SlideShare a Scribd company logo
1 of 9
Ukulwangisa/
Palatalisation
EsiZulwini kunongwaqa abangonsinini
nabangondebembili abaguqukayo
babe ngolwangeni ezimeni ezithile
1
Izimo okwenzeka ukulwangisa
ngaphansi kwazo
• Ukulwangisa kwenzeka ngaphansi kwezimo
ezilandelayo (Palatalisation occurs under these
circumstances):
• - Ukunciphisa amabizo (making diminutives)
• - Ukwenza ondaweni (locativising nouns)
• - Ukwenza impambosi yokwenziwa
(passivation)
2
Ukunciphisa amabizo
• Ukulwangisa yinguquko eyenzeka emisindweni lapho imisindo
engondebembili nengonsinini iphenduka iba ngolwangeni.
Ondebembili:
b > tsh [imbobo > imbotshana]
p > tsh [ikopi > ikotshana]
ph > sh [iphaphu > iphashana]
m > ny [insimu > insinyana]
mb > nj [insimbi > insinjana]
bh > j [isobho > isojana]
Onsinini:
t > tsh [ikati > ikatshana; imoto > imotshwana]
nt > ntsh [isonto > isontshwana]
th > sh [isikhathi > isikhashana]
d > j [idada > idajana]
nd > nj [idanda > idanjana]
n > ny [inunu > inunywana]
3
Ukwenza ondaweni
• Imbobo > embotsheni
• Isampompo > esampontshini
• Umlomo > emlonyeni
• Izinsipho > ezinsisheni
• Isibubhu > esigujini
• Igumbi > egunjini ; ithambo > ethanjeni
• Masiqaphele ukuthi ayenzeki le nguquko
kwamanye amagama: inkomo > enkomeni;
indoda > endodeni; isonto > esontweni; idada >
edadeni
4
Ukwenza impambosi yokwenziwa
• Umfana uhlatshwe yiva. (hlaba > hlatshwa)
• Inja ilunywe yinyoka. (luma > lunywa)
• Isigubhu sibhotshozwe yisipikili. (bhoboza >
botshozwa)
• Ngikhashwe umngani wami. (khapha > khashwa)
• Umgodi ugujwe yizulu. (gubha > gujwa)
• Izimpahla bezitatshwa endalini. (tapa > tatshwa)
• Ukhonjwe indlela izolo. (khomba > khonjwa)
5
Ukwenza izinciphiso
• imbobo > imbotshana
• ikopi > ikotshana
• Isampompo > isampontshana
• iphaphu > iphashana
• insimu > insinyana
• Isobho > isojana
• imoto > imotshwana
• isonto > isontshwana
• isikhathi > isikhashana
• idada > idajana
• idanda > idanjana
• inunu > inunywana
6
Ukweqiwa konkamisa
(kuyaqhutshwa)
7
Ukweqiwa konkamisa
(kuyaqhutshwa)
8
Ukweqiwa konkamisa
(kuyaqhutshwa)
9

More Related Content

What's hot (20)

Imifanekisomqondo
ImifanekisomqondoImifanekisomqondo
Imifanekisomqondo
 
Ukuhluzwa kwezinkondlo
Ukuhluzwa kwezinkondloUkuhluzwa kwezinkondlo
Ukuhluzwa kwezinkondlo
 
Izindlela zesenzo (2)
Izindlela zesenzo (2)Izindlela zesenzo (2)
Izindlela zesenzo (2)
 
Izinkondlo1(2)
Izinkondlo1(2)Izinkondlo1(2)
Izinkondlo1(2)
 
FET Phase IsiZulu Language Caps Doc.
FET Phase IsiZulu Language Caps Doc.FET Phase IsiZulu Language Caps Doc.
FET Phase IsiZulu Language Caps Doc.
 
Ubuciko bomlomo slides
Ubuciko bomlomo slidesUbuciko bomlomo slides
Ubuciko bomlomo slides
 
Isilandiso
IsilandisoIsilandiso
Isilandiso
 
Ukuhluza inkondlo
Ukuhluza inkondloUkuhluza inkondlo
Ukuhluza inkondlo
 
Izindlela zesenzo
Izindlela zesenzoIzindlela zesenzo
Izindlela zesenzo
 
Izinkondlo1(2)
Izinkondlo1(2)Izinkondlo1(2)
Izinkondlo1(2)
 
Inkondlo
InkondloInkondlo
Inkondlo
 
Sicikoza ngosiba
Sicikoza ngosibaSicikoza ngosiba
Sicikoza ngosiba
 
Izindlela zesenzo (2)
Izindlela zesenzo (2)Izindlela zesenzo (2)
Izindlela zesenzo (2)
 
409581744-MTSHALI-BONGUMENZI.pdf
409581744-MTSHALI-BONGUMENZI.pdf409581744-MTSHALI-BONGUMENZI.pdf
409581744-MTSHALI-BONGUMENZI.pdf
 
Isakhiwo somdlalo
Isakhiwo somdlaloIsakhiwo somdlalo
Isakhiwo somdlalo
 
Izindlela zesenzo tst3 b
Izindlela zesenzo tst3 bIzindlela zesenzo tst3 b
Izindlela zesenzo tst3 b
 
Ukufingqa
UkufingqaUkufingqa
Ukufingqa
 
Ubuciko bomlomo
Ubuciko bomlomoUbuciko bomlomo
Ubuciko bomlomo
 
Ulimi lwesizulu ulimi lwasekhaya
Ulimi lwesizulu ulimi lwasekhayaUlimi lwesizulu ulimi lwasekhaya
Ulimi lwesizulu ulimi lwasekhaya
 
SIYINI ISENZO
SIYINI ISENZOSIYINI ISENZO
SIYINI ISENZO
 

Viewers also liked

Eminye yemizamo eyenziwayo ukuthuthukisa ulimi lwesizulu
Eminye yemizamo eyenziwayo ukuthuthukisa ulimi lwesizuluEminye yemizamo eyenziwayo ukuthuthukisa ulimi lwesizulu
Eminye yemizamo eyenziwayo ukuthuthukisa ulimi lwesizuluThendayi
 
Using Structured SOLO Taxonomy Worksheets on Teacher Education courses
Using Structured SOLO Taxonomy Worksheets on Teacher Education coursesUsing Structured SOLO Taxonomy Worksheets on Teacher Education courses
Using Structured SOLO Taxonomy Worksheets on Teacher Education coursesRobin Trangmar
 
Izinkondlo zika bw vilakazi(1)
Izinkondlo zika bw vilakazi(1)Izinkondlo zika bw vilakazi(1)
Izinkondlo zika bw vilakazi(1)lucas Tshabalala
 
Innovative lesson plan Structure of Heart
Innovative lesson plan Structure of HeartInnovative lesson plan Structure of Heart
Innovative lesson plan Structure of Heartroshni17890
 
Authenctic activities, accounting ,companies
Authenctic activities, accounting ,companiesAuthenctic activities, accounting ,companies
Authenctic activities, accounting ,companiesGugu Princess Mvubu
 
Chapter 3 Application Software
Chapter 3  Application  SoftwareChapter 3  Application  Software
Chapter 3 Application Softwarenorzaini
 

Viewers also liked (10)

Ulimi lwesizulu ulimi lwasekhaya
Ulimi lwesizulu ulimi lwasekhayaUlimi lwesizulu ulimi lwasekhaya
Ulimi lwesizulu ulimi lwasekhaya
 
Eminye yemizamo eyenziwayo ukuthuthukisa ulimi lwesizulu
Eminye yemizamo eyenziwayo ukuthuthukisa ulimi lwesizuluEminye yemizamo eyenziwayo ukuthuthukisa ulimi lwesizulu
Eminye yemizamo eyenziwayo ukuthuthukisa ulimi lwesizulu
 
Umlando wemibhalo yesi zulu
Umlando wemibhalo yesi zuluUmlando wemibhalo yesi zulu
Umlando wemibhalo yesi zulu
 
Using Structured SOLO Taxonomy Worksheets on Teacher Education courses
Using Structured SOLO Taxonomy Worksheets on Teacher Education coursesUsing Structured SOLO Taxonomy Worksheets on Teacher Education courses
Using Structured SOLO Taxonomy Worksheets on Teacher Education courses
 
Izinkondlo zika bw vilakazi(1)
Izinkondlo zika bw vilakazi(1)Izinkondlo zika bw vilakazi(1)
Izinkondlo zika bw vilakazi(1)
 
EDUCATIONAL STUDIES
EDUCATIONAL STUDIESEDUCATIONAL STUDIES
EDUCATIONAL STUDIES
 
Innovative lesson plan Structure of Heart
Innovative lesson plan Structure of HeartInnovative lesson plan Structure of Heart
Innovative lesson plan Structure of Heart
 
