Cong Nghe Phan Mem Dhbk

Tröôøng Ñaïi Hoïc Baùch Khoa Tp. Hoà Chí Minh
Khoa Coâng Ngheä Thoâng Tin

Moân hoïc

COÂNG NGHEÄ PHAÀN MEÀM

- Trang 1 -
Khoa Coâng Ngheä Thoâng Tin - Moân Coâng Ngheä Phaàn Meàm

GIÔÙI THIEÄU MOÂN HOÏC

Ñaëc ñieåm
Maõ soá: 501095 Soá tín chæ: 2 Phaân phoái giôø: 2(2.1.4)
Moân hoïc tröôùc: Toaùn Tin Hoïc (501302)
Toùm taét noäi dung
Caùc khaùi nieäm cô baûn cuûa Coâng Ngheä Phaàn Meàm: caùc moâ hình phaùt trieån
phaàn meàm, phaân tích yeâu caàu, thieát keá, kieåm tra…
2 tröôøng phaùi chính: coù caáu truùc (coå ñieån) & höôùng ñoái töôïng
Chuaån UML vaø vieäc aùp duïng noù trong phöông phaùp höôùng ñoái töôïng
Thöïc haønh taïi phoøng Lab: laøm quen vôùi coâng cuï Rational Rose

- Trang 2 -

GIÔÙI THIEÄU MOÂN HOÏC (t.t)

Taøi lieäu tham khaûo
[1] Software Engineering - A practitioner’s approach, R.S.
Pressman, McGraw-Hill, 1997
[2] OMG Unified Modeling Language Specification, version 1.3,
Object Management Group (www.omg.org), 1999
[3]UML Toolkit, Hans-Erik Eriksson & Magnus Penker, 1998
[4] Object-Oriented Software Engineering, A Use-Case Driven
Approach, I. Jacobson, ACM Press/Addison-Wesley, 1992
[5] Object-Oriented Analysis and Design with Applications, G.
Booch, The Benjamin Cummings Publishing Company, 1994

- Trang 3 -

GIÔÙI THIEÄU MOÂN HOÏC (t.t)

Hình thöùc ñaùnh giaù

Thi giöõa kyø: traéc nghieäm khoâng söû duïng

taøi lieäu, chieám 20 % keát quaû cuoái cuøng

Thi cuoái kyø: traéc nghieäm khoâng söû duïng

taøi lieäu, chieám 80 % keát quaû cuoái cuøng

- Trang 4 -

ÑEÀ CÖÔNG
Chöông 1: Giôùi thieäu veà Coâng Ngheä Phaàn Meàm
Chöông 2: Phaân tích yeâu caàu theo phöông phaùp coå ñieån
Chöông 3: Caùc khaùi nieäm cô baûn cuûa moâ hình höôùng ñoái töôïng
Chöông 4: Moâ hình nghieäp vuï vaø thu thaäp yeâu caàu
Chöông 5: Phaân tích yeâu caàu höôùng ñoái töôïng
Chöông 6: Cô sôû cuûa thieát keá phaàn meàm vaø phöông phaùp thieát keá coå ñieån
Chöông 7: Thieát keá höôùng ñoái töôïng
Chöông 8: Hieän thöïc vaø trieån khai heä thoáng
Chöông 9: Kyõ thuaät kieåm tra phaàn meàm
Chöông 10: Chieán thuaät kieåm tra phaàn meàm

- Trang 5 -


Chöông 1

GIÔÙI THIEÄU VEÀ
COÂNG NGHEÄ PHAÀN MEÀM
✦ Moät soá khaùi nieäm
✦ Caùc moâ hình phaùt trieån phaàn meàm

- Trang 6 -
Khoa Coâng Ngheä Thoâng Tin - Moân Coâng Ngheä Phaàn Meàm - Chöông 1: Giôùi thieäu veà CNPM

NOÄI DUNG
1.1. Moät soá khaùi nieäm
1.1.1. Khuûng hoaûng phaàn meàm
1.1.2. Ñònh nghóa
1.1.3. Chu trình (process), phöông phaùp (method), coâng cuï (tool)
1.1.4. Moät caùch nhìn toång quan veà coâng ngheä phaàn meàm
1.1.5. Moâ hình CMM
1.2. Caùc moâ hình phaùt trieån phaàn meàm
1.2.1. Moâ hình tuaàn töï tuyeán tính
1.2.2. Moâ hình prototype
1.2.3. Moâ hình xoaén oác
1.2.4. Moâ hình taêng daàn
1.2.3. Moâ hình RAD
- Trang 7 -

KHUÛNG HOAÛNG PHAÀN MEÀM

Phaàn meàm ñöôïc vieát ngay töø khi

xuaát hieän caùc heä maùy tính vaø ngoân

ngöõ laäïp trình ñaàu tieân

Treân thöïc teá saûn xuaát phaàn meàm

khoâng ñaùp öùng kòp yeâu caàu cuûa

ngöôøi söû duïng

- Trang 8 -

KHUÛNG HOAÛNG PHAÀN MEÀM (t.t)
Caùc döõ lieäu quan saùt ñöôïc
Cöù 6 ñeà aùn trieån khai thì coù 2 bò huyû boû
Trung bình thôøi gian thöïc hieän thöïc teá bò keùo daøi 50 % (caù bieät 200-
300%)
Caùc ñeà aùn lôùn deã thaát baïi
3/4 caùc heä thoáng lôùn coù loãi khi thöïc thi
Quaù trình phaân tích yeâu caàu (5 % coâng söùc): ñeå laïi 55 % loãi, coù 18 %
phaùt hieän ñöôïc
Quaù trình thieát keá (25 % coâng söùc): ñeå laïi 30 % loãi, coù 10 % phaùt hieän
ñöôïc
Quaù trình maõ hoaù, kieåm tra vaø baûo trì: ñeå laïi 15 % loãi, coù 72 % phaùt hieän
ñöôïc

- Trang 9 -

Nguyeân nhaân
Phaùt trieån phaàn meàm gioáng nhö moät ngheä thuaät, chöa ñöôïc xem nhö moät

ngaønh khoa hoïc

Quaù trình phaùt trieån phaàn meàm chöa ñöôïc thoáng nhaát

Phaûi vieát laïi s/w moãi khi coù söï thay ñoåi veà ngoân ngöõ, h/w hoaëc o/s

Chöa ñaït ñöôïc 1 chuaån cho vieäc ño löôøng hieäu suaát vaø saûn phaåm

Ñoä phöùc taïp cuûa phaàn meàm quaù cao ñoái vôùi 1 “kieán truùc sö”

Kyõ thuaät ñaëc taû ñeå laïi söï nhaäp nhaèng trong caùc yeâu caàu phaàn meàm

Laøm vieäc nhoùm khoâng ñuùng kyû luaät gaây ra caùc loãi

- Trang 10 -


Höôùng tôùi coâng ngheä saûn xuaát phaàn meàm chuyeân nghieäp

science
production professional
engineering
commercialization
craft

- Trang 11 -

ÑÒNH NGHÓA

Ñònh nghóa coå ñieån (cuûa Fritz Bauer)

Coâng Ngheä Phaàn Meàm laø söï thieát laäp vaø söû duïng caùc nguyeân taéc

khoa hoïc nhaèm muïc ñích taïo ra caùc phaàn meàm moät caùch kinh teá maø

caùc phaàn meàm ñoù hoaït ñoäng hieäu quaû vaø tin caäy treân caùc maùy tính.

- Trang 12 -

ÑÒNH NGHÓA (t.t)

Ñònh nghóa khaùc: Coâng Ngheä Phaàn Meàm
Laø caùc quy trình ñuùng kyû luaät vaø coù ñònh löôïng ñöôïc aùp duïng
cho söï phaùt trieån, thöïc thi vaø baûo trì caùc heä thoáng thieân veà phaàn
meàm
Taäp trung vaøo quy trình, söï ño löôøng, saûn phaåm, tính ñuùng
thôøi gian vaø chaát löôïng

- Trang 13 -

CHU TRÌNH

Chu trình (process) ñònh nghóa moät boä khung caùc tieâu

chuaån phaûi ñöôïc thieát laäp ñeå trieån khai coâng ngheä phaàn

meàm.

- Trang 14 -

PHÖÔNG PHAÙP

Phöông phaùp (method) chæ ra caùch thöïc hieän nhöõng coâng
vieäc cuï theå (“how to”):
phaân tích yeâu caàu
thieát keá
xaây döïng chöông trình
kieåm tra
söûa loãi
...
- Trang 15 -

COÂNG CUÏ

Coâng cuï (tool) cung caáp caùc hoã trôï töï

ñoäng hay baùn töï ñoäng ñoái vôùi chu trình vaø

phöông phaùp

Caùc coâng cuï ñöôïc tích hôïp taïo thaønh

CASE (Computer Aided Software

Engineering)

- Trang 16 -

MOÄT CAÙCH NHÌN TOÅNG QUAN VEÀ CNPM

Goàm 3 giai ñoaïn lôùn
Giai ñoaïn ñònh nghóa: Phaân tích heä thoáng (system engineering), Hoaïch

ñònh ñeà taøi (software project management), Phaân tích yeâu caàu (requirement

analysis).

