2. “Put rimskih careva”, kulturnoistorijskoturistička ruta
Na našem tlu je rođeno 17 imperatora Rimskog carstva.
Ideja da se mesta s arheološkim nalazištima iz rimskog doba povežu
u jednu rutu promovisana je 2004.godine, u Narodnom muzeju
Zaječaru, dok je kao master plan Ekonomskog fakulteta
promovisana 2006 godine.
“Put rimskih careva”, kulturnoistorijsko-turistička ruta duga 600
kilometara koja bi povezala sva mesta rimskog nasleđa u Srbiji
Ruta započinje od Sirmijuma (Sremska Mitrovica), Singidunuma
(Beograd), Viminacijuma (Kostolac), Trajanove table, mosta, Dijane
(Kladovo), Feliks Romulijane (Zaječar), Naisus - Medijana (Niš),
Justinijane Prime (Caričin grad, Lebane). Povezana, mesta u kojima
su živeli Decije, Klaudije Gotski, Prob, Aurelijan, Galerije, Daja,
Konstantin Veliki i drugi carevi, priča o usponu i padu Rimskog
carstva, konkretno o vremenu kad je prestonica Istočnog carstva bio
Sirmijum.
3. Sirmijum. Sremska Mitrovica
Današnja Sremska Mitrovica ispod svojih ulica i kuća krije tragove nekada
raskošnog i moćnog rimskog grada Sirmijuma. Njegova istorija se može
pratiti od vremena Augustovog pohoda na Ilirik (35.-33. pre .n.e), pa sve do
582. godine kada grad pada pod avarsku vlast. Rimljani su verovatno
zauzeli Sirmijum u vreme Tiberijevih ratova u Panoniji (13.-9. pre n.e), a za
vreme flavijevske dinastije Sirmijum je dobio status kolonije (Colonia
Flavia). Veoma često je korišćen kao vojna baza za pohode protiv varvara
koji su neumorno ugrožavali granicu ovog dela Carstva.
Od nastanka kolonije, pa sve do kraja IV veka, istorijski izvori pominju
Sirmijum kao povremeno boravište mnogih rimskih careva. Iz istorijskih
izvora znamo da su u periodu od I do III veka u Sirmijumu duže ili kraće
boravili mnogi rimski imperatori
U gradu i njegovoj okolini rođeno 5 rimskih careva: Decije Trajan,
Aurelijan, Prob, Maksimijan Herkulije i Gracijan.
Grad doživljava najveći procvat krajem III i tokom IV veka, kada postaje
jedna od prestonica Rimskog carstva i povremeno sedište rimskih
imperatora Dioklecijana, Licinija, Konstantina Velikog, Konstancije II,
Juliana, Valentinijana I, Gracijana i Teodosija.
4. Sirmium
Prilikom arheoloških istraživanja Sirmijuma pored Carske palate sa
rimskim cirkusom, otkrivene su i druge monumentalne javne
gradjevine kao što su tzv. „Licinijeve terme“, žitnica (horreum),
trgovačke i zanatske četvrti. Pronađene su luksuzne gradske vile, ali
i višespratne stambene zgrade, zvane insulae, u kojima je živelo
siromašnije stanovništvo.
Grad je bio zaštićen moćnim bedemima, a snabdevao se vodom
preko akvadukta sa izvora fruškogorskog potoka Vranjaša. Ulice su
imale portike, kanalizaciju i bile su popločane kamenom. U gradu je
tada radila kovnica novca, radionice za izradu raznih predmeta od
plemenitih metala, stakla, keramike, a proizvodile su se i opeke.
Poznati rimski pisac iz IV veka Amijan Marcelin naziva ga slavna i
mnogoljudna majka gradova
http://www.carskapalata.rs/carskapalata.html
5. Viminacijum . Kostolac
Rimski vojni logor i grad nastao je u I i trajao do početka VII veka.
Nakon najezde varvara (Avara i Huna) pod vođstvom Atile grad je
razoren 441. godine. Obnovljen je kao pogranično vojno utvrđenje
za vreme vladavine cara Justinijana I (527.--565.)
Bio je jedan od najznačajnijih legijskih logora na Dunavu, a izvesno
vreme i glavni grad rimske provincije Gornje Mezije.Prvo je je imao
status municipija, a zatim u III. veku dobio status kolonije odn.
grada sa punom autonomijom, sa pravom kovanja novca
Pored grada nalazi se legijski logor castrum, Porta Praetoria, terme,
mauzolej, grobnice i kripta sa sačuvanim fresko slikarstvom . Zatim
su nedaleko otkriveni ostaci trikonhalne crkve i akvadukta, dok je
nedavno otkriven mamut
6. Viminacium
Zahvaljujući svojem položaju Viminacijum postaje centar zanatskih
i umetničkih radionica. Upravo u tim radionicama, tokom IV veka
nastaju neka od najznačajnijih dela fresko-oslikanih grobnica
kasnoantičkog perioda
Sontažna i probna istraživanja na gradskom tkivu i na legijskom
logoru pokazala su očuvanost bedema, ulica, trgova, hramova,
amfiteatra u visini od nekoliko metara, posebno ukoliko se ima u
vidu da se većina antičkih gradova nalaze ispod savremenih
gradova, aViminacijum ispod oranice
Viminacijum se prostire na oko 450 h, i prema površinskom kopu
Drmno, na tom mestu nalazi se akvadukt, ostaci ranohrišćanske
bazilike i domusi
http://www.viminacium.org.rs/index_html?language=srpski
7. Kulturno nasleđe Dunava
Trajanova Tabla, Most i Tvrđava Dijana
Rimski obalski put duž Dunava оbеzbеđеn vеćim ili mаnjim
vојnim pоlоžајimа i vојnо-tеhničkim instаlаciјаmа, striktno sе držao
(desne) obale reke i u njegovim klisurama, Gоrnjој i Dоnjој klisuri
Gvоzdеnа vrаtа/Đеrdаp.
