1. Aandacht transformeert.
Aandacht is als de zon die op iets schijnt waardoor het helemaal
zichtbaar wordt.
Joost Drenthe
Aandacht geeft energie, en intentie transformeert.
Deepak Chopra
‘Alle poorten naar verandering bewaken we zelf en kunnen alleen
van binnenuit worden geopend.
Niemand kan iemand anders veranderen, noch met argumenten
noch met emotionele druk.’
Mary Ferguson
Alles gebeurt voor mij, niet met mij.
Byron Katie
Alles op Zen - tijd
Als ik de realiteit tegenspreek, verlies ik, maar alleen voor 100
procent.
Byron Katie
Als ik een gebed zou hebben, dan was het dit:
‘God, bespaar me het verlangen naar liefde, goedkeuring en
waardering. Amen.’
Byron Katie
Als ik kijk naar de graven van de grootmoedigsten, sterft in mij elk
gevoel van afgunst; als ik van de mooisten de grafschriften zie,
kwijnt in mij elk wild verlangen; als ik voor een grafsteen het
verdriet van ouders aanschouw, loopt mijn hart over van
medelijden; als ik het graf van die ouders zie, overdenk ik het loze
verdriet over hen die wij spoedig zullen volgen: als ik koningen zie
rusten naast hen die hen onttroond hebben, als ik denk aan
briljante rivalen die naast elkaar liggen, aan de heiligen die in hun
strijd om het laatste woord de wereld hebben verdeeld, als ik met
verbazing en verdriet de mensheid beschouw en haar partijen,
haar onnozele conflicten en twistpunten.
Als ik op de graven de verschillende jaartellen zie staan van hen die
gisteren stierven en van hen die al zeshonderd jaar dood zijn, gaan
mijn gedachten uit naar de grote dag dat wij allemaal tijdgenoten
zijn en gezamenlijk onze opwachting maken.
Joseph Addison
Als ik tegenwoordig terugkijk op mijn leven, wat ik soms doe, valt
het mij op hoezeer ik de dingen die ik destijds belangrijk en
verleidelijk vond, nu als volstrekt onbeduidend en absurd
beschouw.
Succes, bijvoorbeeld, in zijn verschillende verschijningsvormen;
bekendheid en lof; allerlei genoegens zoals geld verdienen,

2. vrouwen verleiden of reizen; de hele wereld afschuimen en als de
duivel zelf meemaken en beschrijven wat de wereld van genot
allemaal te bieden heeft.
Als ik erop terugkijk, blijken al deze oefeningen in zelfbevrediging
holle fantasieën te zijn, wat Pascal noemt ‘de aarde likken’.
Malcolm Muggeridge
Als ik zie tot welke grote gevolgen kleine dingen kunnen leiden,
denk ik weleens…
er bestaan helemaal geen kleine dingen.
Bruce Barton
Als je doordringt tot de ziel van een ander, bevind je je op gewijde
grond.
Als je met een (ernstig) probleem geconfronteerd wordt, denk dan
eerst goed na.
Is er een oplossing, dan heeft het geen zin u op te winden.
Is er geen oplossing, dan heeft het geen nut u op te winden.
Dalai Lama
In essentie heb je bij alle problemen maar 3 ‘koninklijke keuzes’:
1.Je kunt er iets aan doen en je doet dat
2.Je kunt er niets aan doen en je accepteert dat
3.Je kunt of wilt er niets aan doen en je kunt of wilt het ook niet
accepteren; neem dan afscheid !
“Als je troebel water met rust laat, wordt het vanzelf helder.”
Lao Tse
Als je werkt, ben je een fluit door wiens hart het fluisteren van de
uren in muziek verandert…
En wat is werken met liefde?
Dat is de stof weven met draden die uit je eigen hart zijn getrokken,
alsof je liefste die stof zal dragen…
Kahlil Gibran, De Profeet
Als twee gouden vogels die in dezelfde boom zitten, twee intieme
vrienden, wonen het ego en het Ik in hetzelfde lichaam.
De eerste eet de zoete en zure vruchten van de boom van het leven,
terwijl de tweede van een afstandje toekijkt.
Mundaka Upanishad
Bedenkend dat, als zij geen haat meer duldt, het (denken) hervindt
de oorspronkelijke onschuld en eindelijk leert dat het is
zelfverrukkend, zelfverstillend, zelfverschrikkend, zijn wil en zoete
zin des hemels zin.
William Butler Yeats
Begin met het einde voor ogen.
Stephen R.Covey

3. ‘Behoed uw hart boven al wat te bewaren is, want daaruit zijn de
oorsprongen des levens’.
Behandel iemand zoals hij is, en hij blijft zoals hij is.
Behandel hem zoals hij kan en zou moeten zijn en hij wordt wat hij
kan en moet zijn.
Goethe
‘Bejegen anderen zoals jij door hen bejegend wilt worden’.
Beter een goed conflict dan kwaaie koppen, frustraties en slaande
deuren.
Betrokkenheid is de sleutel voor de bruikbaarheid.
Bevredigde behoeften motiveren niet.
Alleen onbevredigde behoeften motiveren.
Blijf thuiskomen bij jezelf.
Jij bent degene op wie je hebt gewacht.
Byron Katie
Dat de dingen die we met volharding doen, ons steeds
gemakkelijker afgaan, heeft niets met de aard van de opdracht te
maken; de vaardigheid om ze te doen is toegenomen.
Emerson
De belangrijkste problemen kunnen niet worden opgelost binnen
hetzelfde kader waarin ze gecreëerd zijn.
Albert Einstein
‘De bron van tevredenheid moet in de geest ontspringen.
Wie de menselijke natuur niet kent en alles behalve zichzelf wil
veranderen, zal zijn leven verspillen met zinloze pogingen.
En de wrok waarvan hij verlost wilde worden, zal alleen maar
toenemen.’
Samuel Johnson
De grootste veldslagen van het leven vinden dagelijks plaats in de
stille kamers van de ziel.
Religieuze leider David O. McKay
De Heer werkt van binnen naar buiten.
De wereld werkt van buiten naar binnen.
De wereld zou mensen uit het slop halen.
Christus haalt het slop uit de mensen en dan halen ze zichzelf uit
het slop.
De wereld zou mensen vormen door hun omgeving te veranderen.
Christus verandert mensen, en dan veranderen zij hun omgeving.

4. De wereld zou menselijk gedrag vormen, maar Christus kan de
menselijke natuur veranderen.
Ezra Taft Benson
De omstandigheden maken de mens niet zwak, maar laten zien wie
hij in werkelijkheid is.
Thomas a Kempis
De realiteit is altijd vriendelijker dan de verhalen die we erover
vertellen.
Byron Katie
De stem van het geweten is zo teer, dat men haar gemakkelijk kan
smoren, maar ook zo zuiver dat men haar onmogelijk kan
miskennen.
Madame de Stael
De ziel leidt jou naar de goede, volmaakte mogelijkheden, zodat je
precies dat ervaart wat jij gepland hebt te ervaren.
Maar wat je er werkelijk wilt en gaat ervaren, maak jij zelf uit.
Neale Donald Walsh
‘De zwakkeling is wreed.
Zachtaardigheid kan men alleen verwachten van de sterke.’
Leo Roskin
Dienstbaarheid is de rente die we betalen voor het privilege hier op
aarde te mogen leven.
N. Eldon Tanner
Dit is het ware geluk – ingezet worden voor een doel dat je zelf als
groot beschouwt.
Een natuurkracht worden.
Niet zo’n driftig, egoïstisch mannetje vol ziekelijke wrok; en maar
klagen dat de wereld zich niet inzet voor jouw geluk.
Ik ben van mening dat mijn leven toebehoort aan de hele
samenleving.
Daarvoor zal ik doen wat ik kan, zolang als ik leef.
Dat is voor mij een voorrecht.
Als ik sterf, wil ik absoluut niets meer over hebben.
Hoe harder ik werk, hoe meer ik leef.
Ik ben blij om het leven zelf.
Het is voor mij geen kaarsje.
Het is een schitterende fakkel die ik nu omhooghoud.
En voordat ik hem overdraag aan een nieuwe generatie, zal ik hem
zo helder mogelijk laten branden.
George Bernhard Shaw
Door het onpersoonlijke persoonlijk te maken, maken we het
negatieve (verwijt) positief (verlangen).

