1. 2013/03
Увс аймгийн нийгэм
эдийн засгийн байдлын
танилцуулга
Бизнес регистрийн сангийн 2012 оны мэдээлэл
Дундаж цалингийн түүвэр судалгааны
2012 оны 4 дүгээр улирлын дүн
Өрхийн судалгааны 2012 оны 4­р улирлын
танилцуулга
Ажиллах хүчний судалгааны 2012 оны 4­р улирлын
Танилцуулга
Улсын дундажтай харьцуулсан үзүүлэлтүүд
Статистикийн хэлтэс
Улаангом хот

2. Аймгийн нийгэм эдийн засгийн байдлын танилцуулга 2013 / 03
АГУУЛГА
Аргачлалын тайлбар 3
I. Нийгмийн үзүүлэлт
1.1 Хүн ам 4
1.2 Нийгмийн даатгал, халамж,нөхөн олговор 4
1.3 Хөдөлмөр 5
1.4 Эрүүл мэнд 8
1.5 Соёл 12
1.6 Гэмт хэрэг,шүүх 14
II. Макро эдийн засгийн үзүүлэлт
2.1 Хэрэглээний бараа үйлчилгээний үнэ 15
2.2 Мөнгө зээл 19
2.3 Орон нутгийн төсвийн орлого 21
2.4 Орон нутгийн төсвийн зарлага 22
2.5 Орон нутгийн төсвийн өглөг,авлага 23
2.6 Гадаад худалдаа 24
III. Эдийн засгийн салбарын үзүүлэлт
3.1 Аж үйлдвэр 24
3.2 Барилга 29
3.3 Хөдөө аж ахуй
3.3.1 Төллөлт төл бойжилт 29
3.3.2 Том малын зүй бусын хорогдол 30
3.3.2 Хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүний дундаж үнэ 31
3.4 Тээвэр холбоо 32
3.5 Цаг уурын байдал 33
3.6 Аюулт үзэгдэл,ослын мэдээ 33
Хүснэгтэн мэдээллүүд
Аймгийн үндсэн үзүүлэлт 34­36
Улсын дундажтай харьцуулсан үзүүлэлт 37
Нийгмийн даатгал, нөхөн олговор 38­40
Бүртгэлтэй ажилгүйчүүдийн тоо 40
Ажлын шинэ байрны мэдээ 41­46
Эрүүл мэнд 46­49
Гэмт хэрэг , шүүх 50­52
Хэрэглээний үнийн индекс 53
Зээл хадгаламж 54­58
Төсвийн орлого, зарлага, өглөг 60­62
Экспорт, импорт 63
Аж үйлдвэр 64­67
ХАА 68­74
Цаг уур 75
Бизнес регистрийн сангийн 2012 оны мэдээлэл 75­78
Дундаж цалингийн түүвэр судалгааны 2012 оны 4­р улирлын дүн 79­80
Өрхийн судалгааны 2012 оны 4­р улирлын танилцуулга 81­86
Ажиллах хүчний судалгааны 2012 оны 4­р улирлын танилцуулга 86­91
Хэрэглэгчдэд зориулсан лавлагаа 92
2

3. Аймгийн нийгэм эдийн засгийн байдлын танилцуулга 2013 / 03
Аргачлалын тайлбар:
ОРОН НУТГИЙН ТӨСӨВ
Төсвийн орлого зарлагын тооцоог Олон улсын Валютын сангийн стандарт ангиллаар 1995 оны 10­р
сараас эхлэн гаргаж байна. Төсвийн орлогын мэдээг аймгийн Татварын хэлтэс, төсвийн зарлага,
санхүүжилтийн мэдээг СТС­ийн хэлтсээс гаргадаг.
Төсвийн орлогын мэдээг хэрэглэгчдэд илүү тодорхой болгох зорилгоор аймгийн нийт төсвийн орлого,
үүнээс улсын төвлөрсөн төсөвт төвлөрүүлэх орлогын төлөвлөгөөний биелэлт, орон нутгийн төсвийн
орлого, үүнээс улсын төсөвт /аймгийн/ төвлөрүүлэх орлогын төлөвлөгөөний биелэлт гэж салгаж
харууллаа. Төсвийн зарлагыг эдийн засгийн салбарын ангиллаар гаргаж, улсын төсвийн байгууллагууд,
орон нутгийн төсвийн байгууллагууд гэж тус тусдаа гарсныг нэгтгэж орууллаа.
ҮНЭ
Аймгийн төвийн хүнсний зах дээр борлогдож байгаа хөдөө аж ахуйн гаралтай хүнсний бүтээгдхүүн,
ноос, ноолуур, арьс шир зэрэг зарим бүтээгдхүүний зах зээлийн дундаж үнийг харуулав.
Хэрэглээний үнийн индекс гэдэг нь өрх орлогоороо өөрсдийн хэрэгцээнд худалдан авсан,үйлчлүүлсэн
хамгийн чухал, эн тэргүүний нийтлэг хэрэгцээтэй бараа, үйлчилгээний үнийн өөрчлөлтийг тэдгээрийн
хэрэглээний зардалд эзлэх хувиар жигнэсэн дундаж юм.
2012 оноос эхлэн хэрэглээний сагсны нэр төрлийг шинэчилж 213 нэр төрөл болгож 2010 оны 12­р
сарын үнээр суурилан ХҮИ­ийг тооцож байна.
АЖ ҮЙЛДВЭР
Аж ахуйн нэгжүүдийг эдийн засгийн үйл ажиллагаагаар нь ангилахдаа НҮБ­ын эдийн засгийн үйл
ажиллагааны Олон улсын стандарт ангиллыг мөрдөж байна.
Аж үйлдвэрийн борлуулсан бүтээгдхүүн нь аж ахуйн нэгж, байгууллагын тайлангийн хугацаанд буюу
гадагш гүйцэтгэсэн ажил, үйлчилгээний хэмжээ юм.
Аж үйлдвэрийн нийт бүтээгдхүүний өсөлтийг гол нэр төрлийн бүтээгдхүүнийг 2005 оны зэрэгцүүлэх
үнээр үнэлж тодорхойлсон болно.
Гол нэр төрлийн бүтээгдхүүний үйлдвэрлэл нь тухайн бүтээгдхүүний үйлдвэрлэлийн биет хэмжээг
харуулна.
ХӨДӨЛМӨР
Ажилгүйчүүдийн тоонд олон улсын стандарт ангиллын дагуу Монгол улсын хуулиар зөвшөөрөгдсөн
хөдөлмөрлөх насны, нөдөлмөр эрхлэх чадвартай, цалин хөлстэй ажил болон хувиараа хөдөлмөр
эрхэлдэггүй, тухайн үед ажиллахад бэлэн, цалин хөлстэй ажил идэвхтэй эрж, хайж байгаа хөдөлмөр
эрхлэлтийн албанд бүртгүүлсэн хүмүүс орно.
ЭРҮҮЛ МЭНД
Нялхсын нас баралт ( 1 хүртэл насны 1000 хүүхдэд ногдох) –ыг тухайн үед 1 хүртэлх насны нас барсан
хүүхдийн тоог амьд төрсөн хүүхдийн тоонд харьцуулж тодорхойлдог.
ГЭМТ ХЭРЭГ
18 ба түүнээс дээш насны 10000 хүнд ногдох бүртгэгдсэн гэмт хэргийн тоог гаргахдаа нийт бүртгэгдсэн
гэмт хэргийн тоог жилийн дундаж 18 ба түүнээс дээш насны хүн амд харьцуулан тооцно
ХАА­н САЛБАР
Аймгийн ИТХ­ын 2002 оны ээлжит 8­р хуралдаанаар баталсан бүсүүд:
Баруун бүс : Завхан, Наранбулаг, Өлгий, Өмнөговь, Тариалан, Ховд
Хойт бүс : Бөхмөрөн, Давст, Сагил, Түргэн
Зүүн бүс: Зүүнговь, Малчин, Тэс, Хяргас
Өмнөт бүс:Баруунтуруун, Зүүнхангай, Өндөрхангай, Цагаанхайрхан
Төвийн бүс : Улаангом хот
ТЭМДЭГЛЭГЭЭНИЙ ТАЙЛБАР :
1. Саруудыг ром тоогоор тэмдэглэв. ( I, II, III , IV, V..... г.м )
I­XII жилийн эхний тухайн сарыг оруулсан өсөн нэмэгдэх дүнг харуулав.
2. Дараахь тэмдэглэлүүдийг ашиглав :
... мэдээлэл байхгүй
0.0 маш бага тоо
­ гүйцэтгэл байхгүй
Д ­ дахин
3. Орон дэвшүүлэлтээс хамаарч зарим үзүүлэлтийн нийлбэр нь дүнтэйгээ, бүтцийг хувиар
илэрхийлэхэд 100 хувиас бага зэрэг зөрөх тохиолдол байж болно.
3

