3. Բնական երևույթները այն
փոփոխություններն են, որոնք
կատարվում են բնության մեջ անկախ
մարդու կամքից: Մեր մոլորակի վրա
անընդհատ անթիվ քանակությամբ
բնական երևույթներ են տեղի ունենում:
Որոշ երևույթները սովորական են մեզ
համար, օրինակ՝ տարվա եղանակների
փոփոխություն, օրվա մասերի
փոփոխություն, տեղումները (անձրև,
ձյուն, կարկուտ), տերևաթափը և
ծիածանը: Որոշ երևույթները
սովորական են մեզ համար և
արտասովոր մյուսների համար, օրինակ՝
4. Հայաստանում արդեն ձմեռ է և ամենուրեք
ձյուն է նստած, իսկ Աֆրիկայում եթե ձյուն
գա բոլորը կզարմանան, կամ մեզ մոտ
մեգը շատ հաճախ չի պատահում, իսկ
Լոնդոնում գրեթե ամեն օր
մառախլապատ եղանակ է:
Ցավոք, պատահում են նաև աղետներ՝
վտանգավոր բնական
երևույթներ, ինչպիսինն են ավերիչ
երկրաշարժները, մրրիկները, տարափներ
ը, ցունամիները կամ ջրհեղեղները: Կրկին
դրանցից որոշ մասը մեզ չի սպառնում.
Հայաստանում չկա օվկիանոսի ափ, ինչը
նշանակում է
5. չի կարող լինել նաև ցունամի, Երևանում
բացառվաց չեն երկրաշարժներ, մինչդեռ
Ռուսաստանի շատ հարթավայրերում
երկրաշարժ չի եղել:
Բնական երևույթները մեր կյանքի
անբաժանելի մասն են և շատ-շատ
են, այսօր մենք կխոսենք մի շարք
հետաքրքիր երևույթների մասին:
6. ՄԱՌԱԽՈՒՂ
Ջուրը անընդհատ գոլորշիանում է գետերի,
լճերի, ծովերի, օվկիանոսների, հողի և
տերևների մակերևույթից: Գոլորշին
բարձրանում է վերև և կազմում է ամպեր:
Երբ գետինը շուտ է սառչում, ամպերը
կազմավորվում են անմիջապես գետնին
մոտ: Դա մառախուղ է՝ ջրի փոքրիկ
կաթիլների և սառույցի մասնիկների մեծ
քանակություն երկրագնդի մակերևույթի
մոտ:
7. Պատահում է մառախուղը այնքան խիտ է
լինում, որ կես մետրից այնկողմ ոչ մի բան
չի երևում: Սովորաբար մեգը հանդիպում
է խոնավ վայրերում և հաճախ պատահում
է աշնան վերջում, առավոտյան կամ
երեկոյան, երբ օդի ջերմաստիճանը
կտրուկ է սառչում:
11. ՆԱՌՈՒՏՈ ՋՐԱՊՏՈՒՅՏ
Երբ ջրի հանդիպական հոսանքները
բախվում են, բախման տեղում
առաջանում է պտուտական շարժում, որը
կոչվում է ջրապտույտ: Ճապոնիայում կա
Նառուտո քաղաք և Ավաձի կղզի, քաղաքն
ու կղզին միացնում է Նառուտո նեղուցը:
Նեղուցը գտնվում է Խաղաղ օվկիանոսի և
Ճապոնական ներքին ծովի արանքը: Ծովի
մակարդակը հոսանքների պատճառով
օրը 2 անգամ բարձրանում է և 2 անգամ
12. իջնում , տարբերվելով օվկիանոսի ջրի
մակարդակից 1.5 մետրով: Նեղուցը շատ
լայն չէ, և այդ ժամանակ ջրի
արագությունը հասնում է 15
կմ/ժ, դարձնելով ջրի հոսանքը
Ճապոնիայում ամենա արագը: Այս ամենի
պատճառով առաջանում են
ջրապտույտներ 20 մ. տրամագծով:
Մարդիկ կարող են դիտել
ջրապտույտները Օնառուտո կամրջից:
13. ՀԵՏԱՔՐՔԻՐ ՓԱՍՏ՝
Մինչ այսօր հստակ ապացուցված չէ,
սակայն որոշ փորձերը ցույց տվեցին, որ
ջրապտույտի ուղղությունը տարբեր է
երկրագնդի բևեռներում: Այսինքն
Եվրասիայում պտտման ուժը ջուրը
պտտում է մի կողմ, իսկ
Ավստրալիայում՝ հակառակ կողմ:
14.
15.
16. ՄԵՏԵՈՐԻՏ
Տիեզերական մարմինը, որը հայտնվել է
մեր մոլորակի վրա, կոչվում է մետեորիտ:
Մետեորիտը պինդ է, կարող է ունենալ մի
քանի գրամից մինչև մի քանի կգ. քաշ:
Գտել են նաև Գոբա անվանումով
մետեորիտ 60 տ. քաշով: Որոշ
մետեորիտները ընկնելիս աստղի լույսից
վառ հետք են թողնում երկնքում: Դա
գազերից և փոշուց մետեորիտի «պոչն» է:
Մոլորակների հետ բախվելիս հողի մեջ
մետեորիտները հետք
17. են թողնում, ծանրերը՝ հսկայական փոսեր:
ՀԵՏԱՔՐՔԻՐ ՓԱՍՏ՝
Անձրևը երբեմն լինում է ոչ թե ջրից, այլ
տիեզերքում փշրված մետեորիտի
մասերից, ինչը կոչվում է «մետեորիտի
անձրև»:
18.
