ΤΟΜΕΑΣ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΕΠΑΛ / ΤΑΞΗ Γ΄ / ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ ΓΡΑΦΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΕΚΤΥΠΩΣΕΩΝ ΚΕΦ.10 - ΤΑ ΠΡΟΤΥΠΑ

1. Αντιγόνη Σαράφη
Γραφίστας - Εκπ/κός Γραφικών Τεχνών
ΜΑΘΗΜΑ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΕΚΤΥΠΩΣΕΩΝ
ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ ΓΡΑΦΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ (ΕΠΑΛ)

2.  Πρότυπο είναι μια εικόνα, ένα κείμενο ή ένας συνδυασμός
εικόνας-κειμένου που χρησιμοποιείται ως υπόδειγμα, στη
μορφή που βρίσκεται, για να αναπαραχθεί φωτογραφικά
στο στάδιο της φωτοαναπαραγωγής.
 Πρωτότυπο είναι το αρχικό έργο, π.χ. ένα γνήσιο
ζωγραφικό έργο.
Πρότυπο και πρωτότυπο
2

3.  Το πρότυπο δεν είναι πάντα και πρωτότυπο
1. Ένας πίνακας ζωγραφικής αποτελεί το πρωτότυπο, ενώ η φωτογράφησή
του σε θετικό φιλμ (slide) αποτελεί το πρότυπο για την αναπαραγωγή.
Ο πίνακας ζωγραφικής ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΠΑΝΤΑ να τοποθετηθεί σε κάποια
μηχανή φωτοαναπαραγωγής, γι’ αυτό το λόγο τον φωτογραφίζουμε σε
φιλμ αρνητικό ή θετικό (slide).
Πρότυπο και πρωτότυπο
3
ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ
(πίνακας ζωγραφικής)
Φωτογράφηση
σε θετικό φιλμ
ΠΡΟΤΥΠΟ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
(slide)

4.  Το πρότυπο δεν είναι πάντα και πρωτότυπο
2. Ένα σχέδιο του οποίου το υπόστρωμα είναι κατάλληλο για να τοποθετηθεί
σε μηχανή φωτοαναπαραγωγής, είναι ένα πρωτότυπο, αλλά το ίδιο
αποτελεί ταυτόχρονα και πρότυπο για φωτοαναπαραγωγή.
Πρότυπο και πρωτότυπο
4
ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ
(σχέδιο)
ΠΡΟΤΥΠΟ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
(το ίδιο το σχέδιο)
=

5.  Διαφανή: κατά την αναπαραγωγή τους το φως περνά
μέσα από την ύλη τους, π.χ. slides.
 Αδιαφανή: η αναπαραγωγή τους γίνεται με αντανάκλαση
του φωτός, π.χ. φωτογραφίες, σχέδια σε χαρτί, κ.λπ.
Αλλιώς τα αδιαφανή λέγονται χάρτινα πρότυπα ή
χαρτομακέτες.
Ανάλογα με την επεξεργασία που υφίστανται για την
αναπαραγωγή τους κατατάσσονται σε:
 Γραμμικά
 Μονόχρωμα τονικά
 Έγχρωμα τονικά
Κατηγορίες προτύπων
5

6. Κατηγορίες προτύπων
Γραμμικό πρότυπο
Μονόχρωμο
τονικό πρότυπο
Έγχρωμο
τονικό πρότυπο
6

7.  …ονομάζονται τα πρότυπα στα οποία δεν υπάρχουν
τονικές διαβαθμίσεις, αλλά σαφής διαχωρισμός μεταξύ
λευκού και μαύρου, π.χ. κείμενα από μηχανές
φωτοστοιχειοθεσίας, λιθογραφικές μακέτες (στο χέρι),
αρχιτεκτονικά ή μηχανολογικά σχέδια, σκίτσα, κ.ά..
Γραμμικά πρότυπα…
7

8.  Ένα γραμμικό πρότυπο για να είναι κατάλληλο για
αναπαραγωγή πρέπει να διαθέτει:
 Ευκρίνεια γραμμών
 Καθαρή επιφάνεια σχεδιασμού
 Ικανοποιητική πυκνότητα μαύρων σημείων
Γραμμικά πρότυπα
8

