Türkiye'de İnovasyon ve Teknoloji için Kamu Desteği nasıl fonlanmalıdır?

1. TÜRKİYE’NİN İNOVASYON
POTANSİYALİ FONLANMASI
www.alphanmanas.com
www.facebook.com/alphan.manas
ALPHAN MANAS
• TOBB Genç Girişimciler Kurulu Üyesi
• World Future Society (Dünya Fütüristler
Birliği) Türkiye Başkanı

2. İnovasyon Ekonomik Büyüme Motorudur
Ekonomik büyümenin:
• % 15’inin üretim sürecine yeni katılan üretim
faktörleri (emek, sermaye, toprak) tarafından,
• % 85’inin teknolojik gelişim sayesinde elde
edildiği biliniyor
O yüzden Türkiye’nin ekonomik geleceği NE
ürettiğiyle değil, bunları NASIL ürettiğiyle ilgilidir

3. Silikon Vadisi ve Girişim Fonlarının Önemi
• Son 30 yılda, özellikle ABD ve İsrail gibi
ülkelerdeki teknolojik gelişme GİRİŞİM
FONLARININ (Venture Funds) büyümesi ile
paralel,
• ABD girişim fonları 30 yılda 100’e katlanarak
1 milyar dolardan 100 milyar dolara yükseldi,
• Dahası, bu fonlar artık ABD merkezli
olmaktan çıkıp giderek daha GLOBAL hale
geldi,
• Silikon Vadisi girişim fonlarının çıkış noktası
haline de geldi,

4. • Stanford Üniversitesi bölgeye teknoloji katkısı
anlamında çok büyük destekte bulundu. 1930
senesinde, Üniversitenin dekanı Prof.
Frederick Terman örneğin Hewlett-Packard’ın
kuruluşuna bizzat öncülük etti,
• Şirketler şirket doğurdu ve teknolojik
girişimcilik yaygınlaştı (Spin-offs çok önemli),
• O dönem Girişim Sermayesi kurumu
olmadığından, yerel MELEK YATIRIMCILAR
ve bankalar bölge şirketlerini finanse etti,
• Melek yatırımcılar ve bankalar paralarının
çabuk geri dönmediğini görünce hevesleri
kırıldı ve bu işten tırsmaya başladı,
Silikon Vadisi ve Girişim Fonlarının Önemi

5. Girişim Fonlarının Önemi
• Savunma Sanayi Silikon Vadisinin
taşıyıcısı olurken, Türkiye'deki sorun
büyük savunma sanayi şirketlerinin SSM
(Savunma Sanayi Müsteşarlığı)’nın
baskısına rağmen sektörün gelişimine
destek olmanın çok ötesindedirler,
• Ne yazık ki bu şirketler aldıkları
kontratların çok altında bir fiyata alt
yüklenicilere bu kontratları devretmekte,
alt yükleniciler de hesap-kitap yapmadan
bu kontratları imzalamaktadırlar,

6. • 1958 yılında, melek yatırımcıların ve
bankaların kaçtığını gören federal hükümet,
kendi garantisi altında Small Business
Investment Companies (SBIC) isimli ilk Girişim
Sermayesi şirketini kurdu,
• Şirketin fonlarının yarısı Federal fonlardan,
diğer yarısı da emeklilik fonları gibi özel
fonlardan geliyordu,
• Hükümette rüşvet olasılığını ortadan kaldırmak
için de özel sektörün kâr güdüsüyle fon
kullanıcılarını seçmesi prensibi belirlendi,
• Intel, Compaq (HP) ve Apple IPO öncesi SBIC
fonunu kullandı,
Silikon Vadisi ve Girişim Fonlarının Önemi

7. • 1979 öncesinde emekli fonlarının (pension
funds) risk-sermayesi kurumlarıyla diğer
yüksek riskli varlık kategorilerine yatırım
yapmaları kanunen yasaktı,
• 1979 yılında ABD Çalışma Bakanlığı
“Employee Retirment Income Security Act”
isimli kanunda yer alan bu engelleyici
“basiretli adam” kuralını kaldırınca bu dev
fonlar, girişim sermayesi alanlarına dev
yatırımlar yapma serbestisine kavuştu,
• Benzer politikalar Almanya’dan Hindistan’a
kadar daha pek çok ülkede yürürlüğe kondu,
Silikon Vadisi ve Girişim Fonlarının Önemi

8. Silikon Vadisi ve Girişim Fonlarının Önemi
• Dünyanın her köşesinde, rekabet gücü ve
başarısı yüksek olan girişimcilik etkinliklerinin
istisnasız hepsinin temelinde proaktif hükümet
desteği var,
• Benzer şekilde, dünyanın başarılı girişim
sermayesi endüstrisi geliştirmiş olan tüm
uluslarında da bu başarının altında proaktif
devlet müdahalesinin çok belirleyici bir rolü
oldu,

