1. Κριτική προσέγγιση Ο/Α μέσων
3ο
Δημοτικό Σχολείο Χίου
Ε΄ τάξη, 13 μαθητές
Διάρκεια: 6 διδακτικές ώρες
Εισαγωγή στο θέμα:
«Ο σάκος του Άγιου Βασίλη»
Αρχικά τα παιδιά ρωτήθηκαν ποιο δώρο θέλουν για τα Χριστούγεννα και πώς έκαναν τις
συγκεκριμένες επιλογές:
Οι επιθυμίες τους καταγράφηκαν στον πίνακα και διαπιστώσαμε ότι οι περισσότερες από
αυτές ήταν παιχνίδια που έχουν δει σε διαφημίσεις είτε τηλεοπτικές είτε διαδικτυακές. Τα
παιδιά συνειδητοποίησαν ότι οι ανάγκες τους δημιουργούνται σε μεγάλο βαθμό από τις
διαφημίσεις και ότι αν δεν υπήρχαν, ενδεχομένως να έκαναν διαφορετικές επιλογές.
Ανάλυση περιεχομένου διαφημίσεων:
Στη συνέχεια τα παιδιά πρότειναν αγαπημένες τους διαφημίσεις και ακολούθησε η προβολή
ορισμένων από αυτών. Στα φαβορί η διαφήμιση της γνωστής αλυσίδας παιχνιδιών Jumbo
καθώς και της Coca Cola.
https://www.youtube.com/watch?v=nFiUhFRYK2k
2. https://www.youtube.com/watch?v=oOToyg2XDHo
Αναπτύχθηκε συζήτηση σχετικά με τον νέο χαρακτήρα των διαφημίσεων. Παρατηρήθηκε ότι
η διάρκειά τους είναι αυξημένη σε σχέση με το παρελθόν, έχουν γρήγορη εναλλαγή εικόνων
και μικρούς έως καθόλου διαλόγους, ζωηρά χρώματα, ευχάριστη μουσική, σύγχρονα οπτικά
ερεθίσματα (παιδιά που κρατούν τάμπλετ, ειδυλλιακά μέρη και ελκυστικούς ηθοποιούς).
Χαρακτηριστικά σχόλια μαθητών και μαθητριών από τις εντυπώσεις και τους
προβληματισμούς τους:
- Μας αρέσει πολύ η μουσική και τα λόγια
- Χαιρόμαστε που έρχονται τα Χριστούγεννα, οι διαφημίσεις μας ξεσηκώνουν/
αναστατώνουν
- Τις έχει βάλει 25 φορές!
- Προσπαθούν να μας δείξουν ότι έχει ωραία πράγματα για να πάμε να αγοράσουμε
- Ακόμα δεν βγήκε η νέα διαφήμιση Jumbο, την περιμένουμε πώς και πώς!
- Κατάφεραν να μας πείσουν να πιούμε Coca Cola στο καταχείμωνο!
Έμμεσες διαφημίσεις- advertorials
Στο σημείο αυτό μας δόθηκε η ευκαιρία να παρατηρήσουμε λεπτομερώς την σελίδα που
προβάλλαμε τις διαφημίσεις και να εντοπίσουμε άλλες, τις έμμεσες διαφημίσεις. Αναφέρθηκε
ότι τα τελευταία χρόνια οι εταιρίες ξοδεύουν όλο και μεγαλύτερα ποσά ετησίως για την
προβολή των προϊόντων τους αφού μέσω αυτών καταφέρνουν να ανεβάζουν τις πωλήσεις
τους. Έτσι κάνουν ότι καλύτερο μπορούν για να δελεάσουν κάθε υποψήφιο αγοραστή. Οι
μαθητές συνειδητοποιούν ότι είναι σημαντικό να μπορούν να βλέπουν κριτικά και να μην
χειραγωγούνται. Οι μαθητές χαρακτήρισαν αυτές τις διαφημίσεις ως «αναγκαστικές».
Εδώ αναφερθήκαμε στην χρήση συγκεκριμένων πληροφοριών (cookies) από ιστοσελίδες
που προσφέρουν προσωποποιημένες υπηρεσίες καλύπτοντας εξατομικευμένες ανάγκες και
αυξάνοντας έτσι το κέρδος τους. Τα «Cookies» έχουν δημιουργήσει μια νέα οικονομία που
βασίζεται στη διαφήμιση και εγείρουν ερωτήματα για την ιδιωτικότητα, ειδικά στην Ελλάδα
όπου παρόλο που χρησιμοποιούνται ευρέως, η ενημέρωση δεν είναι επαρκής.