5. Een intergraal wezen weet zonder te gaan, ziet zonder te kijken, en
brengt dingen tot stand zonder te doen.
Lao-tse
Een mens moet zich niet afvragen wat de zin van het leven is, maar
onder ogen zien dat hem die vraag gesteld wordt door het leven
zelf.
Daarop kan hij alleen antwoorden door zijn verantwoordelijkheid
te nemen voor zijn eigen leven.
Franklin Covey
Een Oosterse wijsheid zegt:
‘Als je buigt, buig dan diep.’
‘Betaal tot op de laatste cent’, leert de christelijke moraal.
Echte allure bestaat in deze wereld alleen bij de gratie van een
onberispelijke levensstijl.
David Starr Jordan.
Er is altijd maar één probleem: je niet – onderzochte verhaal in het
moment.
Byron Katie
Er is in het leven slechts een heldendaad:
het leven te zien zoals het is en het lief te hebben.
Romaine Roland
Etos, Pathos, Logos.
Etos geloofwaardigheid, Pathos gevoel, Logos logica.
Peroonlijkheid, Betrokkenheid, Rationaliteit.
Grieks filosofie
Er komt een dag dat je vecht tegen de grote verleiding of gebukt
gaat onder enorm verdriet.
Maar de echte strijd lever je hier en nu…
Nu komt het erop aan of je op die dag jammerlijk faalt of als
overwinnaar te voorschijn komt.
Karakter is niet op afroep beschikbaar, het wordt gevormd in een
geleidelijk proces.
Phillips Brooks
Geen vriendschap zonder vertrouwen, geen vertrouwen zonder
integriteit.
Samuel Johnson
Geluk is de uitkomst van een leven.
Dat volledig geleefd wordt.
En wanneer je volledig leeft.
Maak je je geen zorgen of je gelukkig bent of niet.
Mihaly Csikszentmihalyi

6. Goed werk is liefde die zichtbaar wordt gemaakt.
Kahlil Gibran
Goed zijn is streven naar het goede.
Multatuli
‘Grote veranderingen gaan stap voor stap’.
‘Geen spoor zonder dwarsliggers’.
Heer, geef mij de moed te veranderen wat ik kan en moet
veranderen, het inzicht te accepteren wat ik niet kan veranderen
en de wijsheid om het verschil te zien.
Alcoholics Anonymous
Het geluk geeft ons veel te leen.
Niets in eigendom.
Publilius Syrus
Het hart heeft redenen die de rede niet kent.
Pascal
Het is edelmoediger jezelf helemaal aan een persoon te geven dan
je keihard in te zetten voor het heil van de massa.
Dag Hammarskjold
‘Het is niet het probleem dat ons lijden veroorzaakt, het is onze
gedachte over dat probleem’.
Het feit dat ‘we niet verstoord raken door wat ons overkomt, maar
door onze gedachten over wat er gebeurt.’
Griekse filosoof Epictetus
Het leven wordt vooruit geleefd, maar achteruitkijkend begrepen.
Het leven is een berg, er bovenop een schat en vele paden leiden
naar omhoog, ik klaagde soms hoe zwaar mijn rugzak woog, maar
later bleek toch dat ik alles nodig had.
En eenmaal boven aangekomen bleek dat ik zelf de schat was uit
mijn dromen.
Het Orbis team
Het meest persoonlijke is het meest algemene.
Carl Rogers
‘Het uniek menselijke vermogen tot goed of kwaad is de stille
getuige van wat iemand is, niet van wat hij beweert te zijn’.
William George Jordan
Hoe beter je jezelf en je gevoelens begrijpt, des te meer ga je
houden van ‘dat wat is’.

7. Baruch Spinoza
Hoe kunnen we nog groeien als we niet meer weten wat we niet
weten en steeds uitgaan van wat we wel weten.
Thoreau
‘Hoop op leven geven’.
‘Houden van is een werkwoord. Liefde - het gevoel – is het product
van het werkwoord’.
Iedereen is een spiegelbeeld van jezelf – je eigen denken dat wordt
weerkaatst.
Byron Katie
‘Iemand kan alleen je zelfrespect afnemen als jij het hem geeft.’
Gandhi
Ik ben dat, jij bent dat, alles is dat, en dat is alles wat er is.’
Oude wijzen zeiden dit.
Ik ben de oorzaak van mijn eigen lijden, maar alleen van al mijn
lijden.
Byron Katie
Ik laat mijn concepten niet los – ik treed ze tegemoet met begrip.
Dan laten ze mij los.
Byron Katie
Ik neem als mijn leidraad de hoop van een heilige:
bij cruciale kwesties, eenheid,
bij belangrijke kwesties, verscheidenheid
bij alle kwesties, grootmoedigheid.
Inaugurele rede van George Bush Senior
‘Ik weet het niet’ is mijn favoriete uitgangspunt.
Byron Katie
Ik wil de gedachten van God kennen… de rest is bijzaak.
Albert Einstein
In het begin was er het verlangen, het eerste zaadje van de geest;
wijzen die hebben gemediteerd in hun hart, hebben door hun
wijsheid het verband tussen het bestaande en het nietbestaande
ondekt.
‘Hymne der Schepping’, Rig Veda
Je bent heel ver verwijderd van de realiteit als je gelooft dat er een
geldige reden is om te lijden.
Byron Katie
Je bent wat je diepe, bezielende wens is.

8. Zoals je wens is, zal je wil zijn.
Zoals je wil is, zullen je daden zijn.
Zoals je daden zijn, zal je lot zijn.
Brihadaranyaka Upanishad IV.4.5
Je hoeft je kamer niet uit.
Blijf aan je tafel zitten en luister.
Je hoeft niet eens te luisteren, alleen te wachten.
Je hoeft niet eens te wachten, alleen te leren stil, rustig en
eenzelvig te zijn.
Het woord zal zich zomaar aanbieden om zich te laten
ontmaskeren.
Het heeft geen keuze; het zal in extase aan je voeten liggen rollen.
Franz Kafka Tsjechische schrijver
Je kunt niet spelen met het beest in jezelf zonder zelf een beest te
worden.
Je kunt niet spelen met leugens zonder je aanspraak op de
waarheid te verspelen.
Je kunt niet spelen met wreedheid zonder je gevoeligheid te
verliezen.
Wie een mooie tuin wil, maakt geen plekje vrij voor onkruid.
Dag Hammarskjold
‘Je kunt iemands hand kopen, maar niet zijn hart, zijn inzet en zijn
creativiteit’.
Je schreeuwt zo hard wat je niet bent, dat ik niet hoor wat je zegt.
Emerson
Karma is de eeuwige bevestiging van de vrijheid van de mens…
Onze gedachten, onze woorden en onze daden zijn de draden van
het net dat we om onszelf heen gooien.
Swami Vivekananda
Laat de gulden regel niet alleen gelden voor uw verleden, maar ook
voor uw leven nu.
Edwin Markham
‘Lijden is een keuze’
Byron Katie
‘Meet tweemaal, zaag eenmaal.’
Een timmermanswet.
Men kan de duizend loten van het kwaad snoeien of in een ruk de
wortels uitroeien.
Thoreau
Men opent het hart van anderen wanneer men zijn eigen hart
openstelt.
Pasguier Quesnel

9. Neem afstand van al het denken, en er is geen plek waar je niet
heen kunt.
Seng-ts’an ( de Derde Patriarch van zen )
Niemand kan mij pijn doen – dat is mijn taak.
Byron Katie
‘Niemand kan je kwetsen zonder jouw instemming.’
Eleanor Roosevelt
Niet iedere moeilijkheid is een probleem.
Niets buiten jezelf kan je ooit geven wat je zoekt.
Byron Katie
Niets is zo bemoedigend als het onmiskenbare vermogen van
mensen om hun leven meer inhoud te geven door met hart en ziel
daarnaar te streven.
Henry David Thoreau
Of je houdt vast aan je gedachten of je onderzoekt ze.
Een andere keuze is er niet.
Byron Katie
Om je ware aard te leren kennen, moet je wachten op het juiste
moment en de juiste omstandigheden.
Als de tijd rijp is, ontwaak je als uit een droom.
Je begrijpt dat wat je hebt gevonden van jou is en niet van buiten
komt.
Boeddhistische soetra
Ons bestaan is zo vergankelijk als de herfstwolken.
Het gadeslaan van geboorte en dood van levende wezens is als het
kijken naar de bewegingen van een dans.
Een mensenleven is als een bliksemflits in de lucht, en kolkt
voorbij als een stroompje dat van een steile berg naar beneden
raast.
Gautama Boeddha
Pareto-principe:
80 procent van de resultaten vloeit voort uit 20 procent van de
activiteiten.
Probeer eerst te begrijpen, dan begrepen te worden.
Het geheim van effectieve communicatie.
Stephen R. Covey
‘Problemen die je met je gedrag gecreëerd hebt, kun je met een
praatje niet wegnemen’.
Stephen R. Covey

10. Rups of Vlinder ?
Elke man en elke vrouw – heeft vleugels, nu nog in de vouw
En elke vrouw en elke man – wil groeien naar wat worden kan
Waar wil je meer van, wat mag minder?
Blijf je een rups of word je een vlinder?
‘Succes,’ zei T.J.Watson, de oprichter van IBM, ‘ligt in het
verlengde van vergissingen.’
‘Succesvolle mensen doen die dingen waar mislukkelingen een
hekel aan hebben.’
‘Niet dat mensen met succes dat soort dingen wel leuk vinden,
maar ze kunnen hun afkeer ondergeschikt maken aan hun doel.’
E.M. Gray
Tegen de stroom in zwemmen is moeilijk.
Maar het is de enige manier om de bron te bereiken .
‘Van binnen naar buiten’ is een benadering die leert dat je eerst in
je privé - leven moet slagen voordat je dat daarbuiten kunt doen,
dat je eerst jezelf trouw moet zijn voordat je iemand anders iets
beloofd, kortom dat je bij jezelf moet beginnen om je relaties met
anderen te verbeteren.
‘Van binnen naar buiten’ is een continu, natuurlijk groeiproces dat
via een besef van onafhankelijkheid leidt tot het besef van
wederzijdse afhankelijkheid.
Ik heb in mijn werk met de meest uiteenlopende mensen te maken
gehad, maar ik heb nog nooit gezien dat iemand langs de
omgekeerde weg – ‘van buiten naar binnen’ – een permanente
oplossing had gevonden.
Stephen R. Covey
Vandaag de dag zien we maar al te vaak dat iemand zich gedraagt
als een robot.
Hij begrijpt zichzelf niet en de enige die hij kent, is degene die hij
denkt te moeten zijn.
Hij praat zonder te communiceren.
Hij glimlacht zonder werkelijk plezier.
Echte pijn voelt hij niet meer, alleen nog een onbestemde
wanhoop.
Over dit type mens kan men twee dingen zeggen.
Hij lijdt aan een gebrek aan spontaniteit en individualiteit, waar
ogenschijnlijk niets aan te doen is.
Maar daarnaast valt niet te ontkennen dat hij lijkt op de meeste van
ons.
Erich Fromm
Vandaag zal ik over niets dat gebeurt oordelen.
Een gebed in A Course in Miracles