Giai ñoaïn phaùt trieån: Thieát keá phaàn meàm (software design), sinh maõ

(code generation), kieåm tra phaàn meàm (software testing)

Giai ñoaïn baûo trì: Söûa loãi (correction), thay ñoåi moâi tröôøng thöïc thi

(adaptation), taêng cöôøng (enhancement)

- Trang 17 -

MOÂ HÌNH CMM

Optimized
(Level 5)

Risk Managed
(Level 4)
Defined
(Level 3)
Repeatable
(Level 2)
Initial Competitiveness
(Level 1)

- Trang 18 -

CAÙC MOÂ HÌNH PHAÙT TRIEÅN PHAÀN MEÀM

Moâ hình tuaàn töï tuyeán tính: coå ñieån

Moâ hình prototyping: prototype

Moâ hình xoaén oác: ñaùnh giaù ruûi ro

Moâ hình taêng daàn: caùc böôùc laëp

Moâ hình RAD: thôøi gian phaùt trieån ngaén

- Trang 19 -

MOÂ HÌNH TUAÀN TÖÏ TUYEÁN TÍNH

Requirement Software
System Engineering Coding Test Maintenance
Analysis Design

Moâ hình phaùt trieån phaàn meàm ñaàu tieân

Caùc coâng vieäc tieáp noái nhau moät caùch tuaàn töï

Ñaët neàn moùng cho caùc phöông phaùp phaân tích, thieát keá, kieåm

tra…

- Trang 20 -

MOÂ HÌNH TUAÀN TÖÏ TUYEÁN TÍNH (t.t)

Boäc loä moät soá khuyeát ñieåm
Baûn chaát cuûa phaùt trieån phaàn meàm laø quaù trình laëp ñi laëp laïi chöù khoâng

phaûi tuaàn töï

Baét buoäc khaùch haøng ñaëc taû taát caû yeâu caàu moät caùch chính xaùc vaø ñaày ñuû

ngay töø ban ñaàu

Khaùch haøng thöôøng phaûi chôø ñôïi raát laâu ñeå thaáy ñöôïc phieân baûn ñaàu tieân

cuûa saûn phaåm

Toàn taïi “delay” trong nhoùm laøm vieäc

- Trang 21 -

MOÂ HÌNH PROTOTYPING
Prototype nhö laø moät cô cheá ñeå
Xaây döïng
prototype nhaän dieän chính xaùc yeâu caàu cuûa
khaùch haøng
Thaûo luaän vôùi
Prototype coù theå bò “throw-away”
khaùch haøng Moät soá khuyeát ñieåm
Khaùch haøng hoái thuùc nhaø
phaùt trieån hoaøn thaønh saûn phaåm
Ñaùnh giaù cuûa moät khi thaáy ñöôïc caùc prototype
khaùch haøng
ñaàu tieân
Caùc prototype thöôøng khoâng
hoaït ñoäng hieäu quaû
- Trang 22 -

MOÂ HÌNH XOAÉN OÁC
R

Ñònh nghóa Ñaùnh giaù
quy trình ruûi ro
R
Hoaïch ñònh Phaùt trieån saûn phaåm
ñeà taøi ôû laàn laëp tieáp theo

R

Ñöôïc thöïc hieän theo moät chuoãi laëp kieåu xoaén oác, moãi laàn laëp caûi
thieän saûn phaåm
Coù phöông phaùp ñaùnh giaù ruûi ro
Coù theå aùp duïng prototype
Moãi laàn laëp ñöôïc caûi thieän cho thích nghi vôùi baûn chaát cuûa ñeà aùn
- Trang 23 -

MOÂ HÌNH TAÊNG DAÀN

Phaân tích yeâu caàu

Thieát keá kieán truùc
1
Phaùt trieån module

2 Tích hôïp

3

4

Kieåm tra heä thoáng

- Trang 24 -

MOÂ HÌNH TAÊNG DAÀN (t.t)
Caùc böôùc (iteration) ñaàu taäp trung vaøo yeâu caàu cuûa phaàn meàm vaø
thieát laäp moät kieán truùc oån ñònh cho heä thoáng (ít phaûi thay ñoåi sau
naøy)
Caùc böôùc sau taäp trung vaøo vieäc xaây döïng saûn phaåm ñeå cuoái
cuøng chuyeån sang giai ñoaïn kieåm tra heä thoáng
Moãi böôùc hieän thöïc moät phaàn cuï theå trong toaøn boä yeâu caàu cuûa
heä thoáng
Quaù trình xaây döïng vaø chieán thuaät kieåm tra theo kieåu taêng daàn
vaø döïa treân phöông phaùp kieåm tra hoài quy.
- Trang 25 -

MOÂ HÌNH RAD

Application Testing &
Business modeling Data modeling Process modeling
generation Turnover

Rapid Application Development laø moâ hình tuaàn töï tuyeán tính coù

thôøi gian phaùt trieån raát ngaén

Söû duïng caùc thaønh phaàn coù saün caøng nhieàu caøng toát

Söû duïng coâng cuï laäp trình ôû daïng töï ñoäng sinh maõ chöù khoâng

phaûi caùc ngoân ngöõ truyeàn thoáng

- Trang 26 -


Chöông 2

PHAÂN TÍCH YEÂU CAÀU THEO
PHÖÔNG PHAÙP COÅ ÑIEÅN
✦ Moâ hình phaân tích
✦ DFD & STD
✦ Töø ñieån döõ lieäu

- Trang 27 -
Khoa Coâng Ngheä Thoâng Tin - Moân Coâng Ngheä Phaàn Meàm - Chöông 2: Phaân tích yeâu caàu theo pp coå ñieån

GIÔÙI THIEÄU
Khaùch haøng vaø nhaø phaùt trieån gaëp nhau ñeå thaûo

luaän veà yeâu caàu cuûa heä thoáng phaàn meàm caàn xaây

döïng

Nhaø phaùt trieån kieåm chöùng laïi (validate) yeâu caàu

vaø bieåu dieãn noù baèng moâ hình phaân tích

Moâ hình phaân tích (WHAT?): caùc chöùc naêng, döõ

lieäu input & output, caùc traïng thaùi khaùc nhau...

- Trang 28 -

NOÄI DUNG
2.1. Caùc yeáu toá caên baûn cuûa moâ hình phaân tích
2.2. Moâ hình chöùc naêng vaø doøng thoâng tin
2.2.1. Löôïc ñoà doøng chaûy döõ lieäu vôùi caùc kyù hieäu cô baûn
2.2.2. Môû roäng cuûa Ward vaø Mellor
2.2.3. Môû roäng cuûa Hatley & Pirbhai
2.3. Moâ hình haønh vi phaàn meàm
2.4. Kyõ thuaät phaân tích yeâu caàu
2.4.1. Xaây döïng DFD
2.4.2. Vieát PSPEC
2.5. Töø ñieån döõ lieäu
- Trang 29 -

CAÙC YEÁU TOÁ CAÊN BAÛN CUÛA MOÂ HÌNH PHAÂN TÍCH
Ñaëc taû Process Specification (PSPEC)
ñoái töôïng
döõ lieäu

Moâ hình chöùc naêng vaø

doøng thoâng tin: DFD, PSPEC
Löu ñoà Löu ñoà
quan heä doøng chaûy
thöïc theå Töø ñieån
döõ lieäu
Moâ hình döõ lieäu: ERD,
döõ lieäu

ñaëc taû ñoái töôïng döõ lieäu
Löu ñoà
dòch chuyeån
traïng thaùi Moâ hình haønh vi: STD,

Control Specification (CSPEC) CSPEC

- Trang 30 -

MOÂ HÌNH CHÖÙC NAÊNG VAØ DOØNG THOÂNG TIN

Moâ taû doøng thoâng tin di chuyeån (flow) xuyeân qua caùc heä thoáng

thieân veà phaàn meàm.

