e ndjenjave
morale” (“The Theory of Moral Sentiments”) e cila i përket vitit 1759 dhe
“Pasuria e Kombeve” ( Wealth of Nation”) vepër kjo e cila i përket vitit 1776, etj.
Vepra “Pasuria e Kombeve” ndahet në pesë libra:
Libri i parë: Shkaqe që përmirësojnë aftësinë prodhuese të punës dhe rregulli
sipas të cilit prodhimi i saj shpërndahet natyrshëm midis klasave të ndryshme
shoqërore.
Libri i dytë: Natyra, grumbullimi dhe përdorimi i kapitalit.
Libri i tretë: Zhvillimi i ndryshëm drejt pasurisë në kombe të ndryshme;
Libri i katërt: Sistemet e ekonomisë politike.
Libri i pestë: Të ardhurat e sovranit apo të republikës.
Në veprën “Pasuria e Kombeve” Smith shqyrton rrjedhojat e lirisë ekonomike
dhe ndërton paradigmën e tregut të lirë si një sistem vetërregullues, “një dorë e
padukshme” që sjell mirëqenien publike përmes zhvillimit të interesit vetjak. Ky
jo vetëm që është libri i parë i studimit të ekonomisë ndarazi nga politika, por
është një libër ndikimi dhe rëndësia e të cilit nuk është hedhur poshtë as edhe sot.
Pasuria e Kombeve është Bibla e liberalizmit ekonomik.
4. Adam Smith besonte se në një ekonomi “laissez-faire”
impulsi i interesave vetjake punon në drejtim të
mirëqenies publike.
Smith besonte në “dorën e padukshme”, sipas së cilës
tregu funksionon sipas një mekanizmi të padukshëm të
vetë-përcaktuar, në të cilin kërkesa dhe oferta arrijnë në
një ekuilibër harmonik. Sipas Smithit, shteti nuk ka
nevojë të vendosë një ekuilibër të tillë, pasi njerëzit nuk
blejnë më shumë sesa kërkojnë dhe ofruesit nuk ofrojnë
më shumë sesa mund të shesin. Kjo marrëveshje në
heshtje pa nevojën e ndërhyrjes së shtetit, i referohet
“dorës së padukshme” të Adam Smithit.
Po ashtu Smith ka qenë profesor ekonomie në Oxford.
5. Adam Smith ndoqi studimet e tij në Universitetin e Glosgow-t dhe më pas në
Universitetin e Oxfordit, një eksperiencë të cilën ai do ta kujtonte në veprën
“Pasuria e Kombeve” me një fyerje të rëndë drejtuar “profesorëve publikë”, ose
më mirë ata profesorë rroga e të cilëve ishte e pavarur nga ora e mësimit dhe nga
entuziazmi i studentëve të tyre. Sipas Smith këta profesorë punon pak dhe do të
ishte më mirë nëse profesorët do të paguheshin në përpjestim me studentët që
tërhiqnin (ashtu si ndodhi më vonë me të, kur u caktua profesor në Universitetin e
Glasgow-it.)
Në këtë periudhë ai publikoi edhe veprën “Teoria e Njenjave Morale”, në të cilën
shprehu edhe interesin e tij për ekonominë.
Një tipar i dukshëm i “Pasurisë së Kombeve” është toni i kozmopolit.
idetë, vrojtimet dhe informacionet e Smithit të cilat i kalojnë kufijtë e Skocisë
dhe Anglisë.
Smith punoi për rreth 10 vjet mbi këtë vepër, e cila më vonë u botua në vitin
1766. Vepra kushtonte 1 stërlinë e 16 shilinga, ekuivalente me 50 apo 60 dollarë
të sotëm. Ende nuk dihet numri i kopjeve të shtypura.
“Pasuria e Kombeve” përbën një traktat gjigand i shkruar nëpërmjet një proze të
admirueshme. Së bashku me Biblën dhe Kapitalin e Marksit përbën një prej tre
veprave të cilat lexohen nga ata të ashtuquajturit persona “me kulturë”.
6.
7. Gjithashtu argumenti i Smithit në favor të këmbimit të lirë shkon deri në
një sulm të drejtpërdrejtë kundër konceptimit merkantilist të arit. Që në
fjalët e para të “Pasurisë së Kombeve” gjendet pohimi se as argjendi dhe
as ari nuk japin masën e pasurisë së një kombi.
Kanunet e tij në fushën e taksimit, më të drejtë të konsideruara të
famshme, përcaktojnë që taksat duhet të jenë të qarta, të thjeshta dhe
ekonomike në grumbullimin e tyre. Ai favorizon kryesisht një takse
proporcionale mbi të ardhurat.
Fraza e fundit:
Besoj se nuk është e mundur të ilustrohet këtu i gjithë mendimi i Adam
Smithit.Të tentosh të bësh do të thoshte të perifrazojë librin e tij të madh
dhe në të njëjtën kohë të errësojë, siç bën dashuria e tij për detajet,
bërthamën qendrore, madje vitale të mendimit smithian. Është kjo
bërthamë që këto faqe kanë dashur të Identifikojnë…
