Οι σημειώσεις της παρουσίασης του 34ου κεφαλαίου της Γεωγραφίας της Ε' τάξης Περισσότερες πληροφορίες για την παρουσίαση και την ανάπτυξη του κεφαλαίου στην ιστοσελίδα της "Σχολικής Αποθήκης" στο link: http://educationalstorageegeo.weebly.com/34-gammaepsilonomegagammarhoalphaphiiotakappa940-deltaiotaalphamuepsilonrho943sigmamualphataualpha-kappaalphaiota-piepsilonrhoiotaphi941rhoepsiloniotaepsilonsigmaf.html

1. Διοίκηση - Οργάνωση
της Ελλάδας
10ος Κύκλος
34ο Κεφάλαιο

2. Τα γεωγραφικά διαμερίσματα και οι
περιφέρειες της Ελλάδας
Στο κεφάλαιο αυτό θα μάθετε για:
1. Τα γεωγραφικά διαμερίσματα
2. Τις περιφέρειες
Κεφάλαιο
34ο
Δημιουργία Πέτρος Μιχαηλίδης - Δάσκαλος
Το video να προβληθεί δυο φόρες, μια χωρίς υπότιτλους και μια με υπότιτλους,
ανάμεσα στις προβολές μπορούν να γίνουν ερωτήσεις όπως:
Ερωτήσεις:
● Ποιο είναι το αντικείμενο του κεφαλαίου:
● Τι ανάγκασε το κράτος να οργανώσει τις περιφέρειες με αυτόν τον τρόπο και
δεν συμπίπτουν με τα γεωγραφικά διαμερίσματα;
● Πόσα είναι τα γεωγραφικά διαμερίσματα;
● Πόσες είναι οι περιφέρειες;
● Τι είναι η ΕΝ.Π.Ε.;
● Ποια η διαφορά της από την ΚΕΔΕ;
Όσες ερωτήσεις δεν απαντηθούν επαναλαμβάνονται μετά την δεύτερη προβολή.
Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι στόχοι του μαθήματος.

3. Γεωγραφικά διαμερίσματα - Περιφέρειες
Ας παρατηρήσουμε τους
δύο πολιτικούς χάρτες της
χώρας μας που φαίνονται
στην εικόνα. Τα τμήματα, στα
οποία είναι χωρισμένη η
πατρίδα μας, έχουν ορισμένες
διαφορές μεταξύ τους. Ας
συζητήσουμε γιατί.
Στον αριστερό χάρτη βλέπουμε τα γεωγραφικά διαμερίσματα, ενώ στο δεξιό χάρτη
βλέπουμε τις περιφέρειες της Ελλάδας.
Παρατηρούμε ότι οι δυο χάρτες έχουν ορισμένες διαφορές μεταξύ τους, γιατί η
διαίρεση σε γεωγραφικά διαμερίσματα στηρίζεται στα ιδιαίτερα γεωγραφικά και
ιστορικά στοιχεία μιας περιοχής. Για παράδειγμα η Πελοπόννησος είναι μια
περιοχή η οποία ενώνεται γεωγραφικά με τη Στερεά Ελλάδα μέσω του ισθμού της
Κορίνθου.
Η διαίρεση σε περιφέρειες βασίζεται κυρίως στα προβλήματα που
αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι και τα οποία απαιτούν κρατική παρέμβαση για την
αντιμετώπισή τους. Το κράτος, λοιπόν, για να αντιμετωπίσει αυτά τα προβλήματα,
χώρισε τη χώρα σε περιφέρειες με βάση τα κοινά γεωμορφολογικά, κλιματικά και
άλλα στοιχεία κάθε περιοχής, καθώς και τις οικονομικές ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής.
Για παράδειγμα, ο Νομός Αιτωλοακαρνανίας (Στερεά Ελλάδα) και οι νομοί Αχαΐας και
Ηλείας (Πελοπόννησος) ανήκουν στην περιφέρεια της Δυτικής Ελλάδας και αυτό διότι
οι κάτοικοι των περιοχών αυτών αντιμετωπίζουν τα ίδια σχεδόν προβλήματα και
ταυτόχρονα μπορούν να επικοινωνούν ευκολότερα μεταξύ τους (γέφυρα Ρίου -
Αντίρριου) σε αντίθεση με τους υπόλοιπους κατοίκους των γεωγραφικών τους
διαμερισμάτων