Thoâng tin input cuõng nhö output coù theå ôû nhieàu daïng khaùc nhau:

file, baøn phím, treân maïng, töø thieát bò, keát xuaát ra maøn hình vaø maùy

in…

Caùc giaûi thuaät xöû lyù cuõng raát ña daïng

- Trang 31 -

MOÂ HÌNH CHÖÙC NAÊNG VAØ DOØNG THOÂNG TIN (t.t)

Löu ñoà doøng chaûy döõ lieäu DFD (Data Flow Diagram) cung caáp 4

kyù hieäu cô baûn ñeå moâ hình söï di chuyeån cuûa doøng thoâng tin

DFD ñöôïc môû roäng ñeå moâ hình caùc heä thoáng thôøi gian thöïc

Môû roäng cuûa Ward vaø Mellor (töï ñoïc: [1], trang 312)

Môû roäng cuûa Hatley & Pirbhai (töï ñoïc: [1], trang 315)

- Trang 32 -

LÖÔÏC ÑOÀ DOØNG CHAÛY DÖÕ LIEÄU (DFD)
4 phaàn töû chính
Thöïc theå: taïo ra hoaëc tieâu thuï thoâng tin, naèm beân ngoaøi bieân giôùi cuûa
phaïm vi thoâng tin heä thoáng
Chöùc naêng xöû lyù: thöïc hieän chöùc naêng naøo ñoù, tieâu thuï vaø taïo ra thoâng
tin, naèm beân trong phaïm vi thoâng tin heä thoáng
Thoâng tin hay döõ lieäu
Kho döõ lieäu: löu tröõ döõ lieäu maø ñöôïc söû duïng bôûi nhieàu chöùc naêng xöû lyù

Chöùc naêng Kho döõ lieäu
Thöïc theå
xöû lyù Döõ lieäu

- Trang 33 -

LÖÔÏC ÑOÀ DOØNG CHAÛY DÖÕ LIEÄU (t.t)
DFD ñöôïc xaây döïng qua nhieàu möùc khaùc nhau: möùc 0, 1, 2…
DFD möùc sau chi tieát hôn möùc tröôùc
Process Specification (PSPEC) boå sung cho DFD
Tính lieân tuïc cuûa doøng döõ lieäu

- Trang 34 -

MOÂ HÌNH HAØNH VI PHAÀN MEÀM
Ñaày giaáy vaø saün saøng Raûnh
————————
Yeâu caàu copy
————————
Yeâu caàu ñoïc leänh
Löôïc ñoà dòch chuyeån
Ñoïc leänh

Copy xong
traïng thaùi (STD) theå hieän
———————— Ñaày giaáy
Yeâu caàu ñoïc leänh ———————— Caùc traïng thaùi khaùc
Yeâu caàu ñoïc leänh
nhau cuûa heä thoáng
Thöïc hieän Naïp giaáy
copy Heát giaáy
Söï dòch chuyeån giöõa
————————
Yeâu caàu naïp giaáy caùc traïng thaùi ñoù

Ví duï: mieâu taû hoaït
Keït giaáy Heát keït giaáy
———————— ———————— ñoäng cuûa maùy photocopy
Yeâu caàu xöû lyù loãi Yeâu caàu ñoïc leänh
Xöû lyù loãi

- Trang 35 -

KYÕ THUAÄT PHAÂN TÍCH YEÂU CAÀU
Thieát laäp ñoaïn vaên mieâu taû chöùc naêng (processing narrative) cho

heä thoáng caàn xaây döïng

Xaây döïng DFD ôû caùc möùc khaùc nhau
Thieát laäp sô ñoà ngöõ caûnh (DFD möùc 0)

Phaân hoaïch DFD vaøo caùc möùc cao hôn

Söû duïng phöông phaùp duyeät vaên phaïm.

Luoân luoân tuaân theo tính lieân tuïc cuûa doøng döõ lieäu

Vieát PSPEC cho caùc chöùc naêng cuûa DFD möùc cao nhaát

- Trang 36 -

XAÂY DÖÏNG DFD
Phaàn meàm SafeHome: Thieát laäp ñoaïn vaên mieâu taû xöû lyù
DFD möùc ngöõ caûnh: nhaän dieän caùc thöïc theå vaø döõ lieäu input, output

Baûng ñieàu khieån
Leänh vaø döõ lieäu Thoâng tin hieån thò Maøn hình

SafeHome Kieåu baùo ñoäng
Chuoâng
Traïng thaùi caûm öùng
Taàn soá cuûa soá ñieän thoaïi

Boä caûm öùng
Ñöôøng ñieän thoaïi

- Trang 37 -

XAÂY DÖÏNG DFD (t.t)
Baûng ñieàu khieån DFD möùc 1:
Yeâu caàu
Caáu hình
Leänh vaø döõ lieäu caáu hìnhh heä thoáng
hình thaønh
moät soá chöùc
Töông taùc
vôùi user
Thoâng soá caáu hình naêng chính
Start/stop
Maøn hình
Caám/
Maät maõ Cho pheùp
Thoâng baùo a/d
Thoâng tin hieån thò
Xöû lyù Xaùc nhaän maät maõ Hieån thò
maät maõ
Thoâng tin caûm öùng

Theo doõi Kieåu baùo ñoäng
Chuoâng
Traïng thaùi caûm öùng caûm öùng
Boä caûm öùng

- Trang 38 -

XAÂY DÖÏNG DFD (t.t)
Thoâng tin caûm öùng
DFD möùc 2:
Ñònh daïng tinh cheá chöùc
Thoâng soá caáu hình hieån thò
naêng “Theo
Id, type, vò trí
Döõ lieäu caáu hình doõi caûm öùng”
Thieát laäp
Id, type Taïo tín hieäu
ñieàu kieän
chuoâng Kieåu baùo ñoäng
Id, type baùo ñoäng
Soá ñieän thoaïi
Chuoâng
Ñoïc döõ lieäu
caûm öùng Quay soá
Traïng thaùi caûm öùng

Boä caûm öùng

- Trang 39 -

VIEÁT PSPEC

Coù theå vieát PSPEC baèng moät trong 2 caùch
Ngoân ngöõ töï nhieân (töông töï processing narrative)

Ngoân ngöõ PDL - laø ngoân ngöõ giaû giuùp theå hieän kieán truùc vaø

giao tieáp cuûa chöùc naêng xöû lyù

- Trang 40 -

TÖØ ÑIEÅN DÖÕ LIEÄU
Nhieàu phaàn töû ñöôïc taïo ra trong moâ hình phaân tích: döõ lieäu, chöùc
naêng, ñieàu khieån…
Phaûi coù moät caùch thöùc quaûn lyù caùc phaàn töû ñoù sao cho hieäu quaû:
töø ñieån döõ lieäu
Ñònh nghóa:
Töø ñieån döõ lieäu laø moät danh saùch coù toå chöùc cuûa taát caû caùc phaàn töû döõ lieäu caàn thieát
cho heä thoáng. Caùc phaàn töû ñöôïc ñònh nghóa chính xaùc vaø chaët cheõ sao cho caû phaân
tích vieân vaø khaùch haøng cuøng chia seû moät suy nghó veà chuùng.
Töø ñieån döõ lieäu thöôøng ñöôïc hieän thöïc nhö laø moät phaàn cuûa coâng
cuï CASE.
Moãi phaàn töû bao goàm nhöõng thoâng tin: teân, bí danh, ñöôïc duøng ôû
ñaâu/nhö theá naøo, ñaëc taû noäi dung vaø thoâng tin phuï trôï
- Trang 41 -

TÖØ ÑIEÅN DÖÕ LIEÄU (t.t)
Ví duï phaàn töû döõ lieäu soá ñieän thoaïi
Teân: Soá ñieän thoaïi
Bí danh: Khoâng
Ñöôïc duøng ôû ñaâu/nhö theá naøo: output cuûa Thieát laäp ñieàu kieän baùo ñoäng
input cuûa Quay soá
Ñaëc taû noäi dung:
soá ñieän thoaïi = [ môû roäng ñòa phöông | soá beân ngoaøi ]
môû roäng ñòa phöông = [ 2001 | 2002 … | 2009 ]
soá beân ngoaøi = 9 + [ soá ñòa phöông | soá ñöôøng daøi ]
soá ñòa phöông = tieàn toá + <chuoãi 4 kyù soá>
soá ñöôøng daøi = (1) + maõ vuøng + soá ñòa phöông
tieàn toá = [ 795 | 799 | 874 | 877 ]

- Trang 42 -

TOÅNG KEÁT
Phaân tích yeâu caàu theo pp coå ñieån bao goàm: moâ
hình chöùc naêng vaø doøng thoâng tin (DFD), moâ hình döõ
lieäu (ERD) vaø moâ hình haønh vi (STD)
Löôïc ñoà DFD cô baûn coù 4 kyù hieäu vaø noù ñöôïc môû
roäng ñeå bieåu dieãn ñöôïc caùc heä thoáng thôøi gian thöïc
Xaây döïng DFD möùc 0 roài ñeán caùc möùc cao hôn;
chuù yù baûo toaøn tính lieân tuïc cuûa doøng döõ lieäu
Töø ñieån döõ lieäu giuùp quaûn lyù vaø tra cöùu caùc phaàn töû
döõ lieäu
- Trang 43 -


