Recommended
More Related Content
Similar to សិល្បះព្រះពុទ្ធសាសនា Sil labak puth sasna
Similar to សិល្បះព្រះពុទ្ធសាសនា Sil labak puth sasna (20)
More from Son Lorngdy
More from Son Lorngdy (13)
សិល្បះព្រះពុទ្ធសាសនា Sil labak puth sasna
- 2. សិលបៈពុទ្ធសាសនា ព្ពះឧបាលិវងស សូរ-ហាយ ររៀបររៀង ដកព្រង់រចញពីទរសនាវដតីកមពុជរុរិយា ឞន ាំទី៣០ រលខ៥-៦ ខខឧរភា-មិថុនា ព.រ.២៥០០ គ.រ.១៩៥៨ ពាកយថា សិលបៈ សពាកយខដលរយើងធ្លា ប់និយាយមករអយរ៊ប់សុ ាំខដរ រ ើ យ, ប៉ុខនតរវលារនះ សរពលឝាំបាច់កនុងការរខមតងអាំពីរិលបៈខដលសប់ទាក់ទង កនុងផាូវពុទធសរនា ដូចររចកតីបរិយាយរៅរនះ ៖ សិលបៈ សភាសរាំស្ររកឹត, សិប្បៈ សភាសបាលី ខព្បសភាសខខែរថា “ការ ហា រវវរអយវដ, ការបុិនព្បរប់, ជើនាញដ៏ថនឹក, តថកមែដ៏សទ ត់ជើនាញ”។ រិលបៈសរហែ ះវិសជ បរចចករទរ, ខដលព្បកបរអយ តថកមែឝាំវដរឆាៀវឞា ត រអយអាំណាចវនការហាត់ររៀន, ការអប់រាំររឿយៗ គឺថា វិសជ កមែណាខដលរគបាន ពាយាមរិការធវើរអយផ្ទទ ល់វដ ដរាបដល់ថនឹកឝាំសទ ត់ព្បាកដហាក់ដូចសចម្លា ក់ សប់រៅកនុងចិតត ឥតម្លនភ័នតព្ចឡាំ ឥតរភាច, វិសជ កមែរនាះរហែ ះថា រិលបៈទាាំងអរ់។ ពាកយថា សិលបៈ របើខព្បតាមធ្លតុថា “វិសជ កមែខដលគួររិកា, ខដលគួរររព គប់, ខដលគួរចូលចិតត” ដូចបាលីវិរព្រះថា “អត្តននា ហិ ត្មាសឹសនតតហិ សិវិ- យនត្ត្ិ សិប្បំ វិសជ កមែណាខដលបុគគលអនកប៉ុនប៉ងនូវព្បរយាជន៍រដើមបីខាួនគួរររព គប់ វិសជ កមែរនាះរៅថា រិបបៈ (រិលបៈ)” មួយរទៀតថា “សិក្ខិត្ពវតតិ សិប្បំ វិសជ កមែ ខដលគបបីររៀនរៅថា រិបបៈ (រិលបៈ)”។ រិលបៈ របើខចកតាមលកខណៈ (រព្គឿងរម្លគ ល់) ម្លន៣យា៉ ង ដូចររចកតីររៀប រិលបៈពុទធសរនា ០១
- 3. រាប់ព្ពមទាាំងអធិបាយតរៅរនះ ៖ លកខណៈវនរិលបៈ (រៅតាមបាលីថា រិបបៈ) ម្លន៣យា៉ ងគឺៈ ១—អភិនេយយសិប្បៈ រិលបៈរអយរហែ ះ, ២—នហត្ុសិប្បៈ រិលបៈរកើតអាំពីរ តុ, ៣—ផលសិប្បៈ រិលបៈរកើតអាំពីផល។ អេិប្ាយលក្ខណៈសិលបៈ ១—អភិនេយយសិប្បៈ រិលបៈរអយរហែ ះ។ រិលបៈរនះ រលាកអនកព្បាជញរខមតងតាមរហែ ះវនវិសជ កមែ ខដលម្លនមកតាាំង ពីបុរាណ រឹងម្លនកនុងគមពីរអដឋកថាឧទាន ខុទទកនិកាយ ព្តង់ននទវគគ រាប់រហែ ះរិលបៈ ធាំៗ រៅថា “មហារិបបៈ” ម្លន១២ យា៉ ងគឺៈ ១) ហត្ថិសិប្បៈ រិលបៈ កនុងការបវា ត់ដើរី; ២) អសសសិប្បៈ រិលបៈ កនុងការបវា ត់ររះ; ៣) រថសិប្បៈ រិលបៈ កនុងការរធវើររទះ បរររទះ; ៤) ធនុសិប្បៈ រិលបៈ កនុងការបាញ់ធនូ; ៥) ថរុសិប្បៈ រិលបៈ កនុងការរធវើរព្គឿងអាវុធ ម្លនអវសរដើម; ៦) មុទ្ធា សិប្បៈ រិលបៈ កនុងការរាប់កាញ់រគនររអយវដទរទ; ៧) គណនាសិប្បៈ រិលបៈ កនុងការគិតតាមរលខគណិ តសស្ររត; ៨) សង្ខា នសិប្បៈ រិលបៈ កនុងការពិឝរណា រអយព្បាសញ កនុងឧបរទរ គឺ នរយាបាយ; ៩) លេខាសិប្បៈ រិលបៈ កនុងការរររររររៀបចាំអកសរសស្ររត ព្បវតតិសស្ររត; រិលបៈពុទធសរនា ០២
- 4. ១០) កាលេយ្យសិប្បៈ រិលបៈ កនុងកាពយរលា ង; ១១) លោកាយ្ត្សិប្បៈ រិលបៈ កនុងផាូវរលាកម្លនវិសជ រពទយ, វិសជ ផសាំធ្លតុ សរដើម; ១២) ខត្តិវិជ្ជា សិប្បៈ រិលបៈកនុងវិសជ នីតិធមែសស្ររត, យុទធសស្ររត។ អាឝរយកនុងសលាទិសបារម្លកខ ព្កុងតកករិលាកនុងរម័យបុរាណខតងយក រិលបៈទាាំង១២យា៉ ងរនះ រៅអក់កនុងកមែវិធីរព្ម្លប់បរព្ងៀន។ រិបបៈសធ្លរណៈរអយខឡករទៀត ម្លន៩យា៉ ងគឺៈ ១) ទ្ធរុសិប្បៈ រិលបៈ កនុងការកសងរព្គឿងរឈើម្លនការរង់ផទះសរដើម; ២) សុធាសិប្បៈ រិលបៈ កនុងការកសងរអយរព្គឿងកាំរបារបាយអ, ឥដឋ; ៣) លោហធាត្ុសិប្បៈ រិលបៈ កនុងការរាំលាយ រិតរូន រព្គឿងរលា ធ្លតុ; ៤) េត្ថសិប្បៈ រិលបៈ កនុងការរធវើរាំពត់; ៥) ចិត្តកមមសិេបៈ រិលបៈ កនុងការគូររ ូបរផសងៗ; ៦) ធមមសិប្បៈ រិលបៈ កនុងការរម្លា ប់ខរបក; ៧) មណិការសិប្បៈ រិលបៈ កនុងការខរវងរករពព្ជ វចនរពព្ជ; ៨) នឡការសិប្បៈ រិលបៈ កនុងការតាញខផង តាញករនទល; ៩) នហាប្ិត្សិប្បៈ រិលបៈ កនុងការកាត់រការរក់។ រិលបៈ ម្លនរហែ ះ ៧យា៉ ងរទៀតគឺៈ ១) រជនសិប្បៈ រិលបៈ កនុងការព្ជលក់រាំពត់; ២) លេទនសិប្បៈ រិលបៈ កនុងការកាត់រាំពត់អាវ, របង់ចីពរ; ៣) សិព្វនសិប្បៈ រិលបៈ កនុងការរដរបា៉ ក់; រិលបៈពុទធសរនា ០៣
