a

1. 1
41231 กฎหมายอาญา 1 : ภาคบทบัญญัติทั่วไป
หนวยที่ 1 ลักษณะทั่วไปของกฎหมายอาญาและปรัชญากฎหมายอาญา
1. กฎหมายอาญาจัดอยูในสาขากฎหมายมหาชน เปนเรื่องราวความสัมพันธระหวางรัฐกับเอกชน
โดยบัญญัติวาการกระทําใดๆเปนความผอดและกําหนดโทษที่จะลงแกความผิดนั้น
2. กฎหมายอาญามีความมุงหมายที่จะรักษาความสงบเรียบรอยของสังคม ใหสมาชิกของสังคมมี
ความปลอดภัยในชีวิต รางกาย และทรัพยสิน
1.1 ลักษณะทั่วไปของกฎหมายอาญา
1. กฎหมายอาญาเปนกฎหมายที่วาดวยความผิดและโทษ โดย บัญญัติการกระทําเปนความผิด
อาญา และกําหนดโทษที่จะลงแกผูกระทําความผิดนั้น
2. ในสังคมเริ่มแรก กฎหมายใหอํานาจแกบุคคลที่จะทําการแกแคนตอผูกระทําผิด และเมื่อรัฐ
มั่นคงขึ้นจึงกําหนดใหมีการชดใชคาเสียหายแทนการแกแคน จนในที่สุดรัฐก็เขาไปจัดการลงโทษ
ผูกระทําผิดเอง
3. ความผิดอาญาหมายถึง การกระทําหรือละเวนการกระทําที่กฎหมายบัญญัติเปนความผิดและ
กําหนดโทษไว
4. ความผิดอาญาแบงแยกไดหลายประเภทแลวแตแนวความคิดและความมุงหมาย เชน ตามความ
หนักเบาของโทษ ตามการกระทํา ตามเจตนา ตามศีลธรรม เปนตน
5. กฎหมายอาญาเปนเรื่องระหวางรัฐกับเอกชน และมุงที่จะลงโทษผูกระทําความผิด สวนกฎหมาย
แพงเปนเรื่องเกี่ยวกับสิทธิหนาที่ระหวางเอกชนดวยกัน การกระทําความผิดทางแพงจึงไม
กระทบกระเทือนตอสังคมเหมือนความผิดอาญา
1.1.1 ความหมายของกฎหมายอาญา
กฎหมายอาญามีความหมายอยางไรมีกี่ระบบ และแตละระบบมีความคิดในทางกฎหมายอยางไร
กฎหมายอาญาจัดอยูในสาขากฎหมายมหาชน เปนกฎหมายที่เกี่ยวกับการกระทําความผิดและ
กําหนดโทษที่จะลงแกผูที่กระทําความผิดนั้น
กฎหมายอาญามี 2 ระบบคือ ระบบกฎหมายของประเทศที่ใชประมวลกฎหมาย ซึ่งบัญญัติ
ความผิดอาญาไวเปนลายลักษณอักษร และระบบคอมมอนลอว ซึ่งความผิดอาญาเปนไปตามหลักเกณฑ
ในคําพิพากษาของศาล ความผิดในทางอาญาของประเทศที่ใชระบบประมวลกฎหมายนั้นถือวา การ
กระทําใดๆจะเปนความผิดหรือไมและตองรับโทษอยางไร ตองอาศัยตัวบทกฎหมายอาญาเปนหลัก การ
ตีความวางหลักเกณฑของความผิดจะตองมาจากตัวบทเหลานั้น คําพิพากษาของศาลไมสามารถสราง
ความผิดอาญาขึ้นได แตระบบคอมมอนลอวนั้น การกระทําใดๆจะเปนความผิดอาญาตองอาศัยคํา
พิพากษาที่ไดวินิจฉัยไวเปนบรรทัดฐานและนําบรรทัดฐานนั้นมาเปรียบเทียบกับคดีที่เกิดขึ้น
1.1.2 วิวัฒนาการของกฎหมายอาญา
ประมวลกฎหมายอาญาในปจจุบันมีวิวัฒนาการมาอยางไร
แตเดิมกฎหมายอาญาของไทยมิไดจัดทําในรูปประมวลกฎหมาย แตมีลักษณะเปนกฎหมายแต
ละฉบับไป เชน กฎหมายลักษณะโจร ลักษณะวิวาท เปนตน ตอมาในรัชการพระบาทสมเด็จพระ
จุลจอมเกลาเจาอยูหัว เนื่องจากความจําเปนในดานการปกครองประเทศ และความจําเปนที่จะตองเลิก
ศาลกงสุลตางประเทศ จึงไดมีการจัดทําประมวลกฎหมายอาญาขึ้น ทํานองเดียวกันกับกฎหมายอาญา
ของประเทศทางตะวันออก และญี่ปุน เรียกวากฎหมายลักษณะอาญา ร.ศ. 127 ซึ่งเปนประมวลกฎหมาย
อาญาฉบับแรกของไทย กฎหมายลักษณะอาญาไดใชบังคับมาเปนเวลาประมาณ 48 ป จนถึง พ.ศ.
2500 ก็ไดยกเลิกไป และไดประกาศใชประมวลกฎหมายอาญา พ.ศ. 2499 ซึ่งเปนฉบับปจจุบัน และใช
บังคับมาตั้งแตวันที่ 1 มกราคม 2500 ซึ่งตรงกับวาระฉลองครบ 25 พุทธศตวรรษ
ความผิดอาญาทุกอยางไดนํามาบัญญัติรวบรวมไวในประมวลกฎหมายอาญาหมดหรือไม
นํามาบัญญัติไดไมหมดสิ้น ความผิดในประมวลกฎหมายอาญาเปนแตเพียงสวนหนึ่งของ
ความผิดอาญาเทานั้น ยังมีความผิดอาญาพระราชบัญญัติตางๆ อีกมากมาย เชน พรบ. ปาไม พรบ. ยา
เสพติดใหโทษ เปนตน แตความผิดตามประมวลกฎหมายอาญานั้นๆ เปนความผิดที่มีลักษณะทั่วไปคือ
เปนความผิดที่สามัญชนยอมกระทําอยูเปนปกติ เชน ความผิดฐานฆาคนตาย ทํารายรางกาย ลักทรัพย
เปนตน สวนความผิดอาญาตาม พระราชบัญญัติอื่น เปนความผิดเฉพาะเรื่องนั้นๆ เชน ความผิดตาม
พระราชบัญญัติปาไมก็เปนเรื่องเกี่ยวกับปาไม วาการกระทําเชนไรเปนความผิดและมีโทษเทาใด
ประมวลกฎหมายอาญาฉบับปจจุบันมีเคาโครงอยางไร

2. 2
ประมวลกฎหมายอาญาฉบับปจจุบัน แบงออกเปน 3 ภาค คือ ภาค 1 วาดวยบทบัญญัติทั่วไป คือ
เปนหลักเกณฑทั่วไปของกฎหมายอาญาทั้งปวง ซึ่งจะตองนําไปใชบังคับในความผิดอาญาตามกฎหมาย
อื่นดวย ภาค 2 วาดวยความผิดอาญาสามัญ และภาค 3 วาดวยความผิดลหุโทษ
1.1.3 ประเภทของความผิด
ความผิดอาญาหมายความวาอยางไร เราอาจแบงความผิดอาญาไดประการใดบาง
ความผิดอาญาหมายถึง การกระทําหรือละเวนการกระทําที่กฎหมายบัญญัติเปนความผิดและ
กําหนดโทษไว
ความผิดอาญาอาจจําแนกออกไดหลายประเภทแลวแตขอพิจารณาในการแบงประเภทนั้นๆ เชน
(1) พิจารณาตามความหนักเบาของโทษ แบงเปนความผิดอาญาสามัญและความผิดลหุโทษ
(2) พิจารณาในแงเจตนา แบงเปนความผิดที่กระทําโดยเจตนากับความผิดที่กระทําโดย
ประมาท และความผิดที่ไมตองกระทําโดยเจตนา
(3) พิจารณาในแงศีลธรรม แบงเปนความผิดในตัวเอง เชน ความผิดฐานฆาคนตาม ขมขืน ลัก
ทรัพย และความผิดเพราะกฎหมายหาม เชน ความผิดฐานขับรถเร็วเกินสมควร
นอกจากนี้อาจแบงไดโดยขอพิจารณาอื่นๆ อีก เชน ตามลักษณะอันตรายตอสังคม ตามลักษณะ
การกระทําและตามกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา
1.1.4 กฎหมายอาญากับกฎหมายแพง
กฎหมายแพงและกฎหมายอาญาตางกันอยางไร
มีความตางกันในสาระสําคัญดังตอไปนี้
(1) แตกตางกันดวยลักษณะแหงกฎหมาย กฎหมายแพงเปนกฎหมายที่วาดวยสิทธิ หนาที่ และ
ความสัมพันธระหวางเอชนกับเอกชน อาทิ เชน สิทธิและหนาที่ของบิดามารดาที่มีตอบุตร การสมรส การ
หยา มรดก ภูมิลําเนาของบุคคล สวนกฎหมายอาญานั้น เปนกฎหมายที่วาดวยความสัมพันธระหวางรัฐกับ
เอกชน โดยเอกชนมีหนาที่ตองเคารพตอบทบัญญัติแหงกฎหมาย ซึ่งกําหนดใหการกระทําอันใดก็ตาม
เปนความผิดถาหากฝาฝน โดยปกติตองมีโทษ ตัวอยางเชน ความผิดฐานลักทรัพย ฐานปลนทรัพย ฐาน
ยักยอก และฐานหมิ่นประมาท เปนอาทิ
(2) แตกตางกันดวยวัตถุประสงคของกฎหมาย กฎหมายแพงมีวัตถุประสงคในอันที่จะอํานวย
และรักษาไวซึ่งความยุติธรรมในความสัมพันธระหวางเอกชนกับเอกชนดวยกันแมบางกรณีรัฐจะเขาไป
เปนคูกรณีในทางแพงก็ตาม รัฐอยูในฐานะเปนเอกชนมีสิทธิหนาที่อยางเดียวกับเอกชนอื่นๆทุกประการ
สวนกฎหมายอาญานั้นมีเจตารมยในทางรักษาความสงบเรียบรอยของบานเมือง มุงประสงคคุมครองให
ความปลอดภัยแกสังคม เมื่อบุคคลใดละเมิดบทบัญญัติแหงกฎหมายอาญา กฎหมายถือวารัฐเปน
ผูเสียหายโดยตรง จริงอยูที่ตามระบบกฎหมายอาญาของไทยเรานั้น เอกชนผูถูกลวงละเมิดสิทธิก็ถือวา
เปนผูเสียหาย ฟองรองใหศาลลงโทษผูลวงละเมิดตนไดดุจกัน แตสิทธิของเอกชนดังกลาว ตองถือวาเปน
เพียงขอยกเวนของหลักกฎหมายที่วารัฐเปนผูเสียหายโดยตรงเทานั้น
(3) แตกตางกันดวยการตีความ ในกฎหมายแพงนั้นประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา
4 บัญญัติวาการตีความกฎหมายยอมตองตีความตามตัวอักษร หรือตามความมุงหมายของบทบัญญัติ
แหงกฎหมายถาหากไมมีบทกฎหมายที่จะยกขึ้นปรับแกคดีได ใหวินิจฉัยคดีนั้นตามจารีตประเพณีแหง
ทองถิ่น
สวนในกฎหมายอาญานั้นจะตีความอยางกฎหมายแพงไมได หากแตตองตีความโดยเครงครัดจะ
ถือวาบุคคลใดมีความผิดตามบทบัญญัติแหงกฎหมายใด ตองตีความตามตัวอักษรที่ปรากฏในบทบัญญัติ
แหงกฎหมายนั้นๆ โดยตรงจะมีการขยายความในบทบัญญัติแหงกฎหมายออกไปใหครอบคลุมไปถึงการ
กระทําอื่นๆ อันใกลเคียงกับการกระทําที่กฎหมายบัญญัติวาเปนความผิดมิได
(4) แตกตางกันดวยสภาพบังคับ ในกฎหมายแพงนั้น มีสภาพบังคับประเภทหนึ่ง กลาวคือถา
หากมีการลวงละเมิดกฎหมายแพง บุคคลผูลวงละเมิดไมปฏิบัติตามคําพิพากษาของศาล ก็อาจจะถูกยึด
ทรัพยมาขายทอดตลาดเอาเงินที่ขายไดมาชําระหนี้ตามคําพิพากษาของศาล หรือมิฉะนั้นอาจถูกกักขัง
จนกวาจะปฏิบัติตามคําพิพากษาของศาลก็ได สวนในกฎหมายอาญานั้นมีสภาพบังคับอีกประเภทหนึ่ง
คือ โทษทางอาญาซึ่งกฎหมายไดบัญญัติไวสําหรับความผิด ซึ่งโทษดังกลาวมีอยู 5 สถานดวยกัน คือ
โทษประหารชีวิต จําคุก กักขัง ปรับ และริบทรัพยสิน
1.2 ปรัชญาของกฎหมายอาญา
1. วัตถุประสงคกฎหมายอาญา คือ คุมครองสวนไดเสียของสังคมใหพนจากการประทุษรายตางๆ
กฎหมายอาญาจึงเปนสิ่งจําเปนยิ่งตอความสงบเรียบรอยของสังคม
2. ทฤษฎีกฎหมายอาญา หมายถึง กลุมแนวความคิดหรือหลักการที่ถือวาเปนพื้นฐานของกฎหมาย
อาญา
1.2.1 ความมุงหมายของกฎหมายอาญา
กฎหมายอาญามีความมุงหมายอยางไร และมีวิธีการใดใหบรรลุถึงความมุงหมายนั้น

3. 3
กฎหมายอาญามีความมุงหมายในอันที่จะคุมครองประโยชนของสวนรวมใหพนจากการ
ประทุษราย โดยอาศัยการลงโทษเปนมาตรการสําคัญ
รัฐมีเหตุผลประการใดในการใชอํานาจลงโทษผูกระทําความผิด
เหตุผลหรือความชอบธรรมในการลงโทษของรัฐมีผูใหความเห็นไว 3 ประการ คือ
(1) หลักความยุติธรรม
(2) หลักปองกันสังคม
(3) หลักผสมระหวางหลักความยุติธรรมและหลักปองกันสังคม
ขอจํากัดอํานาจในการลงโทษของรัฐมีอยางไร
อํานาจในการลงโทษของรัฐมีขอจํากัดโดยบทบัญญัติในกฎหมาย กลาวคือ
(1) โทษจะตองเปนไปตามกฎหมาย
(2) ในความผิดที่กฎหมายกําหนดโทษขั้นสูงไว รัฐจะลงโทษผูกระทําความผิดเกิดกวานั้นไมได
เวนแตจะมีเหตุเพิ่มโทษตามกฎหมาย
(3) ในความผิดที่กฎหมายกําหนดโทษขั้นต่ําไว รัฐลงโทษผูกระทําความผิดต่ํากวานั้นไมได เวน
แตจะมีเหตุลดโทษตามกฎหมาย
(4) ในความผิดที่กฎหมายกําหนดโทษขั้นต่ําไวและขั้นสูงไว รัฐมีอํานาจลงโทษไดตามที่
เห็นสมควรในระหวางโทษขั้นต่ําและขั้นสูงนั้น
1.2.2 ทฤษฎีกฎหมายอาญา
ทฤษฎีกฎหมายอาญาในทรรศนะตามคอมมอนลอว เปนประการใด
นักทฤษฎีกฎหมายอาญาในระบบคอมมอนลอวเห็นวา กฎหมายอาญาแบงไดเปน 3 สวน คือ
ภาคความผิด หลักทั่วไป และหลักพื้นฐาน
ภาคความผิด เปนสวนที่บัญญัติเกี่ยวกับความผิดฐานตางๆ หรือคําจํากัดความของความผิดแต
ละฐานและกําหนดโทษสําหรับความผิดนั้นนั้นดวย เปนสวนที่มีความหมายแคบที่สุด แตมีจํานวน
บทบัญญัติมากที่สุด
หลักทั่วไป เปนสวนที่มีความหมายกวางกวาภาคความผิดและนําไปใชบังคับแกความผิดตางๆ
เชน เรื่องวิกลจริต ความมึนเมา เด็กกระทําความผิด ความจําเปน การปองกันตัว พยายามกระทํา
ความผิด ตัวการ ผูใช ผูสนับสนุน เปนตน