4. Аймгийн нийгэм эдийн засгийн байдлын танилцуулга 2013 / 03
I. НИЙГМИЙН ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮД
1.1 ХҮН АМ
Энэ оны эхний 3 сарын байдлаар 518 эхээс 521 хүүхэд амьд төрсөн нь өнгөрсөн оны мөн
үеийнхээс төрсөн хүүхдийн тоо 46 – ээр буюу 9.7 хувиар илүү байна.
Гэрийн төрөлт 3 гарсан нь өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 2 ­ оор цөөн байна.
617
495 521
475
440
134 151 121
102 111
2009 I­III 2010 I­III 2011 I­III 2012 I­III 2013 I­III
Төрөлт Нас баралт
Хүн амын төрөлт 521 байгаа нь өмнөх 4 жилийн дунджаас 9.7 хувиар өссөн үзүүлэлттэй байна.
Хүн амын нас баралт 111 гарч 1000 хүнд ноогдох 1.5 ноогдох нь болсон нь өнгөрсөн оны мөн
үеэс 8.3 хувиар буюу 1000 хүнд ноогдох нь 0.1 промилээр бага байна.
6.2
7.0 5.5
6.0 4.5 4.4 4.7
5.0
4.0
3.0
2.0
1.0
0.0
2009 I­III 2010 I­III 2011 I­III 2012 I­III 2013 I­III
1000 хүн амд ноогдох ердийн цэвэр өсөлт
Эхний 3 сард 1000 хүн амд ноогдох цэвэр өсөлт 5.5 байгаа нь өнгөрсөн оны мөн үеэс 0.8
промилээр, өмнөх 4 жилийн дунджаас 0.6 промилээр тус тус өссөн үзүүлэлттэй байна
1.2 НИЙГМИЙН ДААТГАЛ, ХАЛАМЖ, НӨХӨН ОЛГОВОР
НДС­д шимтгэлээр 2519.7 сая төгрөг оруулахаас 2514.1 сая төгрөг оруулж төлөвлөгөөг
99.8 хувиар биелүүлж, 0.2 хувиар буюу 5.6 сая төгрөгөөр тасалсан байна. 2012 оны эхний 3
сартай харьцуулахад НДШ­ийн орлого 640.3 сая төгрөгөөр буюу 34.2 хувиар өссөн байна.
Сангуудаар авч үзвэл орлогын төлөвлөгөөг тэтгэмжийн даатгалын сангийн орлого 0.2
хувиар, тэтгэврийн даатгалын сангийн орлого 1.6 хувиар тус тус тасарч, ЭМ –ийн даатгалын
сангийн орлого 0.6 хувиар, ҮОМШӨ даатгалын орлого 0.7 хувиар, ажилгүйдлийн даатгалын
сангийн орлого 34.3 хувиар тус тус өссөн байна.
НДС­ийн шимтгэлийн орлогын төлөвлөгөөг Наранбулаг, Өмнөговь, Хяргас, Улаангом
сумууд 3.7–10.6 хувиар тасалж, бусад сумууд 0.3 – 15.3 хувиар давуулан биелүүлсэн байна.
Сангуудаар авч үзвэл өнгөрсөн оны мөн үеэс тэтгэврийн даатгалын орлого 26.5 хувиар,
ЭМД­н сангийн орлого 49.9 хувиар, тэтгэмжийн даатгалын сангийн орлого 103.5 хувиар,
ҮОМШӨ­н сангийн орлого 47.9 хувиар тус тус өссөн бөгөөд ажилгүйдлийн даатгалын сангийн
орлого 23.2 хувиар буурсан байна.
4.8 тэрбум төгрөг тэтгэвэрт, 551.3 сая төгрөг ЭМД­ын санхүүжилтэнд зориулан зарцуулж
тэтгэвэр тэтгэмжийг бүрэн олгосон байна.
4

5. Аймгийн нийгэм эдийн засгийн байдлын танилцуулга 2013 / 03
НДС 122.6 сая төгрөгийн авлагатай байгаа бөгөөд өнгөрсөн оноос 42.9 сая төгрөгөөр
буюу 53.8 хувиар өссөн байна.
Тэтгэмжийн даатгалын сангаас 211.7 сая төгрөг, ҮОМШӨ­ний даатгалын сангаас 28.1
сая төгрөг, ажилгүйдлийн даатгалын сангаас 92.3 сая төгрөг, нийтдээ даатгалын сангуудаас 5.7
тэрбум төгрөг зарцуулсан бөгөөд өнгөрсөн оноос 2372.7 сая төгрөгөөр буюу 70.9 хувиар өссөн
байна.
Нийгмийн даатгалын сангуудын зарцуулалт, бїтцээр, 2013 оны
3‐р сар
ЇОМШЄ, 0.5
Ажилгїйдэл, 1.6
ЭМД, 9.6
Тэтгэмж, 3.7
Тэтгэвэр , 84.5
Нийгмийн халамжийн сангаас 2013 оны 3­р сард 20.0 мянган хүнд 2.5 тэрбум төгрөг
зарцуулснаас халамжийн тэтгэвэрт 2187 хүнд 688.5 сая төгрөг, нөхцөлт мөнгөн тэтгэмжинд
1433 хүнд 118.4 сая төгрөг, нийгмийн халамжийн дэмжлэг туслалцаа шаардлагатай иргэнд
үзүүлэх хөнгөлөлт 126.0 сая, ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэнд үзүүлэх тусламжинд
182.3 сая, улсын төсвөөс олгосон тэтгэмж, тусламжинд / жирэмсэн, хөхүүл хүүхэдтэй эхчүүд,
алдар цолтой ахмадууд, алдарт эхийн одонгийн / 1415.7 сая төгрөгийг тус тус зарцуулсан
байна.
Асрамжийн газар нийт 21 хүн асруулж байгаа бөгөөд 17 эмэгтэй, 3 хүүхэд байна.
Асрамжийн үйл ажиллагаанд нийт 61.5 сая төгрөгийг зарцуулсан байна.
1 хүнд 384.6 мянган төгрөгийн нөхөн олговор олгогдсон байна. Өнгөрсөн оны мөн үеэс нөхөн
олговорын мөнгө 1.3 мянган төгрөгөөр буюу 0.3 хувиар буурсан байна.
1.3 ХӨДӨЛМӨР
Аймгийн хөдөлмөр эрхлэлтийн албанд бүртгүүлсэн ажил идэвхитэй хайж байгаа ажилгүй
хүний тоо 1168 болж, өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 88.1 хувиар буюу 547 хүнээр өссөн байна.
Аймгийн хэмжээнд 646 эмэгтэй ажил идэвхитэй эрж байгаа нь ажилгүйчүүдийн 55.3 хувийг эзэлж
байна.
Оны эхний 3 сарын байдлаар бүртгүүлсэн, ажил идэвхитэй эрж байгаа ажилгүйчүүдийн
тоо өмнөх 4 жилийн дунджаас 19.3 хувиар буюу 279 ажилгүйчүүдээр буурсан байна.
Бүртгэлтэй ажилгүйчүүдийн тоо, сүүлийн 5 жилээр
2223
2500
1758
2000
1500 1185 1168
1000 621
500
0
2009 ­ 3 2010 ­ 3 2011 ­ 3 2012 ­ 3 2013 ­ 3
сар сар сар сар сар
5