- 5. ៤) រចនសិប្បៈ រិលបៈ កនុងការកនុងឞា ក់កាច់កបូរ; ៥) កុមភការសិប្បៈ រិលបៈ កនុងការរធវើកអម ឞន ាំងឬភាជនៈពិរររណាមួយ; ៦) សុេណណ ការសិប្បៈ រិលបៈ កនុងការរធវើម្លរ; ៧) នាដកសិប្បៈ រិលបៈ កនុងរបាាំ។ កនុងគមពីរមងគលតថទីបនី អដឋកថាមងគលរូព្តថា “វិសជ ណាមួយ ខដលរគររៀន ហាត់សទ ត់បានបទខបាក អសច រយ គួរឲ្យអនកផងរកាតររររើរ រូមបីខតវិសជ ផ្ទទ ត់ដុើព្កួរ ក៏រលាករៅថា សឡិតរិបបៈ ឬរកខររិបបៈ ខដរ”។ ២—នហត្ុសិប្បៈ រិលបៈរកើតអាំពីរ តុ។ រិលបៈទាាំងអរ់ ខដលសប់រអយ តថកមែ រុទធខតរកើតរឡើងអាព្រ័យរ តុ គឺ ថាម្លនរ តុសព្បភព (សខដនរកើត) វនរិលបៈ។ ពាកយថា “រ តុ” បានដល់ដើរណើ រ ឬការណ៍ អវីមួយ ខដលរកើតមុនដើបូងបងអរ់ដូចយា៉ ងអារមែណ៍ ណាមួយ ខដលម្លនរៅ កនុងគាំនិតរបរ់មនុរសម្លន ឬថា តួមរនាររចចតនា ខដលអាចវកររ ព្តិះរិះរកការវរ ឬរកវតថុរម្លា រៈរព្ម្លប់រព្បើព្បារ់ លុះព្តិះរិះគិតរឃើញសក់ចារ់រ ើ យ រហែ ះថា មរនាររចចតនា បានព្បមូលគាំនិតរនាះ ទុកឲ្យឋិតរៅមូលកនុងចិតតរ៊ប់រួនលអរ ើ យ។ លាំអប់ពីរនាះមក រយានិរសមនរិការ ការកាំណត់រធវើទុកចិតតរអយឧបាយព្បាសញ របរ់មនុរស ក៏រខមងរកើតរឡើង រអយម្លនមរនាររចចតនាសរ តុ លុះរយានិ-រស មនរិការ ម្លនកម្លា ាំងរឡើងរអយរ ួមសមួយនឹងវីរិយៈ ក៏អាចបបួលដឹកនាាំឲ្យចុះវដ ឝប់រធវើនូវវតថុរម្លា រៈ ខដលកាំណត់ទុករនាះ តាមសន មគាំនូររបរ់គាំនិត ខដលគិត រឃើញពីមុន ដរាបដល់ចុះវដឝប់រធវើឲ្យរកើតបានដូចបាំណងឬមិនទាន់បានដូចបាំណង ប៉ុខនតការវររនាះរចះខតជួយបាំភាឺមតងបនតិចៗសលាំអប់ រហែ ះថាម្លនរិលបៈជួយពព្ងីក រិលបៈពុទធសរនា ០៤
- 6. គាំនិតឲ្យកាន់ខតយល់សគ ល់ដើរណើ រការណ៍ រនាះៗ រអយម្លនរយានិរសមនរិការស រ តុ។ វតថុអវីៗទាាំងអរ់ ម្លនរចតិយ ព្បាងគ ព្បាសទសរដើម ខដលរកើតរឡើងរទាះបីលអ កតី អាព្កក់កតី រុទធខតរកើតមកពី តថកមែ (ការវរខដលរធវើរអយវដ)។ រ ូបវតថុខដលលអ មកពី តថកមែសទ ត់ជើនាញ, រ ូបវតថុខដលមិនលអមកពី តថកមែមិនទាន់សទ ត់ជើនាញ។ ដើរណើ ររនះរបើរពាលរអយរ ួបរ ួម គឺរិលបៈទាាំងអរ់ រុទធខតរកើតមកអាំពីរ តុ ម្លន មរនាគតិ (ដើរណើ ររបរ់គាំនិត សដើបូងបងអរ់ ខដលឲ្យកាំរណើ តដល់រិលបៈឬនឹងថា រិលបៈព្គប់យា៉ ងកនុងរលាករនះ រកើតមកអាំពីមរនាគតិរបរ់មនុរសដូរចនះវិញក៏បាន។ មរនាគតិខដលរគបានអប់រាំញឹកញយរនះឯងសមូលរ តុនាាំឲ្យរកើតរិលបៈ រអយ មិន ួរអាំពីវិរ័យគាំនិតមនុរសរឡើយ រព្ពាះថា មរនាគតិរបរ់មនុរសអនកម្លនរមតថ- ភាពមិនរចះរៅររងៀម ឈរព្ទឹងរៅដខដលរទ រចះខតម្លនការវិវតតន៍ (ការររើររើរាវ រក) នូវអពាូតរ តុ (វតថុខដលមិនទាន់រកើតម្លន) សររឿយៗជួនកាលក៏ឞប់បានររព្មច ដូចបាំណង ជួនកាលក៏យូរ អរ់មួយតាំណអាយុក៏ម្លន ពីរបីតាំណអាយុក៏ម្លន។ រម័យសលាំអប់តមក ពួករិបបវនត (អនកម្លនរិលបៈ) ក៏អាចររៀបចាំនិពនធកបួន តព្ម្ល ចងសចាប់ទុកបនតមករទៀត រដើមបីឲ្យវយកនុងការរចនាវតថុរផសងៗ ដល់មនុរស សន់រព្កាយ។ កបួនតព្ម្ល ខដលពួករិបបវនតបាននិពនធទុកមករនាះ រៅថា រិលបសស្ររត ខព្បថា គមពីរខដលនិយាយអាំពីរិលបៈ ដរាបមក។ ពួយកអនកម្លនវិសជ បរចចករទរ ពី រដើមដើបូងបងអរ់រនាះ ត់រនឿយកនុងការរព្បើគាំនិត ពិឝរណារាវរកវព្ករពកណារ់ ទព្ម្លាំនឹងរកើតបានសរ ូបរិលបៈ សរ ូបរិលបសស្ររតរឡើង។ អនកបរចចករទរសន់រព្កាយ ខដលចុះសន មកនុងការរិកាតាមលាំអានរិលប- រិលបៈពុទធសរនា ០៥