หลักพื้นฐาน สวนนี้ถือวาเปนหัวใจของกฎหมายอาญาและเปนสวนที่มีความหมายกวางที่สุด ซึ่ง
ตองนําไปใชบังคับแกความผิดอาญาตางๆ เชนเดียวกับหลักทั่วไป หลักพื้นฐานของกฎหมายอาญา
ไดแก (1) ความยุติธรรม (2) เจตนา (3) การกระทํา (4) เจตนาและการกระทําตองเกิดรวมกัน (5)
อันตรายตอสังคม (6) ความสัมพันธระหวางเหตุกับผล และ (7) ลงโทษ
บทบัญญัติทั้ง 3 สวนนี้ยอมสัมพันธกัน กลาวคือ ถาจะเขาใจผิดฐานใดฐานหนึ่งไดชัดแจงจะตอง
นําหลักทั่วไปและหลักพื้นฐานไปพิจารณาประกอบดวย เพราะลําพังแตบทบัญญัติภาคความผิดนั้นมิได
ใหความหมายหรือคําจํากัดความที่สมบูรณของความผิดแตละฐาน จะตองพิจารณาประกอบกับหลัก
ทั่วไปและหลักพื้นฐานเสมอ
แบบประเมินผล หนวยที่ 1 ลักษณะทั่วไปของกฎหมายอาญาและปรัชญากฎหมายอาญา
1. กฎหมายอาญา คือ กฎหมายที่วาดวยการกระทําความผิดและกําหนดโทษที่จะลงแกผูกระทําผิด
2. ความคิดทางกฎหมายอาญาของประเทศที่ใชประมวลกฎหมายอาญา ความสําคัญอยูที่ ตัวบทกฎหมายที่
เปนลายลักษณอักษร
3. ประมวลกฎหมายอาญาฉบับแรกของไทยคือ กฎหมายลักษณะอาญา ร.ศ. 127
4. โครงสรางของประมวลกฎหมายฉบับปจจุบันประกอบดวย ภาคบทบัญญัติทั่วไป ภาคความผิด และ
ความผิดลหุโทษ รวม 3 ภาค
5. ความผิดทางอาญาหมายถึง การกระทํา หรือละเวนการกระทําที่กฎหมายบัญญัติเปนความผิดและ
กําหนดโทษไวดวย
6. ความผิดทางแพงตางกับความผิดทางอาญาคือ ความผิดทางแพงเปนการละเมิดตอเอกชน
โดยเฉพาะ สวนความผิดทางอาญาเปนการทําความเสียหายตอสวนรวม
7. กฎหมายอาญามีความมุงหมายคือ คุมครองสวนไดเสียของสังคมโดยการลงโทษผูกระทําผิด
8. เหตุที่รัฐมีเหตุผลในการแทรกแซงเขาไปลงโทษบุคคลคือ เพื่อปองกันสังคมและตอบแทนผูกระทํา
ความผิด
9. กรณีความผิด ขับรถชนรั้วบานผูอื่นโดยประมาท เปนความผิดทางแพงเทานั้น
10. ในขอที่ไมใชขอแตกตางระหวางกฎหมายแพงและกฎหมายอาญาคือ กฎหมายอาญามุงที่จะรักษา
ความสัมพันธระหวางเอกชนดวยกัน สวนกําหมายแพงมุงที่จะรักษาความสงบเรียบรอยของบานเมือง
11. เปนการบอกลักษณะของกฎหมายอาญาดีที่สุดคือ กฎหมายที่วาดวยความผิดและโทษสําหรับ
ความผิด

4. 4
12. ประเทศที่ใชประมวลกฎหมายอาญา มีความคิดทางกฎหมายอาญาคือ ถือวาตัวบทกฎหมายอาญาที่
เปนลายลักษณอักษรมีความสําคัญที่สุด
13. การกระทําที่จะถือวาเปนความผิดอาญาคือ การกระทําหรือละเวนการกระทําที่กฎหมายบัญญัติเปน
ความผิดและกําหนดโทษ
14. สภาพบังคับทางอาญาและสภาพบังคับทางแพง ตางกันเพราะสภาพบังคับทางอาญาเปนการลงโทษ
เชน ประหารชีวิตหรือจําคุก สวนสภาพบังคับทางแพงเปนการชดใชคาเสียหาย
15. การกระทําที่ถือวาเปนเฉพาะความผิดทางแพง คือ ขับรถชนรถยนตคันอื่นเสียหายทั้งคัน
16. ความแตกตางระหวางกฎหมายแพงและกฎหมายอาญาคือ สภาพบังคับในกําหมายแพงเปนการชดใช
คาเสียหาย สวนกําหมายอาญาเปนการลงโทษ
หนวยที่ 2 : อาชญากรรมในสังคม
1. อาชญากรรมคือการกระทําที่มีโทษทางอาญา
2. ตามแนวความคิดของนักอาชญาวิทยาตางสํานักกัน อาชญากรรมอาจเปนพฤติกรรมที่คนเลือก
กระทําเพื่อแสวงหาความสุข หรืออาจเปนพฤติกรรมที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติเชนเดียวกับปรากฏการณทาง
ธรรมชาติอื่นๆ หรืออาจเปนพฤติกรรมที่เขัดตอบรรทัดฐาน ความประพฤติของคนสวนใหญในสังคม
3. สาเหตุของอาชญากรรมมีที่มาจากการศึกษาของนักอาชญาวิทยาสํานักโปซิตีพ ซึ่งตอมาไดมีผู
ศึกษาคนควาเพิ่มเติมจนกอตั้งเปนทฤษฎีสาเหตุอาชญากรรมทางชีววิทยา ทางจิตวิทยาและทางสังคม
วิทยา
2.1 แนวคิดทั่วไปเกี่ยวกับอาชญากรรม
1. อาชญากรรมอาจนิยามไดหลายอยาง อาชญากรรมตามกฎหมาย หมายถึงการกระทําที่ฝาฝน
บทบัญญัติของกฎหมายอาญา สวนอาชญากรรมตามนิยามทางสังคมหมายถึงการประทําที่ฝาฝนบรรทัด
ฐานความประพฤติทางสังคม
2. อาชญากร เปนผูกระทําความผิดที่ศาลไดพิพากษาแลววาไดกระทําความผิดและลงโทษตาม
กฎหมาย
3. เพศ อายุ การศึกษาและฐานะทางสังคมอื่นๆ เปนปจจัยที่แสดงใหเห็นสถานะของอาชญากรรม
และอาชญากร
4. อาชญาวิทยาเปนวิชาที่ศึกษาเกี่ยวกับอาชญากรรมและอาชญากรโดยวิธีการทางวิทยาศาสตร
5. สํานักอาชญาวิทยาที่สําคัญอาจแบงออกเปน 2 กลุม กลุมที่ 1 เนนการศึกษาทางดานสาเหตุ
อาชญากรรม ซึ่งมีสํานักโปซิตีพเปนสํานักสําคัญ และกลุมที่ 2 เนนทางดานการศึกษาเกี่ยวกับการ
ลงโทษผูกระทําความผิดซึ่งมีสํานักคลาสสิกเปนสํานักสําคัญ
6. อาชญากรรมในสังคมอาจแบงออกไดหลายลักษณะคือ อาชญากรรมพื้นฐาน อาชญากรรมจาก
การประกอบอาชีพ อาชญากรรมที่ทําเปนองคการ อาชญากรรมที่ทําเปนอาชีพ อาชญากรรมทาง
การเมือง และอาชญากรรมที่ขัดตอความสงบเรียบรอยของสังคม ในประเทศไทยอาชญากรรมที่รายแรง
และไมรายแรงเกิดขึ้นมาก
7. การจัดทําสถิติอาชญากรรมทําได 2 ทางดวยกันคือ อยางเปนทางราชการและไมเปนทาง
ราชการ
8. สถิติอาชญากรรมที่ไมใชทางราชการ อาจใหขอมูลเพิ่มเติมไดวาอาชญากรรมเกิดขึ้นในสังคมมี
มากกวาที่ปรากฏในสถิติของทางราชการ เกณฑวัดการเกิดขึ้นของอาชญากรรมวาเพิ่มขึ้นหรือลดลงใน
ระหวางปที่ศึกษา อาจทําไดโดยเปรียบเทียบสถิติอาชญากรรมตอประชากร 100,000 คน
