Human rights of Prisoners ,prisoners are deprived of their liberty due to their crimes and law sentence them punishment

1. सादरकर्ते
प्रा.भुषण इंद्रससंग राजपुर्त
कै द्यांचे मयनवी हक्क

2. Definition(व्याख्या) Cambridge Dictionary :
a person who is kept in prison as punishment
(कॅ म्ब्रिज शब्द्कोशानुसार ‘ सशक्षा रहणून र्तुरंगार्त ठेवलेल्या
व्यकर्ततंना कै दी(Prisoner) रहणर्तार्त.
 Collins Dictionary:
A prisoner is a person who is kept in a prison as a
punishment for a crime that they have committed.
(कोलींस च्या शब्द्कोशानुसार कै दी रहणजे अशत व्यकर्तत ज्या
व्यकर्ततस त्याने के लेल्या गुन्ह्या ब्दल र्तुरंगार्त ठेवले आहे.

3. कै ्यांचे हकक पुढील प्रमााणे
 General Principle ( सववसाधारण र्तत्वे)
 माानवत हककाचे ननयमा सवव देश राज्य आणण र्तुरं ग
अधधकारी यांना बंधनकारक आहेर्त.
 माानवत हकक जा आंर्तरराष्ट्रीय कायदे व र्तपासणत च्या
कक्षार्त येर्तार्त.
 सवव कायदा अधधकारी ना आंर्तरराष्ट्रीय माानवत हकक
कायदे मााहहर्तत असणे व त्याचत अंमालबजावणत करर्ता येणे
बंधनकारक आहे.

4. 1. Right to Moral Integrity
(नैनर्तक एकात्मार्ता)
 All human beings are born free and equal in dignity
and rights
 सवव माानव हे जन्हमार्तःच स्वर्तंत्र ,समाान अधधकारी व
समाान दजाव आहे.

5.  कै ्यांना सन्हमाानाने वागवले पाहहजे.
 कै ्यांना योग्य प्रकारचे राहणतमाान,अन्हन ,पपण्याचे
पाणत,राहण्याचत जागा,कपडे व झोपण्याचत साधने समाळणणे.
 कै ्यांना ज्या खोलीर्त (र्तुरंगार्त) ठेवले जार्ते.र्तेथे पुरेशत
जागा,प्रकाश,उष्ट्णर्ता व खेळणर्तत हवा असणे आवश्यक आहे.
 र्तुरंगार्त कै ्यांना एकत्र झोपवले जार्त असेल र्तर त्यांचत योग्य र्तत
सोय व रार्ततच्या वेळणत ननगराणतअसणे आवश्यक आहे.
 पुरेसे आन व पपण्याचे पाणत हे माुलभूर्त हकक आहेर्त र्तसेच कडे
धुण्याचत सोय सु्धा असावत.
2. Right to an adequate standard of
living
(रयहणीमयनयचय चयांगलय दर्या ममळण््यचय धिककयर)

6. 3.Health Rights of Prisoner
(आरोग््यचे हक्क)
 योग्य दजावचे शारीररक व माानससक
करमावणूक समाळणणे.
 रग्णांना र्तुरंगार्त भरर्तत करर्तांनाच
त्यांचत आरोग्य र्तपासणत करणे
अननवायव आहे.
 सवव प्रकारचे आरोग्य र्तपासणत
वै्यकीय अधधकारी यांच्या व्दारेच
करावे.
 सवव प्रकारचे गरजेचे उपचार नन
शुल्क पुरवावेर्त.
 कै ्यांना देशार्त उपलब्दध असणाऱ्या
सुपवधा घेण्याचा अधधकार आहे.
 सवव कै ्यांना माोकळ्या हवेर्त
ककमाान १ र्तास व्यायामा,कवायर्त व
कामा करण्याचा हकक आहे.

7. 4. Right to safety (सुरक्षिततेचय हक्क)
 लोखंडत बेड्या ककं वा साखळ्यां कै ्यांना ननयंत्रणार्त
ठेवण्यासाठी वापरू नये.
 कै ्यांना र्तुरं गार्त सुरक्षक्षर्त वाटले पाहहजे.
 अमाानुष सशक्षा ककं वा वर्तवणुक हदली जाऊ नये.
 सवव प्रकारच्या सशक्षा या कायदेशतर ककं वा ननयमााच्या
अधतन असाव्यार्त.

8. 5.Correspondence with outer world(बयहेरच््य
र्गयशी सांपका )  कै ्याच्या वैयम्ब्कर्तक.कौटुंबबक
संपकावच्या साधनार्त हस्र्तक्षेप करू
नये.
 सवव कै ्यांना बाहेरच्या जगाशत
पवशेषर्तः कु टुंबाशत संपकव साधण्याचा
हकक आहे.
 परदेशत नागररक कै ्यांना सु्धा
त्यांच्या कु टुंबाशत संपकव ठेवण्याचा
अधधकार आहे.
 कै ्यांना सवव माहत्वाचत मााहहर्तत व
बार्तरया समाळणणे आवश्यक आहे.
 कै ्यांनत पवनंर्तत के ली असेल व शकय
असेल र्तर त्यांच्या घर जवळणतल
र्तुरं गार्त पाठवण्यार्त यावे.

9. 6. Complaint and supervision system
(तक्रयर व ननरीिण प्रणयली)
 कै ्यांना र्तक्रार करण्याचा हकक आहे.जर र्तक्रार वर
कायववाही होर्त असेल र्तर र्तत कै ्याला समाजणाऱ्या भाषेर्त
असावत.

10. 7. Special categories of the
prisoners
(कै द्यचे ववशेष प्रकयर )
 माहहला कै दी
पुरष कै ्यापेक्षा वेगळणा र्तुरंग, गरोदर व स्र्तनदा माार्ता यांना
पवशेष सवलर्त,माहहला र्तुरंगा अधधकारी
 जन्हमाठेप चत सशक्षा झालेले कै दी
 1. पॅरोल
 2. फलो
 पॅरोल व फलो रहणजे कै ्यांना थोड्या कालावधत साठी घरी
जाण्याचत व राहण्याचत सुपवधा होय .या व्दारे कै ्यांना त्यांच्या
सशक्षेच्या कालावधतर्त घरी जाण्याचत माुभा हदली जार्ते. या
माागचा उ्देश त्यांचा समााजाशत असलेला संबध कायमा राहावा