Rimski put najviše 2 m širine gradili su Тibеriјe, Klаudiјe i
Flаviјеvci, i nајzаd Тrајаn i njegova uloga je bila prvenstveno da bi
se zaštitio limes (granica), dok je Trajan svoje arhitektonske
poduhvate izveo pre svega zbog svog pohoda na Dačane. Rimske
snage su ovaj put čuvale sve do VII veka
Sačuvane su komemorativni natpisi na Gornjoj klisuri-Gospođina
stena i Donje klisure gde je pronađena čuvena Tabula Traiana
http://virtuelnimuzejdunava.rs/srbija/kulturno-nasledje/arheoloskamapa-dunava/trajanov-put-trajanov-kanal-trajanov-most--viatraiana-.77.html
8. Trajanov most, stub i forum
O Trajanovom mostu, njegovom izgledu i tеhničkim pојеdinоstimа,
ostali su sačuvani nеki podaci iz literarnih izvorа , a pre svega na
metopi Trajanovog stuba, na Trajanovom forumu u Rimu.
Trajanov stub (29, 78 m), forum i most delo su čuvenog arhitekte
Apolodora iz Damaska. Ceo poduhvat podignut je oko 106-113 u
slavu pobede cara Trajana u vojnom pohodu protiv Dačana. Reljefni
niz u vidu spirale propoveda o dva pohoda. U stopi stuba nalazi se
urna cara Trajana, dok se na vrhu prvobitno nalazila njegova statua
koja je, kasnije zamenjena statuom S. Petra. Trajanov forum je
dovršen nešto kasnije i smešten je između Augostovog i Cezarovog
foruma
http://www.rastko.rs/rastko/delo/13195
10. Tvrđava Dijana, Karataš
Diana je stari utvrđeni grad na obali Dunava Nalazi se u Karatašu,
ispod same HE Đerdap I. Tvrđava je podignuta kao jedna od baza za
Dačke ratove i obezbeđivanje plovidbe Dunavom. Danas ima
ostataka utvrđenja, a unutar samog lokaliteta se sprovode
arheološka istraživanja
Utvrda je podignuta krajem I veka za vladavine cara Trajana, tokom
njegovih priprema za osvajanje Dakije (tzv. Dački ratovi). Pored toga
tvrđava je obezbeđivala kanale kojima je omogućena plovidba
Dunavom. Svoju prvu obnovu je doživela u III veku, dok je
početkom IV veka dobila dva nova bedema koji su se spuštali do
Dunava
Tvrđava ima osnovu zaobljenog pravougaonika u kome su južna i
severna strana kraće i sa kulama postavljenim u njegovama
temenima. Posedovala je četiri kapije (na svakoj strani po jednu)
ojačane polukružnim kulama, osim kapije na severnoj strani
(okrenutoj ka Dunavu), koju su čuvale dve obične trostrane
kvadratne kule.
11. Felix Romuliana. Gamzigrad
Galerije, potonji car i bog, rođen je oko 250. g u jednom mestu u
Probalnoj Dakiji, podigao je na mestu svog rođenja velelepnu palatu
i utvrđenje. Najnovijim istraživanjima utvrđeno je da je rodno
mesto bilo veliko urbano naselje sa luksuynim javnim i privatnim
građevinama.
Pod uticajem majke koja je bila protiv hrišćana, Galerije je uticao na
Dioklecijana da donese četvrti po redu edikt protiv hrišćana. Malo je
poznato da je sam Galerije, kasnije, aprila 311 izdao u Nikomediji
edikt kojim se obustavlja progon hrišćana
Dvorski kompleks opasan je odbrambenim sistemom: dvostruki
bedem oformljen je od ostataka starijeg utvrđenja. Pilastar sa
predstavom tetrarha u medaljonima svedoči da je 305. g započeta
izgradanja, dok je ceo kompleks yavršen do proslave
dvadesetogodišnjice Galerijeve vladavine. Zbog bolesti profana
izgradnja usmerena je ka sakralnom u Maguri.
12. Ikonografsko tumačenje Felix Romuliane
Ikonografija ukrasa, ali i samih građevina svedoči o idejnopolitičkoj koncepciji tetrarhije. Posebno mesto u Galerijevoj
ideologiji zauzima Dionis. Celokupan ukras Romulijane, ako i
careve prestone palate u Solunu, u znaku su ovog večno mladog
boga koji iznova vaskrsava. Na Maguri svetom brdu koje se nalazi
tačno u osi u odnosu na glavnu kapiju utvrđenja, udaljenom tačno 1
km, izvedena je poslednja apoteoza rimskog cara i njegove majke.
Poput Dionisa i njegove majke Semele, koji su se pridužili bogovima
na Olimpu, nakon Dionisove trijumfalne ekspedicije u Indiju,
Galerije-Novi Dionis i njegova majka Romula, uzdigli su se u nebo
sa vrha Magure.
http://www.muzejzajecar.org/,
http://www.gamzigrad.com/history.aspx?
id=3016&grid=3002&page=1 , http://www.youtube.com/watch?
v=cGSWyb4caak