2.1.1 อาชญากรรมและอาชญากร
นิยามอาชญากรรมมีแบงออกเปนกี่นิยาม อะไรบาง และสถิติอาชญากรรมของทางราชการอาศัย
นิยามอะไรเปนหลัก
นิยามอาชญากรรมมี 2 นิยาม คือ นิยามตามกฎหมายและนิยามทางสังคม สถิติของทางราชการ
ใชนิยามตามกฎหมาย
ผูกระทําความผิดที่ตองโทษในเรือนจําไทยสวนใหญจัดอยูในกลุมอายุใด
ผูกระทําความผิดที่ตองโทษในเรือนจําของไทยสวนใหญจัดอยูในกลุมอายุ 21-25 ป
2.1.2 อาชญาวิทยาและสํานักอาชญาวิทยา
สํานักคลาสสิก มีทัศนะเกี่ยวกับอาชญากรรมอยางไร
สํานักคลาสสิกเห็นวา อาชญากรรมเกิดจากเจตนจํานงอิสระของบุคคลที่แสวงหาความสุขและได
ประกอบกรรมอันนั้นโดยเจตนา เพราะฉะนั้นจึงเนนการศึกษาที่อาชญากรรม

5. 5
สํานักโปซิตีพและสํานักปองกันสังคมมีทัศนะเกี่ยวกับอาชญากรรมเหมือนกันหรือตางกันอยางไร
สํานักโปสซิตีพและสํานักปองกันสังคม เห็นพองกันวาอาชญากรรมมิใชเปนการกระทําโดย
เจตนาหากแตผูถูกบังคับใหกระทําอยางหลีกเลี่ยงไมได และตัวที่บังคับใหกระทํานั้นอาจเปนปจจัยทาง
ชีววิทยา ทางจิตวิทยา หรือทางสังคมวิทยาก็ได เพราะฉะนั้นจึงเนนใหศึกษาผูกระทําความผิดเพื่อคนหา
สาเหตุโดยวิธีการทางวิทยาศาสตร
2.1.3 ลักษณะและขอบเขตของอาชญากรรม
อาชญากรรมพื้นฐานไดแก อาชญากรรมประเภทใด
อาชญากรรมพื้นฐานเปนอาชญากรรมที่เกิดขึ้นในทุกสังคมตั้งแตโบราณกาล คือ ความผิดตอ
ชีวิตรางกายและทรัพยสินและเพศ เชน ทํารายรางกาย ลักทรัพย วิ่งราวทรัพย ชิงทรัพย ปลนทรัพย และ
ขมขืนกระทําชําเรา เปนตน
อาชญากรรมพื้นฐานตางจากอาชญากรรมที่จัดเปนองคการอยางไร
อาชญากรรมพื้นฐานแตกตางจากอาชญากรรมที่จัดเปนองคการตรงที่อาชญากรรมพื้นฐานเปน
อาชญากรรมที่ทําเปนสวนบุคคล สวนอาชญากรรมที่เปนองคการ มิใชอาชญากรรมที่ทําเปนสวนบุคคล
แตมีหนวยงานเปนผูดําเนินการรับผิดชอบ ซึ่งสวนใหญจะเปนองคการอาชญากรรมหรือองคการนอก
กฎหมาย เชน การจัดใหมีการคาประเวณี เลนการพนัน คายาเสพติดหรือลักลอบขนของหนีภาษี เปนตน
2.1.4 การจัดทําสถิติและเกณฑวัดแนวโนมของอาชญากรรม
สถิติอาชญากรรมของทางราชการอาจบอกอะไรแกผูอานไดบาง
สถิติอาชญากรรมของทางราชการอาจบอกใหทราบวามีอาชญากรรมอะไรเกิดขึ้นในสังคมใน
แตละปและสะทอนใหเห็นการปฏิบัติงานของเจาพนักงานตํารวจเกี่ยวกับการปราบปรามอาชญากรรม
สถิติอาชญากรรมอยางไมเปนทางการไดมาจากการจัดทํากี่อยาง อะไรบาง
สถิติอาชญากรรมอยางไมเปนทางการไดมาจากการทํา 5 อยางดวยกันคือ
(1) การสังเกตอาชญากรรม
(2) รายงานของพนักงานรักษาความปลอดภัยเอกชน
(3) สถานการณทดสอบ
(4) การศึกษาผูเสียหายหรือเหยื่ออาชญากรรม
(5) คําสารภาพของผูถูกสัมภาษณ
อาชญากรรมประเภทตางๆ ในระหวาง 2530 ถึง 2532 ในประเทศไทยเพิ่มขึ้นหรือลดลง
อยางไร
อาชญากรรมในประเทศไทยเกิดขึ้นมากมาย อาชญากรรมอุกฉกรรจและสะเทือนขวัญมีอัตรา
การเกิดขึ้นคอนขางคงที่ คือในรอบ 4 ปที่ผานมา มีการเพิ่มและลดไมมากนัก แตถาวาถึงจํานวนความผิด
ฐานฆาผูอื่นเกิดขึ้นมากที่สุด ในบรรดาความผิดอุกฉกรรจและสะเทือนขวัญดวยกัน
ในดานความผิดตอชีวิต รางกายและเพศ ความผิดฐานทํารายรางกายเกิดขึ้นมากที่สุด และมี
แนวโนมเพิ่มขึ้น
ในดานความผิดเกี่ยวกับทรัพย ความผิดฐานลักทรัพยเกิดขึ้นมากที่สุด แตมีแนวโนมลดลง
เชนเดียวกับความผิดฐานฉอโกง ซึ่งมีแนวโนมลดลงเชนเดียวกัน สวนความผิดที่เหลือคอนขางคงที่ คือมี
การเพิ่มและลดคอนขางนอยเมื่อพิจารณาความผิดฐานลักทรัพยบางประเภท ความผิดฐานลักรถจักร
ยานยนตและรถยนตเกิดขึ้นมากและมีแนวโนมเพิ่มขึ้น สวนการลักโคกระบือมีแนวโนมลดลง
ในดานความผิดตอ พรบ. อาวุธปนฯ พรบ. การพนัน และ พรบ. ยาเสพติด ความผิดตอ พรบ. ทั้ง
3 นี้ เกิดขึ้นมากและมีแนวโนมเพิ่มมากขึ้น
2.2 ทฤษฎีสาเหตุของอาชญากรรม
1. ทฤษฎีสาเหตุอาชญากรรมมีที่มาจากทฤษฎีของสํานักคลาสสิกและสํานักโปซิตีพ
2. ทฤษฎีสาเหตุอาชญากรรมทางชีววิทยาบอกวา อาชญากรรมเกิดจากความผิดปกติทางกายภาพ
อันมีผลสืบเนื่องมาจากพันธุกรรม
3. ทฤษฎีสาเหตุอาชญากรรมทางจิตวิทยาอธิบายวา อาชญากรรมเกิดขึ้นจากความผิดปกติทาง
อารมณ ทางจิตและทางบุคลิกภาพ
4. ทฤษฎีสาเหตุอาชญากรรมทางสังคมวิทยาอธิบายวา อาชญากรรมเกิดจากอิทธิพลของสังคม
และสิ่งแวดลอม
2.2.1 ทฤษฎีสาเหตุอาชญากรรมทางชีววิทยา
ทฤษฎีสาเหตุของอาชญากรรมทางชีววิทยาที่สําคัญมีกี่ทฤษฎี อะไรบาง
มี 4 ทฤษฎีใหญ คือ

6. 6
(1) ทฤษฎีรูปรางลักษณะทางกาย
(2) ทฤษฎีโครโมโซม ผิดปกติ
(3) ทฤษฎีปญญาออนกับอาชญากรรม
(4) ทฤษฎีการถายทอดทางกรรมพันธุ
ทฤษฎีรูปรางลักษณะทางกายเห็นวาผูที่มีลักษณะทางกายอยางไรจะประกอบอาชญากรรมมาก
ที่สุด
ทฤษฎีรูปรางลักษณะทางกายเห็นวาเด็กหรือผูใหญที่มีรางกายแข็งแร็งแบบนักกีฬา จะกระทํา
ความผิดมากที่สุด
2.2.2 ทฤษฎีสาเหตุอาชญากรรมทางจิตวิทยา
ทฤษฎีสาเหตุอาชญากรรมทางจิตวิทยามีกี่ทฤษฎี อะไรบาง
ทฤษฎีสาเหตุอาชญากรรมทางจิตวิทยามี 4 ทฤษฎีดวยกันคือ (1) ทฤษฎีความผิดปกติทางจิต
กับอาชญากรรม (2) ทฤษฎีจิตวิเคราะห (3) ทฤษฎีปญหาทางอารมณกับอาชญากรรม และ (4) ทฤษฎี
พยาธิสภาพทางจิตกับอาชญากรรม
ทฤษฎีพยาธิสภาพทางจิตกับอาชญากรรม สามารถอธิบายอาชญากรรมไดเพียงไร
ทฤษฎีพยาธิสภาพทางจิตกับอาชญากรรม พยายามอธิบายวาอาชญากรรมเกิดจากพยาธิสภาพ
ทางจิตตางๆ นานา แตจากการศึกษาปรากฏวา ไมปรากฏวามีความสัมพันธระหวางพยาธิสภาพทางจิต
กับอาชญากรรม และการวิเคราะหพยาธิสภาพทางจิต เปนเรื่องอัตตวิสัยของจิตแพทยแตละคน ทําใหผล
การวิเคราะหแตกตางกันมาก
2.2.3 ทฤษฎีสาเหตุอาชญากรรมทางสังคมวิทยา
ทฤษฎีความไรกฎเกณฑของโรเบิรต เค เมอรตัน เสนอรูปแบบของการปรับตัวของชาวอเมริกันมี
กี่แบบ อะไรบาง
ทฤษฎีความไรกฎเกณฑเสนอรูปแบบของการปรับตัวของชาวอเมริกันไว 5 รูปแบบดวยกัน คือ
(1) แบบคลอยตาม
(2) แบบทําขึ้นใหม
(3) แบบพิธีการ
(4) แบบถอยหลังเขาคลอง
(5) แบบปฏิวัติ
ทฤษฎีการควบคุมภายนอกและภายในกลาวไวอยางไรเกี่ยวกับสาเหตุของอาชญากรรม และ
ทานคิดวาจะนําทฤษฎีนี้มาใชอธิบายสถานภาพอาชญากรรมในประเทศไทยไดหรือไม อยางไร จงให
ความเห็น
ทฤษฎีการควบคุมภายนอกและควบคุมภายในเสนอวาถาการควบคุมภายนอกเขมแข็ง และ
บุคลิกมีการควบคุมภายในเขมแข็งดวย อาชญากรรมจะไมเกิดขึ้น แตถาการควบคุมภายนอกเขมแข็ง
แตการควบคุมภายในออน โอกาสประกอบอาชญากรรมยอมเกิดขึ้น ซึ่งถาการควบคุมทั้งภายนอกและ
ภายในออนแอ อาชญากรรมยอมจะเกิดขึ้นมากโดยไมจํากัดเวลาและสถานที่
แบบประเมินผล หนวยที่ 2 อาชญากรรมในสังคม
1. การศึกษาอาชญากรรมอยางเปนระบบเริ่มมีขึ้นหลังจากการพิมพเผยแพรผลงานของนักอาชญาวิทยาที่
ชื่อ ซีซาร เบ็คคาเรีย
2. สถิติอาชญากรรมของทางราชการตั้งอยูบนนิยามอาชญากรรม คือ นิยามตามกฎหมาย
3. สํานักอาชญาวิทยา สํานักคลาสสิค เกิดขึ้นกอน
4. ซีซาร ลอมโบรโซ ผูนําแหงสํานักโปซิตีฟ มีความคิดเกี่ยวกับอาชญากรรมคือ อาชญากรรมเกิดขึ้น
เพราะมีสาเหตุทางดานชีววิทยา
5. อาชญากร โดยนิยามทางวิชาการหมายถึงบุคคล ผูที่ไดกระทําผิดทางอาญาและศาลมีคําพิพากษา
ใหลงโทษตามโทษานุโทษ
6. ความผิดฐานวางเพลิง เปนอาชญากรรมอุกฉกรรจและสะเทือนขวัญ
7. ทฤษฎีอาชญากรโดยกําเนิด เปนทฤษฎีสาเหตุอาชญากรรมของนักอาชญาวิทยาชื่อ ซีซาร ลอมโบรโช
8. ตามทฤษฎีลักษณะทางกายกับอาชญากรรม อาชญากรจะมีรูปราง ล่ําสันแข็งแรงแบบนักกีฬามากที่สุด
9. ทฤษฎีสาเหตุอาชญากรรมทางจิตวิเคราะหมีที่มาจากทฤษฎีของนักวิชาการที่ชื่อ ซิกมัน ฟรอยด
10. ทฤษฎีการคบหาสมาคมที่แตกตางกันเริ่มจากแนวความคิด อาชญากรรม เกิดจากการเรียนรู
11. อาชญากรรมที่ถือวาเปน อาชญากรรมที่ไมมีผูเสียหายคือ เลนการพนัน
12. การศึกษาอาชญากรรมอยางเปนระบบเริ่มโดยสํานักอาชญาวิทยา สํานักคลาสสิก
13. นักอาชญาวิทยาผูที่เปนผูนําของสํานักโปซิตีฟ คือ ซีซาร ลอมโบรโซ

7. 7
14. อาชญากรรมตามทัศนะของนักอาชญาวิทยา สํานักคลาสสิก เปนการกระทําโดยเจตนาเพื่อแสวงหา
ความสุข
15. การปรับตัวที่นําไปสูการประกอบอาชญากรรมตามทฤษฎีโครงสรางทางสังคมและความไรกฎเกณฑคือ
แบบถอยหลังเขาคลอง (Retreatism)
16. ขมขืนกระทําชําเรา เปนอาชญากรรมอุกฉกรรจและสยองขวัญตามนิยามของกรมตํารวจ
17. อาชญากรรมที่จัดทําเปนองคกร คือ การคายาเสพติดใหโทษ
18. ทฤษฎีการคบหาสมาคมที่แตกตางกันของศาสตราจารยซัทเทอรแลนด บอกไววาคนจะลงมือกระทํา
ความผิดเพราะ ไดเรียนรูเทคนิคการประกอบอาชญากรรม
19. สถิติอาชญากรรมของระบบงานยุติธรรมที่บอกสถานภาพและจํานวนอาชญากรรมไดมากที่สุดคือ สถิติ
ของกรมตํารวจ
20. นักอาชญาวิทยาสังคมวิทยาเห็นอาชญากรรมเกิดจากสาเหตุ เกิดจากอิทธิพบของสังคมและ
สิ่งแวดลอม
หนวยที่ 3 การใชบังคับกฎหมายอาญา
1. กฎหมายอาญาตองมีบทบัญญัติเปนลายลักษณอักษรที่ชัดแจงปราศจากการคลุมเครือ และ
จะตองตีความตามตัวอักษรโดยเครงครัด
2. กฎหมายอาญาจะใหผลยอนหลังแกผูกระทํามิได แตยอนหลังเพื่อเปนคุณได
3. กฎหมายอาญาใชบังคับสําหรับการกระทําผิดที่เกิดขึ้นในราชอาณาจักร สวนการกระทําผิดนอก
ราชอาณาจักรนั้น อาจใชบังคับกฎหมายอาญาไดบางกรณี โดยคํานึงถึงสถานที่ สภาพของความผิดและ
ผูกระทําผิด
3.1 ลักษณะการใชกฎหมายอาญา
1. กฎหมายอาญาตองมีบทบัญญัติความผิดและบทลงโทษไวเปนลายลักษณอักษรอยางชัดแจงและ
แนนอน
2. กฎหมายอาญาตองตีความตามตัวอักษรโดยเครงครัด
3. กฎหมายอาญาจะยอนหลังใหผลรายแกผูกระทํา โดยบัญญัติเปนความผิดหรือเพิ่มโทษใน
ภายหลังมิได
3.1.1 กฎหมายอาญาตองมีบทบัญญัติโดยชัดแจง
กฎหมายอาญาตองมีบทบัญญัติโดยชัดแจงนั้น หมายความวาอยางไร
กฎหมายอาญาตองมีบทบัญญัติโดยชัดแจง หมายความวา กฎหมายอาญาจะตองมีบทบัญญัติไว
เปนลายลักษณอักษร โดยบัญญัติความผิดและโทษไวในขณะกระทํา และบทบัญญัตินั้นตองชัดเจน
ปราศจากการคลุมเครือมิฉะนั้นจะใชบังคับมิได ซึ่งประมวลกฎหมายอาญาไดบัญญัติรับรองไวในมาตรา
2 ที่วาบุคคลจักตองรับโทษในทางอาญาตอเมื่อไดกระทําการอันกฎหมายที่ใชขณะกระทําการนั้นบัญญัติ
เปนความผิดและกําหนดโทษไว และโทษที่จะลงแกผูกระทําผิดนั้นตองเปนโทษที่กําหนดไวในกฎหมาย
การใชบังคับกฎหมายอาญานั้น จะบัญญัติการกระทําที่ที่เปนความผิดโดยไมมีบทกําหนดโทษ