3. Κριτική ανάλυση διαφημίσεων
Στη συνέχεια προβάλλαμε στην τάξη την παρακάτω διαφήμιση που είχα προεπιλέξει:
https://www.youtube.com/watch?v=-RT-YBlnqlI
Αρχικά είδαμε το βίντεο ολοκληρωμένο. Μετά το προβάλλαμε με παύσεις ώστε να
μπορέσουμε να δούμε όλα τα κρυμμένα μηνύματα. Οι μαθητές έμειναν έκπληκτοί από τα
συμπεράσματα στα οποία οδηγήθηκαν, τα οποία αρχικά δεν είχαν συνειδητοποιήσει, σχετικά
με τους σκοπούς της διαφήμισης και τις τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν για να επιτευχθούν
καθώς και την αξιοπιστία των πληροφοριών της διαφήμισης. Η δραστηριότητα αυτή και η
συζήτηση που ακολούθησε (ειδικά από τα σχόλια των μαθητών) ήταν ενδιαφέρουσα και
διασκεδαστική:
1. Μη ρεαλιστικό σκηνικό
«Το πλυντήριο μοιάζει με το σύμπαν!»
«Το δωμάτιο στο οποίο πλένει ρούχα η οικογένεια είναι τεράστιο!»
«Η μαμά μου δεν έχει τέτοιο πλυσταριό!»
«Όλα φαίνονται πεντακάθαρα και τακτοποιημένα!»
2. Ελκυστικοί ηθοποιοί
«Οι πρωταγωνιστές φορούν τα καλά τους»
4. «Η μαμά μου όταν πλένει ρούχα δείχνει κουρασμένη»
3. Τα μηνύματα της διαφήμισης
-Ανιχνευτές λεκέδων υγρού SKIP
- Ενεργοποίηση ενζύμων
- Αποδόμηση λεκέδων
- Skip Rapid Enzyme Technology
«Τι είναι όλα αυτά κυρία;;»
- 29 κατασκευαστές πλυντηρίων συνιστούν SKIP (διαχρονικότητα διαφήμισης,
σλόγκαν που πείθει για την ποιότητα του προϊόντος)
4. Ανίχνευση μηνυμάτων που απουσιάζουν:
- Τιμή προϊόντων
- Ποσότητα
- Πράγματι αφαιρεί όλους τους λεκέδες;
- Είναι φιλικό στο περιβάλλον;
Ανάλογη προσέγγιση κριτικής διαφημιστικών μηνυμάτων ακολουθήθηκε με την προβολή του
παρακάτω βίντεο που επέλεξαν οι μαθητές αυτή τη φορά:
https://www.youtube.com/watch?v=Lkb_yYFLwVs (στο σχολείο μας υπάρχει έξαρση
ενασχόλησης με τάπες και αυτοκόλλητα οπότε και δεν μου έκανε εντύπωση η συγκεκριμένη
επιλογή. Ήταν μια καλή ευκαιρία να συζητήσουμε για το θέμα).
Οι μαθητές μετά από τη συγκεκριμένη δραστηριότητα έμαθαν να αναγνωρίζουν τις οπτικές
συμβάσεις και το διαπροσωπικό πλαίσιο των διαφημίσεων, να εντοπίζουν τις τεχνικές
ενημέρωσης και προσέλκυσης τους ενδιαφέροντος των θεατών και τους τρόπους που
επικοινωνούνται τα μηνύματα μέσα σε αυτές.
Πώς εντοπίζουμε τις ψευδείς ειδήσεις:
Στη συνέχεια αναφερθήκαμε στα προβλήματα παραπληροφόρησης της ψηφιακής εποχής
στην οποία ζούμε. Στο διαδίκτυο πολλές φορές κατασκευάζονται ψευδείς πληροφορίες (οι
οποίες διαδίδονται πολύ γρηγορότερα από τις αληθινές), που δημιουργούν λάθος εντυπώσεις,
κρύβουν κινδύνους και είναι σημαντικό να τις εντοπίζουμε.
5. Είδαμε το παρακάτω βίντεο:
https://www.youtube.com/watch?v=GdjWIxAC124
Μετά από συζήτηση σχετικά με τη δύναμη των διαδικτυακών διαφημίσεων, φτιάξαμε ένα
κολλάζ με τους τρόπους εντοπισμού των ψευδών ειδήσεων (με βάση το υλικό του
μαθήματος), το οποίο αναρτήσαμε στην τάξη.
6. Δραστηριότητα ανακεφαλαίωσης
Ολοκληρώσαμε την κριτική προσέγγιση των Ο/Α μέσων με εστίαση στα
διαφημιστικά μηνύματα, δημιουργώντας «τίμιες διαφημίσεις». Τα παιδιά χωρίστηκαν
σε ομάδες και έφτιαξαν διαφημίσεις που λένε όλη την αλήθεια, δεν κρύβουν
μηνύματα και έχουν δημιουργηθεί σε ρεαλιστικά περιβάλλοντα. Οι διαφημίσεις
παρουσιάστηκαν στην τάξη από τις ομάδες, έγιναν συγκρίσεις και ανακεφαλαιωτική
συζήτηση.
