Protokolli për shkollat e mesme

1. Протокол за постапување на средните училишта во Република Северна
Македонија за реализација на воспитно-образовниот процес со физичко
присуство на учениците во учебната 2020/2021 година
(Модел 1 и Модел 2)
Организација
 Наставниот процес во училиштето се одвива во период од 07:00 часот или 7:30
часот до 19:30 часот или 20:00 часот.
 Заради здравствена заштита на учениците и вработените во училиштето, како и
постигнување на резултатите на учење утврдени во наставните програми,
работата на училиштата се организира на начин на кој училиштето ќе
претставува училишна безбедна средина за работа и учење.
 Училиштето за прием на учениците пред отпочнување на наставата ги става во
функција сите влезови на училишната зграда. Со цел да се избегне метеж и
присуство на поголем број ученици во исто време и на ист влез, училиштето
подготвува распоред за влез на соодветниот клас на соодветен влез и го
истакнува на видно место на влезот, со цел учениците навремено да се
информираат.
 Навлезот на училиштето, во ходниците и училниците се поставува едукативно-
информативни материјали за почитување на заштитните превентивни мерки:
носење заштитни маски/покривки/визири, одржување на физичко растојание,
редовно одржување на хигиена на рацете, правилна респираторна хигиена,
поздравување без физички допир и избегнување на допирање на лицето.
 На влезот од училиштето задолжително се поставува средство за дезинфекција
на обувките и рацете на учениците и вработените во училиштето. Учениците ги
поминуваат постапките за дезинфекција и потоа одат во својата училница,
притоа не задржувајќи се по ходниците и внимавајќи на меѓусебната дистанца.
 Учениците на секој влез од училиштето ги пречекува дежурен наставник, кој се
грижи ученикот да ги дезинфекцира обувките и рацете.
 Задолжително е запазување поголема физичка дистанца од најмалку 1,5 метар
меѓу учениците, меѓу учениците и наставниците, како и меѓу вработените, за
време на часовите и за време на одморите. Првиот ден на училиште во новата
учебна година треба да започне со упатства до учениците за тоа како правилно и
безбедно да се однесуваат, да одржуваат физичко растојание, хигиена на рацете
и заштита на сопственото здравје, но и здравјето на останатите ученици и
вработените во училиштето. Секој ден во текот на наредните неколку недели
треба да се посветува време за на кратко да им се објаснува на учениците за
личната заштита во училиште, дома и надвор од училиштето.
 Поздравувањето меѓу вработените во училиштето и меѓу учениците треба да
биде без физички контакт. Може учениците да се мотивираат да смислат
автентичен поздрав без физички контакт. Потребно е да се ограничат физичките
контакти, особено на одморите во училиштето, поради опасноста од собирање
повеќе луѓе на едно место.
 Меѓусебното споделување инфомации и работните состаноци во училиштето
треба да се изведува со употреба на видеконференциска врска.
 Се препорачува на влезот, во холовите и просториите на училиштето да има
постери и пораки за почитување на физичката дистанца помеѓу учениците, како и
вработените.
 При формирањето на групите за реализација на практична обука и учење преку
работа треба да се направи распоред за користење на училишните капацитети
со задолжително одржување на сите протоколи за безбедност на учениците.
 Учениците и одговорните наставници треба да ги почитуваат протоколите на
компанииите.

2.  Обезбедување на ефективни канали за комуникација и размена на информации
помеѓу ученици, родители/старатели, наставници, менаџментот на училиштата и
менторите од компаниите кои ќе го намалат физичкиот кнтакт меѓу учесниците во
обуката.
 Обезбедување и проверкa на безбедноста заради преглед и проценка на сите
безбедносни потреби (во погоните, хигиенско-санитарните објекти, одделот за
исхрана и сите други делови каде може да се движат учениците во компанијата).
 Дополнување на договрите за практична обука и учење преку работа кај
работодавачите со одредени одредби кои ќе го регулираат изведувањето на
обуката во услови на пандемија од Ковид-19.
 Задачите кои ги задавате на учениците за извршување на одредени активности,
осмислувајте ги да може да се извршуваат индивидуално, а доколку треба групна
активност обезбедете почитување на протоколите за заштита од Ковид 19.
 Воспоставување флексибилен работен ангажман од страна на сите учесници во
процесот (работно време, можност за реализација од далечина, работа од дома,
блоковска реализација и сл.) при учење преку работа, феријалната практика,
практична настава и вежби во услови на пандемија од Ковид-19.
