Langs digitale weg is veel informatie over cultureel erfgoed beschikbaar. Hoeveel Nederlanders maken gebruik van deze gedigitaliseerde cultuur en hoe ziet dit publiek er eigenlijk uit? Jos de Haan geeft tijdens de Netwerkdag Oorlogsbronnen 2017, inzicht in de omvang en de samenstelling van het digitale publiek, zijn beleving en wensen. De Haan is senior wetenschappelijk medewerker Sociaal Cultureel Planbureau en bijzonder hoogleraar ICT, Cultuur en Kennissamenleving aan de Erasmus Universiteit.

1. De virtuele cultuurbezoeker.
#wie dan?
Prof. dr. Jos de Haan
Sociaal en Cultureel Planbureau
Erasmus Universiteit Rotterdam
Netwerkdag Oorlogsbronnen 2017
Amsterdam, 16 november 2017
Thema ‘Digitaal? #Hoedan’,

2. Jos de Haan Werkt bij het Sociaal en Cultureel Planbureau
Studeerde Sociologie in Utrecht
Promoveerde in 1994 op het proefschrift
“Research groups in Dutch sociology”.
Doet onderzoek naar cultuurparticipatie en
mediagebruik
Is sinds 2006 bijz. hoogleraar aan de EUR:
ICT, Cultuur en Kennissamenleving
Sociaal en Cultureel Planbureau2

3. Inhoud presentatie
Belangstelling voor het
verleden.
Wie wil dat nu weten?
En hoe dan?
Verspreiding van nieuwe
technologie
Gebruik voor
erfgoedbelangstelling
Innovaties op komst
Sociaal en Cultureel Planbureau3

4. Sociaal en Cultureel Planbureau
Erfgoedinteresse (12 jaar en ouder)
4

5. Sociaal en Cultureel Planbureau
Spreiding van erfgoedinteresse
5
ruim 20% niet geïnteresseerd in minstens één vorm van erfgoed
ruim 20% sterk geïnteresseerd in minstens één vorm van erfgoed
wat meer iets voor mannen dan voor vrouwen (behalve ambachten)
onder volwassenen niet heel duidelijk aan leeftijd gebonden
veel minder aan opleiding gebonden dan bijvoorbeeld museumbezoek

6. Culturele informatie raadplegen via media
De virtuele kunstkar
Sociaal en Cultureel Planbureau - Nathalie Sonck6
traditionele cultuur populaire cultuur

7. Verschillen in mediagebruik voor cultuur
Opleidingsniveau + + + +
Leeftijd + - - -
Sekse (man) 0 0 0 +
Digitale vaardigheden + +
Sociaal en Cultureel Planbureau7
Culturele belangstelling + + + +
Culturele belangstelling
in sociaal netwerk:
ouders, + + 0 0
vrienden, + + + +
partner + 0 + 0
Trad. Cultuur Pop. Cultuur
oud nieuw oud nieuw

8. Sociaal en Cultureel Planbureau
Nieuw element: erfgoedbeoefening
8
bij kunsten heel gebruikelijk om de zaak van twee kanten te bezien
- bezoek en beoefening
- receptieve en actieve cultuurparticipatie
amator = liefhebber
amateurkunst is heel gangbare en geaccepteerde term
maar pas op: ‘amateurerfgoed’ stuit op weerstand
onder meer bij molenaars en archeologen
vrijwilligers – spraakverwarring – idem in ‘natuur’veld

9. Sociaal en Cultureel Planbureau
Erfgoedbeoefening
9

10. Sociaal en Cultureel Planbureau
Spreiding van erfgoedbeoefening
10
Iets meer iets voor mannen dan voor vrouwen
(behalve ambachten/re-enactment)
Onder volwassenen niet heel duidelijk aan leeftijd gebonden
Wel enig verband met opleiding
Weinig verband met inkomen (na controle voor opleiding niet meer!)

11. Sociaal en Cultureel Planbureau
Aspecten van erfgoedbeoefening (beoefenaars)
11

12. Achtergronden
Demografische ontwikkeling
•Toename van 65-plussers:
van 2,7 miljoen in 2012
naar 4,6 miljoen in 2040
Stijging opleidingsniveau
Verandering van levensstijl
Individualisering
ICT-ontwikkelingen
Verspreiding Internet
Meervoudige toegang
Groeiende diversiteit in gebruik
Digitale vaardigheden
Sociaal en Cultureel Planbureau12

13. Diffusie van innovaties
Sociaal en Cultureel Planbureau13
0
25
50
75
100
time (f.e. years)
%
Percentage ow ners of a technology
innovators
earlyadopters
earlymajority
latemajority
laggards
•Internet 94%

14. Sociaal en Cultureel Planbureau
maandag 20 november 2017
Cultuur in Beeld 2014
14

15. Digitale kloof
Voorlopers
Achterblijvers
• jongeren
• hoger opgeleiden
• werkenden
• autochtonen
• 65+
• lager opgeleiden
• niet werkenden
• allochtonen

16. Redenen om niet op internet te …
Sociaal en Cultureel Planbureau16
…willen
• onnodig
• niet leuk
• andere
hobby’s
• geen tijd
• onpersoonlijk
…kunnen
• ogen/ rug
• geheugen
• te duur
• lezen/schrijven
…kiezen
• onbekend
• afwachtend
• angst
• ….

17. Eenmaal op internet: Tweede orde digitale kloof
Verschillen in bezit pc/internettoegang verdwijnen
Verschillen in vaardigheden/gebruik blijven bestaan /worden groter
Sociaal en Cultureel Planbureau17

18. Digitale vaardigheden van belang
Sociaal en Cultureel Planbureau18

19. Leven in het web is best lastig
• Vaardigheden om op succesvolle wijze met de technologie om te
gaan
• Jan Steyaert: drie typen
informatievaardigheden
 Instrumentele vaardigheden
 Structurele vaardigheden
 Strategische vaardigheden
Sociaal en Cultureel Planbureau19

20. Digitale vaardigheden van belang
Ouderen beheersen en benutten een kleinere set van
digitale vaardigheden dan jongere leeftijdsgroepen
Sociaal en Cultureel Planbureau20

21. Internetveiligheid
Sociaal en Cultureel Planbureau21
• Virussen
• Spam
• Phishing
• Betrouwbaarheid
van informatie
• Personalisatie
• Economische risico’s
• Aantasting privacy /
identiteitsdiefstal
• Sociaal-emotionele risico's

22. Leven in het Web
Sociaal en Cultureel Planbureau22
Altijd en overal verbonden
Augmented reality
Face recognition
Virtual reality
Artificial Intelligence

23. Conclusies
• Veel belangstelling voor het verleden.
• Gespreid over de bevolking
• Groot mediagebruik voor cultureel erfgoed.
• Veel niet-bezoekers van culturele instellingen gebruiken wel media voor
cultuur.
• Sociaal netwerk van belang voor cultureel mediagebruik
• Digitale vaardigheden vergroten gebruik nieuwe media
Sociaal en Cultureel Planbureau23

24. Conclusies: Gaan op het Web vraagt aandacht
• Steeds minder nonliners (onder ouderen)
• Onbekendheid en angst spelen nog steeds grote rol
• Steeds nieuwe technologie
Sociaal en Cultureel Planbureau24
Conclusies: Leven in het Web vraagt om vaardigheden
• Vaardigheden groeien met gebruik
• Vaardigheden moeten aansluiten op wat iemand wil doen,
wat past in hun leefwereld
• Basis steeds meer aanwezig; verdieping gewenst

25. Dank voor uw aandacht
Sociaal en Cultureel Planbureau25
Te downloaden van www.scp.nl: