Drone for agriculture

1. Газар тариалангийн үйлдвэрлэлд дроныг
ашиглах боломж
Агуулга:
1.Газар тариалангийн үйлдвэрлэлд дроныг ашиглах
үндэслэл
2. Дроныг ашиглаж буй гадаад орнуудын туршлага
3.Монгол орны газар тариалангийн үйлдвэрлэлд дроныг
ашиглах боломж
Илтгэгч: ОБС-ийн тэнхимийн эрхлэгч, доктор /Ph.D/, дэд
профессор, Х. Мягмаржав

2. 1.Сэдвийн үндэслэл:
НҮБ-ын мэдээллээр, дэлхийн өсөн
нэмэгдэж буй хүн амын хэрэгцээг хангахын
тулд 2050 он гэхэд хүнсний үйлдвэрлэлийг 70
хувиар нэмэгдүүлэх шаардлагатай.
Монгол Улсын хүн амын хүнсний хэрэгцээ:
2019 онд малын мах 113.2 мянган тн, загас 28.3
мянган тн, шувууны мах 37.7 мянган тн, сүү
150.9 мянган тн, сүүн бүтээгдэхүүн 133.6 мянган
тн, гурил, гурилан бүтээгдэхүүн 264.0 мянган тн,
төрөл бүрийн будаа 47.1 мянган тн, төмс 113.2
мянган тн, хүнсний ногоо 245.2 мянган тн,
буурцагт ургамал 37.7 мянган тн, жимс жимсгэнэ
188.6 мянган тн, өндөг 18.9 мянган тн, ургамлын
тос 21.7 мянган тн байна.

3. Энэхүү хэрэглээг хангахын тулд газар
тариалангийн талбай болон малын тоо толгойг
нэмэгдүүлэхэд хангалтгүй юм.
Учир нь оронд газар тариалангийн талбай,
бэлчээрийн нөөц хомстолтой байна.
Тиймээс өсөн нэмэгдэж буй эрэлтийг зөвхөн
шинэ технологи нэвтрүүлэх, үр бүтээмж, ургацыг
нэмэгдүүлэх замаар хангах боломжтой.
Сүүлийн жилүүдэд газар тариалангийн
үйлдвэрлэл идэвхтэй хөгжиж байгаа ч бусад
салбарыг бодвол технологийн дэвшил,
инновацийн тал дээр хоцрогдож байна

4. Гэтэл дэлхийн олон орны газар
тариаланд дрон болон оптик төхөөрөмж
ашиглан ургацыг хамгаалах, чанаржуулах,
нэмэгдүүлэх боллоо.
Энэ боломжийг өнөөдрийн цахим
технологийн ололт амжилт амьдралд бий
болгож байгаа бөгөөд их хэмжээний тоо
материал боловсруулах замаар “ухаалаг”-
аар шийдвэрлэж байна.
Дрон ашиглах буюу зайнаас тандан
судлалын нэг үндсэн зарчим нь биет,
аливаа юмсын цацаргалтын энерги, гэрэл
ойлгох, сарниулах чадвар дээр үндэслэн
танин мэдэх, ойлгох үйл явц байдаг.

5. Цааш нь жаахан нарийн тайлбарлавал,
гадарга дээрх биет, юмсын нарны гэрлийг
ойлгох, шингээх, сарниулах хувь хэмжээг ус,
хөрс, ногоон ургамлын жишээгээр
тайлбарлан харуулах нь тун ойлгомжтой
байдаг.
Нарнаас ирж буй цацраг нь долгионы
уртаас хамаарч үзэгдэх гэрлийн (хүний нүд
харж чадахуйц), ойрын, дундын, холын нил
улаан туяа болон богино долгион (радио
долгион) гэх мэт ангилагддаг
Эдгээр цацрагуудын мужид ус, хөрс,
ногоон ургамал өөр өөр ойлт үзүүлэх бөгөөд
тэдгээрийг судлан харьцуулснаар ялгаатай
болон ижил төсөөтэй шинж чанаруудаар нь
судлан тогтоодог.