- 7. សស្ររត ខដលរគបាននិពនធទុកមករ ើ យរនាះ មិនរូវលាំបាក ត់រនឿយ រអយ មរធាបាយកនុងមរនាគតិប៉ុនាែ នរទ រព្ពាះរ តុម្លនកបួនតព្ម្ល, ម្លនកមែវិធី, ម្លនរ ូប មនត, ម្លនកមែរិការបរ់បុពវបុររព្សប់ៗ។ វិសជ បរចចករទររបរ់មនុរសខដលបាន រិកាតាមកបួនតព្ម្ល ក៏រចះខតព្បកបរអយវឌឈនភាព ម្លនបដិរមាិទា (ខបកគាំនិត ព្បាសញ ) រីកផាយទូលាយកាន់ខតធាំចរព្មើនរឡើងតមករទៀត។ រិលបៈទាាំងអរ់ខដល រកើតម្លនរឡើងរអយអនកនិពនធ ក៏រព្ពាះខតគាំនិតរាវរករបរ់មនុរស ម្លនបុពវបុររស រដើមរ តុ។ ករណី រនះ រិលបៈព្គប់យា៉ ង រទើបរហែ ះថា រកើតមកអាំពីរ តុ។ ៣—ផលសិប្បៈ រិលបៈរកើតអាំពីផល។ រិលបៈខដលររស្រវគ ះថា រកើតអាំពីផលរនាះ ររតត យករ ូបវតថុរផសងៗម្លនរចតិយ ឬព្ពះពុទធរ ូបសរដើម ខដលបុពវបុររបានសងទុកមករ ើ យរអយ ុចឲ្យរយើងបាន រឃើញជើនាញសន វដសទ ត់ជើនាញឬមិនសទ ត់ជើនាញ សរ ូបម្លនខបបភាពព្ទង់ព្ទាយ ម្លនកាច់រចនាតាមជើនាន់ តាមរម័យជូនផលដល់រយើង រដើមបីឲ្យរយើងរឃើញខបប យា៉ ងរបរ់វបបធម៌វនបុពវបុររតាមរម័យរនាះៗ។ ពាកយថា “ផល” ខព្បថា “កវព្ម, ខផារឈើ, ររចកតីចរព្មើន, ររចកតីរ ុងររឿង, ររចកតីររព្មចដូចបាំណង, លាភ, យរ, រវវ ន់”។ ព្តង់ខដលថារិលបៈ រកើតអាំពីផលរនាះ ររតត យកការហាត់ររៀនកនុងផាូវរិលបៈ របរ់មនុរសខដលរមាឹងរឃើញផលខដលព្តូវបាន, ការហាត់ររៀរនាះក៏រចះខតខាំតរ៊ូ មិនខ្លា ចឧបរគគណាមួយ រអយម្លនបាំណងចាំរពាះផលសនិទរសន៍, មួយរទៀត រិលបៈ រនះរាប់ថាសផាូវអាជីវៈមួយដ៏ព្បររើរខដលនាាំឲ្យមនុរសម្លនជីវភាពខពង់ខពរ់ ឧទា រណ៍ ដូចរិលបៈខ្លងការរចនាព្ពះពុទធរ ូប, រតូប, រចតិយ, ព្បាងគ, ព្បាសទ, វិហារ, សលា, រិលបៈពុទធសរនា ០៦
- 8. គាំនូរនិងការរចនារផសងៗ របរ់បុពវបុររ ខដលវិវតតមកដល់រយើងរពវវថង ឲ្យរយើងបាន រឃើញសព័រតុតាងយា៉ ងសក់ខរតង។ រិលបៈរបរ់រយើងសន់រព្កាយរហែ ះថា រកើត មកអាំពីផលរបរ់រិលបៈវនបុពវបុររខដលបានផតល់ទរសនៈឲ្យរយើង។ រ ូបភាពទាាំង អរ់ខដលបុពវបុររខខែរសងរឡើងរអយថែកតី រអយឥដឋកតី រហែ ះថាសរ ូបរិលបៈ សថ ពរ ម្លនមកយូររ ើ យ រដើមបីសនិទរសន៍បវា ញរយើងសន់រព្កាយ។ អំ ពីរពះពុទ្ធរូប្ ព្ពះពុទធរ ូប របើតាមអនកព្បាជញព្បវតតិសស្ររតព្តាច់រវគ ត់ព្សវព្សវរកបុរាណវតថុ កនុងព្បរទររផសងៗ ម្លនព្បរទរឥណាា សរដើម រគរឃើញព្ពះពុទធរ ូបរព្ចើនខបប ប៉ុខនត របើទុកសយា៉ ងណា ក៏ព្ពះពុទធរ ូបរនាះៗ ខបាកពីរ ូបមនុរសធមែតាខដលអាចឲ្យអនកផង រឃើញរ ើ យ គួរឲ្យសគ ល់បានភាា មថាសរ ូបព្ពះពុទធ។ មួយរទៀត ព្ពះពុទធរ ូបខដលរគ ឞា ក់ថែកតី ខាឹមរឈើកតី រគខតងតព្មូវចិតតវនពុទធសរនិកជនផង ឲ្យព្តូវតាមមហាបុរិរ លកខណៈវនព្ពះរម្លែ រមពុទធផង។ ប៉ុខនតពួកអនករិបបវនត ខដលកសងព្ពះពុទធរ ូបរនាះ រទាះបីអាំពីថែកតី ខាឹមរឈើកតីឬគាំនូរកតី រព្ចើនខតរធវើរៅតាមខបបភាពព្ទង់ព្ទាយមុខម្លត់ របរ់សតិខាួនឯងសដរាប មិនរូវខុរអាំពីមុខម្លត់របរ់សតិខាួនរឡើយ ខដលនាាំឲ្យ រយើងសគ ល់បានថា សការរចនារបរ់សតិរនះ សតិរនាះសព្បាកដ។ របើតាមររចកតីរាយការណ៍ របរ់អនកព្បាជញ ខដលខរវងរកបុរាណវតថុរឃើញថា ព្ពះពុទធរ ូបរទើបខតនឹងរកើតម្លនរឡើង កនុងកាលខ្លងរព្កាយខដលពុទធរករាជកនាងរៅ បានសង៤០០ឞន ាំរ ើ យ ពុាំខមនរកើតរឡើងកនុងកាលព្ពះអងគគង់ព្ពះជនែរៅរឡើយរនាះ រទ។ ព្ពះពុទធរ ូបខដលរកើតមុនដើបូងបងអរ់ រៅកនុងព្បរទរគនាធ រៈ រអយព្ពះបាទកនិរកៈ សកសព្តមួយអងគ សសតិព្កិក សប់រាជវងសតមកអាំពីព្ពះបាទអារឡករង់ព្ដ៍ខដលម្លន រិលបៈពុទធសរនា ០៧
- 9. ឥទធិពលពព្ងីកអាណាចព្កចូលមកកនុងព្បរទរឥណាា កនុងកាលពុទធរតវតសរ៍ទី៤។ បនាទ ប់ មកពួករិបបវនត សតិព្កិកខាះ សតិឥណាា ខាះ រចះខតកសងព្ពះពុទធរ ូប រអយការឞា ក់ ថែក៏ម្លន ខាឹមរឈើក៏ម្លនតៗរន តាាំងពីកាលរនាះមក។ រប្នទ្សក្មពុជាមាតរពះពុទ្ធរូប្៨បប្ប្ ១—រពះពុទ្ធរូប្សមាេិ គង់ពត់ព្ពះខភននម្លនព្ពះ រថសត ាំផ្ទង ររលើព្ពះ រត រឆវង តព្មួតរលើព្ពះខភនន រៅថា វិតក៌មុព្ទា។ ២—រពះពុទ្ធរូប្មារវិជ័យ (កាលផ្ទច ញ់ម្លរ) គង់ពត់ព្ពះខភននដូចព្ពះពុទធរ ូប រម្លធិខដរ ប៉ុខនតព្ពះ រតសត ាំផ្ទក ប់រលើព្ពះឧរ ុ (រលា ) ចងគុលចុះរៅខផនដី, ព្ពះ រត រឆវងផ្ទង រអក់រលើព្ពះឧរ ុ រៅថា ភូមិរបរ៌មុព្ទា។ ព្ពះពុទធរ ូបខបបរនះ កាលរបើរគគូរ រៅជញ្ជ ាំងវិហារឬរលើផ្ទទ ាំងរាំពត់រឃើញរុទធខតម្លនរ ូបពួកពលម្លរាធិរាជ កាន់អាវុធ រាល់វដ។ ៣—រពះពុទ្ធរូប្សបមតងេមមចរក្ គង់ពត់ព្ពះខភននម្លនព្ពះ រតសត ាំរកាត ប ព្ម្លមរធវើសវង់មូលដូចសកង់ររទះ, ព្ពះ រតរឆវងរធវើអាការដូចព្ពះ រតសត ាំក៏ម្លន អក់រលើព្ពះឧរ ុក៏ម្លនរៅថា ធមែចព្កមុព្ទា។ ព្ពះពុទធរ ូបខបបរនះ កាលរបើរគគូរ ខតង ខតម្លនរ ូបចចវគគិយភិកខុ កាំពុងអងគុយរររព សត ប់ធមែចកកបបវនតនរូព្ត ខដលសបឋម រទរនា។ ៤—រពះពុទ្ធរូប្រប្ទាតអភ័យ សតាំណាងកាលខដលព្ពះអងគរខមតងធម៌ រព្បាររតវកនុងទីណាមួយ ម្លនព្ពះកាយឈរក៏ម្លន គង់ពត់ព្ពះខភននក៏ម្លន ព្ព រត សត ាំរារចញរៅមុខ ព្ពះ រតរឆវងរាំយុងចុះ រៅថា អភយមុព្ទា។ ៥—រពះពុទ្ធរូប្រប្ទាតពរ ម្លនព្ពះ រតទាាំងពីររាំយុងចុះ ខបរបាតព្ពះ រិលបៈពុទធសរនា ០៨