9.  Τα λιθογραφικά φιλμ είναι ορθοχρωματικά, δηλαδή
δεν είναι ευαίσθητα στην κόκκινη ακτινοβολία αλλά μόνο
στην μπλε και στην πράσινη, και για το λόγο αυτό μπορούν να
φωτογραφηθούν σε σκοτεινό θάλαμο που φωτίζεται με
κόκκινο φως.
 Στην προσθετική μέθοδο (RGB) το κυανό είναι
συμπληρωματικό του κόκκινου και αν τα δυο τους αναμιχθούν
δίνουν λευκό (R+C=λευκό).
 Αφού το κόκκινο δεν προσβάλλει το ορθοχρωματικό φιλμ τότε
το κυανό συμπεριφέρεται ως λευκό (R+C=λευκό).
 Ως εκ τούτου, στις μακέτες σχεδιάζουμε βοηθητικές γραμμές
με γαλάζιο μολύβι, διότι αυτές δεν αποτυπώνονται στο
ορθοχρωματικό φιλμ.
Ορθοχρωματικά φιλμ (1/4)
9

10. Χρωστική
Λευκό Χαρτί
Το κυανό απορροφά το συμπληρωματικό του κόκκινο
και ανακλά τις μπλε και πράσινες ακτινοβολίες, οι
οποίες και αμαυρώνουν το φιλμ.
Ως εκ τούτου, όταν στο λευκό χαρτί σχεδιάσουμε
περιοχές με γαλάζιο μολύβι (σχ.2), αυτές θα
επηρεάσουν το ορθοχρωματικό φιλμ κατά τον ίδιο
τρόπο όπως και τα λευκά μέρη του χαρτιού (σχ.1).
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Ό,τι σχεδιάσουμε με γαλάζιο χρώμα
δε θα αποτυπωθεί στο ορθοχρωματικό φιλμ.
ΛΕΥΚΟ ΦΩΣ
Λευκό Χαρτί
Ορθοχρωματικό φιλμ
Ορθοχρωματικό φιλμ
Το λευκό χαρτί (σχ.1) ανακλά όλες τις ακτινοβολίες
(μπλε, πράσινες και κόκκινες).
Το ορθοχρωματικό φιλμ δεν επηρεάζεται από τις
κόκκινες ακτινοβολίες, και τελικά ανακλώνται μόνο
οι μπλε και πράσινες ακτινοβολίες, οι οποίες και
αμαυρώνουν το φιλμ (συμπεριφέρονται όπως το
λευκό φως).
Αμαύρωση του φιλμ
Αμαύρωση του φιλμ
ΛΕΥΚΟ ΦΩΣ
σχ.1
σχ.2
Ορθοχρωματικά φιλμ (2/4)
10

11.  Στην αφαιρετική μέθοδο (CMY) το μαύρο απορροφά όλες
τις ακτινοβολίες. Το κόκκινο απορροφά όλες τις
ακτινοβολίες εκτός από τις κόκκινες που τις ανακλά.
Όμως η κόκκινη ακτινοβολία δεν προσβάλλει το
ορθοχρωματικό φιλμ, οπότε το κόκκινο συμπεριφέρεται
όπως το μαύρο στα σχεδιασμένα πρότυπα, δηλαδή έχει
την ίδια πυκνότητα με το μαύρο.
 Έτσι, στην φωτοαναπαραγωγή των προτύπων μπορούμε
να δεχτούμε και σχέδια με κόκκινο χρώμα εκτός από
μαύρο.
Ορθοχρωματικά φιλμ (3/4)
11

12. Χρωστική
Λευκό Χαρτί
Χρωστική
Ορθοχρωματικό φιλμ
Οι μαύρες περιοχές του χαρτιού (σχ.3) απορροφούν
όλες τις ακτινοβολίες (μπλε, πράσινες και κόκκινες)
και το φιλμ στις περιοχές αυτές δεν αμαυρώνεται.
Το κόκκινο (σχ.4) απορροφά όλες τις ακτινοβολίες
εκτός από τις κόκκινες που τις ανακλά.
Το ορθοχρωματικό φιλμ δεν επηρεάζεται από τις
κόκκινες ακτινοβολίες, είναι σαν να μην υπάρχουν.
Ως εκ τούτου, όταν στο λευκό χαρτί σχεδιάσουμε
περιοχές με κόκκινο, αυτές θα επηρεάσουν το
ορθοχρωματικό φιλμ κατά τον ίδιο τρόπο όπως και τα
μαύρα μέρη του χαρτιού.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Είτε σχεδιάσουμε με μαύρο είτε με
κόκκινο χρώμα στο χαρτί, αυτά θα αποδοθούν στο
ορθοχρωματικό φιλμ ακριβώς με την ίδια πυκνότητα.
Λευκό Χαρτί
ΛΕΥΚΟ ΦΩΣ
ΛΕΥΚΟ ΦΩΣ
Ορθοχρωματικά φιλμ (4/4)
σχ.3
σχ.4
Ορθοχρωματικό φιλμ
12

