Advocatuur en innovatie

1. Een robot als
geachte confrère?
Door onze redacteur
Teri van der Heijden
H
ier is ROSS de robot:
een machine die alle
wetten, jurisprudentie
en andere juridische
documentatie kent.
Een juridische vriend
die op alle vragen een antwoord geeft.
Een digitale advocaat-stagiair die écht
dag en nacht beschikbaar is, ook in het
weekend.
Robot ROSS is de grote belofte op het
gebied van legaltech, technologie op
het gebied van juridische dienstverle-
ning. En daarmee een bedreiging van
de traditionele advocatuur. Een advo-
caat verkoopt de kennis en ervaring in
zijn hoofd. Die expertise rechtvaardigt
zijn uurtarief. Wat als een robot straks
net zo goed kan wat hij kan, of mis-
schien zelfs sneller en beter?
Zo ver is het nog niet, maar de advo-
catuur staat wel onder druk. Het uurta-
rief blijft sinds de crisis „flink achter bij
de inflatie”, schreef het ING Econo-
misch Bureau in een rapport in okto-
ber. Bijna de helft van de twintig groot-
ste advocatenkantoren zag zijn omzet
dalen tussen 2009 en 2014. Dat komt
door toegenomen concurrentie en door
bezuinigingen op juridische afdelingen
van grote bedrijven. Maar daarnaast
„heeft ook de technologische ontwik-
keling een grote invloed op de sector”,
schrijft ING.
Hij maakt zichzelf steeds slimmer
Advocaten moeten dus in actie komen.
Al vinden ze dat best moeilijk. Grote
Nederlandse advocatenkantoren wer-
ken nog vrij „traditioneel”, zegt Sasja
Winters, sectormanager zakelijke
dienstverlening bij ING, met hun
hiërarchische partnerstructuren. Maar:
„Ze voelen nu wel de urgentie om te
veranderen.”
Zo heeft het Amsterdamse advoca-
tenkantoor Kennedy Van der Laan (90
advocaten en notarissen) twee jaar ge-
leden een speciaal ‘hoofd innovatie’
aangesteld om daarbij te helpen. Een
IT’er, géén jurist. Want: „Advocatuur en
technologie zijn meestal geen match”,
zegt innovatiedirecteur Jeroen Zweers.
Hij gaat bijvoorbeeld mee naar klanten
van het kantoor om hun interne juridi-
sche afdelingen efficiënter te maken.
Ook het internationale advocaten-
kantoor Clifford Chance (3.400 advoca-
ten in 25 landen) heeft in november
een eerste wereldwijde directeur inno-
vatie aangesteld, de Nederlander Bas
Boris Visser. Ook hij moet ervoor zor-
gen dat zijn kantoor het niet verliest
van de robots. „Nu gaat het goed, maar
we moeten ook zorgen dat dat zo
blijft”, zegt Visser. Die manier van den-
ken hebben nog niet al zijn collega’s
overgenomen. „Mensen werken al hun
hele carrière op dezelfde manier, en
zijn succesvol.” Dan is het aan Visser
om uit te leggen waarom verandering
toch nodig is.
Dat is dus vanwege ontwikkelingen
als ROSS. De robot, een creatie van stu-
denten van de universiteit van Toron-
to, is kunstmatig intelligent en maakt
zichzelf steeds slimmer. Hij gebruikt de
technologie van IBM Watson, een
zelflerende supercomputer van IBM
die al wordt gebruikt in de zorg. ROSS
omschrijft zichzelf op zijn website als
een „kunstmatig intelligente advo-
caat”, die je van alles kan vragen. Bij-
voorbeeld: kan een failliet bedrijf nog
steeds zaken te doen? Dan geeft ROSS
een „zeer relevant” antwoord, belooft
hij, „geen duizenden resultaten” en „in
natuurlijke taal”.
„Iedereen kijkt hiernaar”, zegt inno-
vatiehoofd Visser. Ook Clifford Chance
vindt ROSS „bere-interessant”. En het
blijft niet bij kijken. Advocatenkantoor
Dentons, het grootste ter wereld, nam
afgelopen zomer een financieel belang
in ROSS. De advocaten van Dentons
gaan ROSS trainen, als ware hij een ad-
vocaat-stagair.
Want dat is het enige probleempje
van ROSS: hij is nog niet helemaal af.
„Er hangt nog „veel mystiek” rond
ROSS, zegt Zweers van Kennedy & Van
der Laan. De robot is het „meest veel-
belovende en minst ontwikkelde” initi-
atief op het gebied van legaltech, zegt
Visser. „ROSS is nog niet wat hij moet
worden.”
Maar dát technologieën als ROSS de
advocatuur vergaand en definitief zul-
len veranderen, staat volgens beide in-
novatiedirecteuren vast.
Verdienmodel is ‘kapot’
Nieuwe internationale concurrenten
spelen al in op deze verschuiving. Zij
noemen zich geen advocatenkantoren,
maar aanbieders van tech-enabled legal
services. Een succesvol voorbeeld is het
Amerikaanse Axiom (1.200 advocaten).
Axiom helpt bedrijven bijvoorbeeld
hun contracten op te stellen en te vol-
doen aan de toenemende regelgeving,
en leent juristen uit om de juridische
afdelingen sneller en dus goedkoper te
maken – allemaal met behulp van tech-
nologie.
En met succes: ruim de helft van de
grootste honderd bedrijven ter wereld
is volgens Axiom klant en de Britse za-
kenkrant Financial Times riep Axiom
vorig jaar uit als meest vernieuwend
advocatenkantoor op het gebied van
technologie.
Volgens Axiom is het verdienmodel van
traditionele advocatenkantoren „ka-
pot”, dus daar wijkt het in veel opzich-
ten ook vanaf. Zo is het bedrijf niet in
handen van partners, maar van een pri-
vate-equitybedrijf, Carrick Capital Part-
ners. Voordeel daarvan is dat niet de
hele partnerpopulatie hoeft in te stem-
men met grote technologie-investerin-
gen, maar slechts één eigenaar.
Innovatiedirecteur Visser krijgt wel
eens de vraag of hij zijn eigen werk niet
‘opeet’, door zo actief mee te denken
over technologie die diensten van ad-
vocaten overbodig kan maken. Visser
lacht. „Die vraag beantwoord ik dan
met ‘ja’”, zegt hij. „Maar we kunnen er
beter nu zelf achterkomen wat wel en
niet werkt, dan wachten tot iemand an-
ders het doet. Het is niet te stoppen.”
FOTOARJENBORN
ROSS is nog niet af, er hangt
„veel mystiek”om hem heen
Advocatuur
Grote advocatenkantoren bereiden
zich nog maar mondjesmaat voor
op technologische vernieuwing.