4. Στη χώρα μας υπάρχουν μεγάλες περιοχές, οι
οποίες έχουν ορισμένα ιδιαίτερα γεωγραφικά και
ιστορικά στοιχεία. Η Πελοπόννησος ή Μοριάς, όπως
είναι γνωστή από την ιστορία, είναι η περιοχή της
πατρίδας μας που συνδέεται με την υπόλοιπη
Ελλάδα με τον Ισθμό της Κορίνθου. Η Μακεδονία
είναι η περιοχή, όπου έζησε ο Μέγας Αλέξανδρος. Τις
περιοχές αυτές τις ονομάζουμε γεωγραφικά
διαμερίσματα.
Συζητήστε μεταξύ σας και βρείτε παρόμοια
χαρακτηριστικά στοιχεία και των υπόλοιπων
γεωγραφικών διαμερισμάτων της χώρας μας: της
Στερεάς Ελλάδας, της Θεσσαλίας, της Ηπείρου,
της Θράκης, των νησιών του Αιγαίου πελάγους,
της Κρήτης και των νησιών του Ιονίου πελάγους.
Γεωγραφικά διαμερίσματα - Περιφέρειες
Για την καλύτερη οργάνωση της ζωής των
Ελλήνων, το κράτος διαίρεσε τη χώρα μας σε
περιφέρειες. H διαίρεση αυτή έxει γίvει με ßάση:
α) τα κοινά γεωμορφολογικά, κλιματικά και άλλα
στοιχεία που επικρατούν σε συγκεκριμένες περιοχές
και
β) τις οικονομικές ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής.
Ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες των περιοχών
πραγματοποιούνται διάφορα έργα. Κάθε περιφέρεια
έχει τη δική της διοίκηση με επικεφαλής τον
περιφερειάρχη, ο οποίος είναι εκπρόσωπος της
κυβέρνησης και σε συνεργασία με αυτήν συντονίζει
τα μεγάλα έργα που γίνονται στην περιφέρειά του.
Η Στερεά Ελλάδα, γνωστή και ως Ρούμελη, είναι το ηπειρωτικό τμήμα του πρώτου
ελληνικού κράτους που δημιουργήθηκε μετά την Επανάσταση του 1821 και
ονομάστηκε έτσι για να ξεχωρίζει από την Πελοπόννησο και τα νησιά
Η Θεσσαλία είναι μια μεγάλη πεδιάδα που περικλείεται από μεγάλα βουνά, όπως
είναι ο Όλυμπος, η Όσσα (Κίσαβος), το Πήλιο και τα Άγραφα.
Η Ήπειρος είναι μια ορεινή περιοχή που χωρίζεται από την κεντρική Μακεδονία με
την οροσειρά της Πίνδου και παρουσιάζει σχεδόν τις ίδιες κλιματικές συνθήκες.
Η Θράκη είναι το βορειοανατολικό τμήμα της χώρας μας που χωρίζεται με τον
ποταμό Νέστο από την Ανατολική Μακεδονία, με τον ποταμό Έβρο από την Τουρκία
και με την οροσειρά της Ροδόπης από τη Βουλγαρία.
Τα Νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου πελάγους είναι όλα τα νησιά της χώρα μας
που βρέχονται από αυτές τις δύο θάλασσες αντίστοιχα.
Η Κρήτη είναι το μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας και βρίσκεται στα νότια της χώρας.
Εκεί άκμασε στην αρχαιότητα ο μινωικός πολιτισμός.