6. Жишээлбэл, ногоон ургамал нарны
цацрагийг үзэгдэх гэрлийн мужид 10%
хүртэл ойлгодог бол Ойрын нил улаан
туяаны мужид 50% ойлгох бөгөөд
эдгээрийн харьцаагаар ургамлын ногоон
өнгөний хэмжээг илэрхийлж болдог.
Мөн түүнчлэн, ургамал тус бүрийн
төрөл, онцлог шинж байдлаас
шалтгаалан нэг ижил мужид янз бүрийн
хэмжээгээр ойлгож, сарниулж, шингээж
байгаа нь ургамлыг өөр хооронд нь
ялган зураглах боломжийг олгож байна.

7. Ийм байдлаар хөрс, ургамалд
агуулагдах шим тэжээлийн бодисын
хэмжээг зайнаас тандан судлалын
арга ашиглан тодорхойлох нь ургацыг
нэмэгдүүлэх, ургац хураалтыг
чанартай алдагдал багатай гүйцэтгэх,
мөн түүнчлэн усалгаатай газар
тариаланд усны хомсдлоос сэргийлэх,
нормыг хамгийн зохистой хэмжээнд
тохируулах зэрэг газар тариалангийн
үйлдвэрлэлд олон боломжуудыг
олгож байдаг.

8. Мөн панхроматик болон олон сувгийн
зургуудад суурилан ургамлын ургалтын үед
ирээдүйд авах ургацын хэмжээг урьдчилан
тооцоолох ажил нилээн сайн судлагдсан байдаг.
Мөн агаарын өндөр нарийвчлалтай
зураглалын арга нь ургацын урьдчилсан
тооцооллын загварыг нилээд үр ашигтай
болгосон.
Өөрөөр хэлбэл, тариалан эрхлэгч,
агрономич, менежментийн багийнхан талбайг
бүрэн дүүрэн төрөл бүрийн үзүүлэлтээр харж
чадах бөгөөд одоо явагдаж буй үйл
ажиллагааны төлөвлөгөөг амжилттай
хэрэгжүүлэх, цаашид ухаалаг төлөвлөлт хийх,
зардлыг бууруулж үр ашгийг нэмэгдүүлэх
боломжийг эрэлхийлэх зэрэг ажлыг амжилттай
хийхэд шаардлагатай мэдээллийг бий болгоно
гэсэн үг юм.

9. Өөр нэг сонирхолтой чиглэл нь
бэлчээрийн даац, гарцыг тодорхойлох
боломжийг энэ технологи олгож байгаа.
Энэ нь манай улсын мал аж ахуйн
үйлдвэрлэлийг үр ашигтай болгоход
ихээхэн түлхэц болно гэдэгт эргэлзэхгүй
байна. /Өвөлжилтийн бэлтгэл, өвс
тэжээлийн нөөц бүрдүүлэлт/
Бусад чиглэл нь байгалийн баялагийн
менежмент болон хяналтийн системд энэ
технологийг ашиглах явдал юм. Ус, ой,
хөрсний эвдрэл, нөхөн сэргээлт гээд олон
чиглэлд энэ технологи нэвтэрч байна.
Мөн газрын менежмент,
үйлдвэрлэлийн төлөвлөлт, дэд бүтцийн
хяналт, судалгаа гээд боломжууд
хязгааргүй юм.

10. 2. Дроныг ашиглаж буй гадаад орнуудын
туршлага
Украйны газар тариалан эрхлэгчид
сүүлийн жилүүдэд дрон ашиглах болжээ.
Тэд камер бэхэлсэн дроныг
тариалангийн талбай дээгүүрээ нисгэж,
нүдэнд үл үзэгдэх асуудал, бэрхшээлийг
илрүүлдэг болсон байна. Дрон
хөөргөснөөр тариалангийн талбайг
хянахад илүү хялбар болсны зэрэгцээ
ургацынхаа чанарыг ч шалгах боломж
нээгджээ. Энэ нь Украйнд дроны
үйлчилгээ үзүүлдэг компаниуд
ихээр нэмэгдэхэд нөлөөлсөн байна.

11. Тус компанийн дронууд л гэхэд
Украйны 31 мянган км кв талбайг
хянадаг юм байна. Дрон Ю Эй
компани 2019 он гэхэд Украйны
хөдөө аж ахуйн салбарт 14
мянган дрон ашиглагдана гэсэн
тооцоо гаргасан. Түүнчлэн
энэхүү дэвшилтэт технологийн
ачаар газар тариалан
эрхлэгчдийн ашиг 15 хувиар
нэмэгдэнэ гэж үзэж байгаа юм
байна.

12. “Skolkovo Ventures” сангийн
мэдээллээр, Оросын ихэнх томоохон
газар тариалангийн холдингууд дрон
буюу нисгэгчгүй нисдэг аппарат,
тусгай программ хангамж, компьютер
харааны алгоритмыг ашиглаж эхэлжээ.
Дрон ашиглан газар тариалангийн
талбайн тоон зураглалыг гаргасны үр
дүнд тухайн талбайн асуудалтай
хэсгийг тодорхойлж, дахин судалгаа
хийхэд дөхөм болдог байна. Түүнчлэн,
дроныг төрөл бүрийн мэдрэгч,
камераар тоноглосон тул тухайн
газрын ургамлын байдлыг үнэлэх
боломжтой аж. Хөрсний элэгдэлийг
тодорхойлох.

13. “Pig's Big Brother” компани ОХУ
төдийгүй бусад орнуудад хэд хэдэн
төсөл хэрэгжүүлж байна. Технологийн
дэвшлийг гахайн аж ахуйд
нэвтрүүлснээр жилд 10 тэрбум
рублийн эдийн засгийн үр ашигтай
ажиллах боломжтой гэнэ. Үүнээс
гадна, үйлдвэрлэлийн үйл явц,
ажилтнуудыг хянах, бод мал, зөгийн
идэвхжлийг хянах технологи мөн
нэвтэрч байна.

14. БНХАУ-д 2019 оны байдлаар
нэг компани өдөр тутам 42 сая
нисэгчгүй төхөөрөмжийн
аппарат 1.2 сая нислэг хийж
байна. Эдгээр аппаратууд нь
агаарын фото –зураглал
хийгээд зогсохгүй ургамал
хамгаалалын үйл ажиллагаа
болон үр суулгах ажлыг
хүртэл хийж гүйцэтгэж байна.

15. 2018 онд АНУ-ын Калифорнийн
их сургуульд ургамалын ус,
чийгийн хэрэгцээг үнэлэх
усжуулах системийн иж бүрдэл
бүхий RAPID автомат системийг
боловсруулсан байна.
АНУ –ын “Bank of America
Merill Lynch” ХАА-д нисэгчгүй
төхөөрөмж ашиглалт нь 32.4
млрд. долларын зах зээлийг
эзэлнэ гэж мэдээлсэн байна.
Энэ нь 2015-2025 оны эдийн
засгийн идвэхжилээр онд 2022
он гэхэд 82 млрд. доллар хүрнэ
гэж үзсэн байна.

16.  Шинэ Зеландын DJI Mavic 2
Enterprise 2019 оны 03.12 -д мал
хариулах нисэгчгүй төхөөрөмжийг
зохион бүтээж ашиглаж эхэллээ.
 Японы Компания Yamaha 2015
оны 7 дугаар сарын байдлаар 2400
дрон үйлдвэрлэн гаргасны ихэнх нь
ХАА-д ашиглагдаж байна. Дроныг
Япончууд Өмнөд Солонгос Австрали
улсуудын зах зээлд гаргаад,
өнөөгийн байдлаар Баруун Европ
руу зах зээлээ тэлж байна.
 Авсралид дроныг мал аж ахуйд
ашиглаж эхлээд байна.