6. Аймгийн нийгэм эдийн засгийн байдлын танилцуулга 2013 / 03
Бүртгэлтэй ажилгүйчүүдийг насны бүлгээр авч үзвэл 15.4 хувь нь 15­24 насны, 31,6 хувь
нь 25­34 насны, 30.7 хувь нь 35­44 насны, 22.3 хувь нь 45­59 насны ажилгүйчүүд байна.
Ажилгүйчүүдийн 21.8 хувь нь дээд, 10.7 хувь нь тусгай дунд болон мэргэжлийн анхан шатны
60.9 хувь нь бүрэн ба бүрэн бус дунд боловсролтой, 6.6 хувь нь бага болон боловсролгүй
хүмүүс эзэлж байна.
16 дээш насны арван мянган хүнд 246 ажилгүйчүүд ноогдож байгаа нь өнгөрсөн оны мөн
үеэс 90.9 хувиар өссөн байна.
Хөдөлмөрийн албаны ажлын шинэ байрны 2013 оны 3­р сарын мэдээгээр 447 ажлын
байр эдийн засгийн үйл ажиллагааны салбар, ажил, мэргэжлийн ангилал, байгууллагын өмчийн
болон хариуцлагын хэлбэрээр зарлагдсан байна.
Ажлын шинэ байр, салбараар
Зочид
ХАА, ойн аж буудал, байр, сууц
Үйлчилгээний Боловсруулах болон нийтийн
ахуй, загас
бусад үйл барилт, ан агнуур, үйлдвэрлэл хоолны үйлчилгээ
ажиллагаа 8.5 % 2.2 %
4.3%
4.3 %
Урлаг, үзвэр, тогло
ом наадам Мэдээлэл, холбоо
2.2% 1.3 %
Боловсрол
Санхүүгийн болон
6 .3%
даатгалын үйл
ажиллагаа
6.9%
Төрийн удирдлага Удирдлагын
ба батлан болон дэмжлэг
хамгаалах үйл үзүүлэх үйл
ажиллагаа, албан ажиллагаа
журмын нийгмийн 4.9%
хамгаалал
41.4%
Ажлын шинэ байрыг эдийн засгийн ангиллаар авч үзэхэд 8.5 хувийг боловсруулах
үйлдвэрлэл, 15.4 хувийг барилга, 41.4 хувийг төрийн удирдлага ба батлан хамгаалах үйл
ажиллагаа, албан журмын нийгмийн хамгаалалын салбар, 6.3 хувийг боловсролын салбар, 6.9
хувийг санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагааны салбар эзэлж байна.
Ажлын шинэ байр, ажил мэргэжлийн ангилалаар
Энгийн ажил
Суурин мэргэжил
төхөөрөмж, маш 17.9%
ин механизмын Менежер
7.8%
операторч, угсраг
ч
0.4%
Үйлдвэрлэл, бари
лга, гар
урлал, холбогдох
ажил
үйлчилгээний
17.9%
Мэргэжилтэн
42.1%
ХАА, ой, загас
агнуурын Техникч болон
ажилтан туслах /дэд
Худалдаа, үйлчил Контор, үйлчилгэ мэргэжилтэн
0.7%
гээний ажилтан эний ажилтан 3.8%
6.9% 2.5%
6

7. Аймгийн нийгэм эдийн засгийн байдлын танилцуулга 2013 / 03
Хөдөлмөрийн албаар дамжин сул чөлөөтэй байгаа ажлын байранд 232 хүн ажилд
зуучлагдан орсон байна. Ажилд зуучлагдан орсон хүмүүсийн 43.5 хувь нь эмэгтэйчүүд байна.
Сул чөлөөтэй ажлын байранд ажилд орсон хүн, салбар, бүтцээр
ХАА, ойн аж ахуй, загас
Үйлчилгээний бусад
барилт, ан агнуур, Боловсруулах
үйл ажиллагаа
8.1% үйлдвэрлэл
12.3%
4.2%
Боловсрол
11.2%
Барилга
13.8%
Төрийн удирдлага ба
Бөөний болон
батлан хамгаалах үйл
жижиглэн
ажиллагаа, албан
худалдаа, машин, мото
журмын нийгмийн
циклийн засвар
хамгаалал
Удирдлагын болон Санхүүгийн болон үйлчилгээ
8.9%
дэмжлэг үзүүлэх үйл даатгалын үйл 0.8%
ажиллагаа ажиллагаа
8.9% 11.6%
Хөдөлмөрийн албаар дамжин шинэ ажлын байранд 113 хүн ажилд орсон байна. Ажилд
орсон хүмүүсийн 63.7 хувь нь эмэгтэйчүүд байна.
Ажлын шинэ байранд ажилд орсон хүмүүс, ажил
мэргэжлийн ангилалаар
Суурин
төхөөрөмж, маш
ин механизмын Энгийн ажил
операторч, угсраг мэргэжил
ч 15.0% Менежер
0.9% 8.0%
Үйлдвэрлэл, бар
илга, гар
урлал, холбогдох
ажил
үйлчилгээний
4.4%
Худалдаа, үйлчи Мэргэжилтэн
Контор, үйлчилгэ
лгээний ажилтан 59.3%
эний ажилтан
8.0%
4.4%
Шинэ ажлын байранд орсон хүмүүсийн 8.0 хувь нь менежер, 59.3 мэргэжилтэн, 4.4 хувь
нь контор, үйлчилгээний ажилтан, 8.0 хувь нь худалдаа, үйлчилгээний ажилтан, 4.4 хувь нь
үйлдвэрлэл, барилга, гар урлал, холбогдох ажил үйлчилгээний, 0.9 суурин төхөөрөмж, машин
механизмын операторч, угсрагч, 15.0 хувь нь энгийн ажил мэргэжилд ажилд орсон байна.
7