5. Γεωγραφικά διαμερίσματα - Περιφέρειες
Ας βρούμε μαζί στον χάρτη της εικόνας τις
περιφέρειες της πατρίδας μας και ας τις ονομάσουμε.
Παρατηρήστε τους δύο χάρτες της
εικόνας και βρείτε ποια γεωγραφικά
διαμερίσματα και ποιες περιφέρειες της
χώρας ταυτίζονται γεωγραφικά.
H Αττική αποτελεί από μόνη της μία από τις
13 περιφέρειες της χώρας μας.
Συζητήστε τους λόγους, οι οποίοι
υποχρέωσαν το κράτος να ορίσει την
Αττική ως μία περιφέρεια.
Το πρώτο link οδηγεί σε διαδραστικό χάρτη του Φωτόδεντρου σχετικού με τις
περιφέρειες
Το δεύτερο link οδηγεί σε διαδραστικό χάρτη του Φωτόδεντρου σχετικού με τις
περιφέρειες
Το τριτο link οδηγεί σε εφαρμογή του Φωτόδεντρου σχετικη με τα γεωγραφικά
διαμερίσματα και τις περιφέρειες
Γεωγραφικά διαμερίσματα και περιφέρειες
Τα γεωγραφικά διαμερίσματα που είναι ταυτόχρονα και περιφέρειες, δηλαδή
ταυτίζονται γεωγραφικά, είναι τα εξής: Ήπειρος, Θεσσαλία, Κρήτη και Νησιά Ιονίου
Η Πελοπόννησος και η Στερεά Ελλάδα, αν και έχουν δώσει τ’ όνομά τους τόσο σε
γεωγραφικό διαμέρισμα όσο και σε περιφέρεια, δεν ταυτίζονται γεωγραφικά αφού, για
παράδειγμα ο Νομός Αχαΐας ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα της Πελοποννήσου
αλλά στην περιφέρεια της Δυτικής Ελλάδας ενώ, η Αττική ανήκει στο γεωγραφικό
διαμέρισμα της Στερεάς Ελλάδας αλλά αποτελεί από μόνη της μια ξεχωριστή
περιφέρεια.
Περιφέρεια Αττικής
Το κράτος υποχρεώθηκε να ορίσει την Αττική ως μια περιφέρεια από μόνη της, επειδή
λόγω της αστικοποίησης συγκεντρώθηκαν στην περιοχή της πάνω από 4
εκατομμύρια άνθρωποι και τη μεταμόρφωσαν σ’ ένα μεγάλο αστικό κέντρο. Αυτό είχε
ως αποτέλεσμα οι κάτοικοι της Αττικής να αντιμετωπίζουν πάρα πολλά προβλήματα
(κυκλοφοριακό, ατμοσφαιρική ρύπανση, αυξημένη εγκληματικότητα κ.ά.) που δεν

6. είχαν καμιά σχέση με τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι κάτοικοι της περιφέρειας.
Αυτός είναι και ο λόγος που η Αττική αποτελεί μια περιφέρεια από μόνη της

7. Ομαδική εργασία
Ομαδική δραστηριότητα (προαιρετική)
Θα είχε ενδιαφέρον να βρούμε την ιστορική προέλευση των ονομάτων των γεωγραφικών διαμερισμάτων της
χώρας μας. Ορισμένα από αυτά έχουν και άλλες ονομασίες. Ας προσπαθήσουμε να βρούμε μερικές από αυτές.
Πελοπόννησος
Πήρε το όνομά της από τον μυθικό βασιλιά Πέλοπα. Από παλιά τη θεωρούσαν νησί και όχι χερσόνησο, όπως
ήταν στην πραγματικότητα πριν την διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου. Η Πελοπόννησος ονομάζεται και
Μοριάς ή Μορέας (μεσαιωνική ονομασία)
Στερεά Ελλάδα
Ονομάστηκε έτσι για να ξεχωρίζει από την Πελοπόννησο και τα υπόλοιπα νησιά όταν δημιουργήθηκε το
πρώτο ελληνικό κράτος μετά την Επανάσταση του 1821. Ονομάζεται και Ρούμελη. (Η χώρα των Ρωμιών)
Νησιά Ιονίου
Ονομάζονται και Επτάνησα, από τον αριθμό των εφτά μεγαλύτερων νησιών του συμπλέγματος.
Γεωγραφικό γλωσσάριο:
Γεωγραφικό διαμέρισμα: μια περιοχή με τα δικά της γεωγραφικά και ιστορικά χαρακτηριστικά
Περιφέρεια: μια μεγάλη περιοχή με τη δική της διοικητική οργάνωση
Οι νέες έννοιες που συναντήσαμε σε αυτό το μάθημα είναι το Γεωγραφικό Διαμέρισμα
και η Περιφέρεια