11. Volwassenheid is het vermogen om voor je eigen overtuiging en
gevoelens op te komen zonder voorbij te gaan aan de van anderen.
Hrand Saxenian
Voordat er sprake kan zijn van verandering moet er strijd zijn en
voordat er sprake kan zijn van strijd moet er onenigheid zijn.
Strijd is voor een conflict wat maagsap voor de spijsvertering is, en
toch zijn er mensen die zonder strijd tot overeenstemming
proberen te komen.
“Waardeer vandaag niet alleen om wat je hebt geoogst maar vooral
om wat je hebt gezaaid voor morgen”.
Wat er het minst toe doet mag nooit ten koste gaan van wat er het
meest toe doet.
Goethe
‘Wat ik vandaag ben, daar heb ik gisteren voor gekozen’.
Wat voor ons en achter ons ligt zijn kleinigheden vergeleken met
wat in ons ligt.
Oliver Wendell Holmes
Wat moreel juist is, kan verstandelijk worden begrepen.
Het is ook na te voelen.
Je kunt ernaar leven.
Maar toch kan het je ontglippen.
Je ware natuur onttrekt zich aan je bewustzijn.
Alleen die waarheid die tot je wezen is doorgedrongen, is je eigen
waarheid.
Ze behoort tot het bewuste en het onbewuste.
Ze is spontaan voorhanden, willekeurig en niet willekeurig.
Dat is het ware leven.
Het is meer dan een bezit.
Zolang er ruimte is tussen de waarheid en jezelf, kun je niet tot de
waarheid doordringen.
Je gedachten, gevoelens, verlangens of besef van leven zijn niet
hetzelfde als leven.
Daarom is het doel van het leven iets goddelijks.
Alleen dan kunnen we de waarheid als de onze beschouwen zonder
haar ooit te verliezen.
Het is niet iets buiten ons, zelfs niet binnen ons.
Wij zijn de waarheid en de waarheid, dat zijn wij.
Amiel
Wat u met uw gedrag creëert, kunt u met een praatje niet
wegnemen.
Stephen R.Covey
Wat voor ons en achter ons ligt zijn kleinigheden vergeleken met
wat in ons ligt.
Oliver Wendell Holmes

12. ‘Wat we te gemakkelijk verwerven, zullen we nooit leren
waarderen.
Slechts wat moeite kost heeft voor ons waarde.
Uiteindelijk weet alleen God wat de ware prijs van iets is.’
Thomas Paine
Wat wij laten gebeuren raakt ons meer dan wat er gebeurt.
We gaan de dimensie binnen waarin we controle hebben – de
binnenkant.
Byron Katie
We onderwijzen wat we willen leren, en omdat we het niet leren,
onderwijzen we het weer en weer en weer.
Karin de Galan
We zoeken niet naar een manier om de meester te imiteren, we
zoeken wat zij zochten.
Oosterse wijsheid
We zijn wat we herhaaldelijk doen.
Uitnemendheid is dan ook geen handeling, maar een eigenschap.
Aristoteles.
Wie de wet breekt, breekt zijn hals.
Cecil B. deMille
‘Wie gelooft in zijn plannen kan ze ook uitvoeren’.
Stephen R. Covey
‘Wie handig is met een hamer, denkt dat alles een spijker is.’
Maslow
‘Wie niet zaait, zal niet oogsten’.
Stephen R. Covey
Wil je liever gelijk hebben of vrij zijn?
Byron Katie
Wij mogen onze zoektocht niet staken;
hij eindigt immers altijd bij de oorsprong alsof we er nooit eerder
geweest zijn.
T.S. Eliot.
Wij zijn geen menselijke wezens met een spirituele ervaring.
Wij zijn spirituele wezens met een menselijke ervaring.
Tielhard de Chardin
Zonder het echt te beseffen dreef ik toen op de innerlijke kracht die
ik had ontwikkeld in cel 54 van de centrale gevangenis van Cairo.

13. Noem het een talent of een kwaliteit, in ieder geval is het het
vermogen om te kunnen veranderen.
Ik wist dat de situatie uiterst gecompliceerd was en dat ik alleen
mocht hopen op verandering als ik mezelf de nodige
psychologische en intellectuele vaardigheden zou eigen maken.
Gesteund door mijn levensbeschouwing en mijn kwaliteiten als
mens heb ik geleerd dat iemand die het netwerk van zijn eigen
gedachten niet kan veranderen, ook zijn omgeving niet kan
veranderen.
Zo iemand zal nooit een stap verder komen.
Anwar Sadat
Abstract Met zijn gedachten ergens anders,
verstrooid.
Abstraheren Aftrekken, staat tegenover concreet;
de zaak beschouwend zoals ze hier en nu is met al haar
bijkomstigheden.
Actiepunt De persoon en diens individuele
werkpunt waarop de therapeut zijn actie richt.
Adagium ‘Eerst een vertrouwensrelatie en
dan pas confrontatie’.
Adjudant De gezinnen waar een kind een
gelijkwaardige positie ten opzichte van een van de ouders inneemt
noemt men een gezin met een Adjudant.
Dit verschijnsel komt vaak voor in éénoudergezin.
Adolescenten Jeugd, spec. rijpere: laatste jaren
voorafgaande aan volwassenheid.
Agorafobische patiënten Vrees, plein – of straatvrees, een
vorm van ruimtevrees, ziekelijke angst voor open vlakten, ook wel
voor drukke straten.
Agressie
Agressie is een emotie die op een psychische en/of fysieke manier
geuit wordt: b.v. als spanning; tandenknarsen; schelden;
schreeuwen; woedend reageren; er op slaan; vernielen…..omdat je

14. verrast wordt en geen uitweg weet; omdat je iets dwars zit of iets je
niet zint; omdat je iets (kost wat kost) gedaan wilt krijgen of wilt
bereiken.
Het kan een spontane uiting zijn (reagerend op een bepaalde
situatie of in een bepaalde sfeer die ontstaat), of een bewuste,
doordachte en/of georganiseerde uiting (als “methode” b.v. bij
misdaden).
Het is belangrijk dat die emotie “erkend” wordt; dat we die emotie
niet ontkennen, negeren, veroordelen, afwijzen, belachelijk maken
of bagatelliseren.
De persoon die de agressie voelt of er uiting aan geeft zal zich dan
ontkent, genegeerd, veroordeeld, afgewezen of uitgedaagd voelen.
Het is daarom van belang dat we op die “emotie” ingaan (bij
onszelf of bij anderen) en verwoorden: wat zit me toch zo dwars? /
Ik zie dat je heel kwaad bent. / Wat wil je voor elkaar krijgen? / Ik
voel me bedreigd.
Waar komt agressie (bij onszelf en anderen) vandaan?
X Zwakke persoon: maakt een twijfelende (en soms gespannen)
indruk; weinig standvastig; angstig; verlegen; onzeker;
wantrouwend; heeft vaak een negatief beeld van zichzelf; is niet in
balans/evenwicht/harmonie met zichzelf; onderdanig
X Agressieve persoon: maakt een onrustige (en vaak gespannen)
indruk; snel geprikkeld en geïrriteerd; driftig en fel
(aanvallend/afkeurend/kwaad) reagerend; wantrouwend; absoluut
overtuigd van het eigen gelijk; wil zich bewijzen; is niet in
balans/evenwicht/harmonie met zichzelf; overheersend
X Krachtige persoon: maakt een standvastige indruk; is zeker van
zichzelf; vol vertrouwen; is veelal in balans/evenwichtig/harmonie
met zichzelf; zelfbewust
Vaak gekoppeld aan;
X Zwakke persoon: passieve opstelling / zichzelf “geweld”
aandoen;
X Agressieve persoon: gewelddadige opstelling / anderen “geweld”
aan doen;
X Krachtige persoon: niet-gewelddadige en/of geweldloze
opstelling / noch jezelf en noch anderen “geweld” aan doen.
We hebben allemaal momenten waarop we ons “zwak”,”agressief”
of “krachtig” voelen.
Dit is ondermeer afhankelijk van de situatie, van hoe we ons op dat
moment voelen; van wie we tegenover ons hebben
(“meerdere/mindere-positie”); wat we voor “belangen” hebben om
b.v. iets te bereiken of gedaan te krijgen; wat voor vaardigheden we
hebben om voor onszelf op te komen.
Welk gevoel zouden we het liefst op zoveel mogelijk momenten
hebben? Dat we ons “zwak” voelen? Dat we “agressief” zijn? Dat we
ons “krachtig” voelen?
Is agressie hetzelfde als geweld?
Nee, geweld is een uitingsvorm van onze natuurlijke (ingeboren)
agressie.