- 10. រតរៅខ្លងមុខ ព្ទង់គង់ពត់ព្ពះខភននក៏ម្លន ព្ទង់ឈរក៏ម្លនសតាំណាងកាលបរិរ័ទ ណាមួយចូលមកថាវ យបងគើរអយព្តូវការចង់ជួបចង់រឃើញកតី ព្កាបទូលរួរធម៌អាថ៌ ចាំរពាះព្ពះអងគកតី រៅថា វរមុព្ទា។ ៦—រពះពុទ្ធរូប្រទ្ង់ឈរឱប្បារត្ សតាំណាងកាលខដលព្ពះអងគព្ទង់និមនត បិណា បាត រៅថា បាព្តាទានមុព្ទា។ ៧—រពះពុទ្ធរូប្រទ្ង់ផទំ សតាំណាងកាលខដលព្ពះអងគផទើរផអៀងព្ពះកាយរៅខ្លង សត ាំ ព្ពះបាទរឆវងតព្មួតរលើព្ពះបាទសត ាំ រអយព្ទង់ផទើធមែតាកតី ផទើរលើមញ្ច រនៈស អនុអឋ នរញ្ដ ព្ទង់បរិនិពាវ នកតី រៅថា រយនមុព្ទា។ ៨—រពះពុទ្ធរូប្នាគរប្ក្់ សតាំណាងកាលព្ពះអងគគង់រៅភាឺព្រះមុចលិនទ ខដលកនុងរពលរនាះម្លនរភាៀងបងអុរខ្លា ាំង ម្លននាគរាជមករពនព័ទធព្ពះអងគរបើកពពារ ព្គបបាាំងរលើព្ពះអងគ រដើមបីការពាររភាៀង។ ពាកយថា “មុព្ទា” រនះសពាកយរាំស្ររតឹត, បាលីថា “មុទាទ ” ខព្បសខខែរថា “រព្គឿង រម្លគ ល់, ខបបយា៉ ង, អាការ, កាយវិការ, ព្តា, រញ្ដ ”។ ព្ពះពុទធរ ូបទាាំង៨ខបបរនះ សរ ូបខដលរគយកថែមកធ្លា ប់ក៏ម្លន យកចម្លា ក់ពុមព លាយរុីម៉ង់ត៍នឹងខាច់របាះពុមពក៏ម្លន ឥឡូវរនះរគរព្ចើនខតរបាះពុមព។ ព្ពះពុទធរ ូប ខដលម្លនរព្គឿងរម្លគ ល់រផសងៗរន រនះ សខបបរិលបៈវនបុពវបុររសតិខខែរ សពុទធ សរនិកខ្លងនិកាយរថរវាទី ខដលគួររររពគួររជឿបានរអយពិត រព្ពាះសរ ូបខដល កសងព្តូវតាមររលររឿងពុទធបបវតតិ។ ព្ពះពុទធរ ូបទាាំង៨ខបបរនះ រៅព្បរទរខខែរ រយើង រគមិនព្រន់ខតរចនារអយឞា ក់រឈើថែឬរបាះពុមពរអយរុីម៉ង់ត៍រទ រឃើញរគ គូររៅជញ្ជ ាំងវិហារក៏ម្លន គូររលើផ្ទទ ាំងរាំពត់ក៏ម្លន រលើវផទកចចក់ក៏ម្លន គឺរគគូរតាម រិលបៈពុទធសរនា ០៩
- 11. ររឿងពុទធបបវតតិឬទរសតក៍, ម្លនរ ូបមួយខបបរទៀតខដលអនកព្រុករៅថាព្ពះពុទធរ ូប ព្ទង់រព្គឿង ប៉ុខនតតាមពិតរ ូបរនះពុាំខមនព្ពះពុទធរ ូបរទ គឺសរ ូបររតចចព្កឬសរ ូបព្ពះ រមតតយយរពាធិរតវ ម្លនព្ទង់មកុដ, រវវ រ, ខខសរូរងនិងចិរចចៀនដូចរ ូបររតចព្ទង់ មកុដឬរ ូបព្រីរលាខ ន។ ព្ពះពុទធរ ូបនាគព្បក់ រៅព្បរទរឥណាា មិនខដលរឃើញម្លនរទម្លនខតកនុង ព្បរទរខខែរ ខដលរកើតរឡើងរអយរិលបៈខខែរកនុងរម័យខ្លងរព្កាយខដលរគកសង តាមររឿងពុទធបបវតតិ។ អំ ពីសតូប្—នចត្ិយ រតូប សររវតថុ សទីបចចុះរពឬអដឋិធ្លតុរបរ់បុគគល ម្លនម្លតាបិតាសរដើម ខដលរគគួររររព។ រ ូបភាពរតូបម្លនរាងមូលខ្លងរព្កាមរីកធាំព្តអាក ខ្លងរលើររៀវ ព្រួចដូចអកកាំរបារក៏ម្លន, ម្លនរាងទាលដូចផតិលផ្ទក ប់ក៏ម្លន, ខដលរគកសងរអយ ពូនដីសពាំនូកក៏ម្លន កសងរអយឥដឋ រអយថែក៏ម្លន, រតូបព្គប់ខបប រព្ចើនខតមិន រូវម្លនកាច់រចនារទ រព្ចើនខតលាតររលើងជុើវិញ។ ពាកយថា “រតូប” សភាសរាំស្ររកឹត បាលីថា “ថូប” គឺររលសរព្គឿងចាំណាាំទីកខនាងអដឋិធ្លតុរព្ម្លប់រររពបូស។ រចតិយ សរហែ ះររវវតថុដូចរតូបខដរ។ ពាកយថា “រចតិយ” ខព្បថា ទីខដលគួរ រររព គួរបូស។ រចតិយម្លនទាំ ាំ កមពរ់ធាំខពរ់សងរតូប ទាាំងតួរាងរព្ចើនខតព្បកប កាច់រចនារផសងៗរន , រគកសងរអយឥដឋ ថែក៏ម្លន រអយរុីម៉ង់ត៍ក៏ម្លន។ រចតិយ ព្បអប់រអយកាំពូលររៀវព្រួចក៏ម្លន អក់ឆព្តរ ួចរធវើរអយសព ន់ព្តង់កាំពូលក៏ម្លន, កាំពូលម្លនមុខ៤ដូចមនុរសខដលរគរព្ចើនរៅថា “មុខព្ព ែ” ក៏ម្លន។ រចតិយខដល រធវើសកាំពូលមុខព្ព ែរនះ រអយឞា ក់សប់ទាក់ទងនឹងសរនាព្ពា ែណ៍ រអយរ តុ រិលបៈពុទធសរនា ១០