 Воспоставување безбедни и по мерка на учениците механизми за поплаки и
жалби, како и за повратни информации од реализацијата на учење преку работа,
феријалната практика, практична настава и вежби во услови на пандемија од
Ковид-19.
Хигиена
 Средното училиште треба да направи само-проценка на санитарните услови за
одржување на хигиената во училиштето. Ваква проценка прави секое училиште,
согласно прашалникот којшто е даден во прилог.
 По спроведената само-проценка, средното училиште треба да изработи план со
буџет, временска рамка и потребните ресурси за одржување на хигиената на
просторот во училиштето што ќе се достави до општината, а директорот треба
да ги определи одговорните лица за следење на неговата реализација. Планот
треба да содржи листа со задолжителни термини за чистење на тоалетот, на кој
ќе се потпишува техничкиот кадар за да може одговорното лице да има увид во
редовното одржување на хигиената во тоалетите.
 Пред започнување на учебната година средното училиште мора детално да биде
исчистено и дезинфицирано.
 Вработените од техничкиот персонал од утринската смена влегуваат први да ги
исчистат просториите. Последни го напуштаат училиштето вработените од
техничкиот персонал од попладневната смена, кои претходно ги дезинфицираат
сите користени површини.
 Училиштето обезбедува за техничкиот кадар опрема за лична заштита и редовна
обука за начинот на одржување на хигиената во училиштето.
 Техничкиот персонал треба редовно да се обучува за чистење, дезинфекција и
безбедно ракување со отпад, особено во врска со Ковид 19 и треба да користи
список за проверка за редовно чистење на често допирани површини (идеално
идентификувани од страна на техничкиот персонал. Училиштето треба да
обебеди доволно соодветни средства за чистење (кофи, детергент, метли и
слично) и опрема за лична заштита (наметка, ракавици, маски) и да бидат
информирани дека при чистење просторија во која се изолирани се потенцијално
заразени лица треба да се преземат дополнителни превентивни и заштитни
мерки.
 Површините кои почесто се изложени на допир, како што се рачките на вратите,
рачките на прозорците, работните површини, тастатурите, славините во

3. тоалетите и кујните, далечинскиот управувач, прекинувачите за напојување,
лифтовите, клупите, рамките на вратите, наставните средства и помагала што ги
користат учениците, заедничките компјутери и другите површини што ги користат
повеќе луѓе треба да се дезинфицираат на почетокот и на крајот на секоја смена,
а најмалку два пати на ден. Училиштето има изготвено листа на сите површини
кои треба редовно да бидат чистени.
 Чистењето на училниците се врши во време кога учениците се во училишниот
двор и по завршување на сите училишни активности, со вода и сапун/детергент и
средство за дезинфекција (СЗО препорачува 70% етил алкохол за дезинфекција
на мали површини и опрема, или натриум хипохлорит 0.1% за дезинфекција на
санитарии и други површини). Санитарните јазли, холовите, скалите и
останатите заеднички простории се чистат почесто, додека учениците се на
настава и по завршувањето на сите училишни активности.
 Потребно е често чистење на фискултурната сала и спортските игралишта и
соблекувални другите помошни простории, откако биле користени од различни
групи ученици, воведување на систем за еднонасочно движење на учениците низ
просториите и ограничување на бројот на лица кои истовремено се присутни во
соблекувалните и контролирано излегување и влегување во соблекувалните.
 Задолжително е да се проветруваат просториите неколку пати на ден, пред
пристигнувањето и по заминувањето на учениците, најмалку половина час, а
доколку дозволуваат временските услови, пожелно е да се остави отворен
прозорец. Секако, останува почитувањето на „Прирачникот за одржување на
училишни објекти“, донесен од МОН, каде во првиот дел е наведен начинот на
проветрување на училниците и другите простории.
 За одржување хигиена на рацете треба да се користи вода и сапун, при што
водата со која било температура е подеднакво ефикасна доколку се користи
сапун. Рацете треба да се мијат согласно упатствата за правилно миење на
рацете: https://www.unicef.org/northmacedonia/mk/сè-што-треба-да-знаете-околу-
миењето-на-рацете-за-да-се-заштитите-од-корона-вирусот-ковид-19.
 По миењето на рацете со сапун и вода треба да се исушат со хартиена крпа за
еднократна употреба, која се фрла во корпа за отпадоци во која има пластична
кеса и е покриена со капак. Средствата за дезинфекција на рацете за учениците
и вработените треба да бидат поставени на влезот во училиштето, во самото
училиште на неколку лесно достапни места, во секоја училница и службените
простории за вработените во училиштето. Дезинфекцијата треба да се примени
во количина од 1 до 2 ml на суви и чисти дланки (вообичано количината што се
прска треба да биде доволна за рацете да се исушат за 20 секунди). Дланките и
областа помеѓу прстите треба да се протријат додека не се исушат, а производот
не треба да се плакне.