Chöông 3

CAÙC KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN CUÛA
MOÂ HÌNH HÖÔÙNG ÑOÁI TÖÔÏNG
✦ Lôùp vaø ñoái töôïng, söï ñoùng bao
✦ Thuoäc tính, taùc vuï, thoâng ñieäp
✦ Bao goäp, thöøa keá
✦ Tính ña hình, tính vónh cöûu

- Trang 44 -
Khoa Coâng Ngheä Thoâng Tin - Moân Coâng Ngheä Phaàn Meàm -

NOÄI DUNG

3.1. Ñoái töôïng vaø lôùp, ñoùng bao
3.2. Thuoäc tính
3.3. Taùc vuï
3.4. Thoâng ñieäp
3.5. Bao goäp
3.6. Thöøa keá vaø override
3.7. Tính ña hình
3.8. Tính vónh cöûu
- Trang 45 -

GIÔÙI THIEÄU
Moâ hình höôùng ñoái töôïng giôùi thieäu moät quan ñieåm laäp trình (vaø

phaân tích/thieát keá) khaùc haún so vôùi tröôøng phaùi coå ñieån (coù caáu

truùc)

Baét ñaàu nhen nhoùm vaøo nhöõng naêm cuoái 60s vaø ñeán ñaàu 90s trôû

neân raát phoå bieán trong coâng nghieäp phaàn meàm

Nhöõng ngoân ngöõ höôùng ñoái töôïng ñaàu tieân: Smalltalk, Eiffel. Sau

ñoù xuaát hieän theâm: Object Pascal, C++, Java…

Hình thaønh caùc phöông phaùp phaân tích/thieát keá höôùng ñoái töôïng
- Trang 46 -

ÑOÁI TÖÔÏNG vaø LÔÙP
Moâ hình höôùng ñoái töôïng quan nieäm theá giôùi bao goàm caùc ñoái

töôïng (object) sinh soáng vaø töông taùc vôùi nhau

Ñoái töôïng bao goàm
döõ lieäu: mang moät giaù trò nhaát ñònh

taùc vuï: thöïc hieän moät coâng vieäc naøo ñoù

- Trang 47 -

ÑOÁI TÖÔÏNG vaø LÔÙP (t.t)

Lôùp (class) ñònh nghóa moät taäp hôïp caùc taùc vuï vaø thuoäc tính maø

ñaëc taû ñaày ñuû caáu truùc vaø haønh vi cuûa caùc ñoái töôïng.

Ñoái töôïng (coøn goïi laø minh duï (instance) ) ñöôïc cuï theå hoaù töø lôùp

Caùc ngoân ngöõ laäp trình höôùng ñoái töôïng

Khai baùo lôùp: töông töï nhö khai baùo moät kieåu do ngöôøi duøng ñònh nghóa

Khai baùo ñoái töôïng: bieán cuûa kieåu lôùp

- Trang 48 -

ÑOÙNG BAO
Circle c1 : Circle
# Radius: float Radius = 1.3
- x: float x = 3.2
- y: float y = 1.7
+ Draw( w: Window)
+ GetClass( ): String

Ñoùng bao: vieäc goäp thuoäc tính vaø taùc vuï trong moät ñoái töôïng

ñoàng thôøi giôùi haïn caùch truy xuaát caùc thuoäc tính ñoù (thöôøng phaûi

thoâng qua caùc taùc vuï get/set)
- Trang 49 -

THUOÄC TÍNH

Thuoäc tiùnh (attribute) laø moät vuøng coù theå chöùa döõ lieäu (ñôn hoaëc

toå hôïp) cuûa lôùp.

Döõ lieäu maø thuoäc tính theå hieän naèm trong moät khoaûng giaù trò naøo

ñoù ñöôïc xaùc ñònh bôûi kieåu.

Giaù trò cuûa taát caû thuoäc tính xaùc ñònh traïng thaùi cuûa ñoái töôïng

Ví duï: moät ñoái töôïng cuûa Circle coù (Radius, x, y) = (1.2, 3.4, 5.3)

- Trang 50 -

THUOÄC TÍNH (t.t)
Thuoäc tính coù theå bò che daáu hoaëc truy xuaát ñöôïc töø beân ngoaøi

Moät soá ngoân ngöõ laäp trình (vaø UML): public, protected, private

Coù 2 loaïi taàm vöïc
Taàm vöïc lôùp: thuoäc tính chung cho taát caû caùc ñoái töôïng cuûa moät lôùp

Taàm vöïc ñoái töôïng: thuoäc tính cuûa töøng ñoái töôïng (coù theå mang giaù trò

khaùc nhau)

Baäc cuûa thuoäc tính chæ ra soá löôïng döõ lieäu maø baûn thaân thuoäc tính

coù theå naém giöõ: 0..1, 1, *, 5..8
- Trang 51 -

TAÙC VUÏ

Taùc vuï (operation) laø moät dòch vuï coù theå yeâu caàu töø phía ñoái

töôïng ñeå thöïc hieän haønh vi.

Daáu hieäu nhaän daïng cuûa taùc vuï (signature) xaùc ñònh caùc thoâng soá

coù theå truyeàn cuõng nhö keát quaû traû veà.

Phöông thöùc (method) laø phaàn hieän thöïc cuûa taùc vuï

- Trang 52 -

TAÙC VUÏ (t.t)
Taùc vuï coù theå bò che daáu hoaëc truy xuaát ñöôïc töø beân ngoaøi
Moät soá ngoân ngöõ laäp trình (vaø UML): public, protected, private

Taùc vuï coù theå ñöôïc override trong caùc lôùp con thöøa keá
Tröøu töôïng (abstract): khoâng coù hieän thöïc

Moät soá ngoân ngöõ laäp trình cho pheùp ñònh nghóa

Taùc vuï khôûi taïo (constructor): ñöôïc goïi khi ñoái töôïng môùi taïo ra

Taùc vuï huûy (destructor): ñöôïc goïi khi ñoái töôïng saép bò huyû boû

- Trang 53 -

VÍ DUÏ veà LÔÙP/ÑOÁI TÖÔÏNG - JAVA
class abstract HTMLObject {
protected static final int LEFT = 0;
protected static final int MIDDLE = 1;
protected static final int RIGHT = 2;
private int alignment = LEFT;
protected Vector objects = null;
HTMLObject( ){ // constructor
objects = new Vector ( 5 );
}
public void setAlignment( int algnmt ) {
alignment = algnmt;
}
public int getAlignment( ) {
return alignment;
}
public abstract String toHTML( ); // abstract operation
}

- Trang 54 -

THOÂNG ÑIEÄP

Thoâng ñieäp laø moät pheùp goïi taùc vuï ñeán moät ñoái töôïng

cuï theå.

Thoâng ñieäp bao goàm 3 phaàn

Ñoái töôïng ñích

Daáu hieäu nhaän daïng cuûa taùc vuï muoán goïi

Danh saùch thoâng soá goïi

- Trang 55 -

THOÂNG ÑIEÄP (t.t)
Ñoái vôùi caùc ngoân ngöõ laäp trình

Ñoái töôïng ñích: bieán ñoái töôïng hoaëc baûn thaân ñoái töôïng muoán göûi thoâng

ñieäp (self, this)

Daáu hieäu nhaän daïng cuûa taùc vuï muoán goïi: teân taùc vuï truøng nhau xem caùc

thoâng soá goïi

Danh saùch thoâng soá goïi: nhö pheùp goïi haøm bình thöôøng, chuù yù kieåu khi

truyeàn vaø gaùn keát quaû traû veà

Ví duï: aCircle.SetRadius( 3 ); aCircle.Draw( pWnd );

- Trang 56 -

BAO GOÄP

Bao goäp (aggregation) laø quan heä giöõa hai ñoái töôïng

Moät ñoái töôïng bao laáy ñoái töôïng kia

Quan heä naøy thöôøng xaûy ra trong theá giôùi thöïc, ví duï

Xe hôi bao goàm: baùnh xe, ñoäng cô, khung xe...

Trang HTML bao goàm: text, hình aûnh, tieâu ñeà, caùc lieân keát...