8. Аймгийн нийгэм эдийн засгийн байдлын танилцуулга 2013 / 03
1.4 ЭРҮҮЛ МЭНД
Аймгийн хэмжээнд оны эхний 3 сард нэг хүртэлхи насандаа 10 хүүхэд эндэж, өмнөх оны
мөн үеийн түвшинд байгаа бол 1 – 5 хүртэлхи насны хүүхдийн эндэгдэл 1 гарч, өмнөх оны мөн
үеийнхээс 2 хүүхдээр цөөн байна. Жирэмслэлт болон төрөлтийн улмаас эхийн эндэгдэл
гараагүй байна.
Цх 400.0
Хя 200.0
Зг 200.0
Тэ 133.3
Та 83.3
Бт 76.9
Аймгийн дундаж 21.1
Уг 8.0
Нб 0.0
Да 0.0
Тү 0.0
Сө 0.0
Ма 0.0
Бм 0.0
Зх 0.0 5 хүртэлх насны
За 0.0 хүүхдийн эндэгдлийн
Өг 0.0 түвшин 2013 ­ 1­3 сар
Хо 0.0
Өх 0.0
Өл 0.0
0.0 200.0 400.0 600.0
5 хүртэлх насны хүүхдийн эндэглийн түвшин Цагаанхайрхан 400, Хяргас 200, Зүүнговь 200,
Тэс 133.3, Тариалан 83.3, Баруунтуруун 76.9 байгаа нь аймгийн дунджаас 55.8 – 378.9
промилээр өндөр, Улаангом сум аймгийн дунджаас 13.1 промилээр бага, бусад сумдад
гараагүй байна.
80
70.7
70
60
50.5
50
40 30.8
25.9 25 27.3 27.4
30 21.1 19.2 21.1
20
10
0
2009 I‐III 2010 I‐III 2011 I‐III 2012 I‐III 2013 I‐III
Нялхсын эндэгдэл 1000 амьд төрөлтөнд
5 хүртэлх насны хүүхдийн эндэгдэл 1000 амьд төрөлтөнд
0­1 хүртэлх насны хүүхдийн эндэгдэл 10 гарч нялхсын эндэгдлийн түвшин 19.2 байгаа нь
өнгөрсөн оны мөн үеийн түвшинд, 1000 амьд төрөлтөд ноогдох эндэгдэл өнгөрсөн оны мөн
үеийнхээс 1.9 промилээр буурсан байна. Өмнөх 4 жилийн дунджаас нялхсын эндэгдлийн
түвшин 11.4, 5 хүртэлх насны хүүхдийн эндэгдлийн түвшин 18 промилээр тус тус буурсан
байна.
8

9. Аймгийн нийгэм эдийн засгийн байдлын танилцуулга 2013 / 03
цх 400.0
хя 200.0
тэ 133.3
та 83.3
бт 76.9
Аймгийн дундаж 19.2
уг 8.0
да 0.0
ма 0.0
нб 0.0
бм 0.0
зх 0.0
за 0.0
өг 0.0 Нялхсын эндэгдлийн
хо 0.0 түвшин
өх 0.0 1000 амьд төрөлтөөр
са 0.0 2013 I­III
тү 0.0
өл 0.0
зг 0.0
Нялхсын эндэглийн түвшин Цагаанхайрхан, Хяргас, Тэс, Тариалан, Баруунтуруун сумдад
аймгийн дунджаас 57.7 – 380.8 промилээр өндөр, Улаангом суманд аймгийн дунджаас 11.2
промилээр бага бусад сумдад гараагүй байна.
Нийт нас баралтын 22.5 хувийг эмнэлэгийн нас баралт эзэлж өнгөрсөн оны мөн үеэс 1.1
пунктээр өссөн байна.
Осол гэмтлийн
улмаас 9 хүн нас 270
барж, өвчлөгчдийн 196
тоо 270 байна. Осол 196
182
гэмтлийн улмаас нас
барагчдын тоо өмнөх
3 жилийн дунджаас
34.1 хувиар буурч,
17 12 12 9
өвчлөгчдийн тоо 41.1
хувиар өссөн байна.
2010 I‐III 2011 I‐III 2012 I‐III 2013 I‐III
Осол гэмтлийн нас баралт Осол гэмтлийн өвчлөл
Хорт хавдраар өвчлөгчдийн тоо 36 болж, 30 хүн нас барсан байна.
Хорт хавдрын нас баралт Хорт хавдрын өвчлөл
40
40 39 38
32 32 36
30 27 30
20
10
0
2010 I­III
2011 I­III
2012 I­III
2013 I­III
Хорт хавдраар өвчлөгсдийн тоо өмнөх 3 жилийн дунджаас 12.5 хувиар өсч, нас барагсдын тоо
18.9 хувиар буурсан үзүүлэлттэй байна.
9

10. Аймгийн нийгэм эдийн засгийн байдлын танилцуулга 2013 / 03
Халдварт өвчнөөр өвчлөгчдийн тоо 130 болж өнгөрсөн оны мөн үеэс 38.4 хувиар буюу 81
гаралтаар буурсан байна. Эхний 3 сард гарсан халдварт өвчний тоо өмнөх 4 жилийн эхний 3
сард гарсан халдварт өвчний дунджаас 47.9 хувиар буурсан үзүүлэлттэй байна.
Халдварт өвчний гаралт
400
350 362
300
209 217 211
250
200 130
150
100
50
0
2009 I­III 2010 I­III 2011 I­III 2012 I­III 2013 I­III
Хүн амд зонхилон тохиолдох халдварт өвчнүүд 2013 оны
эхний 3 сар, нийт өвчинд эзлэх хувиар
50.0 46.1
45.0
38.8
40.0 36.5 36.2
35.0
30.0 27.5
Гепатит
25.0 22.1 21.5
БЗХӨ
20.0
Салхинцэцэг
15.0 19.4
14.4
10.0 13.1
12.0
5.0 10.0
0.0
2010 I‐III 2011 I‐III 2012 I‐III 2013 I‐III
Хүн амд зонхилон тохиолдох халдварт өвчнийг хувиар авч үзвэл гепатит өвчин өмнөх оны мөн
үед нийт халдварт өвчний 36.5 хувийг эзэлж байсан бол энэ оны 2 сарын байдлаар 15 хувиар
буурч, харин БЗХӨ 8.7 хувиар өсч, салхинцэцэг 6.3 хувиар буурсан байна.
Нийт халдварт өвчин 10000 хүн амд, сумдаар /2013 I­III
10000 хүн тутмаас 17.6 нь халдварт сар/
өвчнөөр өвчилж байгаа бөгөөд хя 0.0
Давст /84.6/, Зүүнговь /34.4/, зх 0.0
за 0.0
Улаангом /25.9/, Түргэн /24.8/, бм 0.0
Цагаанхайрхан /20.5/, Ховд /18.2/ бт 4.0
өг 4.6
сумдад аймгийн дунджаас 0.6 – 67 өх 6.3
продецимилиэр дээгүүр, Тэс /15.6/, та 8.0
ма 8.2
Өлгий /14.2/, Наранбулаг /11.3/, са 9.2
Сагил /9.2/, Малчин /8.2/, Тариалан нб 11.3
/8/, Өндөрхангай /6.3/, Өмнөговь өл 14.2
тэ 15.6
/4.6/, Баруунтуруун /4/ сумдад Аймгийн дундаж 17.6
аймгийн дунджаас 2 – 13.6 хо 18.2
цх 20.5
продецимилиэр доогуур бусад тү 24.8
сумдад гараагүй байна. уг 25.9
зг 34.4
да 84.6
10

11. Аймгийн нийгэм эдийн засгийн байдлын танилцуулга 2013 / 03
Хүн амд зонхилон тохиолдох халдварт өвчнүүд
2013 1 ­ 3 сар
Халдварт өвчнөөр
Бусад Гепатит
өвчлөгсдийн 22 хувь нь 20% 22%
гепатит, 36 хувь нь БЗХӨ, 8
хувь нь сүрьегээр, 7 хувь нь Гахайн
хавдар
мөөгөнцөрөөр, 7 хувь нь 7%
гахайн хавдараар, 20 хувь
нь бусад халдварт өвчнөөр
өвчилжээ. Сүрьеэ
8%
БЗХӨ
36%
Мөөгөнцөр
7%
Хүн амд зонхилон тохиолдох халдварт
өвчнүүд 2012 1 ­ 3 сар
Бусад Гепатит
27% 37%
Гахайн
хавдар
0%
Сүрьеэ
6%
Мөөгөнцөр БЗХӨ
3% 27%
Өнгөрсөн оны мөн үеэс тэмбүү 10, гахайн хавдар 9, Мөөгөнцөр 3, цусан суулга 3 гаралтаар
нэмэгдэж, трихоминиаз 10, сүрьеэ 1, бруцеллёз 2, салхинцэцэг 24, хүйтэн 11, гепатит 49, хамуу
9, гаралтаар тус тус буурч, мэнэн өвчин өнгөрсөн оны мөн үеийн түвшинд буюу гараагүй байна.
10000 хүнд зонхилон тохиолдох халдварт өвчнүүд сүүлийн
5 жилийн эхний 3 сар
15 13.4
10.9 10.6 10.4
10
6.4 6.4
5.4
3.9 7.8
5
3.8
0
2009 I‐III 2010 I‐III 2011 I‐III 2012 I‐III 2013 I‐III
БЗХӨ Гепатит
11

12. Аймгийн нийгэм эдийн засгийн байдлын танилцуулга 2013 / 03
10000 хүнд зонхилон тохиолдох халдварт өвчнүүд сүүлийн
5 жилийн эхний 3 сар
3.0 2.5
2.5 1.9
2.0 1.6 1.5
1.3
1.5
1.0
0.5 0.1 0.0 0.1 0.0 0.0
0.0
2009 I‐III 2010 I‐III 2011 I‐III 2012 I‐III 2013 I‐III
Мэнэн Сүрьеэ
Амбулаториор 88.5 мянган хүнд үзлэг хийгдэж, 5.3 мянган хүн хэвтэн эмчлэгдсэн нь өнгөрсөн
оны мөн үеэс амбулаториор үйлчлүүлсэн хүнээс 6.0 мянган хүнээр их, хэвтэн эмчлүүлэгчид
өнгөрсөн оны мөн үеэс 30 хүнээр цөөн байна.
Хувийн хэвшлийн 12 эмнэлэгээр энэ оны эхний 3 сард нийт 2340 хүн үзлэг, эмчилгээ оношлогоо
хийлгэсэн нь өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 254 хүнээр цөөн байна. Мөн хувийн хэвшлийн эрүүл
мэндийн байгууллагын үйлчилгээний орлого 23.6 сая төгрөг байгаа нь өнгөрсөн оны мөн үеэс
5.6 сая төгрөгөөр буюу 19.2 хувиар буурсан байна.
1.5 Соёл
Аймгийн хөгжимт драмын театр нийт 12.4 мянган хүнд 50 тоглолтоор үйлчилж ажилласан нь
өнгөрсөн оны мөн үеэс тоглолтын тоо 21.9 хувиар буурч, үзэгчид нь 9.7 хувиар буурсан бол
орлого 72.1 хувиар өссөн байна.
Хөгжимт драмын театрын тоглолтын тоо өмнөх 3 жилийн дунджаас 2.0 хувиар буурч, үзэгчид
26.5 хувиар өссөн байна.
Тоглолт /тоо/ Үзэгчид /мян.хүн/
80 14.6 16.0
70 12.4 14.0
11.3
60 12.0
50 10.0
40 8.0
74
30 64 6.0
3.4 50.0
20 4.0
10 2.0
14
0 0.0
2010 I‐III 2011 I‐III 2012 I‐III 2013 I‐III
Орон нутгийг судлах музей 0.7 мянган хүнд үйлчилж 495.2 мянган төгрөгийн орлоготой
ажилласан нь өнгөрсөн оны мөн үеэс үзэгчид 46.2, орлого нь 23.5 хувиар тус тус буурсан байна.
Орон нутгийг судлах музейн орлого өмнөх 3 жилийн дунджаас 14.9 хувиар нэмэгдсэн бол
үзэгчдийн тоо 30 хувиар буурсан байна.
12

13. Аймгийн нийгэм эдийн засгийн байдлын танилцуулга 2013 / 03
Музейн үзэгчид /мян.хүн/ Орлого /мян.төг/
1.4 647.7 700.0
1.2 600.0
495.2
1 500.0
0.8 329.6 314.9 400.0
0.6 300.0
0.4 200.0
0.2 100.0
0.9 0.8 1.3 0.7
0 ‐
2010 I‐III 2011 I‐III 2012 I‐III 2013 I‐III
Төв номын сан 1.3 мянган байнгын уншигч, 7.1 мянган ирэгсдэд 9.5 мянган номоор үйлчилсэн
байна. Өмнөх оны мөн үеэс уншигчдын тоо 18.2 хувиар нэмэгдэж, уншуулсан ном өнгөрсөн
үеийн мөн үеийн түвшинд байна..
Уншигчид /мян.хүн/ Уншуулсан ном /мян.ш/
1.4 9.8 12
9.5 9.5
1.2 10
7.6
1
8
0.8
1.3 6
0.6 1.1
0.9 4
0.4
0.7
0.2 2
0 0
2010 I‐III 2011 I‐III 2012 I‐III 2013 I‐III
1.6 ГЭМТ ХЭРЭГ
Оны эхний 3 сард бүртгэгдсэн гэмт хэргийн тоо 58 болж өнгөрсөн оны мөн үеэс 20.5
хувиар буурч, өмнөх 4 жилийн дунджаас 30 гэмт хэргээр буюу 52.6 хувиар буурсан байна.
Бүртгэгдсэн гэмт хэргийн тоо
тоо
110
120
100 88 83 73
80 58
60
40
20
0
2009 I­III 2010 I­III 2011 I­III 2012 I­III 2013 I­III
13