- 12. សរនាព្ពា ែណ៍ ខតងរររពនមសក រចាំរពាះព្ពះព្ព ែ ខដលឋិតរៅឣនព្ព ែ រអយរ តុថា ព្ពះព្ព ែម្លនធម៌៤ព្បការគឺ រមតាត ករ ុណា មុទិតា ឧរបកាខ ។ មួយរទៀត ខ្លងអនកកាន់ពុទធសរនាមហាយានថា រ ូបខដលម្លនមុខ៤រនះ សរ ូបព្ពះរពាធិរតវ អវរលាកិរតរវរៈ ខដលរគកសងទុករររពនមសក ររនះ រុទធខតម្លនមុខ៤រមាឹងចុះ រព្កាម រដើមបីរម្លគ ល់ថា រលាកខតងព្បរមើលរុខទុកខមនុរសរលាក ទាាំងនាមរបរ់ អវរលាករតរវរៈ រគខតងរៅថា សមនតមុខៈ ខព្បថា “ម្លនមុខជុើវិញ”។ រៅព្បរទរកមពុសរយើង រ ូបភាពរចតិយម្លនរព្ចើនខបបណារ់ ឥតដូចរន រទ ខបាករៅតាមសន វដរបរ់ពួករិលបករខដលអាចរធវើបាន រដើមបីបចចុះអដឋិធ្លតុរបរ់ អនកម្លនគុណ ឲ្យរមគួរដល់កិតតិយររបរ់រគអនកម្លនរភាគរមបតតិឬឲ្យរមរមយដល់ តវមាគុណវនរលាកអនកម្លនគុណម្លនម្លតាបិតាសរដើម។ រ ូបរាងព្ទង់ព្ទាយទាំ ាំ កមពរ់ រចតិយទាាំងអរ់ របើទុកសរព្ចើនខបប រអយជើនាញរិលបករយា៉ ងណាក៏រអយ គង់ រ ួមចូលកនុងព្បរភទរចតិយ៤ព្បរភទប៉ុរណាណ ះ។ អំ ពីនចត្ិយ៤រប្នភទ្ ១—ធាត្ុនចត្ិយ រចតិយរព្ម្លប់បចចុះព្ពះបរមសរីរិកធ្លតុវនព្ពះរម្លែ - រមពុទធ, ឬសរីរិកធ្លតុវនព្ពះបរចចកពុទធ, ព្ពះអរ នតនិងររតចចព្កពព្ត, ប៉ុខនតរបើ រពាលតាមរម័យនិយម រូមបីរចតិយខដលបចចុះអដឋិធ្លតុសមចដជន ក៏រៅថា ធ្លតុរចតិយ បានខដរ។ ២—េមមនចត្ិយ រចតិយរព្ម្លប់តមកល់ព្ពះធមែកខនធ (ព្ពះវព្តបិដក) ឬរៅ ធមែមនទីរ រព្ម្លប់ទុកគមពីរដីកាក៏បាន។ ៣—ប្រិនោគនចត្ិយ រចតិយរព្ម្លប់បចចុះរព្គឿងបរិកាខ ររបរ់ព្ពះរម្លែ - រិលបៈពុទធសរនា ១១
- 13. រមពុទធ ម្លនវតថពនធចរងកះនិងធមែព្កកសរដើម។ ៤—ឧនទ្ទសិក្នចត្ិយ រចតិយខដលសងចាំរពាះព្ពះរម្លែ រមពុទធរដើមបីនមសក រ រររពបូស រូមបីព្ពះពុទធរ ូបក៏រាប់ថា ឧរទទរិករចតិយខដរ។ របើតាមមហាបរិនិពាវ នរូព្ត កនុងកាលខដលព្ពះរម្លែ រមពុទធព្ទង់ព្ពះអាពាធ ព្ទង់រខមតងចាំរពាះភិកខុ ម្លនព្ពះអាននទសព្បធ្លនថា “ចត្តត នោ នម ភិក្ខនវ ថូបា- រហប្ុគគលា សមាម សមពុនទាធ ប្នចេក្ពុនទាធ អរហា ចក្កវត្តី ោជា” ខព្បថា ម្លន ល ភិកខុទាាំងឡាយ បុគគល៤ពួករនះគឺ ព្ពះរម្លែ រមពុទធ១ ព្ពះបរចចកពុទធ១ ព្ពះអរ នត១ ររតចចកកពព្ត១ គួរដល់ការបចចុះកនុងរតូប។ បុគគល៤ពួកខ្លងរលើរនះ សបុគគលសន់ខពរ់បាំផុត សទីរររពរកាក របូសរបរ់ ពុទធបរិរ័ទ, រាជបរិរ័ទរអយពិត។ រយើងសពុទធបរិរ័ទរម័យសន់រព្កាយមិនអាច នឹងខរវងរកព្ពះអដឋិធ្លតុបុគគលសន់ខពរ់រនាះ មកបចចុះកនុងរចតិយបានរអយវយ រឡើយ ម្លនខតព្ពះអដឋិធ្លតុវនព្ពះមហាកសព្តិយ៍, អដឋិធ្លតុម្លតាបិតា, ព្គូអាឝរយនិង រដឋបុររប៉ុរណាណ ះ ទុកសទីរររពបូស របរ់រយើងខដររ ើ យ។ រចតិយ របើតាមព្បវតតិការណ៍ កនុងគមពីរព្ពះពុទធសរនា សវតថុរ័កតិរិទធិមួយខដល រគកសងទុកសទីរររពបូសម្លនមកតាាំងពីរព្ពងព្ពឹទធមុនរម័យពុទធកាល ខដលម្លន រហែ ះថា បាវាឡរចតិយ សរនទទរចតិយសរដើម។ អំ ពីរបាងគ—របាសាទ្ ពាកយថា “របាងគ” សពាកយរាំស្ររកឹត រាប់ថាសររវវតថុខដលម្លនព្ទង់ព្ទាយដូច ព្បាសទខដរ ប៉ុខនតម្លនទាំ ាំ កមពរ់ តូចទាបសងព្បាសទ រ ើ យរព្ចើនខតម្លនរាង៤ ព្ជុងខពរ់ព្ចរឡា ម្លនកមពរ់ខពរ់ រគកសងរលើទីលានខពរ់មួយថាន ក់ឬពីរបីថាន ក់។ រិលបៈពុទធសរនា ១២
- 14. ពាកយថា “ព្បាងគ” ខព្បថា “ររនារនៈ ម្លនតួរាងព្បាកដររែើរអយព្បាសទ” ឬថា “ម្លនគរព្ម្លងដូចព្បាសទ” ព្បាងគរនះរគខតងរធវើរអយឥដឋឬថែ ម្លនកាច់រចនា រព្ម្លប់ បចចុះ រព្ម្លប់តមកល់អដឋិធ្លតុ ដូចរចតិយខដរ។ ពាកយ “របាសាទ្” សពាកយរាំស្ររកឹតខដរ បាលីថា “បាសទ” ខព្បថា “ព្គឹះសថ ន សទីឡុ ាំងចិតតឲ្យព្ជះថាា , ព្គឹះសថ នគួរឲ្យរបាយ”។ ព្បាសទ គឺផទះខដលធាំទូលាយ ខពរ់ម្លនកាំពូលកតី ឥតកាំពូលកតី ម្លនរចនាកាច់កបូរកតី មិនម្លនកតី ខដលលអខបាកអសច រយ គួរឲ្យររររើរ ដូចយា៉ ងព្បាសទអងគរធាំ, ព្បាសទបាយ័ន, ព្បាងគអងគរតូចសងរដើម។ ព្បរទរកមពុសរយើងម្លនព្បាសទអងគរ សរព្គឿងបវា ញនូវរិលបៈរបរ់វិរវករខខែរ រម័យបុរាណ ដល់ជនបររទរ។ ព្បាសទអងគរទុកសររលឝរឹកវនព្បរទរកមពុស ឬសមុព្ទាមួយដ៏ធាំបាំផុតរបរ់សតិខខែរ រាប់ថាសផលវនរិលបៈរបរ់បុពវបុររខខែរ។ ព្បសជនរព្ចើនព្បរទរខដលបានមករមើលព្បាសទអងគរ រព្ចើនខតលាន់ម្លត់ររងើច ររររើររិលបៈរបរ់បុពវបុរររយើង។ តាមអនកព្បាជញបររទរខ្លងបុរាណវតថុ ខដលបានសគ ល់ព្បវតតិការណ៍ អងគរ រឃើញ ថា វិរវករអនកកសងព្បាសទអងគរ សមនុរសបរចចករទររអយរិលបៈយា៉ ងរឆើតកនុង រលាក។ ព្បាសទអងគរទុកសនិមិតតរ ូបមួយដ៏អសច រយខដលសសន វដរបរ់រិលបករវន សតិខខែររម័យបុរាណ ពុាំខមនជនបររទរឬរទវបុព្តណាមួយ មកសងព្បាសទ អងគររទ។ អំ ពីវិហារ—សាលា—គំតូរ វិហារ ខព្បថា “លាំរៅ, ទីព្ជករកាន, ទីរៅអាព្រ័យ”។ ពាកយថា “វិហារ” រនះ បានដល់ររនារនៈព្គប់យា៉ ងទាាំងកុដិ សលាធាំតូចឬទីវតតទាាំងមូលរបរ់បពវជិតពុទធ រិលបៈពុទធសរនា ១៣