Checkbox, ComboBox, Slider… naèm trong moät hoäp thoaïi

- Trang 57 -

BAO GOÄP (t.t)

Hai daïng lieân keát giöõa ñoái töôïng nguoàn vaø ñoái töôïng ñích

Chaët cheõ: ñoái töôïng ñích ñöôïc taïo ra vaø huyû ñi ñoàng thôøi vôùi ñoái töôïng

nguoàn

Loûng leûo: chu kyø soáng cuûa hai ñoái töôïng ñoäc laäp nhau

Quan heä bao goäp cuõng ñöôïc aùp duïng cho lôùp

Moät soá ngoân ngöõ laäp trình hoã trôï caû 2 daïng lieân keát: bieán & con troû

- Trang 58 -

VÍ DUÏ veà BAO GOÄP - C++
class Geometry { // abstract base class
public:
Geometry( );
~Geometry( );
virtual void Draw( Window *pWnd ) = 0; // abstract operation

protected:
int xPos, yPos;
double xScale, yScale;
COLORREF color;
};
class Group : public Geometry {
public:
Group( );
~Group( );
virtual void Draw( Window *pWnd ); // override
private:
Geometry **ppGeo; // pointer container
int geoCount;
};
- Trang 59 -

THÖØA KEÁ vaø OVERRIDE
Thöøa keá (inheritance) laø quan heä giöõa hai lôùp
Lôùp con thöøa höôûng taát caû thuoäc tính vaø taùc vuï cuûa lôùp cha
Lôùp con (subclass) laø cuï theå hoaù cuûa lôùp cha (superclass); lôùp cha
laø toång quaùt hoaù cuûa lôùp con
Quan heä naøy cuõng thöôøng ñöôïc ghi nhaän trong theá giôùi thöïc, ví
duï
Hoå, baùo, soùi ñeàu laø thuù
Button, Checkbox vaø Dialog ñeàu laø Window
Hình troøn, hình chöõ nhaät, hình ellipse ñeàu laø hình veõ 2D.

- Trang 60 -

THÖØA KEÁ vaø OVERRIDE (t.t)

Hai loaïi thöøa keá: ñôn thöøa keá vaø ña thöøa keá

Ñôn thöøa keá: moãi lôùp con coù nhieàu nhaát laø moät lôùp cha

Ña thöøa keá:

Moãi lôùp con coù moät hoaëc nhieàu lôùp cha

Naûy sinh hai vaán ñeà: ñuïng ñoä giöõa teân caùc thaønh phaàn (member) cuûa lôùp

cha vaø thöøa keá laïi

- Trang 61 -

THÖØA KEÁ vaø OVERRIDE (t.t)

Lôùp con coù theå override laïi moät soá taùc vuï cuûa lôùp cha.

Phaûi giöõa nguyeân daáu veát nhaän daïng (signature) cuûa taùc vuï bò

override; chæ ñöôïc thay ñoåi phöông thöùc (phaàn hieän thöïc) cuûa noù

Ña soá ngoân ngöõ laäp trình höôùng ñoái töôïng hoã trôï thöøa keá

Moät soá ngoân ngöõ ñöa ra khaùi nieäm phöông thöùc aûo (virtual)

- Trang 62 -

VÍ DUÏ veà THÖØA KEÁ vaø OVERRIDE - JAVA
class HTMLDocument extends HTMLObject {
private String title = null;
// other attributes...
HTMLDocument( ){
}
public void setTitle( String ttl ) {
if ( ttl != null )
title = ttl;
}
public String getTitle( ) {
return title;
}
public String toHTML( ) { // override
StringBuffer html = new StringBuffer;
// additional implementation...
return html.toString( );
}
}
- Trang 63 -

TÍNH ÑA HÌNH
Moät ñoái töôïng mang nhieàu boä maët khaùc nhau: cuûa chính lôùp ñaëc

taû noù vaø cuûa caùc lôùp cha tính ña hình (polymorphism)

Töông hôïp kieåu: kieåu cuûa lôùp con luoân töông hôïp vôùi kieåu lôùp

cha

Moät soá ngoân ngöõ laäp trình ñònh nghóa khaùi nieäm lieân keát muoän
Haøm ñöôïc goïi ñeå ñaùp öùng caùc thoâng ñieäp ñöôïc xaùc ñònh trong thôøi gian

thöïc thi chöù khoâng phaûi bieân dòch

Moãi ñoái töôïng coù moät baûng phöông thöùc aûo

- Trang 64 -

TÍNH ÑA HÌNH (t.t)
Window
# hWnd: HWND Ví duï: ñoái töôïng http
+ MoveWindow( ) ñöôïc xem nhö thuoäc
kieåu cuûa HttpView,
View http : HttpView
View vaø Window
+ GetDocument( ): Document

HttpView


- Trang 65 -

TÍNH VÓNH CÖÛU

Chu kyø soáng cuûa ñoái töôïng: khoaûng thôøi gian töø luùc ñoái töôïng

ñöôïc taïo ra ñeán luùc noù bò huyû ñi.

Thoâng thöôøng chu kyø soáng cuûa ñoái töôïng goùi goïn trong thôøi gian

chöông trình thöïc thi

- Trang 66 -

TÍNH VÓNH CÖÛU (t.t)

Chu kyø soáng cuûa ñoái töôïng coù theå vöôït ra khoûi söï thöïc thi cuûa

chöông trình tính vónh cöûu (persistence)

Ñoái töôïng ñöôïc caát vaøo boä nhôù vónh cöûu khi chöông trình keát thuùc

Khi caàn thieát coù theå khoâi phuïc laïi ñoái töôïng vaøo boä nhôù chính

Chæ löu tröõ traïng thaùi cuûa ñoái töôïng

Ngoân ngöõ C++ vaø Java: streaming

- Trang 67 -

TOÅNG KEÁT
Moâ hình höôùng ñoái töôïng quan nieäm theá giôùi bao goàm caùc ñoái

töôïng soáng chung vaø töông taùc vôùi nhau:
Caùc ñaëc ñieåm chính
Ñoùng bao: moãi ñoái töôïng bao goàm döõ lieäu vaø taùc vuï. Caùc taùc vuï thieát laäp
neân haønh vi cuûa ñoái töôïng. Caùc ñoái töôïng ñöôïc phaân loaïi baèng lôùp
Caùc ñoái töôïng töông taùc vôùi nhau baèng caùch göûi thoâng ñieäp
Giöõa caùc lôùp/ñoái töôïng coù theå toàn taïi quan heä bao goäp vaø thöøa keá
Tính ña hình: ñoái töôïng mang nhieàu boä maët
Tính vónh cöûu: ñoái töôïng coù theå “nguû”

- Trang 68 -


Chöông 4

MOÂ HÌNH NGHIEÄP VUÏ
VAØ THU THAÄP YEÂU CAÀU
✦ Actor & use-case
✦ Moâ hình use-case

- Trang 69 -
Khoa Coâng Ngheä Thoâng Tin - Moân Coâng Ngheä Phaàn Meàm - Chöông 4: Moâ hình nghieäp vuï vaø thu thaäp yeâu
caàu

NOÄI DUNG
4.1. Nhaän dieän caùc vai troø (actor)
4.1.1. Khaùi nieäm actor
4.1.2. Nhaän dieän actor
4.1.3. Actor trong UML
4.2. Nhaän dieän caùc tröôøng hôïp söû duïng (use-case)
4.1.1. Khaùi nieäm use-case
4.1.2. Tìm kieám use-case
4.1.3. Use-case trong UML
4.3. Thieát laäp caùc moái quan heä
4.3.1. Quan heä lieân keát (association)
4.3.2. Quan heä giao tieáp, goäp vaø môû roäng
4.4. Xaây döïng moâ hình use-case
- Trang 70 -
caàu

GIÔÙI THIEÄU
Khaùch haøng vaø nhaø phaùt trieån gaëp nhau cuøng

thaûo luaän veà yeâu caàu cuûa heä thoáng phaàn meàm caàn

xaây döïng

Moâ hình nghieäp vuï ñöôïc thieát laäp ñeå hoã trôï caû

nhaø phaùt trieån laãn khaùch haøng trong vieäc kieåm

chöùng laïi vaø thoáng nhaát yeâu caàu phaàn meàm vaø vai

troø caùc taùc nhaân beân ngoaøi

- Trang 71 -
caàu

KHAÙI NIEÄM ACTOR
Actor xaùc ñònh moät boä vai troø maø ngöôøi hoaëc vaät seõ ñoùng vai khi

töông taùc vôùi heä thoáng phaàn meàm

Actor naèm ngoaøi phaïm vi cuûa heä thoáng
Chæ quan taâm caùc thoâng ñieäp maø actor göûi hay nhaän

Khoâng quan taâm caáu truùc beân trong cuûa actor

Phaân loaïi actor
Chuû yeáu / Thöù yeáu

Tích cöïc / Thuï ñoäng

- Trang 72 -
caàu

NHAÄN DIEÄN CAÙC ACTOR
Traû lôøi moät soá caâu hoûi nhö
Ai laø ngöôøi söû duïng chöùc naêng chính cuûa heä thoáng ?
Ai caàn söï hoã trôï töø heä thoáng ñeå thöïc hieän coâng vieäc thöôøng nhaät cuûa hoï ?
Ai phaûi thöïc hieän coâng vieäc baûo döôõng, quaûn trò vaø giöõ cho heä thoáng
hoaït ñoäng ?
Heä thoáng seõ kieåm soaùt thieát bò phaàn cöùng naøo ?
Heä thoáng ñang xaây döïng caàn töông taùc vôùi nhöõng heä thoáng khaùc hay
khoâng ?
Ai hoaëc vaät theå naøo quan taâm ñeán hay chòu aûnh höôûng bôûi keát quaû maø heä
thoáng phaàn meàm taïo ra ?