 Училиштето треба постојано и навремено да набавува соодветно количество на
средства за дезинфекција на рацете, сапун, хартиени бришачи за раце и
резервни маски за лице за учениците и вработените кои заборавиле да понесат
своја.
 Се препорачува да се избегнува употребата на уреди за климатизација и
вентилација (доколку ги има во училиштето) и почесто да врши проверување на
просториите.
Прием на ученици
 Учениците доаѓаат и одат сами на училиште, во придружба на родител/старател(
за учениците со посебни образовни потреби), со организиран и со јавен превоз.
Автобусите што вршат училишен транспорт треба да бидат темелно
дезинфицирани пред и по секое возење, особено доколку истиот автобус се

4. користи и за друг транспорт на патници во текот на денот. Во училишните
автобуси седењето треба да е организирано така да има најмалку 1 метар
растојание меѓу учениците. Доколку постои можност, прозорците на автобусот
треба да се остават отворени.
 Забранет е влез за родители освен за ученици со посебни образовни потреби,
тогаш родителот може да влегува во училиштето почитувајќи ја мерката за
физичка дистанца и задолжително носење на заштитна маска/везир/прекривка.
Со оглед на тоа дека не се препорачува родителите/старателите да влегуваат во
училишните простории, пренесувањето на информациите и состаноците со нив
може да се одвиваат преку телефон или преку некоја онлајн апликација којашто
ќе ја договорат родителите и наставниците. Доколку ученикот со попречености
има назначен асистент, тогаш влегувањето во училиште на тој ученик може да
биде помогнато/поддржано и од страна на асистентот, почитувајќи ја мерката за
физичка дистанца и носење на маска/везир.
 Пред влезот во училиштето, при влегување и излегување, сите треба да ја
почитуваат мерката за физичка дистанца најмалку од 1,5 метар и да носат
заштитна маска/марама/шал/визир на лицето.
 Родителите/старателите да обезбедат маска/марама/шал/визир за лице за
своите деца. Носењето маска/марама/шал/визир е неопходно додека учениците
се во училиште. На учениците им е дозволено да ја отстранат
маската/марамата/шалот/визирот кога се на отворено и кога може да одржуваат
физичка дистанца со соучениците.
 Треба да се избегнува влегување на други лица (на пример, за чистење,
поправка и сл) во училниците сè додека учениците се наоѓаат во нив, како и
влегување во училишната зграда на лица кои не се вработени во училиштето
или лица кои не се ученици или вработени во тоа училиште.
 Испораките за потребите на училиштата ја преземаат надлежните, вработени во
училиштата од споредниот влез на училиштето (доколку има таков влез
училиштето), со задолжително почитување на мерката за дезинфекција на
рацете и доколку е потребно носење заштитна маска и заштитници за обувките.
Организирање на просторот во училиштето
 Во училишните простории треба да бидат истакнати Упатства за однесување на
учениците, наставниците и останатите вработени кон кои ќе се придржуваат во
услови на пандемија, како и визуелни ознаки за почитување на физичка
дистанца.
 Препорачани карактеристики на просторијата во која престојува една паралелка:
 училницата да има прозорци за да може да биде добро проветрена;
 клупите да бидат поставени на растојание од 1.5 метар;
 на секоја клупа да седи по еден ученик;
 Престојот во спортската сала, библиотеката и други простории препорачливо е
да биде со група ученици од иста паралелка, така што нема можност за мешање
на повеќе ученици од различни паралелки;
 Преминувањето низ заедничките простории треба да се организира така што
додека учениците и наставниците од една паралелка поминуваат во исто време,
учениците и наставниците од другите паралелки го чекаат својот ред, притоа
укажувајќи им на учениците да не допираат површини или предмети во
просторот каде се движат.
 Употребата на тоалетите треба да се организира на начин што ќе овозможи
присуство на помал број ученици (на пример, ако тоалетот е помал, ученикот
треба да чека надвор од тоалетот додека излезе ученикот кој е внатре). Важно е
тоалетите да бидат функционални, секогаш да има доволно средства за

5. одржување на хигиената и редовно да се одржуваат со средства за
дезинфекција.