14. Аймгийн нийгэм эдийн засгийн байдлын танилцуулга 2013 / 03
Гэмт хэргийн өнгөөр авч үзвэл өнгөрсөн оны мөн үеэс хүний амь эрүүл мэндийн эсрэг
гэмт хэрэг 68.8 хувиар өссөн бөгөөд, бусдын бие мах бодид гэмтэл учруулах хэрэг 56.3 хувиар
өслөө.
Өмчлөх эрхийн эсрэг гэмт хэрэг өнгөрсөн оны мөн үеэс 61.7 хувиар, үүнээс нийт хулгайн
гэмт хэрэг 61.4 хувиар, малын хулгайн хэрэг 75.8 хувиар тус тус буурсан байна.
Өмнөх оны эхний 3 сард гарч байгаагүй захиргааны журмын эсрэг гэмт хэрэг, дээрмийн
гэмт хэрэг, хүүхэд гэр бүл, нийгмийн ёс суртахууны эсрэг гэмт хэрэг 1­ 3 тохиолдол гарч,
нийгмийн аюулгүй байдлын эсрэг гэмт хэрэг 33.3 хувиар өссөн байна.
Оны эхний 3 сард 51 хүн гэмт хэрэгт холбогдон шалгагдсаны 5.9 хувь буюу 3 нь
эмэгтэйчүүд байна. Өнгөрсөн оны мөн үеэс гэмт хэрэгт холбогдсон хүмүүсийн тоо 22.7 хувиар
буурч, үүний дотор эмэгтэйчүүдийн тоо 40.0 хувь буурсан байна. Гэмт хэрэгт 18 хүртэл насны 4
хүүхэд холбогдсон нь өнгөрсөн оны мөн үеэс 33.3 хувиар илүү байна.
Гэмт хэргийн улмаас иргэд байгууллагад 64.1 сая төгрөгийн хохирол учраад байгаа нь
өнгөрсөн оны мөн үеэс 60.5 хувиар буурсан байна. Нийт иргэд байгууллагад учруулсан
хохирлын 50.7 хувийг нөхөн төлүүлсэн байна.
Гэмт хэргийн 41.4 хувь нь согтуугаар, 10.3 хувь нь бүлэглэж үйлдэгдсэн бөгөөд
өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад согтуугаар үйлдэгдсэн гэмт хэрэг 84.6 хувь өсч, бүлэглэж
үйлдэгдсэн гэмт хэрэг 68.4 хувиар буурсан байна.
Хүний амь бие, эрүүл мэндийн эсрэг гэмт хэрэг
Өмчлөх эрхийн эсрэг гэмт хэрэг
Тээврийн хэрэгслийн ХАБ, ашиглалтын журмын эсрэг
70 60
60
47
50 47
37
40
30 27
31
17 16
20
21
18
10 4 2
2 4
0
0
2009 I­III 2010 I­III 2011 I­III 2012 I­III 2013 I­III
Шүүхээр 14 гэмт хэрэгт 49 хүн ял шийтгүүлсэн нь таслуулсан гэмт хэргийн тоо өнгөрсөн оны
мөн үеэс 2.6 дахин , шийтгүүлсэн хүний тоо 20.4 хувиар өссөн байна. Шүүхээр таслуулсан гэмт
хэргийн тоо өмнөх 4 жилийн дунджаас 16.9 хувиар, ял шийтгүүлсэн хүний тоо 2.9 дахин буурсан
байна. Ял шийтгүүлсэн хүмүүсийн 57.1 хувь нь 17­35 насны залуучууд, 93.9 хувь нь эрэгтэйчүүд
байна. Улаангом суманд 0­16 насны 1 хүүхэд шүүхээр ял шийтгүүлсэн байна.
Шүүхээр таслуулсан гэмт хэрэг Ял шийтгүүлсэн хүний тоо
104
80
59
47 49
58
42 36
30
14
2009 I-III 2010 I-III 2011 I-III 2012 I-III 2013 I-III
14

15. Аймгийн нийгэм эдийн засгийн байдлын танилцуулга 2013 / 03
Шүүхээр таслуулсан гэмт хэргийн 36.7 хувь нь бусдын эд хөрөнгө хулгайлах заалтаар, 16.3
хувь нь эд зүйлийг хууль бусаар хил нэвтрүүлэх, 10.2 хувь нь хууль бусаар Монгол улсын
хилийг нэвтрэх, 10.2 хувь нь тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний аюулгүй байдлын журам зөрчих,
ойн тухай хууль зөрчих, бусдын бие мах бодод хөнгөн гэмтэл санаатай учруулах зүйл ангиар
шийдэгдсэн байна.
II. МАКРО ЭДИЙН ЗАСГИЙН ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮД :
2.1 Хэрэглээний үнийн индекс
Сар бүрийн 15­21 ний байдлаар хүн амын өргөн хэрэглээний 12 бүлэг, сагсны 213
нэрийн барааны үнийн өөрчлөлтийг судалж сарын инфляци тооцож байдаг. Энэ оны 3­р сарын
15­31 нд судлагдаж буй өргөн хэрэглээний бараа, үйлчилгээний үнэ тариф өнгөрсөн оны мөн
үеэс 9.2, оны эхнээс 1.0, суурь оноос 25.0 хувиар өсч, өмнөх сараас 0.9 хувиар буурсан байна.
ХЭРЭГЛЭЭНИЙ БАРАА, ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ҮНЭ,
ТАРИФЫН ИНДЕКС 3-р сарын 21 ний байдлаар
2013-03 2013-03 2013-03 2013-03
2010-12 2012-03 2012-12 2013-02 Өмнөх сараасаа
ЕРӨНХИЙ ИНДЕКС хүнсний бараа,
125.0 109.2 101.0 99.1
согтууруулах бус ундааны
01. ХҮНСНИЙ БАРАА, СОГТУУРУУЛАХ БУС УНДАА барааны бүлгийн үнэ тариф
130.7 107.6 102.8 99.5
02. СОГТУУРУУЛАХ УНДАА, ТАМХИ, 0.5, орон сууц, ус
МАНСУУРУУЛАХ БОДИС 158.0 155.5 100.0 100.0
цахилгааны бүлгийн үнэ
03. ХУВЦАС, БӨС БАРАА, ГУТАЛ
131.4 112.9 100.1 100.1 6.9, амралт чөлөөт цаг,
04. ОРОН СУУЦ, УС,ЦАХИЛГААН, ХИЙН БОЛОН
115.1 106.6 97.2 93.1
соёлын барааны
БУСАД ТҮЛШ
үйлчилгээний бүлгийн үнэ
05. ГЭР АХУЙН ТАВИЛГА, ГЭР АХУЙН БАРАА
130.4 111.5 100.9 100.9 1.3 хувиар буурч, хувцас
06. ЭМ ТАРИА, ЭМНЭЛГИЙН ҮЙЛЧИЛГЭЭ
124.5 111.7 103.9 100.0
бөс бараа, гутлын бүлгийн
үнэ 0.1, гэр ахуйн барааны
07. ТЭЭВЭР
117.5 103.4 102.0 100.2 бүлгийн үнэ 0.9, тээврийн
08. ХОЛБООНЫ ХЭРЭГСЭЛ, ШУУДАНГИЙН бүлгийн үнэ 0.2, бусад
ҮЙЛЧИЛГЭЭ 96.6 96.6 99.6 100.0 бараа үйлчилгээний
09. АМРАЛТ,ЧӨЛӨӨТ ЦАГ,СОЁЛЫН бүлгийн үнэ 1.0 хувиар өсч
БАРАА,ҮЙЛЧИЛГЭЭ 106.1 103.2 100.7 98.7
бусад бүлгийн үнэ
10. БОЛОВСРОЛЫН ҮЙЛЧИЛГЭЭ тогтвортой байлаа.
117.9 110.0 100.0 100.0
11. ЗОЧИД БУУДАЛ, НИЙТИЙН ХООЛ,
ДОТ.БАЙРНЫ ҮЙЛЧИЛГЭЭ 148.5 118.3 104.2 100.0
12. БУСАД БАРАА, ҮЙЛЧИЛГЭЭ
129.4 110.6 100.4 101.0
Аймгийн ХҮИ‐ийн 2013 оны 3‐р сарын
өөрчлөлт,бүлгээр,хувиар
бусад бараа үйлчилгээ 1.0
Гэр ахуйн тавилга, гэр ахуйн бараа 0.9
тээвэр 0.2
хувцас бөс бараа 0.1
‐0.5 хүнсний бараа, согтууруулах бус ундаа
‐0.9 Ерөнхий индекс
‐1.0 холбооны хэрэгсэл шуудангийн үйлчилгээ
‐1.3 амралт чөлөөт цаг,соёл
‐6.9 орон сууц,ус,цахилгаан,түлш
Өмнөх сараас 13 бүтээгдэхүүний үнэ 33­27300 төгрөгөөр өсч, 12 бүтээгдэхүүний үнэ 17­500
төгрөгөөр буурсан байна.
15