8. Ομαδική εργασία
Θα είχε ενδιαφέρον να βρούμε την ιστορική προέλευση των ονομάτων των γεωγραφικών διαμερισμάτων
της χώρας μας. Ορισμένα από αυτά έχουν και άλλες ονομασίες. Ας προσπαθήσουμε να βρούμε μερικές από
αυτές.
Κρήτη
Ονομάζεται και Μεγαλόνησος γιατί είναι το μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας
Θεσσαλία
Πήρε το όνομά της από τον μυθικό βασιλιά Θεσσαλό
Μακεδονία
Το όνομα “Μακεδονία” προέρχεται από το αρχαίο επίθετο μακεδνός (=μακρύς, ψηλός) και σήμαινε αρχικά τη
“μακρά, υψηλά κείμενη (βόρεια) χώρα”
Θράκη
Παίρνει το όνομά της, σύμφωνα με τον Ευριπίδη, από τον θεό Άρη ο οποίος λεγόταν και Θραξ.
Νησιά του Αιγαίου
Περιλαμβάνουν τα Δωδεκάνησα, από τον αριθμό των 12 μεγαλύτερων νησιών του συμπλέγματος και τις
Κυκλάδες που ονομάστηκαν έτσι γιατί μοιάζουν να περικυκλώνουν το ιερό νησί της Δήλου.

9. Αν θέλεις, διάβασε κι αυτό...
Η αυτοδιοίκηση του Αγίου Όρους
Η Χερσόνησος του Αγίου Όρους (η χερσόνησος του Άθω) είναι τόπος
απομόνωσης και προσευχής για πολλούς μοναχούς, ερημίτες και προσκυνητές. Στο
παρελθόν υπήρχαν εκεί 180 μοναστήρια, στα οποία οι βυζαντινοί αυτοκράτορες και
οι Τούρκοι κατακτητές αναγνώριζαν το δικαίωμα της αυτοδιοίκησης. Σήμερα στη
μοναστική πολιτεία του Αγίου Όρους λειτουργούν 20 μονές με 1.850 μοναχούς. Η
έδρα της τοπικής εξουσίας, του "Πρωτάτου", είναι στις Καρυές. Εκεί συνεδριάζει η
Ιερά Επιστασία, που αποτελείται από 20 εκπροσώπους των μονών, οι οποίοι
αποφασίζουν για όλα τα θέματα που απασxολούν τα μοναστήρια. Το λιμανάκι της
Δάφνης συνδέει το Άγιον Όρος με την Ουρανούπολη. Πλήθος επισκεπτών
προσέρχεται κάθε μέρα. Άδεια εισόδου όμως παίρνουν μόνο οι άνδρες. Η "Ιερά
Επιστασία", σύμφωνα με τη παράδοση, δεν επιτρέπει την είσοδο γυναικών. Οι
προσκυνητές έρχονται για να προσευχηθούν, να προσκυνήσουν ιερά κειμήλια, να
απολαύσουν βυζαντινούς ύμνους, αλλά και την ομορφιά της φύσης, ακόμα και για να
μελετήσουν στις βιβλιοθήκες σπάνια ιστορικά έγγραφα από την εποχή του
Βυζαντίου. Στο Άγιο Όρος, που ονομάζεται και "Περιβόλι της Παναγιάς" (γιατί εδώ
λατρεύεται η Παναγία), η μαγεία της φύσης είναι μοναδική. Το τοπίο είναι γαλήνιο,
ξεκουράζει και ανυψώνει την ψυχή του ταξιδιώτη προσκυνητή.
Γεωγραφικά διαμερίσματα - Περιφέρειες
Το link οδηγεί σε εφαρμογή παρουσίασης του Αγίου Όρους στο Φωτόδεντρο

10. Δραστηριότητα 1. Ποιες από
τις παρακάτω προτάσεις είναι
σωστές και ποιες λανθασμένες;
Γράψε «Σ» για τη σωστή και
«Λ» για τη λανθασμένη
Κλικ στην εικόνα για
μεταφορά στην εφαρμογή
Τετράδιο εργασιών - Δραστηριότητες
Δραστηριότητα 2
Έχεις συζητήσει με τους
συμμαθητές σου για την
ανάγκη να αποτελέσει η
Αττική μια ξεχωριστή περιφέ-
ρεια. Γράψε μερικούς από
τους λόγους που ανάγκασαν
την Πολιτεία να προχωρήσει
στην ενέργεια αυτή.
Δραστηριότητα 3.Παρατήρησε τον χάρτη των
περιφερειών. Μία μεγάλη
περιοχή του γεωγραφικού
διαμερίσματος της Στερεάς
Ελλάδας και μία άλλη, επίσης
μεγάλη
περιοχή
του
γεωγραφικού διαμερίσματος της
Πελοποννήσου, αποτελούν μία
περιφέρεια. Με τη βοήθεια του
γεωμορφολογικού
χάρτη
μελέτησε
γεωμορφολογικά
στοιχεία, κλίμα κ.λπ. της
συγκεκριμένης
περιοχής.
Μπορείς να ερευνήσεις τον
λόγο για τον οποίο αποτέλεσαν
αυτά τα τμήματα μία περιφέρεια;
Η δραστηριότητα 1 είναι εφαρμογή στο Learning Apps
Δραστηριότητα 2
Η Αττική είναι ένα μεγάλο αστικό κέντρο στο οποίο έχει συγκεντρωθεί σχεδόν
ο μισός πληθυσμός της χώρας. Έτσι τα προβλήματα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι
κάτοικοι της Αττικής είναι εντελώς διαφορετικά από αυτά που αντιμετωπίζουν οι
κάτοικοι άλλων περιφερειών της χώρας. Για παράδειγμα, ατμοσφαιρική ρύπανση
από τα χιλιάδες αυτοκίνητα, τις καμινάδες των εργοστασίων και τις κεντρικές
θερμάνσεις των σπιτιών, το κυκλοφοριακό πρόβλημα και το καθημερινό χάος στους
δρόμους, η ηχορύπανση, οι περιορισμένοι χώροι αναψυχής από τα εκατομμύρια
τόνων τσιμέντου κ.ά.
Δραστηριότητα 3
Η περιοχή της Στερεάς Ελλάδας (Νομός Αιτωλοακαρνανίας) και η περιοχή της
Πελοποννήσου (νομοί Αχαΐας και Ηλείας) αποτελούν την περιφέρεια της Δυτικής
Ελλάδας, που έχει ως κοινά χαρακτηριστικά το υγρό μεσογειακό κλίμα και τις πεδινές
εκτάσεις, οι οποίες αρδεύονται από αξιόλογους ποταμούς. Τα τμήματα αυτά
αποτέλεσαν μία περιφέρεια γιατί οι κάτοικοι των περιοχών αυτών αντιμετωπίζουν τα
ίδια σχεδόν προβλήματα και ταυτόχρονα μπορούν και επικοινωνούν ευκολότερα
μεταξύ τους σε αντίθεση με τους υπόλοιπους κατοίκους των γεωγραφικών τους
διαμερισμάτων με τη γέφυρα του Ρίου - Αντίρριου. Επιπλέον, κοινή ανάγκη των
κατοίκων της δυτικής Ελλάδας αποτέλεσε η κατασκευή τεχνητών λιμνών.

11. Ώρα για διάβασμα.
Καλή
συνέχεια!!!
Δημιουργία Πέτρος Μιχαηλίδης - Δάσκαλος