19. ՁՅՈՒՆ
Ամպի մեջի ջրի կաթիլները շարժվում և
բախվում են, միանալով իրար հետ և
մեծանալով: Այդ մեծացած կաթիլները
ծանրանում են և օդը այլևս չի կարող պահել
այդ ծանրությունը: Ծանր կաթիլները «դուրս
են ընկնում» ամպից: Եթե օդի
ջերմաստիճանը բարձր է, կաթիլները մնում
են ջրիկ վիճակում և հասնում են մեզ մոտ
որպես անձրև: Եթե 0 աստիճան C-ից ցածր
է, ցուրտ է` սառչում են
ճանապարհին, դառնում ձյուն:
20. ՀԵՏԱՔՐՔԻՐ ՓԱՍՏ՝
Ձնագնդիկ սարքելը հնարավոր է, երբ շատ
ցուրտ չէ , քանի որ ձյունը կպչուն է: Երբ որ
շատ ցուրտ է, ձյունը փափուկ չէ և այլևս
գնդիկ չի դառնում, սակայն այդպիսի
«չոր, կոշտ» ձյան վրա շատ լավ է ստացվում
դահուկ քշելը:
21.
22. ԲԵՎԵՌԱՓԱՅԼ
Արեգակից լիցքավորված մասնիկները
հասնում են մեր մոլորակի մակերևույթ,
օդում խառնվելով գազերի մասնիկների
հետ: Որպես արդյունք առաջանում են
իոններ, որոնք առաջացնում են
լուսարձակում: Այդ երևույթը կոչվում է
բևեռափայլ, քանի որ այն տեսանելի է
բևեռներում , որոնք մագնիսի նման
ձգում են արևի մասնիկները:
23. Բևեռափայլը բնական երևույթներից
ամենագեղեցիկն է՝ երկնքում բազմագույն
աղեղներ են շողում, քաղաքի լույսերից
հեռու սովորաբար հոկտեմբեր-հունվար
ամիսներին:
ՀԵՏԱՔՐՔԻՐ ՓԱՍՏ՝
Հյուսիսում ապրող հնդկացիները
կարծում էին, որ բևեռափայլը մահացած
որսորդների ոգիները կախարդական
փնտրողների լապտերների լույսն է:
24.
25.
26. ԾԻԱԾԱՆ; ԱԼԵՔՍԱՆԴՐԻ
ՇԵՐՏ
Ծիածանը հայտնվում է արևի և անձրևի
միաժամանակ լինելու ընթացքում: Օդի
մեջի ամեն կաթիլը պրիզմայի նման
բաժանում է լույսը սպեկտրի բոլոր
գույների: Քանի որ մոլորակի մակերևույթը
կլորավուն է, ծիածանը ընդունում է աղեղի
տեսքը:
27. Ջրի կաթիլների մեջ շողերի միապատիկ
կամ երկպատիկ արտացոլումը
առաջացնում է 1-ին կամ 2-րդ կարգի
ծիածաններ: Այդ 2 տարբեր ծիածանների
արանքը տեսանելի երկնքի մուգ
շերտագիծը կոչվում է Ալեքսանդրի շերտ:
Այն առաջին անգամ նկարագրել է
հունական փիլիսոփա Ալեքսանդր
Աֆրոդիսիականը մեր թվարկությունից
հետո 200 թվականին:
28. ՀԵՏԱՔՐՔԻՐ ՓԱՍՏ՝
Ասում են, որ ծիածանի ծայրին ոսկիով լի
կճուճ կա, սակայն այն ոչ ոք չի կարող
գտնել, որովհետև ծիածանը շրջանի նման
ոչ սկիզբ ունի ոչ վերջ:
29.
30.
31. ԿԱՅԾԱԿ
Կայծակը փայլատակում է, որը
էլեկտրականության հետևանք է՝
ամպերի միջև կամ ամպերի և
երկրագնդի միջև: Ամպի մեջի
կաթիլները տեղաշարժվելով և
բախվելով լիցքավորվում են: Դրական
լիցքով կաթիլները հավաքվում են մեծ
ամպի վերևում, բացասական լիցքով՝
ներքևում: «+»-ի և «-»-ի միջև
առաջանում է էլեկտրականություն, որը
32. կոչվում է կայծակ: Պատահում է, որ
կայծակը առաջանում է դրական լիցքով
ամպի և բացասական լիցքով մոլորակի
միջև:
33. ՀԵՏԱՔՐՔԻՐ ՓԱՍՏ՝
Սովորաբար կայծակը խփում է
առանձին կանգնած ծառերին, եթե
կայծակի ժամանակ չեք հասցնում տան
մեջ պախկվել, ապահով է նաև սպասել
կայծակի վերջանալուն ավտոմեքենայի
մեջ, երկաթյա մասերին չկպնելով:
Երկաթը էլեկտրականությունը
կհաղորդի հողին:
34.
35.
36. ՎԵՐՋԱԲԱՆ՝
Բազմազան բնական երևույթներից որոշ
երևույթները անհնարաժեշտ են,
մյուսները՝ չափազանց գեղեցիկ, իսկ մի
շարք երևույթներ՝ վտանգավոր:
Ամենակարևորն է ուսումնասիրել
իրանց բնույթը, որպեսզի օգուտ քաղել
բնության փոփոխություններից կամ
նախապես տեղեկանալ աղետներից և
պաշտպանվել:
Հեղինակ՛ Գրիգորի Մարտիրոսյան