13.  Συμβουλές για το σχεδιασμό γραμμικών προτύπων:
 Τα γραμμικά σχέδια καλό είναι να σχεδιάζονται σε
μέγεθος ίσο ή μεγαλύτερο κατά 20% της τελικής
διάστασης αναπαραγωγής (περιορισμός ατελειών και
αποφυγή εξαφάνισης λεπτομερειών στη σμίκρυνση)
 Σχεδιασμός-μελάνωση σε λείο υπόστρωμα (ομοιόμορφη
κατανομή μελάνης, εύκολη διόρθωση-ρετούς)
 Χαρτί σχεδιασμού απόλυτα λευκό για την καλύτερη
δυνατή αντανάκλαση του φωτός
Γραμμικά πρότυπα
13

14.  …ονομάζονται τα πρότυπα που έχουν τονικές
διαβαθμίσεις (τόνους) από το λευκό έως το μαύρο, π.χ.
ασπρόμαυρες φωτογραφίες, ζωγραφικά σχέδια με
μολύβι, κάρβουνο.
Τονικά πρότυπα…
14

15.  Ένα τονικό πρότυπο για να είναι κατάλληλο για
αναπαραγωγή πρέπει να διαθέτει:
 Ευκρίνεια θέματος
 Καθαρότητα υποστρώματος
 Τονικό πλούτο
 Ομαλή μετάβαση από τον ένα τόνο στον άλλο
 Ικανοποιητική αντίθεση μεταξύ λευκών και σκούρων
τόνων (κοντράστ)
 Κανονικό επίπεδο έκθεσης στο φως (ούτε
υποφωτισμένες-σκοτεινές, αλλά ούτε και λευκές-
υπερφωτισμένες, ξεθωριασμένες)
Τονικά πρότυπα
15

16.  Ευαισθησία του φιλμ
Κλίμακα ASA (διεθνής τυποποίηση ευαισθησίας των φιλμ)
 Φιλμ ευαισθησίας 160-800 ASA γρήγορα φιλμ
μικρός χρόνος έκθεσης
 Φιλμ ευαισθησίας 80-125 ASA μεσαία φιλμ
μεσαίος χρόνος έκθεσης
 Φιλμ ευαισθησίας 80 ASA και κάτω αργά φιλμ
μεγάλος χρόνος έκθεσης
 Τα φιλμ πάνω από 1250 ASA είναι υπερευαίσθητα και
χρειάζονται λίγο χρόνο για να φωτιστούν και να
αποτυπώσουν το θέμα.
16
Τονικά πρότυπα

17.  Όλα τα φιλμ αποτελούνται από κόκκους αλάτων αργύρου,
οι οποίοι γίνονται ορατοί σε μεγάλες μεγεθύνσεις.
 Η ευαισθησία των φιλμ εξαρτάται από το μέγεθος που
έχουν οι κόκκοι αλάτων αργύρου από τα οποία
αποτελούνται.
17
Τονικά πρότυπα

18.  Όσο μικρότερους κόκκους έχει ένα φιλμ, τόσο πιο αργό είναι
(άρα χαμηλής ευαισθησίας) και με λεπτότερη επίστρωση.
 Έτσι, για να αναπαράγουμε ένα πρότυπο σε μεγέθυνση
χρειαζόμαστε αργό φιλμ, διότι σε αυτό ο κόκκος του φιλμ δεν
είναι ορατός.
18
Τονικά πρότυπα
Διαφανές πρότυπο
από αργό φιλμ
(μικρής ευαισθησίας)
Ο κόκκος του φιλμ
είναι μικρός και
όχι ορατός σε μεγέθυνση
Διαφανές πρότυπο
από γρήγορο φιλμ
(μεγάλης ευαισθησίας)
Ο κόκκος του φιλμ
είναι μεγάλος και
ορατός σε μεγέθυνση

19.  Η απόδοση του τονικού προτύπου στο φιλμ γίνεται με τη
μεσολάβηση του ράστερ, του οποίου οι κουκίδες, ενώ
είναι γραμμικές, είναι τόσο μικρές που αποδίδουν στο
μάτι την αίσθηση των τονικών διαβαθμίσεων.
 Οι κουκίδες ράστερ έχουν ισαπέχοντα κέντρα και
διαφορετική έκταση.
 Το φιλμ που προκύπτει λέγεται ημιτονικό
Φωτοαναπαραγωγή τονικού προτύπου σε φιλμ
19