- Trang 73 -
caàu

ACTOR trong UML

Actor ñöôïc bieåu dieãn baèng kyù hieäu hình ngöôøi

Actor ñöôïc xem laø moät lôùp (class) coù stereotype laø <<actor>>

Giöõa caùc actor coù theå coù quan heä toång quaù hoaù
Ví duï: Sinh vieân, giaûng vieân vaø khaùch ñeàu laø ñoäc giaû cuûa heä thoáng

quaûn lyù thö vieän

Ví duï: moät heä thoáng ñaêng kyù moân hoïc trong tröôøng ñaïi hoïc

- Trang 74 -
caàu

ACTOR trong UML (t.t)

Sinh vieân Phoøng Ñaøo Taïo

Heä thoáng
ñaêng kyù
moân hoïc

Giaûng vieân Phoøng Taøi Vuï

- Trang 75 -
caàu

ACTOR trong UML (t.t)

Quaûn trò vieân

Ngöôøi ñaêng kyù mailbox Heä thoáng
göûi nhaän mail

- Trang 76 -
caàu

KHAÙI NIEÄM USE-CASE
Use-case bieåu dieãn moät chöùc naêng cuûa heä thoáng phaàn meàm
Use-case ñöôïc bieåu dieãn baèng moät chuoãi caùc thoâng ñieäp trao ñoåi
beân trong heä thoáng vaø moät hoaëc moät soá thoâng ñieäp trao ñoåi vôùi
actor
Moät soá quy öôùc
Use-case luoân luoân ñöôïc baét ñaàu baèng thoâng ñieäp ñeán töø actor
Use-case phaûi hoaøn taát: chuoãi thoâng ñieäp phaûi keát thuùc baèng keát quaû cuï
theå.
Loãi thöôøng gaëp: chia nhoû use-case trôû thaønh nhöõng chöùc naêng vuïn vaët

- Trang 77 -
caàu

KHAÙI NIEÄM USE-CASE (t.t)

Ñieåm môû roäng laø moät vò trí trong use-case maø taïi ñoù coù theå cheøn

chuoãi söï kieän cuûa moät use-case khaùc

Use-case coù theå chöùa ñieàu kieän reõ nhaùnh, xöû lyù loãi, ngoaïi leä...

Minh duï cuûa use-case laø kòch baûn (scenario): mieâu taû cuï theå trình

töï caùc söï kieän

- Trang 78 -
caàu

TÌM KIEÁM USE-CASE
Traû lôøi moät soá caâu hoûi nhö

Actor yeâu caàu chöùc naêng gì cuûa heä thoáng ?

Actor caàn phaûi ñoïc, taïo, xoaù, söûa ñoåi hoaëc löu tröõ thoâng tin naøo ñoù cuûa heä

thoáng khoâng ?

Actor caàn thieát phaûi ñöôïc caûnh baùo veà nhöõng söï kieän trong heä thoáng, hay

actor caàn phaûi baùo hieäu cho heä thoáng veà vaán ñeà naøo ñoù khoâng ?

Heä thoáng coù theå hoã trôï moät soá coâng vieäc thöôøng nhaät cuûa actor naøo ñoù hay

khoâng ?

- Trang 79 -
caàu

TÌM KIEÁM USE-CASE (t.t)

Moät soá caâu hoûi khaùc caàn chuù yù

Heä thoáng caàn döõ lieäu input/ouput naøo ? Döõ lieäu ñoù ñeán töø ñaâu ?

Nhöõng khoù khaên naøo lieân quan ñeán hieän thöïc cuûa heä thoáng hieän taïi (chaúng

haïn heä thoáng quaûn lyù baèng giaáy tôø neân ñöôïc thay theá baèng heä thoáng quaûn lyù

treân maùy tính) ?

- Trang 80 -
caàu

USE-CASE trong UML

Use-case ñöôïc bieåu dieãn baèng hình ellipse

Giöõa use-case vaø actor thöôøng coù quan heä lieân keát

Giöõa caùc use-case cuõng coù quan heä lieân keát hoaëc toång quaùt hoaù

Ví duï: moät heä thoáng ñaêng kyù moân hoïc theo tín chæ trong tröôøng

ñaïi hoïc

- Trang 81 -
caàu

USE-CASE trong UML (t.t)

<<communicate>>

Sinh vieân Phoøng Ñaøo Taïo
Quaûn lyù MH
Ñaêng kyù hoïc

<<extend>>
Ñaêng kyù daïy
Quaûn lyù SV
Theâm SV môùi

Giaûng vieân

- Trang 82 -
caàu

THIEÁT LAÄP CAÙC MOÁI QUAN HEÄ

Quan heä giöõa actor vôùi actor

Quan heä giöõa actor vôùi use-case

Quan heä giöõa use-case vôùi use-case

UML ñöa ra quan heä lieân keát (association)

- Trang 83 -
caàu

QUAN HEÄ LIEÂN KEÁT

Quan heä lieân keát chæ ra moät quan heä coù yù nghóa giöõa hai beân

Trong thöïc teá: haønh khaùch vôùi laùi xe, sinh vieân vôùi giaùo vieân, giaûng vieân

vôùi moân hoïc…

Moät soá tính chaát lieân quan

Teân cuûa lieân keát

Moät chieàu hay 2 chieàu

Baäc: soá löôïng thöïc theå tham gia vaøo lieân keát taïi moãi beân

- Trang 84 -
caàu

QUAN HEÄ LIEÂN KEÁT trong UML

UML bieåu dieãn lieân keát nhö laø moät ñoaïn thaúng (hai chieàu) hoaëc

muõi teân (moät chieàu)

Coù theå aùp duïng stereotype:

<<include>>

<<extend>>

<<communicate>>

...

- Trang 85 -
caàu

LIEÂN KEÁT trong MOÂ HÌNH NGHIEÄP VUÏ

Lieân keát laø quan heä duy nhaát giöõa actor vaø use-case

Coù theå laø moät chieàu hoaëc hai chieàu

actor kích hoaït use-case vaø nhaän keát quaû veà: lieân keát 2 chieàu

actor kích hoaït use-case, khoâng quan taâm keát quaû veà: lieân keát 1 chieàu

1 *

Ñaët haøng
Ngöôøi baùn haøng

- Trang 86 -
caàu

QUAN HEÄ GIAO TIEÁP

Laø quan heä lieân keát coù stereotype laø <<communicate>>

Duøng ñeå lieân keát giöõa actor vôùi use-case maø noù kích hoaït

<<communicate>>
Ñaêng kyù daïy

Giaûng vieân

- Trang 87 -
caàu

QUAN HEÄ GOÄP

Laø quan heä lieân keát coù stereotype laø <<include>>

Duøng ñeå lieân keát giöõa 2 use-case

Trong use-case nguoàn coù moät ñieåm môû roäng maø taïi ñoù baét buoäc

phaûi cheøn use-case ñích vaøo

- Trang 88 -
caàu

QUAN HEÄ GOÄP (t.t)
Taïi ñieåm môû roäng, dieãn tieán cuûa use-case nguoàn taïm thôøi ngöøng

laïi ñeå chuyeån sang dieãn tieán cuûa use-case ñích

Khi keát thuùc use-case ñích, dieãn tieán cuûa use-case nguoàn laïi tieáp

tuïc

<<include>>

Tìm kieám Ñaêng nhaäp

- Trang 89 -
caàu

QUAN HEÄ MÔÛ ROÄNG

Laø quan heä lieân keát coù stereotype laø <<extend>>

Duøng ñeå lieân keát giöõa 2 use-case

Trong use-case nguoàn coù moät ñieåm môû roäng maø taïi ñoù coù theå

(hoaëc khoâng) phaûi cheøn use-case ñích vaøo

Cheøn hay khoâng phuï thuoäc vaøo ñieàu kieän reõ nhaùnh hoaëc töông

taùc töø phía actor

- Trang 90 -
caàu

QUAN HEÄ MÔÛ ROÄNG (t.t)
Taïi ñieåm môû roäng, neáu ñöôïc môû roäng thì dieãn tieán cuûa use-case

nguoàn taïm thôøi ngöøng laïi ñeå chuyeån sang dieãn tieán cuûa use-case

ñích

Khi keát thuùc use-case ñích, dieãn tieán cuûa use-case nguoàn laïi tieáp

tuïc

<<extend>>

Tìm kieám Ñaêng kyù ñaët choã

- Trang 91 -
caàu

XAÂY DÖÏNG MOÂ HÌNH USE-CASE
Caùc yeâu caàu cuûa phaàn meàm ñöôïc mieâu taû trong moâ hình use-case