9. Kopyalamak Değil, Ülke İçin Uygununu Seçmek
• Ar-Ge’nin bilim adamlarının fazla olduğu yerde
yapılması doğrudur ama TEKNOPARK’lar
Türkiye'de istenilen ivmeyi sağlamaktan uzak
kalmış olup, bazı üniversiteler için “Gayrimenkul
Kiralama” projesi haline gelmiştir,
• TEKNOLOJİ SERBEST BÖLGELERİ ise büyük
şirketlerin mühendislerini Ar-Ge Merkezi adı altında
bazı vergi avantajlarını kullandığı yerler haline
gelmiştir,
• Dubai Media City “Dubai Ghost City” olmuştur.
Çünkü kopyadır,
• “Silikon Vadisi” kurmak, “Silikon Vadisi Evleri”
kurmak kadar basit algılanmakta, bir kültür
oluşumunun önemi dikkate alınmamaktadır,

10. • Türkiye'de teşvik denince akla hemen vergi
muafiyeti, ertelemesi, yatırım indirimi gibi
unsurlar gelir. Oysa uluslararası bulgular
VERGİ MUAFİYETİ teşviğinin inovasyonun
kaynağı olan yeni girişimcileri baltalayıcı bir
unsur olduğunu ortaya koymuştur,
• Capital Gains Tax’ türü vergilerden muaf
tutulmalıdırlar. Bir de yabancı venture
yatırımcılarının çifte vergi gibi olası
durumlara girmesini önleyecek düzenlemeler
yapılmalıdır,
Devlet/Kamu İşin Neresinde Olacak?

11. Devlet/Kamu İşin Neresinde Olacak?
HÜKÜMET
“FONLARIN
FONU”
Genel Yatırım
Ortağı I
Genel Yatırım
Ortağı II
Genel Yatırım
Ortağı IV
Genel Yatırım
Ortağı VI
Genel Yatırım
Ortağı VII
Genel Yatırım
Ortağı VIII
Genel Yatırım
Ortağı IX
Yeni Girişimci
Şirket X
Yeni Girişimci
Şirket Y
Yeni Girişimci
Şirket Z
Yeni Girişimci
Şirket A
Yeni Girişimci
Şirket B
Yeni Girişimci
Şirket C
Yeni Girişimci
Şirket 1
Yeni Girişimci
Şirket 2
Yeni Girişimci
Şirket 3
ÖZEL
GİRİŞİM
FONU
A
ÖZEL
GİRİŞİM
FONU
B
ÖZEL
GİRİŞİM
FONU
C
Genel Yatırım
Ortağı III
Genel Yatırım
Ortağı V
ÖZELSEKTÖRGİRİŞİM
SERMAYESİ YATIRIM KATILIMCILARI
ÖZELSEKTÖR
GİRİŞİM FONLARI
MÜNFERİTGİRİŞİMCİ ŞİRKETLER
HÜKÜMET “FONLARIN
FONU”

12. Devlet/Kamu İşin Neresinde Olacak?
• Kamu, Katılımlı Fonlama Programına dahil
olmalıdır. New Zealand Venture Investment Fund
(NZVIF) buna çok iyi bir örnektir,
• Hükümet, hemen erişebileceği özellikteki,
bağımsız yönetilen, yarı-kamu özellikli bir kuruma
fon verir,
• Bu kurumun adı “fonların fonu” olur,
• “Fonların fonu”, piyasadaki potansiyel özel
yönetilen girişim sermayesi fonlarını tarar,
• Bu fonlardan bazılarına limited ortak olarak
katılımda bulunur,
• Bu kamu-özel girişimci fonları, yeni girişimci
projeleri değerlendirip fon sağlar ve denetler,

13. Ekosistem Yaratmak
• Otomotiv sanayi güçlü yan sanayi sayesinde
yarattığı ekosistem ile başarılıdır,
• Eğer Elektrikli Otomobil’de başarı bekleniyorsa
aynı ekosistemin yaratılması zorunludur,
• Motor ve transmisyon aksamı know-how’ı,
elektrikli araba ile birlikte elektrik motoru ve pile
kaymıştır ve dünyada bu konuda herkes “Pole
Position” dadır,
• Elektrikli Araba’nın önündeki en büyük engel her
2 şarj arasında arabanın yapabildiği max. 150
km’dir,

14. Ekosistem Yaratmak
• Pil maliyetinin sorun olmadığı ve yaklaşık 5
milyon kwh’lık bir pil üretimi ile maliyetlerin yarı-
yarıya düşeceği daha önceki tecrübelere
bakılarak anlaşılmaktadır,
• IBM Lithium-Metal-Air pil teknolojisi üzerine
çalışmaya başladı. Bu çalışmanın 5 yıl içinde
başarılı olması halinde elde edilecek pilin enerji
yoğunluğu kilogram başına 5,000 watt-saat
olacak. Bu durumda 24 kwh’lık bir motora sahip
Renault Fluence’ın pili sadece 5 kg olacak. Bu
durumda aynı arabanın 450 km gitmesini
istediğimizde konacak pil 15 kg’ı geçmeyecek,