 Доколку има препорака од Комисијата за заразни болести часовите по спорт и
спортски активности да не се реализираат во фискултурните сали, тогаш овие
простории може да се пренаменат и адаптираат за реализација на другите
часови.
Следење на здравствената состојба на учениците и вработените во училиштето и
постапување во случај на заболени од КОВИД-19
 Вработените во средното училиште со хронични заболувања доколку спаѓаат во
групата на ризични категории на граѓани определена од Комисијата за заразни
болести, користат боледување, а на нивно место се ангажираат наставници со
согласност од градоначалник до најмногу три месеци. По истекот на трите
месеци доколку епидемиолошката состојба со КОВИД -19 ја налага потребата од
понатамошно останување дома на оваа категорија на наставници, се дава
согласност од МОН за замена на отсуството на овој наставник до негово враќање
на работа во училиштето. Во сите неизбежни активности за кои е потребен
почест контакт со други луѓе, неопходно е да се овозможи физичко растојание
онолку колку што дозволуваат условите и задолжително да се носи маска.
 Директорот на средното училиште од редот на вработените во училиштето
определува лице за водење евиденција за епидемиолошката состојба на
вработените во училиштето и учениците.
 Сите вработени треба секој ден да ја мерат телесната температура пред да
дојдат на работа, а во случај на зголемена телесна температура да не доаѓаат
на работа, туку телефонски го известуваат директорот на училиштето односно
наставникот и вршат консултација или евентуален преглед со матичниот лекар,
кој работи согласно протоколите утврдени од Комисијата за заразни болести.
 Учениците се должни да ја мерат температура секој ден пред доаѓање на
училиште, и во случај на покачена температура не смеат да доаѓаатво училиште,
туку да се јават на телефон на класниот раководител. Учениците со знаци на
други заразни болести исто така не смеат да доаѓаат на училиште.
 Лицето за водење евиденција за епидемиолошката состојба на учениците и
вработените во училиштето извештај поднесува до директорот на училиштето,
води евиденција за вредностите на измерената телесна температура и можното
постоење на респираторни симптоми. Доколку во училиштето се појави заболен
од КОВИД-19 или лице кое имало контакт со лице заболено од КОВИД-19,лицето
треба да се изолира во посебна просторија со задолжително носење на
заштитна маска/везир, а директорот треба да воспостави комуникација со
Центарот за јавно здравје за добивање на понатамошни насоки за постапување.
За преземените активности училиштето доставува извештај до општината, а
општината до Министерството за образование и наука.
 Ако ученик развие симптоми на КОВИД-19 додека е во училиште,
наставникот/стручниот соработник го изолира ученикот во посебна просторија и
веднаш ги известува родителите/старателите, со цел консултација и натамошни
активности со матичниот лекар на ученикот, а ученикот го напушта веднаш
училиштето.
 Вработените со температура и/или респираторни симптоми треба веднаш да го
напуштат работното место, информирајќи го претходно директорот на
училиштето и да не доаѓаат на работа, да го известуваат директорот за својата
здравствена состојба, посебно за резултатите доколку е направено тестирање за
КОВИД 19.

6. Комуникација и соработка со родителите
 Родителите се значајна алка во процесот на учење на учениците. Тие се важна
поддршка на учениците во нивниот развој, правилна здравствена заштита како и
во усвојување на вредностите и воспитувањето во целина.
 Средните училишта треба да бидат во постојана комуникација и да соработуваат
со родителите/старателите на учениците кои следат настава во тоа училиште.
Најпрвин, родителите/старателите треба внимателно да ги прочитаат и да се
придржуваат кон Планот и протоколите за одржување на наставата во средните
училишта во учебната 2020/2021 година, Упатството за родители/старатели за
ангажирање и поддршка на учениците при нивна спреченост за следење на
наставата заради вонредна состојба (природни непогоди, епидемии, пандемии и
сл.) изработено од страна на Бирото за развој на образованието, како и сите
протоколи изработени од средното училиште што се однесуваат на реализација
на воспитно-образовната работа, за да ги имаат во предвид важните промени во
пристапот.
 Пренесувањето на информациите и состаноците со родителите/старателите
може да се одвиваат преку телефон или преку некоја онлајн апликација што ја
користат родителите и наставниците. Доколку е неопходно да се организира
родителска средба од страна на наставник/ци или класниот раководител треба
да се одржи со мали групи родители/старатели, за да се почитува потребната
физичка дистанца, а наставниците и родителите/старателите треба да носат
заштитни маски/марами/шалови/визири на лицето.
 Наставникот треба да е во постојана комуникација со родителите/старателите на
учениците и да ги известува за редовноста на неговото дете на онлајн часовите.
