Presentatie van dr. W. Staal tijdens het Voorjaarcongres van de NVvP 2015: Over het striatum DRD3 en repetitieve en stereotype gedragingen bij autisme

1. Over het striatum,
DRD3 en repetitieve en
stereotype gedragingen
bij autisme
1 april 2015
Wouter Staal, psychiater

2. 4/3/2015www.karakter.com 2
Disclosure belangen spreker
Deze sheet is van toepassing bij een externe presentatie op een door NVvP geaccrediteerde bijeenkomst om aan te tonen
dat er geen sprake is van belangenverstrengeling
(potentiële) belangenverstrengeling Geen
Voor bijeenkomst mogelijk relevante
relaties met bedrijven
Geen
 Sponsoring of onderzoeksgeld
 Honorarium of andere (financiële)
vergoeding
 Aandeelhouder
 Andere relatie, namelijk …





3. Vers van de pers! Recente onderzoeksbevindingen bij autisme spectrum stoornissen
4/3/2015www.karakter.com 3
over het striatum, DRD3 en repetitieve en stereotype
gedragingen bij autisme
Br J Psychiatry. 2015 Mar 19. pii: bjp.bp.114.148973. [Epub ahead of print]
DRD3 gene and striatum in autism spectrum disorder.
Staal WG1, Langen M1, van Dijk S1, Mensen VT1, Durston S1.

4. 4/3/2015www.karakter.com 4
Waar we het over moeten hebben
• Stereotypie en repetitieve gedragingen
• Autisme en DRD3
• Wat weten we over DRD3?
• Autisme en het striatum
• DRD3-Striatum-Stereotypie
• conclusies

5. 4/3/2015www.karakter.com 5
Stereotypie en repetitief gedrag
Paraplu begrip!
• stereotypie (ritualistische herhaalde beweging)
• compulsief gedrag (volgens een set van regels)
• sameness (hekel aan verandering)
• rituele gedragingen (beperkte alledaagse gedragingen)
• automutilatie

6. 4/3/2015www.karakter.com 6
Stereotypie en repetitief gedrag

7. 4/3/2015www.karakter.com 7
repetitieve gedragingen en stereotypie
Langen M, Durston S, Kas MJ, van Engeland H, Staal WG. The neurobiology of repetitive behavior: ...and men. Neurosci Biobehav Rev. 2010
Feb 12.

8. Autisme en DRD3
DRD3 SNP rs167771 associatie met autisme in Nederlands en Brits en later ook Spaans
sample
4/3/2015www.karakter.com 8
de Krom M, Staal WG, Ophoff RA, Hendriks J, Buitelaar J, Franke B, de Jonge MV, Bolton
P, Collier D, Curran S, van Engeland H, van Ree JM. A common variant in DRD3 receptor
is associated with autism spectrum disorder. Biol Psychiatry. 2009 Apr 1;65(7):625-30

9. DRD3 3q13.3:115168458-115218885
5’
rs167771 rs963468 rs2134655
9

10. Staal WG. Autism, DRD3 and repetitive and stereotyped behavior, an overview of the current knowledge.
Eur Neuropsychopharmacol. 2014 Sep 1 10

11. 4/3/2015www.karakter.com 11
Wat weten we over DRD3?
• Hoge expressie in striatum
• Relatie met EPS
• Relatie met andere psychiatrische ziektebeelden
• Geassocieerd met stereotypie bij autisme!

12. 4/3/2015www.karakter.com
Wat weten we over DRD3?
• Hoge expressie in striatum
Graff-Guerrero, A., Willeit, M., Ginovart, N., Mamo, D., Mizrahi, R., Rusjan, P.,et al. (2008). Brain region binding of the D2/3
agonist [11C]-(+)-PHNO and the D2/3 antagonist [11C]raclopride in healthy humans. Hum. Brain Mapp. 29, 400–410.
12

13. 4/3/2015www.karakter.com
Wat weten we over DRD3?
• Relatie met EPS
-spiertrekkingen in het gezicht (rollende ogen, spiertrekkingen van de tong)
-krampachtige strekkingen van het lichaam
-spierstijfheid
-maskerachtige uitdrukking
-tremoren
13

14. 4/3/2015www.karakter.com
Wat weten we over DRD3?
A common variant in DRD3 gene is associated with risperidone-induce d
extrapyramidal symptoms
P Gassó, S Mas, M Bernardo, S Á lvarez, E Parellada and A Lafuente
BACK TO ARTICLE
Gene SNP Mi nor/major Cases Control OR CI Nomin al P-value
COMT rs9332377 T/G 0.11 0.16 0.6 0.2–0.8 0.0064
DAT rs2975292 G/C 0.33 0.41 0.7 0.4–0.9 0.0024
DAT rs10052016 G/A 0.25 0.19 1.4 1.0–2.8 0.0129
DAT rs2617605 G/A 0.06 0.16 0.3 0.1–0.5 0.0049
DRD3 rs167771 G/A 0.45 0.2 3.3 1.8–6.9 0.0001
Significant after Bonferroni correction P<7 10-4
.
14

15. 4/3/2015
Staal WG. Autism, DRD3 and repetitive and stereotyped behavior, an overview of the current knowledge.
Eur Neuropsychopharmacol. 2014 Sep 1
• Relatie met andere psychiatrische ziektebeelden
Wat weten we over DRD3?
15

16. 4/3/201516

17. 4/3/201517
Wat weten we over DRD3?
Figure 1. Mean score on Insistence on Sameness (IS current), and Social behavior on
the ADI-R according to allelic variants of the rs167771 SNP of the DRS3 gene.
AA AG GG
allelic variants of rs167771 SNP
1
2
3
4
ISfactorcurrent
AA AG GG
allelic variants of rs167771 SNP
0
5
10
15
20
ADI-RSocialAlgorithmscore4-5years
_
_
_
Error bars represent standard error
Higher scores represent more severe behavioral deficits
Brief report: the dopamine-3-receptor gene (DRD3) is associated with specific repetitive behavior in autism spectrum disorder (ASD).
Staal WG, de Krom M, de Jonge MV. J Autism Dev Disord. 2012 May
• Geassocieerd met stereotypie bij autisme!

18. Autisme en het striatum
4/3/2015www.karakter.com 18

19. Autisme en het striatum
4/3/2015www.karakter.com 19
caudate nucleus:
green and blue
putamen:
turquoise and red

20. Autisme en het striatum
4/3/2015www.karakter.com 20
sample 1 sample 2
7,00
7,20
7,40
7,60
7,80
8,00
8,20
8,40
8,60
sample 1 sample 2
9,50
10,00
10,50
11,00
Putamen
Sample 1: p = 0.03
Sample 2: p = 0.55
Caudate nucleus
Sample 1: p = 0.008
Sample 2: p = 0.001
= control group
 = autism group

21. DRD3, Striatum, Stereotypie
4/3/2015www.karakter.com 21
DRD3

22. DRD3, Striatum, Stereotypie
4/3/2015www.karakter.com 22
•F= 2,582 (df= 4); p=0 ,046
•Correlatie stereotype gedragingen en nl. caudatus (R=0.278; p=0,040
(two-tailed)).
•geen lateralisatie effect
Sameness!
DRD3

23. Conclusies
4/3/2015www.karakter.com 23
Stereotyped behavior volume caudate nl.
DRD3 gene
(rs167771
Movement disorder

24. Hartelijk
Dank voor uw
aandacht
4/3/2015www.karakter.com 24