De belofte van de PPI was groot: hier kwamen de pioniers die de traditionele pensioenwereld zouden gaan veranderen. Gesteund door een brandschoon imago, een legacy-vrije organisatie en ontbundelde pensioenoplossingen zouden zij de (internationale) klant op een volledig eigentijdse manier gaan bedienen. Een jaar na de lancering van de eerste PPI wordt de balans opgemaakt. Hoe staat dit nieuwe fenomeen ervoor en welke ruimte is er voor verdere ontwikkeling?

1. PPI: the next generation
De belofte van de PPI was groot: hier kwamen de pioniers die de traditionele pensioenwereld zouden gaan veranderen.
Gesteund door een brandschoon imago, een legacy-vrije organisatie en ontbundelde pensioenoplossingen zouden zij
de (internationale) klant op een volledig eigentijdse manier gaan bedienen. Een jaar na de lancering van de eerste PPI
wordt de balans opgemaakt. Hoe staat dit nieuwe fenomeen ervoor en welke ruimte is er voor verdere ontwikkeling?
DOOR FRANS LIEM, ARIAN ELAND EN BOB VAN OPSTAL
Belofte deels ingelost gevallen dus geen sprake van ontbundeling, maar
Bij haar introductie had de PPI een vijftal beloftes van herbundeling.
voor de pensioenwereld:
− internationalisering, De komst van de PPI zou verder leiden tot betere en
− nieuwe (branchevreemde) toetreders, transparantere pensioenproposities, samengesteld uit
− ontbundeling, best-in-class componenten. Een korte blik op de
− betere proposities en markt leert dat de kosten – conform verwachting
− ‘deelnemer centraal. – over de gehele breedte zijn gedaald. Op het ge-
Een korte evaluatie leert dat er in het eerste jaar een bied van productinnovatie zijn de gezette stappen
goede slag is gemaakt, maar dat er nog voldoende echter kleiner. Het meest in het oog springen flexi-
ruimte voor verdere verbetering en innovatie is. bele opzegtermijnen, de omgang met sterftewinst
en een modernere lifecycle-techniek.
Met de PPI kreeg Nederland eindelijk zijn eigen
cross-border pensioenvehikel. De inhaalrace kon be- ‘Deelnemer centraal’ was de ambitie van menig PPI
ginnen tegen actieve cross-border IORPs in bijv. Bel- in wording; verlost van legacy zouden PPI’s een
gië, Luxemburg en het Verenigd Koninkrijk. Voorlo- moderne pensioenbeleving bieden, die pensioen
pig is het echter vooral een nationale aangelegenheid dichter bij de deelnemer zou brengen. Diverse
en wordt de PPI ingezet om de eigen markt open te PPI’s maken deze belofte waar. Zo is er veel infor-
breken (offensief) of om het marktaandeel van de matie beschik-
moederverzekeraar veilig te stellen (defensief). Een grote stap baar op de nieu-
we pensioen
Er werden veel nieuwe toetreders verwacht, omdat vooruit zou echte portals en wordt
de toetredingsdrempels laag waren en de PPI door keuzevrijheid voor er op een begrij-
haar opzet interessant was voor commerciële aan- pelijker manier
bieders. Al in een vroeg stadium werden dan ook deelnemers zijn gecommuni-
voorspellingen gedaan dat er binnen de kortste ceerd. Ook zijn
keren meer dan twintig aanbieders in de DC-markt er stappen gezet op het gebied van digitalisering en
actief zouden zijn. Met op dit moment zo’n acht is het verwerkingsproces versoepeld, hetgeen ten
operationele PPI’s (naast tien traditionele verzeke- gunste komt van zowel de klant als de financieel
raars) zijn we hard op weg. Toch zijn er vooralsnog adviseur.
teleurstellend weinig echt nieuwe toetreders: de
meeste PPI’s zijn opgericht door bestaande aanbie- Ruimte voor innovatie
ders en/of samenwerkingsverbanden van leveran- Op internationaal gebied lijkt er een gouden
ciers die al deels actief waren in pensioen. kans te liggen – de voorspelling is dat de Europe-
se DC-markt in de komende jaren met meer dan
Ontbundeling en specialisatie in de pensioenketen 10% per jaar zal groeien. Wat kunnen PPI’s met
zou een logisch gevolg zijn van het feit dat de PPI dit op het oog aantrekkelijke gegeven? Uiteraard
Frans Liem, partner geen biometrische risico’s mag dragen. Echter, de kunnen zij een ‘country-by-country’-strategie
Arian Eland, senior manager meeste operationele PPI’s bieden een propositie opzetten, lokale vestigingen openen en geschikte
Bob van Opstal, consultant die door een vaste groep van leveranciers – soms DC-proposities via lokale partners proberen te
Allen zijn werkzaam voor zelfs volledig binnen de eigen organisatie – in de distribueren. Dit vereist echter veel van relatief
IG&H Consulting & Interim keten wordt ingevuld. De facto is er in de meeste jonge organisaties. Laagdrempeliger is het om te
28 PensioenAdvies - oktober 2012

2. beginnen met Nederlandse multinationals binnen het groot-
mkb: door werknemers van hun internationale dochters te
bedienen wordt ervaring opgedaan, waarna de PPI vervolgens
zelfstandig kan groeien in die landen waar zij aanwezig is.
Qua type aanbieders is het voorstelbaar dat het kleurenpalet
de komende jaren uitgebreid gaat worden. Zo zijn er ‘global
financial players’ die Nederland als pensioenland nog altijd
zeer interessant vinden, zeker als de huidige ontwikkelingen
leiden tot nieuwe schokbewegingen in het pensioenfondsen-
landschap. Internationale vermogensbeheerders zitten zoals
bekend al in Nederlands pensioen als toeleveranciers; via het
‘beleggingsvehikel’ PPI kunnen zij naar voren opschuiven in
de keten. Maar het kan ook gekker. De PPI als entiteit is vooral
een ‘customer attractor’, hetgeen de deur opent voor sociale
netwerken als LinkedIn. Zeker gezien de lobby voor zzp-pen-
sioen biedt het grote marktbereik van LinkedIn onder zzp’ers
en mkb’ers een interessante uitgangspositie. Dit geldt tevens veelal op hem gericht zijn. Vaak loopt dit verre van parallel
voor bijvoorbeeld belangenorganisaties, die veelal zoeken naar met de belangen van de deelnemer. Tenslotte werkt tegen-
meer toegevoegde waarde richting hun achterban. Een nieuw woordig vrijwel niemand zijn gehele leven bij dezelfde werk-
collectief pensioen kan hiervan een waardevolle invulling zijn. gever, maar heeft switchen van pensioenaanbieder nog altijd
diverse nadelige consequenties.
Ontbundeling blijft vooralsnog grotendeels uit. De huidige
PPI’s zijn vooral herbundelde combinaties, met vaste proposi- Een grote stap vooruit zou daarom echte keuzevrijheid voor
ties en vaste leveranciers. De uitdaging in een dergelijke con- deelnemers zijn: niet alleen in fondsen of dekkingen, maar ook
structie is om scherp te blijven op je leveranciers. Het kan in het totale pakket of zelfs de pensioenuitvoerder erachter.
echter ook anders, bijvoorbeeld in de vorm van een open PPI. Dit hoeft niet op puur individuele basis; een deelnemer zou
Deze biedt een infrastructuur aan waarin iedereen mee kan zelf kunnen kiezen voor een collectiviteit (met uiteraard vol-
doen. Dit leidt mogelijk tot een best-in-class propositie, maar doende schaalgrootte en efficiencyvoordelen) die aansluit bij
het neerzetten van een scherp en helder aanbod richting de zijn behoeften. De werkgever betaalt in dit systeem enkel (en
markt is lastig. Misschien zit de echte toekomst dus wel in wellicht verplicht) een deel van de premie. Omdat PPI’s sec-
een middenweg: de semi-open PPI. Samenwerking met een torbreed worden gezien als ‘legacyvrije pensioenpioniers’, is
select aantal vaste partners, maar met periodieke tendering. het niet meer dan logisch dat juist zij de pensioenuitvoerders
Deze variant combineert een heldere, onderscheidende pro- nieuwe stijl van dit soort collectiviteiten zullen worden.
positie met het continu kunnen selecteren van best-in-class Uiteraard zullen er dan nog enkele technische en juridische
componenten. obstakels overwonnen moeten worden. Echter, zoals Ronald
Gerritse (AFM) zich onlangs terecht afvroeg: waarom kunnen
Overleven in een vechtmarkt vereist onderscheidend vermo- we wel een systeem van verplichte ziektekostenverzekering
gen door scherpe propositiekeuzes. Grofweg kan dit op drie ma- met keuzevrijheid in zorgverzekeraar opzetten, maar kan dat
nieren: een ‘budget PPI’ (lage kosten), een ‘value PPI’ (meer- met de opbouw van ons pensioenvermogen opeens niet?
waarde leveren) en een ‘niche PPI’ (geënt op doelgroep). Aan
de kostenkant ligt inmiddels weinig ruimte meer, aangezien Doorkijk naar toekomst
het onwaarschijnlijk lijkt dat de gehele markt meegaat in een Een breed scala aan mogelijkheden ligt dus nog voor ons. Wan-
‘race to the bottom’. Ruimte ligt er nog wel bij de ‘value PPI’. neer we al deze mogelijke bewegingen bij elkaar nemen, ontstaat
Die kan meerwaarde bieden door bijvoorbeeld geavanceerde een doorkijk naar de toekomst van de PPI. Een (droom)beeld
beleggingsoplossingen (eventueel tailormade), het dooront- waarin de beloftes van het pensioenvehikel misschien wel meer
wikkelen van innovatieve communicatieconcepten en/of dan waar gemaakt worden.
modulair maatwerk. Ook de ‘niche PPI’ biedt nog ruimte,
bijvoorbeeld door een innovatieve regeling toegespitst op spe- De weg ligt namelijk open voor nieuwe, branchevreemde toetre-
cifieke branches, door aansluiting bij de beleving binnen deze ders die vanuit hun aard dichtbij de deelnemer staan en een
groepen en/of door distributie via eigen netwerken of plat- groot marktbereik hebben. Zij zouden zich gedragen als ‘pen-
forms. sioenuitvoerders nieuwe stijl’ en collectiviteiten vormgeven waar-
binnen de deelnemer echt centraal staat. Door hun kennis van de
De deelnemer centraal stellen vereist meer dan alleen moderne klant zouden zij innovatieve pensioenproposities kunnen ontwik-
communicatie. Zo is het huidige systeem nog volledig op de kelen die écht aansluiten op de specifieke behoeften van deelne-
werkgever gericht, wat voor de deelnemer enkele fundamen- mers. De invulling van deze proposities zouden zij duurzaam
tele nadelen met zich meebrengt. Hij dient bijvoorbeeld kunnen organiseren via echte ontbundeling, op basis van scherpe
dezelfde keuzes te maken als collega’s, ook al verschillen hun selectie op best-in-class leveranciers. En als dit zou slagen in een
behoeftes en beleving vaak enorm. Vervolgens is het de werk- groot en volwassen pensioenland als Nederland, waarom dan ook
gever die het contract afsluit, waardoor de meeste ‘incentives’ niet in het buitenland?
oktober 2012 - PensioenAdvies 29