หรือกําหนดบทลงโทษโดยไมบัญญัติความผิดไวไดหรือไม เพราะเหตุใด
การใชบังคับกฎหมายอาญานั้น จะบัญญัติการกระทําที่เปนความผิดโดยไมมีบทกําหนดโทษ
หรือกําหนดบทลงโทษโดยไมบัญญัติความผิดไมได เพราะการลงโทษเปนเรื่องที่มีผลกระทบตอสิทธิและ
เสรีภาพสวนบุคคลโดยตรงหากใหผูอํานาจผูบังคับกฎหมายกําหนดโทษไดเอง หรือลงโทษเสียกอนจึง
กําหนดความผิดภายหลัง ก็จะเปนการเปดชองใหมีการใชอํานาจตามอําเภอใจไดโดยงาย ซึ่งจะเปนผล
ใหกระบวนการยุติธรรมเบี่ยงเบนไป และประชาชนก็จะขาดหลักประกันในสิทธิและเสรีภาพสวนบุคคล
เชนนี้ยอมเปนที่เสียหายตอความสงบเรียบรอยในบานเมืองและสังคมโดยรวม ฉะนั้นลักษณะการใชบังคับ
กฎหมายจึงถือหลัก “ไมมีความผิด ไมมีโทษ ไมมีกฎหมาย” โดยเครงครัด
3.1.2 กฎหมายอาญาตองมีตีความโดยเครงครัด
ที่วากฎหมายอาญาจะตองตีความตามตัวอักษรอยางเครงครัดนั้นมีความหมายอยางไร
ที่วากฎหมายอาญาจะตองตีความตามตัวอักษรอยางเครงครัดนั้นหมายความวา กฎหมายบัญญัติ
การกระทําใดเปนความผิดและตองรับโทษในทางอาญาแลว ตองถือวาการกระทํานั้นๆ เทานั้นที่เปน
ความผิดและผูกระทําถูกลงโทษจะรวมถึงการกระทําอื่นๆดวยไมได อยางไรก็ดีในบางกรณีการตีความ
ตามตัวอักษรแตเพียงอยางเดียว ยังไมอาจทําใหเขาใจความหมายที่แทจริงของบทบัญญัติแหงกฎหมาย
ได ดวยเหตุนี้จึงตองคํานึงถึงเจตนารมณของกฎหมายดวยนอกจากนี้ การตีความตามตัวอักษรอยาง
เครงครัดดังกลาว มีความหมายเฉพาะการเครงครัดในดานที่เปนคุณแกผูกระทําเทานั้น มิใชในทางที่จะ
เปนโทษแกผูกระทํา

8. 8
ในการตีความกฎหมายอาญานั้น จะนําหลักการเทียบกฎหมายที่ใกลเคียงอยางยิ่ง (Analogy) มา
ใชไดหรือไมเพียงใด
ในการตีความกฎหมายอาญานั้น จะนําหลักการเทียบกฎหมายที่ใกลเคียงอยางยิ่ง มาใชบังคับ
ใหเปนผลรายแกผูกระทํามิได หลักการเทียบเคียงนั้น ใชเฉพาะในกฎหมายแพงดังที่มีบัญญัติไวใน
ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา 4 อยางไรก็ดีหลักการเทียบเคียงดังกลาวอาจนํามาใชเพื่อ
เปนคุณหรือประโยชนแกผูกระทําได
3.1.3 กฎหมายอาญาจะยอนหลังใหผลรายมิได
กฎหมายอาญายอนหลังเปนผลรายมิไดนั้น มีความหมายครอบคลุมเพียงใด
ที่วากฎหมายอาญายอนหลังเปนผลรายมิไดนั้น มีความหมายครอบคลุมใน 2 กรณี ดังตอไปนี้
(1) กฎหมายอาญา จะยอนหลังเพื่อลงโทษมิได กลาวคือในเมื่อไมมีกฎหมายบัญญัติเปน
ความผิดไวในขณะกระทํา จึงใชบังคับกฎหมายที่บัญญัติในภายหลังยอนหลังกลับไปใหถือวาการกระทํา
นั้นเปนความผิด และลงโทษบุคคลผูกระทํานั้นมิได
(2) กฎหมายอาญาจะยอนหลังเพื่อเพิ่มโทษหรือเพิ่มอายุความมิได กลาวคือในขณะกระทํามีกํา
หมายบัญญัติเปนความผิดและกําหนดโทษไว ตอมามีกําหมายใหมบัญญัติเพิ่มโทษการกระทําดังกลาว
นั้นใหหนักขึ้น หรือเพิ่มอายุความแหงโทษหรืออายุความแหงการฟองรองผูกระทําผิดนั้นใหยาวยิ่งขึ้น จะ
นํากําหมายใหมดังกลาวมาใชบังคับแกผูกระทํามิได ในกรณีเชนนี้จะตองนํากฎหมายที่มีอยูเดิมใชบังคับ
แกผูกระทําผิด
อยางไรก็ดีการใชบังคับกฎหมายอาญาอาจยอนหลังเปนผลดีได และวิธีการเพื่อความปลอดภัย
มิใชโทษทางอาญา จึงใชบังคับยอนหลังได
3.2 การใชกฎหมายอาญาในสวนที่เกี่ยวกับเวลา
1. กฎหมายที่บัญญัติขึ้นในภายหลังแตกตางไปจากกฎหมายที่ใชในขณะกระทําผิด ใหใชกฎหมายใน
สวนที่เปนคุณแกผูกระทําผิด
2. วิธีการเพื่อความปลอดภัย จะใชบังคับแกบุคคลใดก็ตอเมื่อมีบทบัญญัติแหงกฎหมายใหใชบังคับ
ไดเทานั้น และกฎหมายที่จะใชบังคับนั้น ใหใชกฎหมายในขณะที่ศาลพิพากษา
3.2.1 กรณีกฎหมายใหมเปนคุณแกผูกระทําผิด
การใชบังคับกฎหมายอาญายอนหลังเปนผลดีแกผูกระทํานั้น มีกรณีใดบาง อธิบาย
การใชบังคับกฎหมายอาญายอนหลังเปนผลดีแกผูกระทํานั้น มี 2 กรณี ไดแกกฎหมายใหม
ยกเลิกความผิดตามกฎหมายเกา และกรณีกฎหมายใหมแตกตางจากกฎหมายเกา
(ก) กรณีกฎหมายใหมยกเลิกความผิดตามกฎหมายเกา ไดแกกฎหมายที่ออกมาในภายหลัง
บัญญัติใหการกระทํานั้นไมเปนความผิดตามกฎหมายเกา และกรณีใหมแตกตางจากกฎหมายเกา
- ผูกระทํานั้นพนจากการเปนผูกระทําผิด กลาวคือ หากมีกฎหมายใหมยกเลิกความผิดตาม
กฎหมายเกา ในขณะที่ไมมีคําพิพากษาถึงที่สุดใหคดีนั้นเปนอันยุติ นั้นคือผูกระทําความผิดนั้นพนจาก
การเปนผูกระทําความผิดโดยอัตโนมัติ
- กรณีถือวาผูกระทําไมเคยตองคําพิพากษา หรือใหพนจากการถูกกลาวโทษกลาวคือ หาก
มีกฎหมายใหมยกเลิกความผิดตามกฎหมายเกา ในขณะที่ไดมีคําพิพากษาถคงที่สุดใหลงโทษแลวก็ให
ถือวาผูนั้นไมเคยตองคําพิพากษาวาไดกระทําความผิดนั้นเลย และหากเปนกรณีที่บุคคลนั้นยังอยูในขณะ
รับโทษ ก็ใหการลงโทษนั้นสิ้นสุดลงและปลอยตัวบุคคลนั้นไป
(ข) กรณีกฎหมายใหมแตกตางจากกฎหมายเกา ไดแกกฎหมายที่ใชบังคับในภายหลังแตกตาง
กับกฎหมายที่ใชบังคับในขณะกระทําความผิด ซึ่งอาจแบงแยกไดเปน 2 กรณี ดังนี้
- กรณีคดียังไมถึงที่สุด กลาวคือ หากกฎหมายที่ใชภายหลังแตกตางกับกฎหมายที่ใช
ในขณะกระทําผิด ในกรณีคดียังไมถึงที่สุดใหใชกฎหมายในสวนที่เปนคุณแกผูกระทําความผิด ไมวา