Психосоцијална поддршка на учениците
 Пандемијата со КОВИД -19 која ја зафати и нашата држава, потребата од
воведување на карантин, физичка дистанца, изолација и самоизолација,
придржување на мерките за заштита, како и неизвесноста која сеуште е
присутна, значително влијаат на промената на секојдневниот начин на
функционирање и живеење. Стравот, вознемиреноста, а кај некои и директното
соочување со вирусот КОВИД-19, пропратено со силни емоции, предизвикува
стрес и огромен терет, за повеќето ученици, наставници и другите вработени во
училиштата. Начинот на справување со овие емоции влијае врз општата
благосостојба. Во вакви услови важно е да се препознае како се манифестира
стресот, да се преземат чекори за негово управување и надминување и да се
знае каде учениците и вработените може да се обратат ако им треба
дополнителна поддршка и помош.
 Можеби некои ученици и возрасни лица успешно се справуваат со поддршката
од другите членови на семејството, и покрај присуството на знаци за
вознемиреност или загриженост, на пр. тешкотии во спиење или концентрација,
страв од излегување од дома, чувство на лутина, несигурност, тага и слично. Но,
кај некои ќе биде потребна стручна помош за справување со стресот и
излегување од таквата ситуација.
 Стручните соработници во училиштата (психолог, педагог, социјален работник,
специјален едукатор) самостојно или во соработка со други релевантни лица да
организираат работилници за правилно справување со стресот со учениците и
вработените со цел постепено враќање и прифаќање на изменетите правила на
функционирање. Во грижата за менталното здравје, училиштето може да
овозможи вклучување и на родителите/старателите кои, согласно своите стручни
компетенции, ќе покажат интерес за тоа. Зависно од потребите стручниот тим
треба да организира индивидуални психоедукативни, советодавни или

7. терапевтски средби или пак групни работилници, почитувајќи ги притоа мерките
за заштита.
 Училиштето е неопходно да организира дискусија со учениците на тема
стигматизација, односно справување и надминување на стереотипи за лица кои
биле заразени со КОВИД-19 или кои се претпоставува дека се заразени
(ученици, наставници, други вработени од училиштето, родители и останати
членови од семејствата на соучениците, учениците, наставниците итн.).
 Училиштето треба да работи на постојан развој и зацврстување на чувството на
емпатија кај учениците. Учениците треба да се воспитуваат во духот на
помагање и давање поддршка на другите.
Генерални препораки
 Средните училишта најдобро ги познаваат своите просторни и кадровски услови
за работа, како и бројот на учениците во секоја паралелка. Општините/Градот
Скопје и вработените во општините/Градот Скопје кои се одговорни за
образованието во својата општина би можеле да ги разгледаат можностите да се
искористат целосно капацитетите на сите училишта и другите објекти што се
наоѓаат на нивна територија, а имаат празни простории што со адаптација би се
користеле од страна на училишта со голем број ученици во паралелките.
 Општината/Градот Скопје преку Советот на општината/Градот Скопје носи
одлука на предлог на училиштето, кој модел на настава во училиштата ќе се
применува. Одлуката за моделот на настава се носи со претходна консултација
со Советот на родители и Наставничкиот совет. По донесената одлука за
избраниот модел на настава општината/Градот Скопје го известува
Министерство за образование и наука. Се препорачува 10 дена пред почетокот
на учебната 2020/2021 година, одговорното лице за образование во
општината/Градот Скопје во соработка со директорите на средните училишта
што припаѓаат на територијата на општината/Градот Скопје, а врз основа на
податоците за епидемиолошката состојба во врска со КОВИД-19, преку проценка
на ризик да изработат табела за тоа во кои училишта кој модел на организирање
на наставата е најсоодветен. Следењето на реализацијата на избраниот модел
за организацијата на наставата е одговорност на директорот на училиштето,
одговорното лице за образование во општината/Градот Скопје, градоначалникот
и на Државниот просветен инспекторат.
 Средните училишта навреме треба да се подготват согласно нивните планови за
отпочнување на учебната 2020/2021 година и согласно овој протокол и со нив да
ги запознаат сите вработени во училиштето и родителите/старателите на
учениците.
 Со промената на епидемиолошката состојба во врска со КОВИД-19 во местото
каде се наоѓа средното училиште, може да се промени моделот на реализација
на наставата по претходно донесена одлука од Советот на општината/Градот
Скопје. За промената на моделот општината/Градот Скопје задолжително го
известува Министерството за образование и наука.