Authenctic activities, accounting ,companies
Authenctic activities, accounting ,companiesAuthenctic activities, accounting ,companies
Authenctic activities, accounting ,companies
 
Chapter 3 Application Software
Chapter 3  Application  SoftwareChapter 3  Application  Software
Chapter 3 Application Software
 
Financial statements
Financial statementsFinancial statements
Financial statements
 

Recently uploaded

30 ĐỀ PHÁT TRIỂN THEO CẤU TRÚC ĐỀ MINH HỌA BGD NGÀY 22-3-2024 KỲ THI TỐT NGHI...
30 ĐỀ PHÁT TRIỂN THEO CẤU TRÚC ĐỀ MINH HỌA BGD NGÀY 22-3-2024 KỲ THI TỐT NGHI...30 ĐỀ PHÁT TRIỂN THEO CẤU TRÚC ĐỀ MINH HỌA BGD NGÀY 22-3-2024 KỲ THI TỐT NGHI...
30 ĐỀ PHÁT TRIỂN THEO CẤU TRÚC ĐỀ MINH HỌA BGD NGÀY 22-3-2024 KỲ THI TỐT NGHI...Nguyen Thanh Tu Collection
 
Seth-Godin-–-Tribus-PDFDrive-.pdf en espaoñ
Seth-Godin-–-Tribus-PDFDrive-.pdf en espaoñSeth-Godin-–-Tribus-PDFDrive-.pdf en espaoñ
Seth-Godin-–-Tribus-PDFDrive-.pdf en espaoñcarrenoelio8
 
TUYỂN TẬP 20 ĐỀ THI KHẢO SÁT HỌC SINH GIỎI MÔN TIẾNG ANH LỚP 6 NĂM 2020 (CÓ Đ...
TUYỂN TẬP 20 ĐỀ THI KHẢO SÁT HỌC SINH GIỎI MÔN TIẾNG ANH LỚP 6 NĂM 2020 (CÓ Đ...TUYỂN TẬP 20 ĐỀ THI KHẢO SÁT HỌC SINH GIỎI MÔN TIẾNG ANH LỚP 6 NĂM 2020 (CÓ Đ...
TUYỂN TẬP 20 ĐỀ THI KHẢO SÁT HỌC SINH GIỎI MÔN TIẾNG ANH LỚP 6 NĂM 2020 (CÓ Đ...Nguyen Thanh Tu Collection
 
French Revolution (फ्रेंच राज्यक्रांती)
French Revolution  (फ्रेंच राज्यक्रांती)French Revolution  (फ्रेंच राज्यक्रांती)
French Revolution (फ्रेंच राज्यक्रांती)Shankar Aware
 
TUYỂN TẬP 25 ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI MÔN TIẾNG ANH LỚP 6 NĂM 2023 CÓ ĐÁP ÁN (SƯU...
TUYỂN TẬP 25 ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI MÔN TIẾNG ANH LỚP 6 NĂM 2023 CÓ ĐÁP ÁN (SƯU...TUYỂN TẬP 25 ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI MÔN TIẾNG ANH LỚP 6 NĂM 2023 CÓ ĐÁP ÁN (SƯU...
TUYỂN TẬP 25 ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI MÔN TIẾNG ANH LỚP 6 NĂM 2023 CÓ ĐÁP ÁN (SƯU...Nguyen Thanh Tu Collection
 

Recently uploaded (6)

30 ĐỀ PHÁT TRIỂN THEO CẤU TRÚC ĐỀ MINH HỌA BGD NGÀY 22-3-2024 KỲ THI TỐT NGHI...
30 ĐỀ PHÁT TRIỂN THEO CẤU TRÚC ĐỀ MINH HỌA BGD NGÀY 22-3-2024 KỲ THI TỐT NGHI...30 ĐỀ PHÁT TRIỂN THEO CẤU TRÚC ĐỀ MINH HỌA BGD NGÀY 22-3-2024 KỲ THI TỐT NGHI...
30 ĐỀ PHÁT TRIỂN THEO CẤU TRÚC ĐỀ MINH HỌA BGD NGÀY 22-3-2024 KỲ THI TỐT NGHI...
 
LAR MARIA MÃE DE ÁFRICA .
LAR MARIA MÃE DE ÁFRICA                 .LAR MARIA MÃE DE ÁFRICA                 .
LAR MARIA MÃE DE ÁFRICA .
 