Moâ hình use-case bao goàm caùc löôïc ñoà use-case (use-case

diagram) vaø (coù theå) moät soá package

Moãi löôïc ñoà use-case bao goàm caùc actor, use-case vaø caùc moái

quan heä

Coù theå söû duïng package ñeå gom moät soá use-case lieân quan taïo

thaønh moät boä chöùc naêng con cuûa heä thoáng

- Trang 92 -
caàu

XAÂY DÖÏNG MOÂ HÌNH USE-CASE (t.t)
Caùc quan heä coù theå xaûy ra trong löôïc ñoà use-case
Quan heä lieân keát giöõa actor vaø use-case: moät chieàu hoaëc hai chieàu, thöôøng

coù stereotype laø <<communicate>>

Quan heä môû roäng hay goäp giöõa 2 use-case: quan heä lieân keát vôùi stereotype

<<extend>> hay <<include>>

Quan heä toång quaùt hoaù (generalization) giöõa caùc actor: nhieàu actor coù vai

troø cuûa moät actor tröøu töôïng

Quan heä toång quaùt hoaù giöõa caùc use-case: nhieàu use-case laø tröôøng hôïp cuï

theå cuûa moät use-case tröøu töôïng

- Trang 93 -
caàu

fee summary
Prints timetable Makes timetable
Student
print request <<communicate>> Finance
<<communicate>> timetable command
Registers courses
Removes students
People
Administration
<<include>> Manages course
<<extend>>
<<include>>
Lecturer Reads courses
<<include>> Manages lecturers
<<include>> Adds students
<<extend>>
<<include>>
Login <<include>>
Manages students
Undertakes
courses

- Trang 94 -
caàu

<<communicate>>

Forwards
Removes mailbox
Subcriber <<communicate>>
<<extend>>
<<extend>>

Views mail <<include>> Administrator
Replies
<<communicate>>
<<communicate>> <<extend>> <<include>>

<<include>>
Adds mailbox
Login

Composes

- Trang 95 -
caàu

<<include>>
<<extend>>

models
imports
<<communicate>> initializes
<<communicate>> model command
import command
run command
<<communicate>>
export command
sets appearance
exports
<<communicate>>
save command Viewer
toggles light

saves model <<communicate>>
<<extend>> close command
toggles mode

exits
sets eye
sets viewing

- Trang 96 -
caàu

TOÅNG KEÁT
Moâ hình nghieäp vuï theå hieän caùc chöùc naêng

cuûa heä thoáng phaàn meàm vaø caùc thöïc theå lieân

quan

UML ñònh nghóa moâ hình use-case bao goàm

caùc actor, caùc use-case vaø caùc löôïc ñoà use-case

Tieáp theo moâ hình nghieäp vuï laø moâ hình caùc

ñoái töôïng phaân tích

- Trang 97 -
caàu


Chöông 5

PHAÂN TÍCH YEÂU CAÀU
HÖÔÙNG ÑOÁI TÖÔÏNG
✦ Nhaän dieän ñoái töôïng/lôùp
✦ Löôïc ñoà lôùp

- Trang 98 -
Khoa Coâng Ngheä Thoâng Tin - Moân Coâng Ngheä Phaàn Meàm - Chöông 5: Phaân tích yeâu caàu höôùng ñoái töôïng

NOÄI DUNG
5.1. Nhaän dieän caùc ñoái töôïng/lôùp
5.1.1. Ñoái töôïng/lôùp thöïc theå
5.1.2. Ñoái töôïng/lôùp bieân
5.1.3. Ñoái töôïng/lôùp ñieàu khieån
5.2. Nhaän dieän caùc thuoäc tính
5.2.1. Kieåu döõ lieäu cuûa thuoäc tính
5.2.2. Baäc cuûa thuoäc tính
5.2.3. Möùc ñoä truy xuaát thuoäc tính
5.3. Nhaän dieän caùc taùc vuï
- Trang 99 -

NOÄI DUNG (t.t)
5.4. Nhaän dieän lôùp cô sôû
5.4.1. Nhaän dieän caùc thuoäc tính/taùc vuï chung
5.4.2. Quan heä toång quaùt hoùa (generalization)

5.5. Nhaän dieän caùc moái quan heä
5.5.1. Quan heä lieân keát (association)
5.5.2. Quan heä bao goäp (aggregation)

5.6. Xaây döïng löôïc ñoà lôùp
5.7. Thieát laäp caùc package

- Trang 100 -

GIÔÙI THIEÄU

Moâ hình nghieäp vuï bieåu dieãn caùc chöùc naêng
ñoáii töôïng/lôùp
ñoá töôïng/lôùp
-- quan heä
quan heä phaàn meàm caàn xaây döïng döôùi daïng caùc use-case

Moâ hình phaân tích seõ tìm kieám caùc ñoái töôïng

“soáng” trong ngöõ caûnh cuûa phaàn meàm

Caùc ñoái töôïng seõ töông taùc vôùi nhau ñeå taïo neân

caùc chöùc naêng moâ taû bôûi use-case

- Trang 101 -

GIÔÙI THIEÄU (t.t)

Moâ hình phaân tích taäp trung moâ taû vai troø vaø caáu truùc cuûa caùc ñoái

töôïng

Chöa quan taâm ñeán haønh vi cuï theå vaø nhieäm vuï chi tieát cuûa

chuùng trong ngöõ caûnh cuûa heä thoáng

Nguyeân taéc: moâ hình phaân tích phaûi ñoäc laäp vôùi o/s, ngoân ngöõ

laäp trình, coâng cuï phaùt trieån

- Trang 102 -

NHAÄN DIEÄN ÑOÁI TÖÔÏNG/LÔÙP

Döïa vaøo ñaëc taû cuûa töøng use-case ñeå tìm kieám caùc ñoái töôïng

Caùc ñoái töôïng thöôøng xuaát hieän trong caùc danh töø hay nhoùm danh töø

Moät soá löu yù
Khoâng neân duøng ñoái töôïng ñeå bieåu dieãn moät döõ lieäu ñôn (neân xem laø thuoäc

tính cuûa ñoái töôïng khaùc)

Ñoái töôïng/lôùp phaûi thöïc söï caàn thieát cho söï hoaït ñoäng cuûa heä thoáng

Ñoái töôïng/lôùp ≠ baûng cô sôû döõ lieäu

Ñoái töôïng/lôùp ≠ actor

- Trang 103 -

NHAÄN DIEÄN ÑOÁI TÖÔÏNG/LÔÙP (t.t)

Phaân loaïi ñoái töôïng/lôùp

Ñoái töôïng thöïc theå (entity): bieåu dieãn caùc thoâng tin thieát

yeáu cuûa heä thoáng, coù theå ñöôïc löu trong cô sôû döõ lieäu

Ñoái töôïng bieân (boundary): thöïc hieän chöùc naêng giao

tieáp vôùi actor

Ñoái töôïng ñieàu khieån (control): ñieàu khieån caùc ñoái

töôïng khaùc

- Trang 104 -

Trong UML, lôùp ñöôïc bieåu dieãn baèng moät hình chöõ nhaät goàm 3

phaàn: teân, caùc thuoäc tính vaø caùc taùc vuï

Coù theå aùp duïng stereotype cho lôùp: <<entity>>, <<boundary>>,

<<control>>...

Ñoái töôïng cuõng ñöôïc bieåu dieãn baèng hình chöõ nhaät, thoâng

thöôøng goàm 2 phaàn: teân ñoái töôïng + teân lôùp (ñöôïc gaïch chaân), giaù

trò caùc thuoäc tính (traïng thaùi cuûa ñoái töôïng)

- Trang 105 -


HTMLObject
# alignment: int
+ GetAlignment( ): int
+ toHTML( ): String

HTMLDocument doc : HTMLDocument
alignment = MIDDLE
- title: String
title = “A document”
+ GetTitle( ): String
+ toHTML( ): String

- Trang 106 -

ÑOÁI TÖÔÏNG/LÔÙP THÖÏC THEÅ

Bieåu dieãn cho caùc thöïc theå xuaát hieän moät caùch töï nhieân trong heä

thoáng

Thoâng tin veà caùc ñoái töôïng thöïc theå coù theå phaûi ñöôïc löu tröõ laâu

daøi (database, file...)

Trong UML, ñöôïc gaùn stereotype <<entity>>

Deã nhaän dieän caùc thuoäc tính cuûa chuùng

- Trang 107 -

ÑOÁI TÖÔÏNG/LÔÙP THÖÏC THEÅ (t.t)
Ví duï:
Message Ñoái vôùi heä thoáng ñaêng kyù moân hoïc heä tín
<<entity>>
chæ qua WEB, nhaän dieän caùc ñoái töôïng thöïc
# subject: String
# sent: Date theå nhö: thoâng tin SV, thoâng tin GV, nhoùm
# content: String lôùp hoïc, ñaêng kyù nhoùm, soå tay sinh vieân…

+ GetSubject( ): String Ñoái vôùi heä thoáng mail, nhaän dieän caùc ñoái
+ toString( ): String
töôïng thöïc theå nhö: hoäp thö, thoâng ñieäp mail…

Ñoái töôïng ñöôøng ñoàng möùc, ñöùt gaõy vaø

baûn ñoà trong chöông trình veõ beà maët ñòa hình

- Trang 108 -

ÑOÁI TÖÔÏNG/LÔÙP BIEÂN

Thöïc hieän chöùc naêng giao tieáp vôùi actor

Thöôøng chöùa caùc phaàn töû hoaëc ñieàu khieån giao dieän ngöôøi duøng

(nuùt nhaán, hoäp danh saùch, tuyø choïn, menu...)

Trong UML, ñöôïc gaùn stereotype <<boundary>>

Khoù nhaän bieát caùc thuoäc tính vaø taùc vuï trong moâ hình phaân tích

- Trang 109 -

ÑOÁI TÖÔÏNG/LÔÙP BIEÂN (t.t)

Ví duï:
MailView
Ñoái vôùi heä thoáng ñaêng kyù moân hoïc heä
<<boundary>>
tín chæ qua WEB, nhaän dieän caùc ñoái töôïng

bieân nhö: RegisterForm, StudentForm…

Ñoái vôùi heä thoáng mail, nhaän dieän caùc

ñoái töôïng bieân nhö: MailView,

MailCompose...

- Trang 110 -

ÑOÁI TÖÔÏNG/LÔÙP ÑIEÀU KHIEÅN

Coù nhieäm vuï ñieàu khieån caùc lôùp khaùc hoaëc

(Ñôn giaûn hôn) Nhöõng lôùp khoâng phaûi laø lôùp thöïc theå vaø lôùp bieân

Trong UML, ñöôïc gaùn stereotype <<control>>

Lôùp bieân thöôøng coù quan heä lieân keát hoaëc phuï thuoäc vôùi caùc lôùp

khaùc

- Trang 111 -

ÑOÁI TÖÔÏNG/LÔÙP ÑIEÀU KHIEÅN (t.t)
Command
<<control>> Ví duï:
Ñoái töôïng bieåu dieãn
+ Execute( )
+ Reexecute( ) moät soá leänh thoâng
+ Unexecute( )
# Do( ) thöôøng nhö caét, daùn,

thay ñoåi thoâng soá nhìn
PasteCommand BgCommand
<<control>> <<control>> trong hieån thò ñoà hoaï…

+ Execute( ) + Execute( )
+ Reexecute( ) + Reexecute( )
+ Unexecute( ) + Unexecute( )
# Do( ) # Do( )

- Trang 112 -

NHAÄN DIEÄN CAÙC THUOÄC TÍNH

Döïa vaøo ñaëc taû cuûa töøng use-case, tìm kieám caùc danh töø hoaëc

nhoùm danh töø lieân quan ñeán ñoái töôïng ñang xeùt

Traû lôøi caâu hoûi: nhöõng thaønh phaàn naøo caáu thaønh ñoái töôïng ñang

xeùt ?

Löu yù: cuøng moät ñoái töôïng trong caùc ngöõ caûnh khaùc nhau chuùng

ta coù theå tìm ñöôïc caùc thuoäc tính khaùc nhau

- Trang 113 -

NHAÄN DIEÄN CAÙC THUOÄC TÍNH (t.t)

Neân xaùc ñònh (tuy nhieân khoâng baét buoäc) trong moâ hình phaân

tiùch
Kieåu cuûa thuoäc tính: moät soá kieåu cô baûn

Baäc cuûa thuoäc tính: soá ít hoaëc soá nhieàu

Visibility cuûa thuoäc tính: möùc ñoä cho pheùp truy xuaát thuoäc tiùnh töø beân

ngoaøi

UML: thuoäc tính ñöôïc mieâu taû töôøng minh hoaëc thoâng qua quan

heä vôùi caùc lôùp khaùc

- Trang 114 -

KIEÅU DÖÕ LIEÄU CUÛA THUOÄC TÍNH

Moät soá kieåu cô baûn cuûa caùc ngoân ngöõ laäp trình: integer, float,

double, long, char...

Moät soá kieåu cô baûn khaùc: string, date, time...

UML cho pheùp ñònh nghóa taát caû caùc kieåu döõ lieäu treân

- Trang 115 -

BAÄC CUÛA THUOÄC TÍNH

Baäc cuûa thuoäc tính: soá ít hay soá nhieàu

Neáu thuoäc tính ñöôïc ñaëc taû töôøng minh: duøng daáu [] ñeå chæ soá

nhieàu hoaëc soá löôïng chính xaùc

Tröôøng hôïp thuoäc tính ñöôïc mieâu taû thoâng qua quan heä vôùi caùc

lôùp khaùc: UML cho pheùp theå hieän baäc treân quan heä (ví duï: 1, 0, *,

2..9, 0..n)

- Trang 116 -

MÖÙC ÑOÄ TRUY XUAÁT THUOÄC TÍNH

UML ñònh nghóa 3 möùc ñoä truy xuaát thuoäc tính (visibility)
public (+): coù theå truy xuaát thuoäc tính töø taát caû caùc vò trí khaùc nhau

protected (#): baûn thaân lôùp ñang xeùt vaø caùc lôùp con cuûa noù coù theå truy

xuaát thuoäc tính

private (-): chæ coù lôùp ñang xeùt coù theå truy xuaát thuoäc tính

Thoâng thöôøng neân ñaët möùc ñoä truy xuaát thuoäc tính laø private

hoaëc protected (cho caùc lôùp cô sôû), khoâng neân laø public. Thuoäc tính

neân ñöôïc truy xuaát thoâng qua taùc vuï get/set

- Trang 117 -

NHAÄN DIEÄN CAÙC TAÙC VUÏ

Döïa vaøo ñaëc taû cuûa töøng use-case, tìm kieám caùc ñoäng töø hoaëc

nhoùm ñoäng töø lieân quan ñeán ñoái töôïng ñang xeùt

Chuù yù xem ñoái töôïng ñöôïc taïo ra vaø bò huyû boû ñi nhö theá naøo ?

Trong thôøi gian ñoù noù göûi/nhaän thoâng ñieäp ra sao ?

Caùc ñoái töôïng bieân coù caùc taùc vuï nhaän leänh töø actor.

- Trang 118 -

NHAÄN DIEÄN CAÙC TAÙC VUÏ (t.t)

Xem xeùt möùc ñoä truy xuaát cuûa taùc vuï töông töï nhö ñoái vôùi caùc

thuoäc tính; caùc taùc vuï thöôøng coù visibility laø + hoaëc #

Moät soá taùc vuï khoâng xuaát hieän moät caùch töï nhieân trong moâ hình

phaân tích moâ hình thieát keá seõ nghieân cöùu kyõ traùch nhieäm vaø

haønh vi cuûa töøng ñoái töôïng

- Trang 119 -

VÍ DUÏ veà NHAÄN DIEÄN THUOÄC TÍNH

StudentInfo
<<entity>>
LecturerInfo
<<entity>>
Heä thoáng ñaêng kyù
- name: String - name: String moân hoïc heä tín chæ qua
- code: Long - code: String
- dateOfBirth: Date - dateOfBirth: String
- addr: String - addr: String WEB - Nhaän dieän caùc
- acaYear: Date - degree
- department - title: String thuoäc tính cho caùc ñoái
- home: String - division
töôïng: StudentInfo,
- socialAid - health
- experience: Date
+ GetName( ): String
+ GetCode( ): Long + GetName( ): String
+ GetCode( ): String
LecturerInfo

- Trang 120 -

VÍ DUÏ veà NHAÄN DIEÄN THUOÄC TÍNH (t.t)

CourseOfferring Catalog Heä thoáng ñaêng kyù
<<entity>> <<entity>>
- courseName: String - acaYear: Date moân hoïc heä tín chæ qua
- courseCode: String - semester
- offering: int WEB - Nhaän dieän caùc
- session
- credit: int
- prerequisite thuoäc tính cho caùc ñoái

töôïng: CourseOffering,

Catalog

- Trang 121 -

Cong Nghe Phan Mem Dhbk

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (18)

Similar to Cong Nghe Phan Mem Dhbk

Similar to Cong Nghe Phan Mem Dhbk (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Cong Nghe Phan Mem Dhbk