1. Лабораторийн ажил 3
Зєрєг цэцгийн физик химийн їзїїлэлт тодорхойлох
1. Дээж авах
Зєрєг цэцгийн хэсэг бїрээс буюу савалсан хэсгээс дараах томъёогоор тооцож дээж авна.
n +10
K =5 +
10
n – хэсэг бїрийн ерєнхий тоо
Шуудайтай зєрєг цэцгийг задлах бєгєєд хайрцагтай бол амыг дээш харуулан тавьж 5-10см
хэмжээтэй гїнзгий ухаж дээж авна. Авсан дээжийг хэсэг тус бїрээр нь арвайн дээж авч хольдог
(тэгш єнцєгт дєрвєлжин) аргаар авна. Дээжний хэмжээ 250гр байна. Харин шахмал зєрєг цэцгээс
дээж авахдаа дараах томъёогоор олно.
n − 650
K = 5+
650 / гялгар уутанд/
n − 250
K = 5+
250 / тємєр лаазанд/
2. Мэдрэхїйн їнэлгээ
Їнэр: Зєрєг цэцгийн їнэрийг гарын алган дээр їрэх замаар тодорхойлно.
Єнгийг боргоцой навчны болон нунтаг зєрєг цэцгийг хийх єнгийн цаасан дээр єдрийн гэрэлд
тодорхойлно. Мєн шавьжинд идэгдсэн, хєгцєрсєн байдлыг томруулдаг микроскопоор
тодорхойлдог. Хєгцєрсєн, євчилсєн зєрєг цэцгийг тодорхойлохдоо навчнаас нь салгаад (50ш)
дотор талын хорхой шавьж идсэн хєгцєрсєн эсэхийг шалгана. Дараа нь хувиар тооцож муудсан
хэсгийг олно. Мєн шинжилгээнд авсан дээжтэй харьцуулна.
3. Хог хольцыг тодорхойлох
100гр зєрєг цэцэг аваад хог, хольц ишийг ялгаж авна. Їїнийг мєн хувиар тооцож бодно. Öэцгийг
0,5мм-ийн шигшїїрээр шигших аргаар нунтаг байдлыг тодорхойлно. Нунтаг зєрєг цэцэг 20%,
шахмал зєрєг цэцэг 10% -иас илїї їлдэгдэл байж болохгїй.
4. Їрийн хэсгийг тодорхойлох
100гр зєрєг цэцэг аваад хугалж дотроос нь їрийг авна. жижиглэхэд (хуруугаар) їр нь їлдэх бєгєд
їїнийг хувиар гаргана.
5. Чийглэг тодорхойлох
 Хэрэглэгдэх багаж, хэрэгсэл:
1) Аяганцар
2) Аналитик жин
3) Хатаах шїїгээ
Òîäîðõîéëîõ ÿâö: Аяганцарт 2 гр зєрєг цэцэг аваад 1050С –д 30 мин хатаана. Дээжийг багавтар
хєргєєд дахин жигнэхэд жин нь тогтмолжсон байвал дараах томъёогоор чийглэг тодорхойлно.
a−b
W = × 100
a−c
a.дээжтэй аяганцарын жин / гр/
b. хатаасны дараах аяганцарын жин/ гр/
c. хоосон аяганцарын жин/гр/
Зэрэгцээ тодорхойлолтын зєрїї 5%, зєрєг цэцгийн чийг 13%-иас ихгїй байна.
6. Їнслэг тодорхойлох
 Хэрэгдэгдэ шил, сав багаж :
1) Шаазан аяга (d=50мм, h= 70мм)
2) Халаагуур, хайч буюу хямсаа
3) Шатаах пийшин
4) Хатаах шїїгээ

2. Òîäîðõîéëîõ ÿâö: Аяганцарын жинг тогтмолжуулсны дараа 0,0002гр нарийвчлалтай 2-3гр дээж авч
аажмаар халаагуур дээр шатаагаад шатаагч пийшинд саарал єнгєтэй їнс болтол шатаана.
Багавтар хєргєсний дараа жигнээд дараах томъёогоор їнслэгийг бодож олно.
(a × 100) 100 a × 10000
X = × =
b (100 − a) b × (100 − w)
a - їнсний хэмжээ /гр/
b - авсан дээж /гр/
w- чийглэг, % Нийт жингийн 70-80% нь їнс болсон байдаг.
7. Гашуун бодисын ерєнхий хэмжээг олох
 Хэрэглэгдэх шил, сав багаж:
1) 100 мл хэмжээтэй тагтай шилэн сав
2) шимїїр 10 мл
 Урвалж:
1) Этилийн эфир
2) 0,02н КОН-ийн спиртийн уусмал
3) 1% фенолфталеин
Òîäîðõîéëîõ ÿâö: 2 гр зєрєг цэцэг хэмжиж аваад шаазанд уур нухуураар нухаад, шилэн бєглєєтэй
саванд хийнэ. Дээрээс нь 10-15мл диэтилийн эфир хийж тайван 1 цаг байлгана. Дараа нь 2-3
минут сэгсрээд 1-2 цаг тайван байлгана. Ингэхэд тунадас доош сууж тунгалаг уусмал ялгарна.
Ялгарсан уусмалаас 10 мл-ийг аваад дээрээс нь 3 дусал фенолфталеин дусаагаад 0,02н КОН-ийн
уусмалаар цайвар улаан єнгє їїстэл титрлэнэ.
V × 0.008 × 60 × 100
X1 = = 2.4 × V
2 × 10
V - титрлэхэд зарцуулсан шїлтийн хэмжээ
0,008 – 1мл 0,02Н КОН-тай тэнцэх гашуун бодис
Зэрэгцээ тодорхойлолтын зєрїї 5% -иас ихгїй байна. 1-р зэргийн зєрєг цэцгэнд гашуун бодис 15%,
2-р зэргийн зєрєг цэцгэнд 11-12%, шахмал болон нунтаг 1-р зэргийн зєрєг цэцгэнд 15%-иас багагїй.
Гашуун хїчил нь хїчлийн нийлбэрээр тодорхойлогдоно.

3. Òóðøèëòûí ¿ð ä¿í
Ä¿ãíýëò