20.  …είναι οι έγχρωμες φωτογραφίες και διαφάνειες
(slides), οι ζωγραφιές κ.λπ., σε εύκαμπτα υποστρώματα
ώστε να τοποθετούνται στη μηχανή φωτοαναπαραγωγής.
Έγχρωμα πρότυπα…
20

21.  Απαιτείται ο διαχωρισμός των χρωμάτων τους στα
τέσσερα χρώματα της τετραχρωμίας με την παραγωγή
τεσσάρων ημιτονικών φιλμ, ένα για κάθε χρώμα.
 Η μηχανή στην οποία γίνεται ο διαχωρισμός χρωμάτων
είναι ο χρωμογράφος.
21
Έγχρωμα πρότυπα

22.  Ένα έγχρωμο πρότυπο για να είναι κατάλληλο για
αναπαραγωγή πρέπει να διαθέτει χρωματική ισορροπία
(να μην υπερισχύει κάποιο χρώμα σε όλη την έκτασή της).
 Οι θετικές διαφάνειες (slides) μπορούν να μεγεθυνθούν
έως και 800% του αρχικού μεγέθους στην αναπαραγωγή τους
(σε περίπτωση αργού φιλμ-ευαισθησίας κάτω από 80 ASA),
σε αντίθεση με τις φωτογραφίες που δε συνιστάται η
μεγέθυνση πάνω από το 130% του αρχικού μεγέθους τους.
22
Έγχρωμα πρότυπα

23.  Οι τυπωμένες εικόνες (από βιβλία, έντυπα, ετικέτες,
κ.λπ.), ως πρότυπα για καινούρια αναπαραγωγή,
δίνουν χαμηλά ποιοτικά αποτελέσματα.
Τυπωμένα πρότυπα
23

24.  Έχουν ήδη κουκίδες εκτύπωσης οι οποίες πρέπει να γίνουν θολές για να
δεχτούν το νέο ράστερ. Αυτό γίνεται στις μηχανές φωτοαναπαραγωγής.
 Τα τυπωμένα πρότυπα δεν έχουν ευκρίνεια και καθαρότητα
και αποκλείουν τη δυνατότητα μεγέθυνσης.
Τυπωμένα πρότυπα
24
Μετά το θόλωμα
οι κουκίδες δε φαίνονται
Οι κουκίδες είναι εμφανείς

25.  Να είναι εύκαμπτα για να διαχωρίζονται χρωματικά σε
χρωμογράφο κι όχι σε σκάνερ.
 Να παρατηρούνται προσεκτικά με λούπα (μεγεθυντικός
φακός), οι διαφάνειες σε φωτεινή τράπεζα, ώστε να
διαπιστώνεται η ποιότητά τους.
Η επιλογή των προτύπων
25
Η λούπα

26.  Να μη μεγεθύνονται υπερβολικά.
 Να προτιμώνται τα διαφανή πρότυπα (slides), είναι
ποιοτικά καλύτερα από τις χαρτομακέτες και τα αρνητικά
φιλμ.
 Να προτιμώνται οι αυθεντικές φωτογραφίες, είναι
ποιοτικότερες από τις τυπωμένες.
 Να προτιμώνται οι στιλπνές (ματ) φωτογραφίες, είναι πιο
κατάλληλες για αναπαραγωγή από τις γυαλιστερές.
 Να δίνεται προσοχή στη μελάνωση των γραμμικών
σχεδίων και είναι προτιμότερο να σχεδιάζονται σε λείο
χαρτί.
Η επιλογή των προτύπων
26

27. Στα έγχρωμα πρότυπα:
 Να αποφεύγονται τα χρώματα που φωσφορίζουν,
υπάρχει πρόβλημα στην αναπαραγωγή τους με
τετραχρωμία.
 Να προτιμάται η αναπαραγωγή ασπρόμαυρου αντιτύπου
από ασπρόμαυρο πρότυπο κι όχι από έγχρωμο, υπάρχει
κίνδυνος να χαθούν τόνοι.
Γενικά:
 Να δίνεται προσοχή στη χρήση των προτύπων, αφού
σημάδια, γρατσουνιές, τσαλακώματα, σκισίματα, κ.λπ.,
μεταφέρονται στο τελικό αναπαραγόμενο έντυπο.
Η επιλογή των προτύπων
27