15. Ekosistem Yaratmak
• Türkiye bu projenin neresinde yer alabilir?
Dersek, IBM ile ortak geliştirmeye gidebilir.
Örneğin UNAM (Uluslarası Nanoteknoloji
Merkezi) bunu rahatlıkla yapabilir,
• http://www.egnc-ibm.gov.eg/home.html
• In recent months, the Government of Egypt
(represented by the Ministry of
Communications and Information Technology
and the Ministry of Higher Education and
Scientific Research) set the strategic objective
to develop expertise in nanoscience and
nanotechnology,

16. Ekosistem Yaratmak
• To this end, an agreement was signed with
IBM to establish the Egypt-IBM
Nanotechnology Research Center as a
sustainable world-class center in Egypt. IBM
will provide training and professional
development to scientists in its research
laboratories in the Project Areas, including
insight into IBM’s process, operations, and
analytical techniques,
• IBM ile yaratılacak işbirliklerin yanısıra benzeri
ortak “Araştırma Merkezleri” dünyaca ünlü
mucitlerle (Örneğin Sadeg Faris) de yapılabilir

17. Ekosistem Yaratmak
• Türkiye Elektrikli Araba (Otomotiv) gibi
kendisine hedef sektörler belirleyerek bu
sektörlere yönelmeli, bu konuda dünyadaki
teknoloji firmalarına da fonlar aracılığıyla
yatırım yapmalıdır,
• ITC (Bilişim Teknolojileri) de otobüsü kaçıran
Türkiye ET (Enerji Teknolojileri) konusunda
kendisine yeni hedef belirlemelidir,
• Birçok “fantezi” sektör hedefi tekrar gözden
geçirilmelidir. Örneğin nano-teknoloji bir amaç
değil bir araç olarak görülmelidir,

18. Devlet Kendini Nasıl Fonlayacak?
• Sadece İstanbul'daki emlak rantı 100 milyar
USD’lerle ifade ediliyorsa ve bunda
genişleyen şehri düzenlemek için Belediyenin
imar yapısı ile oynamasının etkisi varsa,
Belediyenin bunun karşılığını alması gerekir,
• “Karşılık”ın adı halk dilinde “Şerefiye”, hukuk
dilinde ise DAP (Değer Artış Payı)’tır,
• 3194 sayılı İmar Kanunun 8. maddesine
yapılacak Ek madde 4 ile:

19. Devlet Kendini Nasıl Fonlayacak?
Özel hukuk gerçek ve tüzel kişilerine ait parseli
kapsayan imar planında parsel malikinin isteği
üzerine veya re’sen yapılan herhangi bir
değişikliğin parselin değerinde bir artış
oluşturması halinde, artan kısmın %25’i, planın
askıdan indirilmesinden veya askıdayken itiraz
yapılırsa itirazın karara bağlanmasından sonra
parsel maliki tarafından, DAP (Değer Artış
Payı) olarak ilgili idareye nakden ödenir. İlgili
idare Büyükşehir belediyesi sınırları içinde
sadece Büyükşehir belediyesi olarak kabul
edilir.

20. Devlet Kendini Nasıl Fonlayacak?
• DAP (Değer Artış Payı) ilgili Büyükşehir
belediyesi tarafından toplandıktan sonra 1 ay
içinde parselin bulunduğu ilçe veya ilk
kademe belediyeye belirli bir oranda yüzdeyi
(%) aktarmalıdır,
• Geri kalan miktardan da belirli bir oranda
yüzdeyi (%) “Ulusal Girişimcilik Fonu”na
aktarmalı,
• Gene belirli bir yüzdeyi (%) de “Uluslararası
Teknoloji Transfer Fonu”na aktarmalıdır.

21. SON SÖZ
Bir kuru yemişçi KOBİ olarak belki 3 kişiye iş
imkanı yaratırken, Prof. Dr. Arman Kırım’ın
tabiriyle Yüksek Büyüme Tempolu Yeni
Girişimci (İnnovasyona ve innovasyon
sektörlerine odaklı olan, finansmanı da, erişim
hedefi de ‘küresel’ olan, bilim ve teknolojiyle
evrensel pazarlama becerilerine dayalı bir
girişimcilik) ülkenin gelişimine büyük katkı
sağlayacaktır.

22. TÜRKİYE İÇİN BUNDAN
SONRAKİ HEDEF
“ULUSAL GİRİŞİMCİLİK
STRATEJİSİ”
GELİŞTİREBİLİRMEKTİR
(TOBB Genç Girişimciler Kurulu bu
konuda detaylı bir rapor
hazırlamaktadır)