15. Een andere uitingsvorm van agressie is geweldloosheid
(daadkrachtig, positief en creatief gericht denken, voelen en
handelen).
Bij “passiviteit” komt onze agressiviteit niet tot uitdrukking,
verdoven we die als het ware.
Deze kan naar binnen slaan (b.v. wroeging; haat; schuldgevoelens
vanwege het niet-handelen), en heeft naar buiten toe het effect dat
negatieve situaties, en situaties van onrecht, blijven voortbestaan.
Waar komt “agressie”, “Zwakte” en “kracht” vandaan?
Dit heeft veel te maken met het “overlevings-instinct” dat we
allemaal in ons hebben; onze “geaardheid” (onze “natuur”) en wat
we (soms al als ongeborene; baby; kleuter) meegemaakt (ervaren)
en gezien (aangeleerd) hebben.
Hoe houden we ons staande als we (soms al op heel jonge leeftijd)
in een “onveilige” omgeving leven (b.v. onderdrukt, verwaarloosd,
tekortgedaan, ontkend, gekleineerd, vernederd, geslagen,
uitgescholden, kapotgemaakt worden).
Mede afhankelijk van onze “geaardheid” zullen we hier op
reageren met lijdzame onderwerping; inwendige gevoelens van
verzet/woede/angst/haat/geweld; proberen “weg te vluchten” uit
de onveilige situatie; onszelf proberen te “verdedigen”; de aanval
in te gaan.
We verdedigen ons omdat we willen “overleven”; omdat we ons
staande willen houden; omdat we erkend willen worden.
De verdediging kan naar binnen gericht zijn (“defensief”) of die
verdediging kan naar buiten gericht zijn, aanvallend (“offensief”).
Het is agressie, een levens-energie / een levensdrift…die ons
“drijft” omdat we willen leven, er bij willen horen.
Ons “gekwetst zijn” kan zich richten op een behoefte om zichzelf
steeds opnieuw te (laten) kwetsen (“slachtofferschap /
martelaarschap”) of om anderen te kwetsen (uit genoegdoening of
vergelding).
Mede afhankelijk van wat we “gezien” of “geleerd” hebben zal die
“agressie” zich uiten in:
a) gewelddadige vormen (destructie, gemeenheid, psychisch of
fysiek geweld)
b) niet-gewelddadige vormen (aanpassing, passiviteit,
medelijden of sympathie)
c) geweldloze vormen (op samenwerking gerichte houding
m.b.t. positieve activiteiten; sociaal vaardig zijn en zich
sociaal verantwoordelijk voelen; ieders gelijkwaardigheid
voorop stellen; goedheid en gerechtigheid bevorderen;
eerlijkheid, eenvoud, oprechtheid nastreven; assertief zijn).
We zijn beïnvloed door het gedrag van onze ouders en opvoeders;
door andere kinderen of personen; door wat we op de televisie en
in kinderfilms zien.
Het voelt ook lekker om de meerdere te zijn: de baas te zijn.
En het voelt vreselijk om de mindere of het slachtoffer te zijn.
Alliantie Werkrelatie.
Alternatief Afwisselend, om beurten, keuze
latend tussen twee mogelijkheden.

16. Altruïstisch Onzelfzuchtig, onbaatzuchtig.
Ambivalente houding Dubbel waardig, twee tegengestelde
eigenschappen of waarden tegelijk bezittend (bijv.liefde en haat
t.o.v. hetzelfde voorwerp).
Analytisch Deelt het geheel in stukken.
Anamnese Herinnering, terugroeping
i.h.geheugen: voorgeschiedenis v.d. ziekte.
Anamnestische vragen
Wat zijn de klachten?
Wanneer zijn ze begonnen?
Wat speelde er toen in het leven van de cliënt?
Wanneer treden de symptomen op? Et cetra.
Aplomb Stelligheid, zekerheid (iets met –
beweren), zelfverzekerdheid (met – optreden).
Appreciëren Op prijs stellen, waarderen.
Arbitrair Willekeurig, despotisch,
scheidsrechterlijk, maar ook: op willekeur berustend, naar eigen
dunk.
Assertief Voor zichzelf opkomend.
Associëren Verbinden omwille van een of ander
belang zich verenigen met een of meer andere personen wegens
gemeenschappelijke doel of belang.
Verbinding van bewustzijnsinhouden, zo dat bij het optreden van
een gedachte, idee of voorstelling ook regelmatig een andere
optreedt.
Attributietheorie De verklaringen die mensen hebben
wanneer er problemen zijn.
Men is geneigd om het eigen falen toe te wijzen aan externe
factoren (en het succes aan persoonlijke eigenschappen).
Beoordeelt men echter anderen dan wordt hun falen
toegeschreven aan hun persoonlijke eigenschapen (en het succes
aan externe factoren).
Authentiek Samengetrokken uit, die met eigen
hand zelf iets volbrengt.
Autobiografische reacties 1.We oordelen: we zijn het ergens
mee eens of niet.
2.We onderzoeken: we stellen vragen
vanuit ons eigen referentiekader.
3.We adviseren: we geven raad op
grond van onze eigen ervaringen.
4.We interpreteren: we proberen
erachter te komen waarom mensen zich op een bepaalde manier
gedragen en baseren ons daarbij op onze eigen motieven.
Autonomie Bezittend, zelf bepalend, dat men
‘zichzelf kan zijn’ los van anderen.
Basale inzichten De basis of grondslag betreffend.
Basalere pijn Elke pijn heeft een (vage)
herinnering in zich aan een basalere pijn, namelijk dat we
opgedeeld en niet geheel onszelf zijn en dat onze relaties met
belangrijke anderen ernstig verstoord zijn.

17. Basisfactoren van het leven Zekerheid, sturing, wijsheid en
kracht.
Betrokken Rechtstreekse Communicatie BRC
Blinde vlek Iedere mens heeft blinde vlekken.
Het zijn delen van jezelf die je niet kunt zien, zoals je oog zichzelf
niet kan zien, tenzij in een spiegel.
Een ander kan die spiegel voor je zijn zodat je je eigen blinde vlek
kunt waarnemen.
Kijk bijvoorbeeld maar eens waaraan je je stoort in een ander –
daar zit vaak een blinde vlek – een niet toegestaan deel, van jou.
Als het geen deel van je was, zou het je niet raken. Ofwel: wie
zichzelf belt, krijgt de ‘in – ge – sprek – toon’.
Cartoon Getekend humoristisch(vaak spottend)
plaatje; getekende grap.
Casework Vorm van maatschappelijk
werk,waarbij de behandeling is aangepast a.d.bijzondere
omstandigheden v.d. persoon die moet worden geholpen.
Casus Toevallig.
Causaliteit Verband tussen oorzaak en gevolg,
oorzakelijkheid.
Centrum van ons bestaan In het centrum van ons bestaan
vinden we de zekerheid, sturing, wijsheid en kracht voor ons leven:
Zekerheid vertegenwoordigt je waardigheid, identiteit,
zelfrespect, fundamentele persoonlijke kracht of juist het
ontbreken daarvan.
Sturing is het punt van waar uit je richting geeft aan je
leven. Aan de hand van je kaart en je interne referentiekader laat je
je principes gelden om van moment tot moment je beslissingen te
kunnen nemen.
Wijsheid geeft je leven perspectief, en bepaalt je gevoel
voor evenwicht; je ziet hoe de verschillende principes met elkaar in
verbinding staan. Wijsheid is oordeel, onderscheidingsvermogen
en begrip. Het is een geïntegreerd geheel.
Kracht is het vermogen om iets te verwezenlijken. Het is
de energie om keuzes te kunnen maken en beslissingen te nemen.
Kracht stelt je ook in staat om diepgewortelde eigenschappen te
overwinnen en te cultiveren tot iets met een grotere effectiviteit.
Circulaire Rondgaan.
Circulariteit Met circulariteit wordt onder andere
bedoelt dat in een interactie, de ene (re)actie gevolg/oorzaak is van
de andere (re) actie, die weer gevolg/oorzaak is van de andere
reactie.
Clement Lankmoedig, goedertieren.
Cluster van problemen Aantal problemen tegelijkertijd:
lichamelijke, persoonlijke, sociale, materiele en maatschappelijke
aspecten.
Coalities Langdurige verbintenissen die
andere uitsluiten van het subgeheel waartoe zij behoren.
Een coalitie is een voorbeeld van een mechanisme dat
triadevorming of triangulatie wordt genoemd.(zie triadevorming).

18. Coalities zijn bijzonder hardnekkig en indringend, omdat mensen
in een coalitie elkaar bevestigen en versterken in hun idee over hoe
de vork aan de steel zit en vooral in het idee dat zijzelf niet de
schuld zijn.
Maar bovendien voorzien zij in de behoefte aan steun, de wens om
niet alleen te staan in conflicten.
Het vinden en formuleren van een probleem waar elk gezinslid last
van heeft als een eerste stap tot verandering doorbreekt de basis
van de coalitievorming.
Cognitief Kennis.
Cognitief doel Kennis: Navertellen/ Benoemen/
Opnoemen/Opsommen.
Inzichten: Verband aangeven/
Beargumenteren/Uitleggen/ Verschil aangeven/Verklaren/
Omschrijven/Vergelijken.
Toepassing: Maken/Ontwerpen/
Schrijven /Uitvoeren/ Toepassen in een praktijksituatie’.
Competent Gerechtigd, bevoegd, bekwaam.
Complementair Aanvullend.
Complete boodschap Het is de techniek om jezelf zo
compleet mogelijk uit te spreken over wie je bent in relatie tot
anderen op een bepaald moment.
Het is daarom een techniek die zichzelf als techniek over de kop
helpt, datgene wat je wilt zeggen en alles wat je daaromtrent voelt
en denkt.
1.Ik boodschap, bijvoorbeeld: ik voel me niet serieus genomen;
2.Jij boodschap, bijvoorbeeld: jij neemt me niet serieus.
3.Ik jij boodschap, bijvoorbeeld: ik voel me niet serieus genomen
door jou, je kleineert mijn opmerkingen steeds en ik wil dat je ze
wel serieus neemt, anders ga ik me afsluiten.
Complimenten Het geven van specifieke
complimenten is een belangrijke vaardigheid van trainers.
Bovendien geven complimenten draagkracht voor de kritiek die
ook komt.
Los daarvan krijgt u ook door complimenten te geven meer
autoriteit.
Complimenten moeten voldoen aan twee voorwaarden.
Allereerst moeten ze specifiek zijn en gericht op het onderwerp van
de training.
Daarnaast moeten complimenten echt gemeend zijn.
U moet het voelen, niet alleen zeggen.
Complimenten zijn een vorm van aandacht en de meeste
deelnemers stellen dat prijs.
Conditioneel Voorwaardelijk.
Conditionering Bedingen, voorwaarde, stellen:
overeenkomen, afspraken.
Conflicten Zijn de onderhandelingen over de
grenzen.
Conflict Coaching Win – win situaties
Zorg voor de realiteit Zorg voor resultaat

19. Toegeven (verliezen – winnen) Creatief onderhandelen
(winnen – winnen)
Compromis sluiten (1/2 winnen – ½ verliezen)
Ontlopen (verliezen – verliezen) Forceren (winnen –
verliezen)
Congruent Overeenstemmend, gelijk en
gelijkvormig.
Confrontatie Confrontaties zijn interventies om in
contact te treden met anderen.
Ze dienen daarom helder en persoonlijk te zijn en afgestemd op
wie de ander is.
Confrontatie is dus een activiteit van de hulpverlener waarin hij
zijn verantwoordelijkheid voor de effectiviteit van de therapie op
zich neemt.
De therapeut die confrontatie vermijdt, vermijdt ook de crisis die
centraal staat in de levens van cliënten (en in de therapie) en kan
dus nauwelijks therapeutisch zijn.
Confrontatie is het middel dat uiteindelijk bewustzijn en inzicht
omzet in actie, in gerichte actie, in een completer gedrag, en het
geeft een nieuwe betekenis aan het leven van cliënten.
Een leven zonder confrontatie is richtingloos, passief en
onmachtig.
Voor een goed begrip van wat confrontatie is, dienen we terug te
keren naar feit dat mensen verdeeld zijn geraakt in een toegestaan
en een niet-toegestaan deel.
Het gevolg daarvan is, zoals we gezien hebben, dat zij elke
confrontatie met hun niet-toegestane deel zullen vermijden.
Daardoor beschikken zij niet over het geheel aan gevoelens, gedrag
en reactiemogelijkheden dat in hen huist.
Bovendien creëert die verdeling twee soorten gedrag.
Gedrag dat uitdrukt wat we ons zelf toestaan en gedrag wat
onderdrukt wat we ons zelf niet toestaan.
Cliënten leven dus constant met een dubbelzinnige ervaring en
gedrag.
Zij vallen niet samen met wie ze werkelijk zijn en gedragen zich
incongruent op bepaalde gebieden.
Consideratie Overweging; het in aanmerking
nemen v. bijzondere omstandigheden, toegeeflijkheid.
Consistente trend Zichzelf gelijkblijvend(( bijv.:
consistent gedrag ) geen innerlijke tegenspraak bevattend.
Constitutie Vaststelling, (lichaam) gestel.
Contact Contact maken is een actie van de
een naar de ander.
Een intentionele beweging waarbij het aftasten is of de ander
beschikbaar en bereidwillig is.
De basis voor leren van of met een ander is contact.
In deze module gaan we ervan uit dat contact iets anders is dan
verbinding.
Vergelijk het met een telefoonnetwerk: verbinding is altijd
aanwezig; of je contact hebt hangt af van of je de ander belt en of hij
of zij opneemt.

20. Dit is tevens gebaseerd op het universele fenomeen dat alles op een
of andere wijze verbonden is met elkaar.
Waarbij het een keuze is om er contact mee te maken.
Waarbinnen het illusie is dat er geen verbinding of relatie is.
Waarmee maken we eigenlijk contact?
Vaak gaat de aandacht vrij snel naar de inhoud of de manier
waarop iets gebracht of gezegd wordt.
Door wat iemand zegt, weet of doet en de manier waarop dat
gebeurt, los te koppelen van wie iemand is wordt het duidelijker
om elkaar aan te spreken en in contact te gaan.
De uitwisseling kan plaatsvinden op vorm, op inhoud en op
eigenheid / ervaring.
Door aandacht te hebben voor de eigenheid, vergroot je de kans dat
mensen zich gehoord en gezien ervaren.
Dat vergemakkelijkt de afstemming en vergroot de kans op
gezamenlijkheid.
Onder eigenheid verstaan we hier alle lading, de drijfveren, de
waarden, de geraaktheden, de beleving, de ervaring, het unieke in
die mens.
Om contact te krijgen moet men ook contact maken.
Contact komt van twee kanten: wie hij is, kan verwachten dat de
ander dat ook doet.
Wie echter contact maakt door zichzelf te laten zien, merkt dat hij
vaak contact terugkrijgt, ook al moet hij dat soms opeisen.
Counseling Adviseren / Raad, het erbij springen,
helpen in zijn moeilijkheden, niet zozeer door rechtstreekse raad,
dan wel door gesprekken met hem te voeren die hem inzicht in zijn
eigen moeilijkheden kunnen verschaffen.
Correlatie Wederzijdse betrekking, onderlinge
afhankelijkheid.
De gedachte dat het probleem niet bij onszelf ligt, is het probleem.
De paradoxale theorie van verandering die luidt:
Verandering is pas mogelijk als men wordt die men is, heeft dan
ook een aanvulling nodig: en als men de ander laat zijn wie hij is.
Creativiteit Is de belangrijkste vorm van leren.
Kenmerkend voor creativiteit is het combineren van abstract
afstand nemen en concrete betrokkenheid, afhankelijk van wat het
onderwerp nodig heeft.
Credo De geloofsbelijdenis,(iemands politiek).
Credo van de Orbistrainer
Voor een training of coaching sta ik stil en besef:
Ik heb genoeg en ik ben genoeg.
Niet perfect.
Perfect zou teveel zijn.
Maar ik ben menselijk en dat is genoeg.
Er is niets dat de mens met wie ik straks werk, kan denken,
of voelen, of willen, of zeggen waar ik geen deel aan heb en dat ik
niet in mezelf kan vinden.
Zo kan ik met hem zijn, zo wil ik met hem zijn.
Ik ben voldoende.
Dat is voldoende.

21. Crisis Beslissing, scheiden, beslissen,
keerpunt, beslissende wending (in ziekte, in zaak): bedenkelijke
staat v. zaken, teruggang i.h. economische leven.
Het Chinese karakter voor crisis geeft dat aardig weer; het bestaat
uit twee tekens te weten mogelijkheid en gevaar.
Crux Kruis, moeilijk probleem.
Cultiveren Aankweken (vriendschap
e.d.),beoefenen (een kunst),beschaven (volk).
Cynisch Wereldminachtend, schaamteloos
ongevoelig, niet gelovend aan het goede in andere mensen en dit
spottend latende blijken.
Delegeren Is gebaseerd op erkenning van het
zelfbewustzijn, het voorstellingsvermogen, het geweten en de vrije
wil van anderen.
1.Gewenste resultaat.
2.Richtlijnen.
3.Hulpmiddelen.
4.Aansprakelijkheid.
5.Consequenties.
Depersonalisatie Verstoring i.h. bewustzijn v.d. eigen
persoon, v.h. eigen ik.
De patiënt beleeft een onwerkelijkheid van eigen gevoelens,
gedachten en handelingen, v.h. eigen lichaam resp. lichaamsdelen
en lichaamsfuncties v.d. omgeving en wat daarin plaatsvindt, of
v.e. verandering i.d. beleving v.d. tijd.
Depressief Sombere gedrukte gemoedsstemming.
Destructief Vernielend, verwoestend.
Determinist Volgens deze leerschool wordt je
persoonlijkheid gevormd door de ervaringen in je kinderjaren.
Je mogelijkheden en beperkingen liggen in feite al vast.
Deterministisch paradigma Ze voelen zich steeds meer
slachtoffer, alsof hun leven is voorbeschikt.
Ze wijten hun situatie aan krachten van buiten af: andere mensen,
omstandigheden, zelfs de sterren.
Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders
Het DSM is een Amerikaans handboek voor diagnose en statistiek
van psychische aandoeningen dat in de meeste landen als
standaard in de psychiatrische diagnostiek dient.
De huidige versie (uit 2000) is een tekstrevisie van de vierde editie,
aangeduid als DSM-IV-TR.
De DSM was noodzakelijk geworden om een einde te maken aan de
gigantische internationale spraakverwarring in de psychiatrische
literatuur.
Termen als bijvoorbeeld: “depressie” of “psychose” werden door
verschillende auteurs heel anders ingevuld, en waren vaak ook
nationaal gekleurd.
Zo kon met de DSM veel meer eenheid gebracht worden in
diagnosen: het was nodig om alle symptomen duidelijk te
omschrijven, en precies te definiëren welk symptomen kunnen
voorkomen bij een ziektebeeld, en hoeveel symptomen dienen

22. aanwezig te zijn, voor er er gesproken kan worden dat een bepaald
syndroom, of ziektebeeld, bij een patiënt aanwezig is.
Diagnose Nauwkeurig leren kennen,
onderkenning,vaststelling v.d.aard en de bron v.e. ziekte uit de
verschijnselen.
Een goede diagnose vergt een persoonlijke betrokkenheid van de
therapeut die door geen standaardprocedure is te vervangen.
Een diagnose, zo kunnen we stellen, is niet meer dan de subjectieve
weergave (in objectiverende termen) van de visie van de
hulpverlener op de presentatie door de cliënt van zichzelf in een
specifieke relatie die zij beiden bepalen.
Het is de kwaliteit van de interactie die de kwaliteit van de
informatie bepaalt.
De betekenis van het woord diagnose is ‘door en door kennen’, en
men leert iets pas te kennen als men er mee omgaat.
Diagnostische labels Zijn subjectieve en soms zelfs
negatieve boodschappen, psychiatrische termen zijn jij
boodschappen, zij zeggen iets over de ander en laten het ik
gedeelte, dat in elke boodschap zit, achterwege.
En slechts die twee samen, de jij en de ik boodschap, vormen de
relationele waarheid van de spreker.
Het is natuurlijk zo, dat diagnostische labels een bepaalde
werkelijkheid van uiterlijk gedrag en innerlijk beleven weergeven.
Ze hebben hun invloed op het denken, de verwachtingen en de
inzet van de hulpverlener.
Maar dat hebben ze ook op de cliënten.
Ten slotte werken diagnostische labels stigmatiserend en hebben
zij grote invloed op hoe de buitenwereld tegen cliënten aankijkt.
Diagnostiseren Is een continu, relationeel,
actiegericht proces.
Het is niet alleen onrechtvaardig om mensen éénmaal te
diagnostiseren, het is bovendien onverstandig.
Het hulpverleningsproces verandert niet alleen je kijkt op de
problemen, maar ook de mogelijkheden die er zijn om te
veranderen en de manier waarop dat kan gebeuren.
Een hulpverlener die zulke veranderingen niet meemaakt, kan niet
meer zijn dan een statische invulling van een aan het begin
gemaakt plan.
Het gaat hier niet alleen om het bijstellen van de diagnoses, maar
ook om het totaal anders zien en ervaren van cliënten, zoals dat in
een zich verdiepende therapie gebeurt.
Diagnose – in – actie Onderscheiden we drie aspecten:
X.Het onderwerp:
Onder het onderwerp verstaan we het probleem dat de cliënten
willen oplossen.
Vaak is dat het aanmeldingsprobleem.
X.Het werkpunt:
Onder het werkpunt verstaan we het probleem dat volgens de
hulpverlener opgelost moet worden, omdat dit het aspect in het
functioneren van de cliënten betreft dat hen verhindert om zelf de
moeilijkheden (onderwerpen) op te lossen.

23. X.Actiepunt:
Onder het actiepunt verstaan we diegene of diegenen waarop de
hulpverlener zijn aandacht richt om met het werkpunt aan de slag
te gaan.
Dat kan diegene zijn die het meest gemotiveerd is om
veranderingen aan te brengen.
Wanneer de hulpverlener het onderwerp, het werkpunt en het
actiepunt gevonden heeft, staat hij voor de taak die tot werkbare
interventies in het gesprek zelf om te zetten.
Concreetheid, alledaagsheid en actualiteit zijn daar bij de
richtlijnen.
Hij probeert het gesprek steeds terzake in het hier en nu te houden.
Hij formuleert steeds helder wat hij wil dat er gebeurt en maakt
een einde aan wat hij vindt dat er zeker niet moet gebeuren.
Dichotomie In tweeën, en temnoo=snijden,
tweedeling; tweedelige classificatie.
Didactisch Onderwijzend, het is niet voldoende
dat je zegt wat ze anders moeten doen.
Je moet er voor zorgen dat ze anders en beter met zichzelf en met
elkaar omgaan.
Didactische structuur Verkennen, verwerven, verwerken.
X.Met uw uitleg verkent de deelnemer de stof;
X.in een opdracht verwerft hij de stof;
X.en in de nabespreking verwerkt hij de stof.
Differentiatie Het verschillend maken of worden.
Dilemma Dubbel, het aangenomene, nemen,
keuze tussen twee zaken beide onaangenaam of lastig.
Dilemma’s zijn, dat is hun aard, niet op te lossen.
Men kan ze stellen en leren hanteren totdat zij zichzelf oplossen.
Dilettant Genoegen geven, vermaken,
beoefenaar v. kunst of wetenschap of vak uit liefhebberij, vaak in
ongunstige zin v. niet geheel bekwame liefhebber, niet vakman.
Directieven Een richting geven, richtlijnen, alg.
voorschriften hoe te handelen.
Discipline Is dat wat de discipel doet: de
discipel van een filosofie, een ethiek, een algehele doelstelling of
van iemand die staat voor die doelstelling.
Met andere woorden, ben je een effectieve manager van jezelf, dan
komt je discipline van binnen uit.
Je discipline komt voort uit je vrije wil.
Je bent een discipel, een volgeling van je hoogste waarden.
Je hebt de wilskracht en de integriteit om je gevoelens daaraan
ondergeschikt te maken.
E.M. Gray zegt; ‘Succesvolle mensen doen die dingen waar
mislukkelingen een hekel aan hebben’. ‘Niet dat mensen met
succes dat soort dingen wel leuk vinden, maar ze kunnen hun
afkeer ondergeschikt maken aan hun doel.’ Om daartoe in staat te
zijn moet je een doel hebben, een roeping.
Discrepanties Niet overeenstemmen, dat wil zeggen:
1. Tussen wat de cliënt waarneemt en wat hij zelf waarneemt;
2. Tussen wat de cliënt ervaart en wat hij zelf ervaart;

24. 3.Tussen wat de cliënt vindt en wat hij zelf vindt.
Dramadriehoek Een veel voorkomend mechanisme
in de interactie tussen mensen is het willen helpen (redden) of
geholpen willen worden.
De zogenoemde’drama - driehoek’ ontstaat wanneer een persoon
ervan uitgaat dat hij een ander moet helpen, omdat hij/zij niet
instaat zou zijn zorg voor zichzelf te dragen.
De dramadriehoek komt dan ook op gang als iemand zich
hulpeloos opstelt en (vaak onbewust) de slachtofferrol inneemt.
Wanneer iemand de schuld bij een ander neerlegt of de geboden
hulp niet accepteert, komt de derde rol in beeld: de schuldhebber
of aanklager.
De dramadriehoek is in essentie een patroon van onmacht en
afhankelijkheid.
Het is een vaak onbewust en daardoor automatisch reactiepatroon,
waarin mensen ongewild terecht komen. Aanklager…Slachtoffer…
Redder.
Drie basisposities: 1. Disengaged – positie, gekenmerkt door
afstand en neutraliteit.
2. Professional – positie, gekenmerkt door
neutraliteit en empathie.
3. In- formed or engaged – positie, in plaats
van neutraliteit en empathie zijn hier subjectiviteit en persoonlijke
reactie van centrale betekenis.
Dynamiek Met sterke innerlijke bewogenheid,
een dynamisch persoon.
Echelon Elk der graden v.e.serie.
Eclectisch Het beste kiezend.
Eerste contact De spanning van ‘nu kan het
gebeuren’ moet als het ware omgezet worden in ‘nu gaat het
gebeuren’.
De opening: wat te doen? X Wat wil je?.
X Wat doe je?.
X Wat neem je waar?.
X Wat ervaar je daarbij?.
X Wat denk je?.
Effectieve communicatie Probeer eerst te begrijpen, dan
begrepen te worden.
Effectiviteit Is een kwestie van evenwicht, ik
noem dat de P/PM – balans.
P staat voor productie.
PM staat voor productiemiddel.
In staat zijn om jezelf tot iets te verplichten is de belangrijkste
voorwaarde voor de ontwikkeling van de basiseigenschappen van
effectiviteit.
Je krijgt greep op je kennis, vaardigheid en motivatie.
Ze zijn stuk voor stuk bij te schaven, zodat je ze met elkaar in
evenwicht kunt brengen.
Egoïst Zelfzuchtig persoon.

25. Egocentrisch Zichzelf als middelpunt
beschouwend, alles op zichzelf betrekkend, het eigen ik steeds
voorop stellend.
Eigenheid Alle lading, de drijfveren, de
waarden, de geraaktheden, de beleving, de ervaring, het unieke in
die mens.
Eigenschappen Zijn erg van invloed op ons leven.
Het zijn consistente patronen, waarvan we ons vaak niet bewust
zijn.
Elke dag opnieuw geven ze uitdrukking aan onze persoonlijkheid.
Ze zijn effectief…of niet.
Zoals de grote pedagoog Horace Mann ooit zei:
Eigenschappen zijn net een kabel. We vlechten elke dag een draad
en na enige tijd is hij onbreekbaar.
Scepsis, egoïsme, weifelmoedigheid, en gebrek aan geduld.
We definiëren een eigenschap als de doorsnede van kennis,
vaardigheid en streven.
Kennis is het theoretisch paradigma: wat moet gedaan worden en
waarom.
Vaardigheid is: hoe moet het gedaan worden.
En streven is de motivatie: de wil om het te doen.
We spreken van een eigenschap als iets aan deze drie voorwaarden
voldoet.
Elementair De grondbeginselen betreffend.
Elimineren Over de drempel zetten,uit, weg,
uitbannen, uitstoten, uitschakelen, verwijderen, wegwerken.
Emotionele bankrekening Geeft uitdrukking aan de mate van
vertrouwen die we binnen een relatie opbouwen.
EMDR Eye movement desensitization and
reprocessing is therapeutische interventietechniek die
voornamelijk wordt toegepast bij mensen met een PTSS
posttraumatische stresstoornis.
Deze therapie is ontwikkeld door Francine Shapiro en bestaat
sinds eind jaren 80.
Een essentieel element is het telkens ompolen van de aandacht van
links naar rechts naar links enzovoort.
Dat kan met oogbewegingen ( de therapeut gaat met zijn of haar
vingers zo’n 25 cm voor het gezicht van de cliënt heen en weer ) of
met geluiden ( een koptelefoon met een geluid met een links –
rechts effect erin ) of de therapeut duwt of klopt zachtjes op
bijvoorbeeld de linkerknie – rechterknie – linkerknie.
Empathie Aangedaan zijn / het zich in voelen
in een ander om zijn reacties en houding beter te begrijpen.
Empathisch luisteren 1.De inhoud nazeggen.
2.De inhoud herformuleren.
3.Je gevoel laten zien.
4.Een combinatie van de tweede en
de derde. Je herformuleert de inhoud en je laat je gevoel zien.
Empirisch Volgens ervaring, volgens
waarneming of proefneming.

