Լույսը և գույնը բնության մեջ: Ծիածան

1. ԼՈՒՅՍԸ և ԳՈՒՅՆԸ
ԲՆՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ:
ԾԻԱԾԱՆ
Մարիամ Հովհաննիսյան
Միջին դպրոց
6-1

2. Լույս
■ Լույս, էլեկտրամագնիսական ճառագայթում, որն արձակվում է
տաքացած կամ գրգռված վիճակում գտնվող մարմինների կողմից։
Հաճախ, լույս նշանակում է ոչ միայն տեսանելի լույսը, այլ նաև նրան
հարող սպեկտրի լայն հատվածները։ Պատմաբանորեն հայտնվել
է անտեսանելի լույս տերմինը՝ ուլտրամանուշակագույն լույս,
ինֆրակարմիր լույս, ռադիոալիք։ Տեսանելի լույսի սահմաններն են
380-ից մինչև 780 նանոմետրը, որը համապատասխանում է
համապատասխանաբար 790 մինչև 385 տերահերց
հաճախություններին։
■ Լույսը ճառագայթման տեսակներից է։ Լուսարձակում են Արեգակը,
էլեկտրական լամպը և շիկացած այլ առարկաներ։ Լույսը կարող է
թափանցել ապակու և ջրի միջով, սակայն բազմաթիվ այլ նյութերից
այն անդրադառնում է։ Լույսի շնորհիվ մենք տեսնում ենք, այն օգնում
է մեզ հաղորդակցվելու մեզ շրջապատող միջավայրի հետ։

4. Գույն
■ Գույն, մարմնի՝ տեսողական որոշակի զգացողություն առաջացնող
հատկություն, որ պայմանավորված է առաքվող կամ անդրադարձվող
ճառագայթների սպեկտրային կազմությամբ։ Սպեկտրային տարբեր
բաղադրության ճառագայթումների՝ միևնույն տեսողական ընկալումն
առաջացնելու հատկությունը պայմանավորված է աչքի յուրահատուկ
կառուցվածքով։ Աչքն օժտված է լույսի երեք տեսակի ընդունիչներով, որոնցից
յուրաքանչյուրն արձագանքում է ալիքի երկարության որոշ տիրույթի։
Ընդունիչներից մեկը զգայուն է տեսանելի տիրույթի միջին մասի նկատմամբ
մյուս երկուսը՝ այդ տիրույթի տարբեր եզրամասերի նկատմամբ, ընդ որում
զգայնության տիրույթներն իրար ծածկում են, այսինքն՝ ընդունիչներից
յուրաքանչյուրն առավել զգայուն լինելով նշված երեք տիրույթներից մեկի
նկատմամբ, զգայուն է նաև մյուս տիրույթների նկատմամբ, բայց՝ ավելի քիչ։
Գույնը նկարագրող հատկություններն են՝ լուսեղությունը, գունային տոնը,
գույնի հագեցածությունը։ Ամենապարզ գույնը սպիտակն է թվում։ Սպիտակ
գույնի լուսեղությունը նվազեցնելով, կարելի է ստանալ այս կամ այն չափով
մութ, երանգազուրկ բոլոր գորշ գույները։

6. Ծիածան
■ Ծիածան, անձրևից հետո երկնքում հայտնվող
բազմերանգ կամարի տեսքով մթնոլորտի տեսողական երևույթ է։
■ Բոլոր ծիածաններն ունեն ամբողջական շրջանագծի ձև, սակայն
նայողը տեսնում է այդ շրջանագծի միայն հորիզոնից վերև
գտնվող կեսը։ Ամբողջությամբ ծիածանը կարելի է տեսնել
երկնքից։
Ծիածան չի երևում այն ժամանակ, երբ Արեգակը գտնվում է
հորիզոնից 42°-ից ավելի բարձրության վրա։
Աստվածաշնչում նշվում է, որ ծիածանը հայտնվել
է համաշխարհային ջրհեղեղից հետո, որպես մարդկությանը
ներելու նշան։ Հայերենում այս երևույթն ունեցել է նաև ծիրանի
գոտի, տիրկան կամ տիրական
գոտի, աստվածակամար, Աստվածածնի գոտի անունները։

8. Ծիածանի գույները
■ Ընդունված է համարել, որ ծիածանն ունի յոթ գույն` կարմիր, նարնջագույն,
դեղին, կապույտ, կանաչ, երկնագույն, մանուշակագույն:
■ Իրականում այդ գույներն առանձնացված չեն, և մի գույնից մյուսին անցման
տեղում լինում են բազմաթիվ միջանկյալ երանգներ։
■ Առաջնային ծիածանի կարմիր գույնը շրջանի դրսի կողմից է, իսկ
մանուշակագույնը՝ ներսի։ Երբեմն առաջինի շուրջը որոշ հեռավորության վրա
կարելի է տեսնել երկրորդային ծիածան, որի գույներն ավելի աղոտ են և
դասավորված են հակառակ կարգով, մանուշակագույնը դրսի կողմից է,
կարմիրը՝ ներսի։

9. Վերջ...