16. Аймгийн нийгэм эдийн засгийн байдлын танилцуулга 2013 / 03
Гол нэрийн барааны өсөлт,
бууралтын хувь
өмнөх
ӨОМҮГ-с
сараас
гурил дээд зэрэг 0.0 9.1
гурил, 1-р зэрэг 0.0 12.5 Өмнөх сараасаа үхрийн мах 8.3,
хонины мах 0.0 8.3 хиам 5.1, төмс 4.8, байцаа 36.4,
үхрийн мах 8.3 8.3 лууван 25.0, манжин 4.8 хувиар
адууны мах -10.0 -10.0 өсч, адууны мах 10.0, ямааны
ямааны мах -6.0 -6.0 мах 6.0, алим 5.5 хувиар буурсан
хиам 5.1 17.1 байна.
сүү -15.3 11.1 Өнгөрсөн оны мөн үеэс гурил 9.1­
тараг 0.0 13.0
12.5, хонь, үхрийн мах 8.3, хиам
ургамлын тос 0.0 0.0
алим -5.5 0.0
17.1, сүү 11.1, тараг 13.0,
мандарин 0.0 20.0 мандарин 20, лууван 25.0 хувиар
төмс 4.8 -8.3 өсч,адууны мах 10, ямааны мах
байцаа 36.4 -33.3 6.0, хүнсний ногоо 8.3 ­ 51.1
лууван 25.0 25.0 хувиар буурсан байна.
манжин 4.8 -51.1
Бензин,А-80, 1 литр 0.0 5.9
Бензин,А-92, 1 литр 0.0 4.0
Дизелийн түлш , 1
0.0 4.6
литр
Сүүлийн 5 жилийн 3 Сүүлийн 5 жилийн 3‐р сарыг оны эх болон өмнөх сартай
сарыг: ­ оны эхтэй харьцуулсан индекс
харьцуулсан индексээс
харахад 2010 оны 3 оны эхнээс өмнөх сартай
сард хамгийн өндөр 10.0
буюу 8.7 хувийн 8.7
өсөлттэй 4.2
­ өмнөх сартай 5.0
харьцуулсан индексээс 0.6 2.3 0.1
харахад хамгийн өндөр 0.1 1.0
0.0 1.0
өсөлт нь 2010.03 сард ‐0.9
2.3 хувь байна. 2009.03 2010.03 2011.03 2012.03 2013.03
‐5.0 ‐3.9
2013 он гарсаар 1 дүгээр 2013 оны саруудын инфляцийн
сард өргөн хэрэглээний түвшин
бараа, үйлчилгээний үнэ
тариф өмнөх сараасаа 1.6, 2.0
2­р сард 0.3 хувиар өсч, 3­ 1.6
р сард 0,9 хувиар буурсан 1.0
байна. 0.3
0.0
1 2 3 ‐0.9
4 5 6 7 8 9 10 11 12
‐1.0
‐2.0
16

17. Аймгийн нийгэм эдийн засгийн байдлын танилцуулга 2013 / 03
Өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулснаар барааны бүлгүүдээр үнийн өөрчлөлтийг
тооцож үзвэл :
Хүнсний бараа, ундаа усны бүлгийн
Хүнсний бараа, үнэ дүнгээрээ 7.6 хувь өссөн нь талх, гурил будааны
ундаа ус 7.6 % бүлгийн үнэ 8.8 %, мах махан бүтээгдэхүүний дэд
бүлгийн үнэ 6.4, сүү сүүн бүтээгдэхүүний дэд бүлгийн үнэ
8.5, жимс жимсгэний дэд бүлгийн үнэ 3.3, саахар,чихрийн
бүлгийн үнэ 9.2,хүнсний бусад бүтээгдэхүүний бүлгийн үнэ
12.5, согтууруулах бус ундааны дэд бүлгийн үнэ 21.5 хувь
өссөнтэй холбоотой байна.
Согтууруулах ундаа, Согтууруулах ундаа, тамхины бүлгийн үнэ
тамхи 55.5 % дүнгээрээ 55.5 % өссөн нь согтууруулах ундааны дэд
бүлгийн үнэ 45.4, тамхины дэд бүлгийн үнэ 68.9 хувь
өссөнтэй холбоотой байна. .
Хувцас, гутал, бөс барааны бүлгийн
Хувас гутал бөс үнэ дүнгээрээ 12.5 хувь өссөн нь
хөвөн бөс барааны бүлгийн үнэ 7.2,
бараа, гутал 12.9 % үүнээс бүх төрлийн хувцасны дэд бүлгийн
үнэ 13.7 % үүнээс жижиг эдлэл хэрэгслийн дэд
бүлгийн үнэ 0.7, гутлын дэд бүлгийн үнэ 13.7 хувь
өссөнтэй холбоотой байна.
Орон сууц, түлш цахилгааны бүлгийн
үнэ дүнгээрээ 6.6 хувь өссөн нь
Орон сууц , ус 6.6 % орон сууцны засвар үйлчилгээний дэд
бүлгийн үнэ 2.7, усан хангамж болон орон сууцны
үйлчилгээний бүлгийн үнэ 7.2, цахилгаан болон бусад
түлшний бүлгийн үнэ 12.7 хувь өссөнтэй холбоотой байна.
Гэр ахуйн бараа, тавилганы бүлгийн
үнэ дүнгээрээ 11.5 хувь өссөн нь гэрийн
Гэр ахуйн бараа, тавилганы бүлгийн үнэ 16.1 , цахилгаан барааны
тавилга 11.5 % бүлгийн үнэ 1.6 ,гэр ахуйн шилэн эдлэл, сав суулганы
барааны бүлгийн үнэ 10.1, оёмол, нэхмэл, эдлэлийн
үнэ 19.1, гэр ахуйн цэцэрлэгийн зориулалттай
хөдөлмөрийн багаж хэрэгслийн бүлгийн үнэ 3.0, гэр ахуйн
цэвэрлэгээний болон бусад жижиг барааны бүлгийн үнэ
15.6 хувь өссөнтэй холбоотой байна.
Эм тариа, эмнэлгийн үйлчилгээний бүлгийн үнэ 11.7 хувь
Эм тариа, эмнэлгийн өссөн нь эм тариа эмнэлгийн хэрэгслийн үнэ 14.0 хувиар
үйлчилгээ 11.7 % өссөнтэй холбоотой банйа.
Тээврийн бүлгийн үнэ дүнгээрээ 3.4 хувь өссөн нь
Тээвэр 3.4 % хувийн тээврийн хэрэгслийн худалдан авалтын дэд
бүлгийн үнэ 4.4,тээврийн хэрэгслийн засвар үйлчилгээний
үнэ 3.5,тээврийн үйлчилгээний үнийн дэд бүлгийн үнэ 1.9
хувь өссөнтэй холбоотой байна.
Холбооны үйлчилгээний үнэ тариф 3.4 хувь буурсан нь
Холбооны үйлчилгээ ­ холбоо шуудангийн үйлчилгээний үнэ тариф 3.4 хувиар
3.4 % буурсантай холбоотой байна.
Амралт чөлөөт цаг соёлын үйлчилгээний бүлгийн үнэ
Амралт чөлөөт цаг 3.2 % өссөн нь дуу дүрс, гэрэл зураг, мэдээлэл
соёлын үйлчилгээ 3.2 % боловсруулах тоног төхөөрөмжийн дэд бүлгийн үнэ 1.2,
ном,сонин,бичгийн хэрэгслийн дэд бүлгийн үнэ 6.5 хувь
өссөнтэй холбоотой байна.
Боловсролын Боловсролын үйлчилгээний бүлгийн үнэ дүнгээрээ
үйлчилгээ 10.0 % 10.0 % өссөн нь их дээд сургуулийн төлбөр 10.0
хувиар өссөнтэй холбоотой байна.
ЗБ нийтийн хоол, Зочид буудал, нийтийн хоол, дотуур
дотуур байрны байрны үйлчилгээний бүлгийн үнэ 18.3 %
үйлчилгээ 18.3 % өссөн нь нийтийн хоолны үйлчилгээний дэд бүлгийн
үнэ 10.0 хувь, зочид буудлын үнэ 81.8 хувь өссөнтэй
холбоотой байна.
Бусад бараа Бусад бараа үйлчилгээний бүлгийн үнэ дүнгээрээ
үйлчилгээ 10.6 % 10.6 % өссөн нь хувь хүний эд зүйл хэрэглэлийн
дэд бүлгийн үнэ 8.4 , хувь хүнд хандсан үйлчилгээ 28.5 хувь
өссөнтэй холбоотой байна.
17