Seth-Godin-–-Tribus-PDFDrive-.pdf en espaoñ
Seth-Godin-–-Tribus-PDFDrive-.pdf en espaoñSeth-Godin-–-Tribus-PDFDrive-.pdf en espaoñ
Seth-Godin-–-Tribus-PDFDrive-.pdf en espaoñ
 
TUYỂN TẬP 20 ĐỀ THI KHẢO SÁT HỌC SINH GIỎI MÔN TIẾNG ANH LỚP 6 NĂM 2020 (CÓ Đ...
TUYỂN TẬP 20 ĐỀ THI KHẢO SÁT HỌC SINH GIỎI MÔN TIẾNG ANH LỚP 6 NĂM 2020 (CÓ Đ...TUYỂN TẬP 20 ĐỀ THI KHẢO SÁT HỌC SINH GIỎI MÔN TIẾNG ANH LỚP 6 NĂM 2020 (CÓ Đ...
TUYỂN TẬP 20 ĐỀ THI KHẢO SÁT HỌC SINH GIỎI MÔN TIẾNG ANH LỚP 6 NĂM 2020 (CÓ Đ...
 
French Revolution (फ्रेंच राज्यक्रांती)
French Revolution  (फ्रेंच राज्यक्रांती)French Revolution  (फ्रेंच राज्यक्रांती)
French Revolution (फ्रेंच राज्यक्रांती)
 
TUYỂN TẬP 25 ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI MÔN TIẾNG ANH LỚP 6 NĂM 2023 CÓ ĐÁP ÁN (SƯU...
TUYỂN TẬP 25 ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI MÔN TIẾNG ANH LỚP 6 NĂM 2023 CÓ ĐÁP ÁN (SƯU...TUYỂN TẬP 25 ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI MÔN TIẾNG ANH LỚP 6 NĂM 2023 CÓ ĐÁP ÁN (SƯU...
TUYỂN TẬP 25 ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI MÔN TIẾNG ANH LỚP 6 NĂM 2023 CÓ ĐÁP ÁN (SƯU...
 

Ukulwangisa

  • 2. Izimo okwenzeka ukulwangisa ngaphansi kwazo • Ukulwangisa kwenzeka ngaphansi kwezimo ezilandelayo (Palatalisation occurs under these circumstances): • - Ukunciphisa amabizo (making diminutives) • - Ukwenza ondaweni (locativising nouns) • - Ukwenza impambosi yokwenziwa (passivation) 2
  • 3. Ukunciphisa amabizo • Ukulwangisa yinguquko eyenzeka emisindweni lapho imisindo engondebembili nengonsinini iphenduka iba ngolwangeni. Ondebembili: b > tsh [imbobo > imbotshana] p > tsh [ikopi > ikotshana] ph > sh [iphaphu > iphashana] m > ny [insimu > insinyana] mb > nj [insimbi > insinjana] bh > j [isobho > isojana] Onsinini: t > tsh [ikati > ikatshana; imoto > imotshwana] nt > ntsh [isonto > isontshwana] th > sh [isikhathi > isikhashana] d > j [idada > idajana] nd > nj [idanda > idanjana] n > ny [inunu > inunywana] 3
  • 4. Ukwenza ondaweni • Imbobo > embotsheni • Isampompo > esampontshini • Umlomo > emlonyeni • Izinsipho > ezinsisheni • Isibubhu > esigujini • Igumbi > egunjini ; ithambo > ethanjeni • Masiqaphele ukuthi ayenzeki le nguquko kwamanye amagama: inkomo > enkomeni; indoda > endodeni; isonto > esontweni; idada > edadeni 4
  • 5. Ukwenza impambosi yokwenziwa • Umfana uhlatshwe yiva. (hlaba > hlatshwa) • Inja ilunywe yinyoka. (luma > lunywa) • Isigubhu sibhotshozwe yisipikili. (bhoboza > botshozwa) • Ngikhashwe umngani wami. (khapha > khashwa) • Umgodi ugujwe yizulu. (gubha > gujwa) • Izimpahla bezitatshwa endalini. (tapa > tatshwa) • Ukhonjwe indlela izolo. (khomba > khonjwa) 5
  • 6. Ukwenza izinciphiso • imbobo > imbotshana • ikopi > ikotshana • Isampompo > isampontshana • iphaphu > iphashana • insimu > insinyana • Isobho > isojana • imoto > imotshwana • isonto > isontshwana • isikhathi > isikhashana • idada > idajana • idanda > idanjana • inunu > inunywana 6