ในทางใด
- กรณีคดีถึงที่สุดแลว และโทษที่กําหนดตามคําพิพากษาหนักแกโทษที่กําหนดตามกฎหมาย
ที่บัญญัติในภายหลัง ในเมื่อผูกระทํายังไมไดรับโทษ หรือกําลังรับโทษอยูอาจแยกเปน 2 กรณี ไดแก
¾ กรณีโทษตามคําพิพากษามิใชโทษประหารชีวิต หากผูกระทําความผิดยังไมไดรับ
โทษศาลตองกําหนดโทษใหมตามกฎหมายที่ใชบัญญัติในภายหลังในเมื่อผูกระทําความผิด ผูแทนโดย
ชอบธรรมหรือพนักงานอัยการรองขอและหากผูกระทําความผิดกําลังรับโทษอยู ศาลจะตองกําหนดโทษ
เสียใหมตามกฎหมายที่บัญญัติในภายหลังในกรณีที่ศาลจะกําหนดโทษใหมนี้ หากเห็นเปนการสมควรจะ
กําหนดโทษนอยกวาโทษขั้นต่ําตามกฎหมายใหม หรือศาลจะปลอยตัวผูกระทําผิดไปก็ได
¾ กรณีโทษตามคําพิพากษาเปนโทษประหารชีวิต และตามกฎหมายใหมโทษที่จะลงแก
ผูกระทําความผิดไมถึงกับประหารชีวิต กรณีเชนนี้ใหงดโทษประหารชีวิตแกผูกระทําผิด และใหถือวา
โทษประหารชีวิตตามคําพิพากษาไดเปลี่ยนเปนโทษสูงสุดที่จะลงไดตามกฎหมายใหม โดยไมตองมีการ
รองขอหรือใชดุลพินิจของศาล

9. 9
ศาลจังหวัดนนทบุรีพิพากษาจําคุกนายเขียว 1 เดือน ฐานดื่มสุราในยามวิกาล ตอมารัฐออก
กฎหมายยกเลิกความผิดดังกลาว กฎหมายใหมจะมีผลตอนายเขียวประการใด ถาปรากฏวา
(1) นายเขียวอุทธรณคําพิพากษาตอศาลอุทธรณ และคดียังอยูในระหวางการพิจารณาของศาล
อุทธรณ
(2) นายเขียวไมอุทธรณ ทําใหคําพิพากษาศาลจังหวัดนนทบุรีถึงที่สุดและนายเขียวกําลังรับ
โทษจําคุกอยู
(3) นายเขียวไมอุทธรณ ทําใหคําพิพากษาศาลจังหวัดนนทบุรีถึงที่สุดโดยนายเขียวไดรับโทษ
จําคุกครบกําหนดและพนโทษไปแลว
ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 2 บัญญัติไววา “บุคคลจะตองรับโทษทางอาญาตอเมื่อไดกระทํา
การอันกฎหมายที่ใชในขณะนั้นบัญญัติเปนความผิดและกําหนดโทษไว และโทษที่จะลงแกผูกระทําผิด
ตองเปนโทษตามที่บัญญัติไวในกฎหมาย
ถาตามบทบัญญัติของกฎหมายที่บัญญัติในภายหลัง การกระทําเชนนั้นไมเปนความผิดตอไป
ใหผูที่ไดกระทําการนั้นพนจากการเปนผูกระทําความผิด และถาไดมีคําพิพากษาถึงที่สุดใหลงโทษแลว ก็
ใหถือวาผูนั้นไมเคยตองคําพิพากษาวาไดกระทําความผิด ถารับโทษอยูก็ใหการลงโทษสิ้นสุดลง
บทบัญญัตินี้ไดวางหลักในการบังคับใชกฎหมายอาญาไววา กฎหมายอาญาไมมีผลยอนหลังไป
บังคับใชกับขอเท็จจริงหรือเหตุการณที่เกิดขึ้นกอนวันที่กฎหมายอาญาใชบังคับ แตก็มีขอยกเวนอยูวา
ในกรณีกฎหมายภายหลังบัญญัติยกเลิกความผิด กฎหมายใหมนี้มีผลยอนหลังได ซึ่งจะมีผลตอผูการ
กระทํานั้น ดังนี้
(1) ใหผูกระทําพนความผิดทันที
(2) ถามีคําพิพากษาถึงที่สุดใหลงโทษแลว ใหถือวาผูกระทําไมเคยตองคําพิพากษาวาไดกระทํา
ความผิด
(3) ถารับโทษอยูก็ใหการลงโทษสิ้นสุดลง
จากขอเท็จจริงตามปญหา ศาลจังหวัดนนทบุรีพิพากษาจําคุกนายเขียว 1 เดือน ฐานดื่มสุราใน
ยามวิกาลตอมามีกฎหมายยกเลิกความผิดนั้นเสีย กรณีนี้เปนเรื่องกฎหมายภายหลังออกมาการยกเลิก
ความผิด ฉะนั้นกฎหมายใหมยอมมีผลยอนหลังได ซึ่งยอมทําใหนายเขียวไดรับผลตามที่กฎหมาย
กําหนดไว ดังตอไปนี้
กรณีแรก นายเขียวอุทธรณคําพิพากษา แสดงวา คําพิพากษายังไมถึงที่สุด เมื่อเปนเชนนี้ตอง
ถือวา นายเขียวพนความผิดไปทันที เจาพนักงานจะดําเนินคดีกับนายเขียวตอไปอีกไมได ตองปลอยตัว
นายเขียว
กรณีที่สอง นายเขียวไมอุทธรณ และรับโทษตามคําพิพากษา กรณีนี้ตองระงับโทษนายเขียว
และปลอยตัว โดยถือวานายเขียวไมเคยตองคําพิพากษาวาไดกระทําความผิด
กรณีที่สาม นายเขียว รับโทษตามคําพิพากษาอันถึงที่สุดครบกําหนด และพนโทษแลว ก็เปน
กรณีที่มีคําพิพากษาถึงที่สุดใหลงโทษ เมื่อกฎหมายใหมยกเลิกความผิดที่นายเขียวไดกระทําก็ตองถือวา
นายเขียวไมเคยตองคําพิพากษาวาไดกระทําความผิด
3.2.2 กรณีวิธีการเพื่อความปลอดภัย
การใชบังคับวิธีการเพื่อความปลอดภัยมีหลักเกณฑประการใดบาง
หลักเกณฑการใชบังคับวิธีการเพื่อความปลอดภัยนั้น มีบทบัญญัติไวในประมวลกฎหมายอาญา
มาตรา 12 ซึ่งประกอบดวยหลักเกณฑ 2 ประการดังตอไปนี้
(1) วิธีการเพื่อความปลอดภัยที่จะใชบังคับไดตองเปนวิธีการที่กฎหมายกําหนดไว เพราะวิธีการ
เพื่อความปลอดภัยเปนเรื่องของการจํากัดสิทธิและเสรีภาพของบุคคล ฉะนั้นจะใชบังคับไดตอเมื่อมี
กฎหมายใหอํานาจไวโดยชัดแจงเทานั้น และ
(2) กฎหมายที่จะนํามาใช บังคับเกี่ยวกับวิธีการเพื่อความปลอดภัยไดตองเปนกฎหมายใน
ขณะที่ศาลพิพากษาคดี มิใชกฎหมายในขณะที่พฤติการณอันเปนเหตุใหอาจนําวิธีการเพื่อความ
ปลอดภัยมาใชนั้นไดเกิดขึ้น เหตุผลก็คือ วิธีการเพื่อความปลอดภัยไมใชโทษ แตเปนวิธีการเพื่อปองกัน
สังคมใหปลอดภัยจากการที่บุคคลนั้นกระทําความผิดในภายภาคหนา
วิธีการใชบังคับวิธีการเพื่อความปลอดภัยนั้น มีกรณีใดบาง อธิบาย
วิธีการใชบังคับวิธีการเพื่อความปลอดภัยนั้น อาจแบงไดเปน 4 กรณีดังตอไปนี้
(1) กรณียกเลิกวิธีการเพื่อความปลอดภัย ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 13 กลาวคือ เมื่อ
มีกฎหมายใหมยกเลิกวิธีการเพื่อความปลอดภัยใดแลว ก็ใหศาลระงับการใชบังคับวิธีการเพื่อความ