- 15. សរនិក ប៉ុខនតខខែររយើងរព្ចើនរៅតាមទម្លា ប់ចាំរពាះខតឧរបារថាររ (ររាងឧរបារថ) ខដលម្លនព័ទធរីម្លថាសវិហារ។ ខបបភាពព្ទង់ព្ទាយនឹងការរចនារបរ់វិហាររៅព្ប- រទររយើង ហាក់ដូចសរចញមកអាំពីរិលបៈរបរ់សងខតម្លន ក់ រអយរ តុរឃើញ វិហារព្គប់ព្រុករខតតព្ររដៀងៗរន គឺម្លនរាង, ម្លនររបៀង, ម្លននាគ, ម្លនជហាវ ដង កាត រ, ម្លនរហាសង, ម្លនកាច់រចនាព្បខ លៗរន ។ វិហារខដលកសងកនុងរម័យមុន រព្ចើនខតរធវើរអយរឈើ ឥឡូវរនះរព្ចើនខតកសងរអយរព្គឿងរបតុងអាររម៉ឬរអយ ឥដឋ។ ព្ពះពុទធរ ូប រតូប រចតិយសរដើមរនះ រាប់ថាសររលឝរឹកវនព្ពះពុទធសរនា សវតថុសថ ពរវនព្បរទរកមពុសតរៅ។ សាលា រព្ចើនររតត យកររនារនៈរព្បើព្បារ់តាមកាលរវលា មិនខមនស កខនាងរដករៅព្បព្កតីរទ ដូចឧបអឋ នសលាកនុងវតតរព្ម្លប់ពុទធបរិរ័ទរព្បើព្បារ់តាម កាលមតងៗ, រិកាខ សលារព្ម្លប់ខតចូលររៀនប៉ុរណណ ះសរដើម ពុាំខមនរព្ម្លប់រដករៅ រឡើយ។ ឧបអឋ នសលាព្គប់វតត ក៏ម្លនខបបភាពព្បខ លៗរន ខដរ។ គំតូររូប្ ព្ពះរម្លែ រមពុទធតាមររឿងបឋមររម្លព ធិឬទរសតក៍កនុងព្បរទររយើង ខដលសងគាំនូរបានគូររៅរលើព្កអរ រលើផ្ទទ ាំងរាំពត់ឬគូររៅជញ្ជ ាំងវិហារ សរិលបៈ ខដលទាក់ទងរលើព្ពះពុទធសរនាទាាំងអរ់។ រិលបៈព្គប់រយើងរបរ់ជនសតិខខែរ ខដលរកើតម្លនរឡើង រព្ចើនខតយកខបប តាមគមពីរព្ពះពុទធសរនា រអយបានរិការរៀនរូព្ត បានដឹងររឿងដឹងព្បវតតិការណ៍ កនុងផាូវព្ពះពុទធសរនា រ ើ យអាចព្បតិដឋយកររឿងរនាះៗមកគូរសរ ូបភាព ឲ្យរឃើញ ព្បាកដរឡើង រអយយកព្ពះពុទធសរនាសព្ទឹរតី រូមបីព្ពះឥនទ, ព្ពះព្ព ែ, រទវតា, នរក, រព្បត, យកស ខដលមិនបាច់បានរឃើញរសះ ក៏អាចគូររកើត រទាះបីគាំនូររ ូប រិលបៈពុទធសរនា ១៤
- 16. រនាះៗដូចខមនកតី មិនដូចកតី ឲ្យខតគួររននិអឋ នយកបានក៏រចះខតគូរតៗ តាមរន មក ទុកសអនករិលបៈណាមួយ ក៏មិនអាចឝប់កាំ ុរគាំនូរទាាំងរនាះបាន រអយរ តុរែ ន រ ូបព្ពះឥនទ ព្ពះព្ព ែ ម្លនជីវិតររ់ខមនយកមករផទៀងរកើតរឡើយ។ ព្ពះពុទធរ ូប រតូប រចតិយ ព្បាងគ វិហារ សលា គាំនូរ ខដលម្លនមករ ើ យរនាះ រហែ ះថាសរ ូបរាងរិលបៈឬសលទធផលរបរ់រិលបៈវនបុពវបុររខខែរ អនករររពព្ពះ ពុទធសរនាឬថាការកសងវតថុទាាំងអរ់ម្លនព្ពះពុទធរ ូប រតូប រចតិយ សរដើមរនះ ទុក សឧតតមគតិវនពុទធបរិរ័ទកនុងរម័យបុរាណ រដើមបីឲ្យរយើងសន់រព្កាយរឃើញរិលបៈ វនបុពវបុររ រ ើ យរយើងក៏អាចចមាងខបបរិលបៈរនាះៗតមករទៀត។ រប្នោជត៍ផតពុទ្ធសាសនា រខមរជនកនុងព្បរទរកមពុស បានទទួលផលអាំពីព្ពះពុទធសរនាសរព្ចើនយា៉ ង ដូចសររចកតីខដលព្តូវរខមតងតរៅរនះ ៖ ១—រពះពុទ្ធសាសនា ទ្ុក្ដូចរគឹះសាា ត ឬមហាមនទីរសទីរកើតវនរិលបៈ, ទរសនៈវិសជ , វិទាសស្ររតនិងរីលធម៌ គឺព្បវពណី ដ៏លអ។ ព្ពះពុទធសរនាម្លនអតថបទ លអៗរព្ចើនណារ់រព្ម្លប់ព្បតិបតតិ រដើមបីរាំលត់ទុកខនាាំមកនូវររចកតីរុខ, សសរនា បាំភាឺព្បរយាជន៍ តាាំងអាំពីបចចុបបននដល់បររលាក សសរនាឲ្យរិទធិបរិបូរណ៍ ដល់រតវ រលាក គឺមនុរសនិងតិរឝឆ ន, ព្ពះពុទធសរនាទុកដូចសដួងព្បទីបមួយដ៏ធាំកនុងរលាក រព្ម្លប់រព្ទាលបាំភាឺឲ្យមនុរសរលាករឃើញរិលបៈ, រឃើញផាូវព្បតិបតតិ, រដើរកាត់តព្មង់ រៅរករនតិរុខចរព្មើនទាាំងបចចុបបនននិងបររលាក សសរនាលូករាវរករឃើញមគគ ផលនិពាវ នបាន។ ព្ពះពុទធសរនាម្លនគុណភាពព្បកបរអយព្បរយាជន៍សរព្ចើន ដូចយា៉ ងររចកតីចរព្មើន ហនរលឿនរៅមុខរបរ់មនុរសរលាក ក៏រព្ចើនខតរកើតមក រិលបៈពុទធសរនា ១៥
- 17. អាំពីព្ពះពុទធសរនាសដើបូង រូមបីរវជជសស្ររតនិងវិទាសស្ររត ខដលរាប់ថាសវិសជ រម័យថែី ក៏រកើតមកអាំពីអនកព្បាជញខដលចមាងផតិតមកររបៀបអាំពីព្ពះពុទធសរនាខាះ មិនខ្លន របើមិនរព្ចើនក៏តិច។ ព្គប់ព្បរទរទាាំងអរ់ រព្ចើនខតទទួលដឹងថា ររចកតីចរព្មើន កនុងរិលបៈវិទា បានទទួលកាំរណើ តអាំពីសរនា។ អនកព្បាជញព្បវតតិសស្ររតព្បរទរជប៉ុន បានរររររ ចុះកនុងព្បវតតិសស្ររតថា “ព្ពះពុទធសរនាសសរនានាាំររចកតីចរព្មើនមកព្បគល់ឲ្យ ព្បរទរជប៉ុន, ព្ពះពុទធសរនាបានរបើកទាវ រព្បរទរជប៉ុន រអយព្ទឹរតីមុនដើបូង បងអរ់ ឲ្យព្បរទរជប៉ុនឈមមុខរៅរកររចកតីចរព្មើន រព្ពាះរ តុរនាះ រយើងសសតិ ជប៉ុនរៅចុងប៉ូចបូពា៌ព្បរទរ គួរណារ់ខតររើររើរិកាអនុវតតព្ពះពុទធសរនារអយ រររព មិនព្តូវរធវរព្បខ រ”។ ២—រពះពុទ្ធសាសនាជាអណត ូង រព្ម្លប់រកើតវនការរិការទាះបីការរិកា រនាះពុាំបានទូលាំទូលាយ រអយមិនទាន់បានអនុវតត ក៏អាចចិចចឹ មរិលបៈកនុងផាូវវបបធម៌ របរ់សតិខខែរ ឲ្យម្លនជីវិតសប់ពូជធ្លរមិនអច់។ ព្បរទរកមពុសរបរ់រយើង ខដល ម្លនការរចះដឹងកនុងលទធិសរនាកតី កនុងរិលបៈណាមួយកតី ផាូវអកសរសស្ររតកតី រុទធខត រកើតមកអាំពីវតតអារាមរបរ់ព្ពះពុទធសរនាសដើបូង រូមបីវិសជ រពទយ ក៏រព្ចើនខតរកើត មកអាំពីបពវជិតពុទធសរនិក រទាះបីម្លនវិន័យហាមមិនឲ្យបពវជិតរធវើរពទយរមើលជើងឺ ក៏ហាមបានរអយព្កណារ់ រអយរ តុបពវជិត រមើលជើងឺឲ្យទរទ មិនបាច់យកវថង។ ៣—វត្តអាោមពុទ្ធសាសនា សកខនាងព្បជុើព្បសជន រដើមបីរនទនាពីធម៌អាថ៌ ឬពីព្ពឹតិតការណ៍ នានា តាមររចកតីរចះដឹងកនុងរម័យនិយមរនាះៗ។ វតតអារាមទុកស ររាងររៀន តថកមែមួយកនុងផាូវរិលបៈ ម្លនររៀនការសងរឈើ ការកសងវិហារសលា រិលបៈពុទធសរនា ១៦
- 18. សរដើម។ ពូជធ្លរវនររចកតីចរព្មើនរបរ់រយើងខដលម្លនរហែ ះសប់មក សព្បរទរ ម្លនអកសរសស្ររត ម្លនបុរាណវតថុសរព្គឿងបវា ញរិលបៈឲ្យរឃើញសរករដើខណល, ម្លនព្បសសតិសម្លច រ់ព្បរទរ ម្លនមហាកសព្តរសយរាជយក៏រអយអាំណាចគុណ ភាពវនព្ពះពុទធសរនា ជួយព្ទព្ទង់ឬថាព្ពះពុទធសរនា សលា ាំងទុកអក់នូវរិលបៈ ព្ពមទាាំងអកសរសស្ររតរបរ់សតិ ឲ្យម្លនជីវិតររ់រៅរ ូតមក, រ ួមររចកតីថា “ព្ពះ ពុទធសរនានាាំមកនូវព្បរយាជន៍យា៉ ងធាំ ឲ្យព្បរទរកមពុសរយើង”។ ៤—រប្នទ្សក្មពុជានយើង ក៏រយើងអាចបានរឃើញសក់ចារ់រ ើ យ គឺថា កាលខដលព្បរទររយើង មិនទាន់ម្លនសលាររៀនអកសរសស្ររតកនុងផាូវការរៅរឡើយ ម្លនខតវតតអារាម នឹ ងឯងសសលាររៀន, កាលខដលផាូវការមិនទាន់ម្លនមនទីររពទយ ពាបាលររាគរៅរឡើយ ម្លនខតវតតអារាមសមនទីររពទយរព្ម្លប់រមើលជើងឺវនព្បសជន, មិនព្តឹមខតរមើលជើងឺកាយប៉ុរណាណ ះរទ អាចពិនិតយរមើលជើងឺចិតតផងរទៀត រព្ពាះថាការ រកើតទុកខព្ពួយបារមាកនុងផាូវចិតតរនះ ឝត់សររាគមួយយា៉ ងធាំណារ់ វតតអារាមវនព្ពះ ពុទធសរនារហែ ះថាសកខនាងរព្ម្លប់រម្លង ប់ររាគកាយ ចិតត ខដលម្លនទុកខឲ្យធូរព្សល ក៏ម្លន ឲ្យសរះររបើយរៅក៏ម្លន។ ៥—វត្តេំៗក្នុងរក្ុងភនំនពញ សរាជធ្លនីវនព្បរទរកមពុសរយើងម្លន គឺវតត ឧណាណ រលាម, វតតលវក , វតតសរាវ័ន, វតតបទុមវតី សរដើម វតតទទួលបនទុកវនពួកភិកខុ- សមរណរនិងកុម្លរតូចធាំបានរព្ចើនណារ់។ វតតនីមួយៗ ម្លនភិកខុសមរណរនិងកុម្លរ ខដលខាំរវះពនាះរចញអាំពីព្រុកខខព្តរផសងៗ មករៅបចចុះព្ជើសមួយរន រដើមបីរិកា ររៀនរូព្ត យកចាំរណះវិសជ រព្ពាះថាព្កុងភនាំរពញសទីព្បជុើធាំ រមបូណ៌ រអយការ រិកាសងទីឯរទៀត។ ពួកភិកខុខដលមករៅកនុងវតតទាាំងរនាះបានយូរឞន ាំ ទាាំងម្លនរមតថ រិលបៈពុទធសរនា ១៧
- 19. ភាពព្រន់របើ រ ើ យបានទទួលឣនៈរធវើសរមកុដិ អាចទទួលចិចចឹ មភិកខុសមរណរនិង កុម្លរឲ្យរៅររៀនរូព្តផង ទាល់ខតររព្មចការរិកា។ ពួកកុម្លរខដលមករៅអាព្រ័យ ព្ជករកានកនុងវតតសមួយនឹងព្ពះរងឃរនាះរុទធខតសកូនអនកខព្រចម្លក រ ខដលព្កទ័ល ព្ទពយរមបតតិ គួរឲ្យអារណាចអាធ័ម អាណិ តអារូរពួកកុម្លរកមសត់ទាាំងរនះពន់រពក របើកុាំខតម្លនវតតព្ពះពុទធសរនា ព្បខ លសមិនបានទទួលររែីការរិកា ដូចកូនអនក ម្លនព្ទពយរទ ខព្បររចកតីថា “កូនអនកព្កីព្កធនធ្លនររ់រៅរអយសរបាយវតត” ខាំ ព្ទាាំព្ទរៅបាំរពញការរិកាទាាំងររ មរហាម ទាល់ខតររព្មចផលវនការរិកាបាន រឡើងឣនៈរៅសអនកម្លនជីវភាពខពង់ខពរ់តាមរមគួរដល់រមតថភាពខាួន, ចាំខណក