26. Energetische werking De energie betreffende, van de aard
van energie.
Ensceneren In scène zetten, als schijnvertoning
in elkaar zetten en uitvoeren.
Entameert Gesprek / onderhandeling.
Equivalent Evenveel vermogen; waard zijn,
gelijkwaardig, iets wat gelijkwaardig is aan iets anders; iets wat ter
vervanging kan dienen.
Esoterische Vergrotende trap van esoo=binnen,
alleen voor ingewijden bestemd en begrijpelijk.
Essentiële a.Wezenlijk,
b. Noodzakelijk, wezenlijk de kern
der zaak betreffend, het wezen uitmakend.
Experiëntiëlehulp Ze zullen van je gedrag moeten
leren, niet alleen van je woorden.
Zeg ze dus niet wat ze fout doen, help ze het beter te doen door
anders met hen om te gaan dan zij zelf doen.
Extreem Meest naar buiten gelegen, uiterst;
overtreffende trap.
Facet Klein gezicht, aanblik, blik vanuit
bep, zijde,aspect, bep. kant v.e. zaak, kwestie of situatie.
Feedback Mensen krijgen iets ‘terug gevoed’of
‘teruggeleid’ van het geen ze zelf (onbewust) zenden.
Reactie of commentaar.
Feedback geven is zeker voor communicatietrainingen een
belangrijke vaardigheid.
Deelnemers komen om te leren hun gedrag te veranderen.
Veel van hun gedrag vindt onbewust plaats.
Deelnemers hebben blinde vlekken en zien niet goed wat ze doen
en wat ze daarmee bereiken.
Simpel gezegd: deelnemers zien bepaalde onhandigheden niet in,
maar ook hun kwaliteiten niet.
Met feedback geef je ze daar inzicht in.
Feedback regels Wil feedback doeltreffend zijn – dat
wil zeggen, wil feedback blinde vlekken wegnemen – dan moet hij
voldoen aan een aantal regels: 1.Feedback beschrijft altijd concreet
gedrag en het effect daarvan.
2.Zowel voor de ontvanger van de
feedback als voor de groep (als die erbij is), is het leerzaam om
samen naar tips te zoeken.
Uit gedrag en effect volgt vaak meteen een tip.
3.Goede feedback is in evenwicht. U
geeft zowel de positieve punten als de negatieve punten.
Feedback doseren Deel uw deelnemers eens in naar
hun ‘niveau’ van zelfvertrouwen.
1.De onzekere deelnemer krijgt twee gerichte complimenten:
dingen die hij wezenlijk goed doet, maar niet van zichzelf weet.
2.De ‘gemiddelde’ deelnemer krijgt twee complimenten en één
tip.
3.De ‘potential’, overtuigd van zichzelf en met een sterke
leerbehoefte, krijgt twee complimenten en twee tips.

27. Het paradoxale hierin is dat u dus niet afgaat op wat u ‘objectief’
vindt, want dan zou de potential waarschijnlijk veel meer
complimenten krijgen.
Meestal doet hij het immers beter dan de onzekere deelnemer.
U bent er echter om mensen te stimuleren tot leren, niet om ze te
beoordelen.
Wie laag scoort in zelfvertrouwen moet eerst krachtiger worden.
Dan komt vanzelf de durf tot experimenteren met gedrag en dus
het leren van vaardigheden.
Feedback Checklist hier en nu
1.Zien.
2.Aankaarten: observatie en hypothese.
3.Iedereen aan het woord laten over zijn aandeel.
4.Vragen naar werksituatie: wat herken je van je
eigen gedrag in andere situaties.
5.Koppeling maken met trainingsinhoud.
Flexibel Buigen, buigzaam, ook lenig,
gedwee, meegaand, gemakkelijk aanpasbaar naar de
omstandigheden veranderen, verbuigbaar.
Flow Is een model over gelukservaringen:
uitgedaagd worden, geconcentreerd bezig zijn, het gevoel hebben
op de toppen van je kunnen te werken.
Dit kan met heftige ervaringen, zoals skiën of een kind ter wereld
brengen, maar ook met simpele als een rapport schrijven of een
ingewikkelde maaltijd koken.
Fobie Een ongegronde ziekelijke maar
soms zeer drukkende onontkoombare angst voor bep. situaties,
toestanden, voorwerpen of dieren.
Zo kent men o.a. pleinvrees, straatvrees (agorafobie), vrees voor
gesloten ruimten (claustrofobie), angst dat men een bep. ziekte zal
krijgen (nosofobie, bijv. angst voor kanker: carcinofobie), vrees
voor scherpe voorwerpen (aichmofobie), angst voor katten
(ailurofobie) en vele andere.
Een merkwaardige fobie is de fobofobie vrees dat men een fobie zal
krijgen.
Frustratie Innerlijke gesteldheid die optreedt
als iemand het bereiken v.e. nagestreefd doel wordt verhinderd; de
persoon voelt zich teleurgesteld, gedwarsboomd, tekortgedaan,
verongelijkt.
Frustratietolerantie De mate waarin een persoon
teleurstellingen of belemmeringen voor het bereiken van zijn doel
aankan, kan verwerken.
Geconditioneerd Voorbeschikt tot het hebben van
bep. opvattingen door afkomst, milieu, opvoeding e.d.
Gedifferentieerd Niet gelijk, met onderling verschil,
waarin onderscheid is (of gemaakt wordt). Niet eenzijdig.
Gedrag 1 Gedrag dat uitdrukt wat er in ons
leeft en toegestaan wordt.
2 Gedrag dat onderdrukt wat in ons
leeft maar niet toegestaan wordt.

28. 3 Gevoelens, gedachten die in ons
leven maar niet toegestaan worden, opdat men er zich niet naar zal
gedragen.
Geïncorporeerde vaardigheden ‘Als er een gemis aan zekerheden
is, is er angst: en als er angst is, is er vrees voor de angst van de
ander’.
Aan het einde van de opvoeding heeft het kind het
ervaringserfgoed van zijn familie – vaak in meerdere generaties
doorgegeven – geïncorporeerd.
Geïnvolveerde stijl Verwikkeld in, betrokken in,
besloten in.
Geparentificeerde kinderen Een hiërarchische fout is, dat een
kind een te grote functie vervult in de relatie tussen beide ouders of
een al te intensieve band heeft met één van beide, zodat de ander
buitengesloten wordt (bijvoorbeeld een vader en dochter binnen
een stiefgezin).
Kinderen zijn uiterst gevoelig voor wat hun ouders nodig hebben,
en als de partner die behoefte niet vervult, vullen zij dat gat.
Deze ‘geparentificeerde’ kinderen komen in de hiërarchie boven de
andere kinderen te staan, naast of zelf boven de ouder(s), een
positie die voor een kind zeer beklemmend is.
Gepredisponeerd Voorbeschikt.
Gepreoccupeerd Geheel verzonken in gedachten / in
beslag genomen door zorgen of door vooroordelen
(vooringenomen).
Gesprek Blijf zelf in het hier en nu van het
gesprek.
Van alle richtlijnen is deze misschien wel de meest wezenlijke.
De intensiteit van een gesprek is afhankelijk van de mogelijkheid
om in het hier en nu te blijven.
In de interactie in het hier en nu zijn alle ingrediënten aanwezig
die nodig zijn om tegenstellingen in onszelf en tussen ons en
anderen te bespreken en op te lossen.
Er bestaat zelf geen andere mogelijkheid.
Frustraties en trauma’s uit het verleden kunnen als het ware alleen
wegvloeien doordat zij een plaats krijgen in de huidige interactie.
Gevoelens Gevoelens die mensen elkaar
toeschrijven komen vaak voort uit de frustratie die ze oplopen als
ze niet bereiken wat ze willen.
Het zijn dus vaak negatieve gevoelens die op het gedrag van
anderen geprojecteerd worden.
‘Ik houd van je’,
’Ik haat je’,
’Ik ga bij je weg’,
’Ik heb je nodig’.
Geweten Een diep geworteld besef van goed en
kwaad.
Met je geweten kun je ontdekken wat je uniek maakt, en ben je
instaat jezelf als zodanig te ontplooien aan de hand van je morele
richtlijnen.