17. Буудайн тариаланд дорныг ашиглах
нь
Буудайн хөгжлийн үе шатууд,
ажиглалт хийгдэх хугацаа
Буудай нь хөгжлийнхөө явцад нилээд
тодорхой хэд хэдэн үе шатуудыг
дамждаг. Үе шат болгонд шинээр
эрхтэн үүсэж хэлбэрзүйн томоохон
өөрчлөлт гарч шинж тэмдэгүүд буй
болно.
Буудайн үр ургах хугацаанд үр ургах,
соёолох, бутлах, гол хатгах, түрүүлэх
цэцэглэх, боловсрох хэмээн өсөлт
биежилтийн үе шатуудыг дамжина.
Эдгээр үе шатны ажиглалтыг дроноор
хийх боломжтой.
Тариалалтын чанарыг үнэлэх

18. Манай орны тариалангийн төв бүсэд
буудайг тариалах хөрсний тохиромтой
дулаан нь 15-20 °С буюу энэ нь
хугацааны хувьд олон жилийн
дундажаар 5-р сарын 2-р арав хоногт
тохионо.
Соёололтын дараа тариалалтын
чанарын үнэлгээ хийх
Тариалалтын чанарын үнэлгээтэй
холбож цалингийн хэмжээг тогтоох
Үрийн хээрийн соёололт, амьдрах
чадварыг үнэлэх

19. Бутлалтын үе шатны ажиглалт
Бутлалтыг тодорхойлох: Ажиглалт хийгдэх
хугацаа тариалангийн төвийн бүсэд
5 дугаар сарын 3 дугаар 10 хоногоос 6
дугаар сарын 1 дүгээр 10 хоногт

20. Буудайн гол хатгалтын үе шат
Энэ үе шат нь иш өсөж, үржлийн эрхтэн буй
болох үйл явцаар тодорхойлогдоно. Хөрсний
гадаргуугаас 3-5см-ийн өндөрт навчны углар
ага дотор ишний зангилаанууд тэмтрэгдэх
үеийг гол хатгах гэнэ.
Ажиглалт хийгдэх хугацаа: Бутлалтаас 10-14
хоногт 6 дугаар сарын 30 дугаар 10 хоногоос
7 дугаар сарын эхний 10 хоногт

21. Буудайн түрүүлэлтийн үе шат
Ажиглалт хийгдэх хугацаа: 7дугаар
сарын 2 дугаар 1хоногт
Хөгжлийн энэ шатанд хамгийн
дээд талын навчны .шаргаас түрүү ил
гарч ирнэ. Эхлээд гол ишний ишнээс
цухуйх ба 2-3 хоногийн дараа
хажуугийнх нь гарна.
Энэ үе шаттанд орох хугацаагаар нь
сортын боловсрох хугацааг
тодорхойлно. Энэ шатанд иш навч
эрчимтэй томорч түрүү буй болно.
Таримал ч ус чийг болон ургах
нөхцлийг илүү шаардаж эхэлнэ. Энэ
үеэр чийгдутах, цаг агаар хуурайших,
халуун болох зэргээс үржпийн эрхтэн
бүрэлдэх явц дутагдаж, олон тооны
дутуу хөгжилтэй түрүүхэй үүсэх
тохиолдол гарна.

22. Буудайн цутгалтын үе шат
Ажиглалт хийгдэх хугацаа: 8 дугаар сарын 1 болон 2 дугаар 10 хоногт
явагдана.
Энэ үе шат нь эндоспермд цардуул буй болох үеэс эхэлж дуусах
хугацаанд болж өнгөрнө. 20-25 хоног энэ үе шатанд үрийн чийг 37-40 %
болж буурна. Цутгах үеийг дөрвөн хэсэгт хуваана.
Энэ үе шатанд / аарцан болцын/ Үр тарианы үрийн талбайн гол сонгол
болох талбайн хянан баталгаа буюу ургац тогтолтын ажил явагддаг энэ
үед мөн дроныг ашиглах боломжтой юм.
Эдгээр ажлууд дутуу хийгдсэнээр газар тариалангийн тоон мэдээллүүд
буруу гарч бана. Жишээлбэл 2020 оны ургац тогтоолтоор 500 мянган
тонн буудай хурааж дотоодын зах зээлээ бүрэн хангаж байна гэж
мэдээллэж байсан бол өнөөдөр 150 мянган тонн буудай буюу 70 игаруй
тэрбум төгрөгний үнэтэй будаай гаднаас худалда авна гээд гаалийн
татварын тэглүүлж байх жишээтэй

23. Анхаарал тавьсанд баярлалаа.