ปลอดภัยนั้นเสีย
(2) กรณีเปลี่ยนแปลงเงื่อนไขบังคับวิธีการเพื่อความปลอดภัย ตามประมวลกฎหมายอาญา
มาตรา 14 กลาวคือ เมื่อมีกฎหมายใหมออกมาเปลี่ยนแปลงเงื่อนไขที่จะสั่งใหมีการใชบังคับวิธีการเพื่อ
ความปลอดภัย ซึ่งเปนผลอันไมอาจนํามาใชบังคับแตกรณีของผูนั้นได หรือนํามาใชบังคับไดแตการใช
บังคับวิธีการเพื่อความปลอดภัยตามกฎหมายใหมเปนคุณแกผูนั้นยิ่งกวา ศาลมีอํานาจสั่งใหยกเลิก
หรือไมก็ได หรือศาลจะสั่งใหใชบังคับวิธีการเพื่อความปลอดภัยตามกฎหมายใหมที่เปนคุณนั้นเพียงใด
หรือไมก็ไดทั้งนี้อยูในดุลพินิจของศาล

10. 10
(3) กรณีกฎหมายเปลี่ยนโทษ มาเปนวิธีการเพื่อความปลอดภัยตามประมวลกฎหมายอาญา
มาตรา 15 กลาวคือ กรณีกฎหมายใหมเปลี่ยนโทษทางอาญามาเปนวิธีการเพื่อความปลอดภัย ก็ใหถือวา
โทษที่จะลงนั้นเปนวิธีการเพื่อความปลอดภัย เหตุผลก็คือวิธีการเพื่อความปลอดภัยนั้นเบากวาโทษนั่นเอง
และหากกรณีศาลยังไมไดลงโทษผูนั้น หรือผูนั้นยังรับโทษอยู ก็ใหใชวิธีการเพื่อความปลอดภัยแกผูนั้น
ตอไป สวนผลบังคับในเรื่องเงื่อนไขการใชวิธีการเพื่อความปลอดภัยแตกตางไปจากเงื่อนไขเดิม ก็ใหใช
บังคับเชนเดียวกับกรณีมาตรา 14
(4) กรณีเพิกถอนหรืองดใชบังคับวิธีการเพื่อความปลอดภัยชั่วคราวตามประมวลกฎหมาย
อาญา มาตรา 16 กลาวคือ เมื่อพฤติการณเกี่ยวกับการใชบังคับวิธีการเพื่อความปลอดภัยนั้นเปลี่ยนไป
จากเดิม ศาลจะสั่งเพิกถอนหรืองดการใชบังคับวิธีการเพื่อความปลอดภัยแกผูนั้นไวชั่วคราวหรือไมก็ได
ทั้งนี้อยูในดุลพินิจของศาล
3.3 การใชกฎหมายอาญาในสวนที่เกี่ยวกับพื้นที่
1. ผูใดกระทําความผิดในราชอาณาจักรตองรับโทษตามกฎหมาย การกระทําความผิดในเรือไทย
หรืออากาศยานไทย ไมวาจะอยู ณ ที่ใด ใหถือวากระทําความผิดในราชอาณาจักร
2. รัฐมีอํานาจลงโทษผูกระทําความผิดนอกราชอาณาจักรไดในความผิดที่เปนผลโดยตรงตอความ
สงบเรียบรอยและความมั่นคงแหงราชอาณาจักร รวมทั้งในระหวางรัฐตางๆ โดยไมคํานึงถึงสัญชาติของ
ผูกระทําผิด
3. รัฐบาลมีอํานาจลงโทษคนในสัญชาติที่กระทําความผิดตอบุคคลในสัญชาติ แมกระทํานอกราช
อาณาเขตก็ตาม ทั้งนี้ภายใตขอบเขตที่จํากัด
4. การกระทําความผิดอันเดียวอาจตกอยูในอํานาจของศาลหลายรัฐ ดังนั้น หากมีการดําเนินคดี
เดียวกันซ้ําอีกครั้งหนึ่ง ก็จะเกิดความไมเปนธรรมที่ผูกระทําความผิด อาจถูกลงโทษสองครั้งในความผิด
เดียวกัน จึงตองอาศัยหลักการคํานึงถึงคําพิพากษาของศาลตางประเทศประกอบดวย
3.3.1 หลักดินแดน
ในกรณีใดบางที่กฎหมายใหถือวาเปนการกระทําความผิดในราชอาณาจักร จงอธิบาย
กรณีที่กฎหมายใหถือวาเปนการกระทําความผิดในราชอาณาจักรมีดังตอไปนี้
(1) กระทําความผิดในเรือไทยหรืออากาศยานไทยไมวาอยูที่ใด(แตตองอยูนอกราชอาณาจักร)
ตามมาตรา 4 วรรค 2
(2) การกระทําความผิดบางสวนในราชอาณาจักร และบางสวนนอกราชอาณาจักรตามมาตรา 5
วรรคแรก
(3) การกระทําความผิดนอกราชอาณาจักร และผลแหงการกระทําเกิดขึ้นในราชอาณาจักร
โดยผูกระทําประสงคใหผลเกิดขึ้นในราชอาณาจักรตามมาตรา 5 วรรคแรก
(4) การกระทําความผิดนอกราชอาณาจักร และผลแหงการกระทําผิดเกิดในราชอาณาจักรโดย
ลักษณะแหงการกระทํา ผลนั้นควรเกิดขึ้นในราชอาณาจักรตามมาตรา 5 วรรคแรก
(5) การกระทําความผิดนอกราชอาณาจักร และผลของการกระทําเกิดขึ้นในราชอาณาจักร
โดยยอมจะเล็งเห็นไดวา ผลนั้นจะเกิดขึ้นในราชอาณาจักรตามมาตรา 5 วรรคแรก
(6) การตระเตรียมการนอกราชอาณาจักร ซึ่งกฎหมายบัญญัติเปนความผิด ถาหากการกระทํา
นั้นจะไดกระทําตลอดไปจนถึงขั้นความผิดสําเร็จ ผลจะเกิดขึ้นในราชอาณาจักรตามมาตรา 5 วรรค 2
(7) การพยายามกระทําการนอกราชอาณาจักร ซึ่งกฎหมายบัญญัติเปนความผิด ถาหากการ
กระทํานั้นจะไดกระทําตลอดไปจนจนถึงขั้นความผิดสําเร็จ ผลจะเกิดขึ้นในราชอาณาจักร ตามมาตรา 5
วรรค 2
(8) ตัวการรวม ผูใช หรือผูสนับสนุน ไดกระทํานอกราชอาณาจักรโดยความผิดนั้นไดกระทําใน
ราชอาณาจักรหรือกฎหมายใหถือวาไดกระทําในราชอาณาจักร ตามมาตรา 6
ก วางยาพิษ ข โดยผสมกับเบียรใหดื่ม ขณะโดยสารเครื่องบินไทยซึ่งบินอยูเหนือนานฟา
ฟลิปปนส ข ลงที่ฮองกง และรักษาตัวในโรงพยาบาลฮองกง 3 วัน อาการยังไมดีขึ้น จึงเดินทางไปรักษา
ตัวที่ญี่ปุนและถึงแกความตายในโรงพยาบาลญี่ปุน ดังนี้ ก ตองรับโทษในประเทศไทยหรือไม
ตาม ปอ. มาตรา 4 ผูใดกระทําความผิดในราชอาณาจักร ตองรับโทษตามกฎหมาย
การกระทําความผิดในเรือไทย หรืออากาศยานไทย ไมรูวาจะอยู ณ ที่ใด ใหถือวากระทํา
ความผิดในราชอาณาจักร
ตามปญหา ก วางยาพิษ ข โดยผสมกับเบียรให ข ดื่ม ขณะโดยสารเครื่องบินไทยในเมื่อ ก ได
กระทําความผิดในอากาศยานไทย ฉะนั้นไมวาจะอยู ณ ที่ใด กฎหมายใหถือวาเปนการกระทําความผิดใน
ราชอาณาจักร ตามมาตรา 4วรรค 2 สําหรับ ข ผูเสียหายจะไปรักษาหรือถึงแกความตายที่ใดก็ไมสําคัญ
เพราะการกระทําความผิดไดเกิดขึ้นและสิ้นสุดลงแลว ในอากาศยานไทย และความตายเปนเพียงสุดทาย
ของการกระทําเทานั้น ดังนั้น ก จึงตองรับโทษในประเทศไทยตามบทบัญญัติดังกลาว