18. Аймгийн нийгэм эдийн засгийн байдлын танилцуулга 2013 / 03
Өргөн хэрэглээний 11 бараа, бүтээгдхүүний үнийг 7 хоног бүрийн 3 дахь өдөр цуглуулж
өөрчлөлтийг судалж байна. 2013 оны 3­р сарын 31 ний байдлаар Улаангом хотын хүнсний зах,
дэлгүүрт худалдаалагдаж байгаа хүнсний гол нэрийн барааны үнийг дүнгээр нь өмнөх 2 дугаар
сарын дундаж үнэтэй харьцуулахад 0.8 хувь буурсан байна. Өмнөх сарын дундаж үнээс
хонины мах 8.6, үхрийн мах 5.8 хувиар өсч, ямааны мах 1.6, шингэн сүү 18.1 хувиар буурсан
байна.
Махны дундаж үнэ:
3­р сарын 1­3­р долоо хоногт махны үнэ хэвийн байснаа 4,5­р долоо хоногт өссөн байна.
Хонины мах, кг Үхрийн мах , кг
Ямааны ястай мах
8000 6500 6500 6500 7000 7200
6000 6800 7000
6500 6500 6500 5000
4000
2000 4700 4700 4700 5000
0
I долоо II долоо III долоо IV долоо V долоо
хоног хоног хоног хоног хоног
Гуравдугаар сард дунджаар 1 кг хонины мах 6660, үхрийн мах 6740, ямааны мах 4820, 1 л
шингэн сүү 1607 төгрөгийн үнэтэй байсан байна.
2012-3 р сарын дундаж үнэ, төг 2013-3 р сарын дундаж үнэ, төг
8000 6700 6700
7000 6000 6000
6000 5000 4820
5000
4000
3000
2000
1000
0
Үхрийн мах, кг Хонины мах, кг ямааны мах , кг
2012-3 р сарын дундаж үнэ, төг 2013-3 р сарын дундаж үнэ, төг
2500
1903 1980 1903 1990
2000
1633 1730
1500
1000
500
0
Бензин, А80, 1 Бензин, А92, 1 Дизелийн түлш, 1
литр литр литр
18

19. Аймгийн нийгэм эдийн засгийн байдлын танилцуулга 2013 / 03
2012­3 р сарын дундаж үнэ, төг 2013­3 р сарын дундаж үнэ, төг
2000 1825 1700 1600 1607
1800 1725
1600 1400
1400
1200
1000 900
800
800
600
400
200
0
Гурил,I Элсэн Цагаан Шингэн сүү, л
зэрэг, кг, орос чихэр, кг будаа, кг
2.2 МӨНГӨ ЗЭЭЛ
Монгол банкны эх үүсвэрээр 7.6 тэрбум төгрөг зузаатгалаар авч, 77.9 тэрбум төгрөг
гүйлгээнд гаргаснаас 83.3 тэрбум төгрөгийг буюу гаргасан мөнгөний 106.9 хувийг эргүүлэн
татсан байна.
Өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад зузаатгалаар авсан мөнгө 0.5 тэрбум төгрөгөөр
буюу 6.7 хувиар буурсан бол гүйлгээнд гаргасан мөнгө 10.6 тэрбум төгрөг буюу 15.8 хувиар,
гүйлгээнээс татсан мөнгө 8.9 тэрбум төгрөг буюу 12.1 хувиар тус тус өссөн байна.
Зээлийн өрийн үлдэгдэл 87.1 тэрбум төгрөгт хүрч, үүнээс хугацаа хэтэрсэн зээлийн
үлдэгдэл 194.6 сая төгрөг болж ноднингийн мөн үеэс бүх зээлийн үлдэгдэл 21.9 тэрбум
төгрөгөөр буюу 33.6 хувиар өсч, хугацаа хэтэрсэн зээл 57 сая төгрөгийн буюу 22.7 хувиар
буурсан байна.
141.8 сая төгрөгийн найдваргүй зээл байгаа нь нийт зээлийн өрийн үлдэгдлийн 0.2
хувийг эзэлж байгаа бөгөөд өнгөрсөн оны мөн үеэс 50.9 сая төгрөгөөр буюу 26.4 хувиар
буурсан байна.
Аж ахуйн нэгж, иргэдэд олгосон зээлийн үлдэгдэл өмнөх 3 жилийн дунджаас 44.6
тэрбум төгрөгөөр буюу 2 дахин өссөн байна.
АЖ АХУЙН НЭГЖ, ИРГЭДЭД ОЛГОСОН ЗЭЭЛИЙН ӨРИЙН
ҮЛДЭГДЭЛ /Арилжааны банкуудаар,сая төгрөг/
100000.0
87125.0
80000.0
65189.5
60000.0
40000.0 26656.4 35724.3
20000.0
0.0
2010 1‐3
2011 1‐3
сар 2012 1‐3
сар 2013 1‐3
сар
сар
Зээлийн өрийн үлдэгдлийн хэмжээгээр ХААН, Хас банк тэргүүлж байгаа бөгөөд
тэдгээрийн зээлийн үлдэгдэл нийт зээлийн өрийн үлдэгдлийн 81.2 хувьтай тэнцэж байна.
Төрийн банк нийт зээлийн 0.06, ХААН банк 0.22, Хас банкны 0.35, Хадгаламж банкны
0.13 хувийг хугацаа хэтэрсэн зээл тус тус эзэлж байна.
19