ខ្លងឯកូនអរ់រលាកឥរសរជនឬកូនគ បតី មិនព្តូវការមកព្ជករកានរៅអាព្រ័យ កនុងវតតរឡើយ។ កូនរៅរបរ់អនកព្កីព្ក បានទទួលររចកតីររស្រវគ ះ អាំពីបពវជិតពុទធសរនិក កនុងឞន ាំនីមួយៗបានរព្ចើននាក់ណារ់ ដូចយា៉ ងវតតធាំៗ ម្លនកុម្លរចាំនួន៣០០ឬ៤០០នាក់។ ចាំនួនពួកកុម្លរទាាំងប៉ុរណណ ះ របើសរាជរអឋ ភិបាលទទួលយករៅចិចចឹ មវិញ អរ់ព្បាក់ ថវិកាសតិ មិនខមនតិចរទ។ កុម្លរទាាំងរនះ រហែ ះថា ររ់រៅរអយអាព្រ័យនឹងមាប់ ព្ពះពុទធសរនា រៅព្ជករកានរព្កាមមាប់ទង់ជ័យព្ពះពុទធសរនា ខាំព្បឹងខព្បងរិកា ទាល់ខតបានទទួលលទធផលវនការរិការបរ់ខាួន។ ករណី រនះរឃើញថា ព្ពះពុទធ សរនា រៅព្បរទរកមពុសរយើង ម្លនព្បរយាជន៍ដ៏ធាំទូលាយ អាចជួយររស្រវគ ះទាំនុក បព្មុងដល់ព្បរទរសតិបាន គឺថាវតតវនព្ពះពុទធសរនា ទុកដូចសកខនាងឧបតថមា អាហារ ូបករណ៍ មួយដ៏ព្បររើរដល់អនកព្កីព្ក, អាចចិចចឹ មមនុរសទ័លព្ក ខដលមិនម្លន លាំរៅព្ជករកាននិងអាហារបរិរភាគ។ វតតរបរ់ព្ពះពុទធសរនា រហែ ះថា បានជួយ រិលបៈពុទធសរនា ១៨
- 20. រព្ម្លលភារៈវនរាជរអឋ ភិបាលឲ្យធូរព្សលបានរព្ចើនណារ់។ ៦—ប្ពវជិត្ពុទ្ធសាសតិក្ រៅវតតអារាមព្គប់ព្រុកម្លនរលាករៅអធិការព្គូ រូព្តសរដើម ខដលភាញ ក់ខាួន កនុងការរិកាធមែវិន័យរ ើ យបានចុះសន មកនុងផាូវរិកា តាមរម័យនិយម។ ការរិកាចាប់ព្ពះពុទធសរនា របរ់បពវជិតពុទធសរនិក រនាះ សកម្លា ាំងមួយខដលនាាំឲ្យម្លនព្បាសញ សែ រតីបរិបូរណ៌ នាាំឲ្យភាឺកនុងផាូវធម៌ផង ផាូវ រលាកផង គឺថា ការរិការនាះ ជួយឲ្យបពវជិតរនាះម្លនឧតតមគតិនិងរមតថភាព ទាាំង ពួកឧបារករជើងវតតក៏អាចដឹកនាាំចិតត ឲ្យម្លនរទាធ ព្ជះថាា កនុងការកសងររនារនៈ រព្ម្លប់បរព្មើព្ពះពុទធសរនាផង បរព្មើព្បរទរសតិផង។ ដូចយា៉ ងសលារិកា អកសរសស្ររត ខដលរកើតម្លនរព្ពាងព្ពាតកនុងព្រុក-រខតតរផសងៗ ម្លនរខតតកណាត ល តាខកវ-សវ យររៀងសរដើម រព្ចើនខតរកើតអាំពីចាំហាយវនការរិកាព្ពះពុទធសរនា សរដើមអាទិ៍ គឺថា សលារិកាទាាំងរនាះរកើតរឡើងបានរអយសរសន វដរបរ់ព្ពះ រងឃម្លនរៅអធិការឬព្គូរូព្តសរដើម ខណនាាំពួកព្គ រថរជើងវតតឲ្យកសងរអយ ឥតរមើលបាំណាាំរាជរអឋ ភិបាលរឡើយ លុះកសងរ ើ យជូនព្បគល់សលារិការនាះ ដល់រាជរអឋ ភិបាល រដើមបីឲ្យរាជការឝត់ខចង រកព្គូបរព្ងៀនតាមផាូវការតរៅ ខដល អាចរាំពាររាជរអឋ ភិបាល ជួយកម្លា ាំង ិ រចដវតថុវនរាជរអឋ ភិបាលឲ្យចាំរណញថវិកា សតិបានរព្ចើនណារ់។ ដើរណើ ររនះរឲ្យរឃើញថា “ព្ពះពុទធសរនា កាលរបើបុគគលណាបានអប់រាំ រិកាលអរ ើ យ អាចនាាំឲ្យឆាុះបាំភាឺរឃើញសរព្បរយាជន៍ កនុងផាូវធម៌បានផង ផាូវរលាក បានផង”។ ព្ពះពុទធសរនារហែ ះថាសរនាជួយពលរដឋព្បរទរកមពុស ឲ្យរចះ ព្រឡាញ់ព្បរទរសតិរបរ់ខាួនបានរអយបរិបូរណ៌ សសរនាម្លនព្ទឹរតីលអ អាច រិលបៈពុទធសរនា ១៩
- 21. ជួយសងវឌឍនធម៌និងសមគគីធម៌របរ់សតិឲ្យរកើតម្លនរឡើង។ ៧—អក្សរសាស្រសតបមមរសរមាប្់រប្នទ្សនយើង របើកុាំខតម្លនវតតអារាមវន ពុទធសរនិក ព្បខ លសសបរូនយអរ់រៅរ ើ យ រព្ពាះរ តុរនាះ វតតអារាម រហែ ះថាសកខនាងរព្ម្លប់រកាទុកនូវរិលបសស្ររតចិចចឹ មអកសរសស្ររតរបរ់សតិទុក ឲ្យររ់រៅ។ អកសរសស្ររតរនះទុកសពនាឺររែីសតិ កាលរបើបាត់អកសរសស្ររតរ ើ យ សតិក៏អាប់ឱនសបរូនយរៅសលាំអប់ រអយរ តុរនះ ពុទធសរនារៅព្បរទរ រយើង រហែ ះថាសសរនាជួយរព្សមខព្ជងទុកនូវអកសរសស្ររតសតិ។ បពវជិតពុទធសរនិក ខដលបានររៀនកនុងផាូវគនថធុរៈ គឺររៀនគមពីរបាលីព្ពះវព្ត បិដក រចះឝាំយល់រពទភាសបាលី អាចខព្បពីបាលីមកសភាសខខែរបានរអយវយ បានរបាះពុមពផាយរចញសររៀវរលធាំ-តូចគរររក រូមអរចជើ ញរមើលកនុងវិសជ សថ ន ពុទធសរនបណាិ តយ ព្ពមទាាំងបណាណ ររឯរទៀតៗ នឹងរឃើញររៀវរលខខែររដរអរ រាប់មិនឈនះ។ ររៀវរលអកសរខខែរផាយខផនកពុទធសរនា រចញរព្ពាងរព្ពាតទាាំង រនះរព្ចើខតរកើតអាំពីសន វដព្ពះរងឃខដលបានររៀនកនុងផាូវព្ពះពុទធសរនា។ ព្បរទរ កមពុសខដលម្លនវឌឍធម៌ ខ្លងផាូវរិលបសស្ររត អកសរសស្ររតកាំពុងររើបៗរៅរកផាូវ ចរព្មើនរ ុងររឿងមករនះរអយកម្លា ាំងររែីវនព្ពះពុទធសរនាសព្បាកដ! ព្សវព្សវរអយៈ ថាច់ សុត្ឹម រិលបៈពុទធសរនា ២០