29. Via je geweten heb je contact met je fundamentele waarden en kun
je een levensvisie ontwikkelen.
Groei – continuüm Van afhankelijkheid via
onafhankelijkheid naar wederzijdse afhankelijkheid.
Op het groei – continuüm is afhankelijkheid het paradigma voor
jij; jij zorgt voor mij; jij zorgt dat ik succes heb; het is jouw schuld
als ik faal.
Onafhankelijkheid is het paradigma voor ik: ik doe het; ik ben
verantwoordelijk; ik kan kiezen.
Wederzijdse afhankelijkheid is het paradigma voor wij: wij doen
het; wij kunnen samenwerken; als wij onze krachten bundelen
kunnen we iets beters realiseren.
Afhankelijke mensen hebben anderen nodig om hun doel te
bereiken.
Onafhankelijke mensen berijken hun doel op eigen kracht.
Mensen met een goed ontwikkeld besef van wederzijdse
afhankelijkheid laten hun eigen initiatieven samengaan met die
van anderen.
Haptonomie Is een door Frans Veldman (1920-2010)
ontwikkelde therapie waarbij aanraking tussen de therapeut en de
patiënt een belangrijk aspect is.
In de therapie staat de gevoelsbeleving van de cliënt en hoe hij
omgaat met zichzelf en anderen, centraal.
‘Haptonomie’ betekent de leer van het menselijk gevoel en
gevoelsleven (hapsis=gevoelscontact, nomos=wet).
De haptotherapeut beoogt de patiënt zich (meer) bewust te laten
zijn van en beter om te gaan met het eigen lichamelijk gevoel en
inzicht te krijgen in de wisselwerking tussen lichamelijk gevoel en
geestelijk gevoelsleven.
Andere doelstellingen omvatten het beter leren omgaan met pijn
en doorbreken van de vicieuze cirkel die vaak optreedt bij stress-
gerelateerde pijn.
‘Hang your – self – methode’ ‘Het valt me op dat je lang praat. Wat
vind je daar zelf van?’
Niet doen.
Dit is een ‘hang your-self-methode’ waar niemand mee gediend is.
Durf uw mening te geven!
Hedonistische levensstijl Leer dat het rustig genieten v.h.
leven het doel v.d.mens is, genotzoeker.
Heretiketteren Anders leren denken, en situaties op
een andere wijze gaan benaderen.
Heroïsche rol Heldhaftig.
Hersenhelften Al tientallen jaren wordt er veel
onderzoek verricht in het kader van de theorie van de dominante
hersenhelft.
Op grond van de resultaten is er reden om aan te nemen dat beide
hersenhelften zich specialiseren.
De ene hersenhelft controleert andere functies dan de andere.
Ze verwerken ook verschillende soorten informatie en richten zich
op verschillende soorten problemen.

30. De linkerhersenhelft is meer logisch/verbaal ingesteld en de
rechter meer intuïtief/creatief.
De linker werkt met woorden, de rechter met beelden.
De linker denkt in deeltjes en details, de rechter bekijkt het geheel
en de relatie tussen de delen.
De linker is analytisch, deelt het geheel in stukken; de rechter is
synthetisch, ziet de onderdelen in hun verband.
De linker denkt in sequenties en is tijdgebonden; de rechter denkt
structureel en is niet tijdgebonden.
Mensen gebruiken weliswaar hun beide hersenhelften, maar bij
vrijwel iedereen is één hersenhelft dominant.
Je zou kunnen zeggen dat in onze cultuur de linkerhersenhelft
dominant is.
Woorden, rekenen, logica staan op een zeker voetstuk; creativiteit
en intuïtie zijn van minder belang.
De meeste mensen vinden het moeilijker om hun
rechterhersenhelft aan te spreken.
Het geven van ‘de volledige boodschap’
Kemler geeft aan dat het conflict belangrijk is te laten zien wie we
zijn, dus wat we van binnen denken, voelen en willen.
Deze open manier van communiceren noemt hij: het geven van’de
volledige boodschap’.
Door zowel de ‘boventafelse’ boodschap te geven, als de innerlijke
‘ondertafelse’ gevoelens en gedachten die erbij horen te benoemen,
ervaart de ander de ruimte om naar je te luisteren en kan ook zijn
innerlijke deel toelaten en uitspreken (volgens het principe’ wat je
geeft is wat je terugkrijgt’ van Stephen Covey).
Er is moed en eerlijkheid voor nodig, daarom is het belangrijk om
te zeggen dat je het moeilijk vindt.
Waarom werkt het zo sterk?
Een ander gedrag (en dat willen bij de ander bereiken) ontstaat
door een ander gevoel over de zaak.
Als ik het gevoel wil raken bij de ander zal ik eerst mijn gevoel
moeten uiten, want wat je wilt hebben van de ander moet je eerst
geven.
Het geven van ‘de volledige boodschap’.
1.Benoem je last / moeite om het te zeggen.
( Dit kan ook als laatste )
2.Wat zie ik gebeuren? = Hoofd
3.Wat voel ik daar bij? of =Hart
Wat gebeurt er daardoor bij mij?
Wat doet dat bij mij?
(Geef hierna de ander even de tijd om het te verwerken!)
4.Wat wil ik (ander) van je =Handen / handeling
Wat wil ik (liever)?
Het geven van ‘de volledige boodschap’ Valkuilen
Het praktisch toepassen van de volledige boodschap kent een
aantal valkuilen:
• Een volledige boodschap geven is altijd in de ik - vorm, ‘waar
ik last van heb’ en niet ‘wat jij eens zou moeten doen’. Een jij

31. boodschap is vaak bedreigend, je laat de ander niet in zijn
waarde.
• Daarentegen is een ik boodschap open.
• Een tweede valkuil is stap 2 (je gevoel er over, het
hartgedeelte) overslaan, dus het probleem benoemen en
daarna direct zeggen wat je anders wilt.
• In het verlengde hiervan ligt de derde valkuil om over het
gevoel te praten in plaats van vanuit het gevoel.
• Of het gevoel te beschrijven als een conclusie. Bij deze drie
valkuilen ontwijkt men het gevoel terwijl dat nu juist de
boodschap zo krachtig maakt.
• Geef de ander ook de tijd om te ‘processen’ en te reageren als
je je gevoel uitgesproken hebt voordat je aan je wensen
toekomt.
• Een zesde valkuil is als de volledige boodschap niet overkomt
bij de ander, hij / zij reageert niet op de boodschap, om het
dan op te geven. Juist dan is het belangrijk om daar dan de
volledige boodschap te geven en te herhalen, bv.:’ik vind het
erg onprettig dat je niet op mij reageert, zo voel ik me in de
steek gelaten. Ik zou graag willen dat je er toch op reageert’.
• Een volgende valkuil is de zin niet afmaken:’ik vind het niet
leuk’, is niet af. Er mist dan ‘want, omdat, waarom’ je dat niet
leuk vindt. Een boodschap is volledig als het zowel het hoofd
(wat vind je een probleem), het hart (waarom vind je het een
probleem) als het handelen (wat zou je anders willen) van de
persoon aanspreekt.
• Tenslotte werkt het geven van de volledige boodschap niet,
als je het als truc, niet écht, aanwendt. Mensen prikken
feilloos door een façade heen, de kracht van de volledige
boodschap is met volle aandacht en eerlijkheid de ander
aanspreken.
Het ten onrechte reduceren van problemen tot het:
1. Somatisch gebied heet medicaliseren of somatiseren;
2. Psychisch gebied heet psychologiseren of individualiseren;
3. Sociaal gebied heet sociopathologiseren;
4. Materieel gebied heet materialiseren;
5. Maatschappelijk gebied heet politicaliseren.
Homeostase Het handhaven van de status
quo.Het in stand houden van het systeem.
Houden van Houden van is een werkwoord.
Liefde – het gevoel – is het product van het werkwoord.
Hulpverlener Is iemand die op een vaardige
manier bezig is met er zijn, niet iemand die bezig is vaardig te zijn.
Door met respect om te gaan met zijn eigen reacties, gevoelens en
gedachten heeft de hulpverlener vele mogelijkheden om zich in de
hulpverleningssituatie te bewegen.
Hij zal bijvoorbeeld overeen- komsten en verschillen opmerken
tussen hoe hij zelf tegen bepaalde problemen, relaties of
oplossingen aankijkt en hoe cliënten dat doen.

32. Hij zal vanuit zichzelf, vanuit zijn bevreemding, verbazing of
begrip, het gezin om verduidelijking vragen.
Daardoor krijgt hij niet alleen een persoonlijk begrip van de
problemen, maar dingt ook de cliënten tot een scherpe en terzake
doende formulering van hun problemen.
Hij zal verder zijn gevoelsmatig aanvoelen van de moeilijkheden en
van de pijn van de cliënten respecteren en naar buiten brengen.
Hij zal voelen hoe diep iemands verdriet hem treft en wat dat al
dan niet met zijn eigen verdriet en dat van anderen te maken heeft.
Hij zal de mogelijkheden hebben om helemaal in de situatie onder
te gaan en zich te identificeren met de pijn van zijn cliënten, zodat
er een empathische reactie vanuit hem zelf ontstaat.
Zo’n empathische reactie vanuit zichzelf is volgens Whitaker
(1988) een vereiste voor een ervaringsgerichte werkwijze.
Hij zal echter niet alleen ervaren wat gelijksoortig of hetzelfde is,
hij zal ook opmerken waarin hij verschilt van de cliënten, waaraan
hij zich ergert, wat hem niet bevalt aan hoe de cliënten met elkaar
en met hem omgaan.
En dat zal de persoonlijke bron zijn van waaruit hij kan
confronteren.
Op eenzelfde manier zal hij opmerken hoe cliënten hem vanuit hun
gemis een bepaalde functie of rol op willen dringen die hij niet wil,
bijvoorbeeld de rol van rechter in een echtelijke ruzie.
Hij zal opmerken dat het hem niet toegestaan is om bepaalde
zaken, gevoelens die hij zou willen uiten, naar voren te brengen.
En als hij dat toch doet, dat men hem dan probeert onschadelijk te
maken.
Omdat hij echter trouw wenst te blijven aan zichzelf en vrij wil
blijven om te doen wat hem goeddunkt, zal hij vanuit zichzelf naar
voren komen om te zorgen dat hij niet in een bepaalde rol
gedwongen wordt.
Hij zal ten strijde trekken tegen de normen, regels, rollen en eisen
de cliënten hem proberen op te leggen.
Hij zal laten zien wat hij voor zichzelf mist in de relatie met de
cliënten en waar hij behoefte aan heeft.
En op die manier zal hij steeds de mogelijkheid hebben om zich op
een persoonlijke en relationele manier uit de situatie te werken
waar hij eerst door opgeslokt dreigde te worden.
De hulpverlener wordt zo als het ware het centrum waaromheen de
cliënten hun (oude) verhoudingen uitspelen.
Maar omdat hij, als dat centrum, in zijn gedrag uit wat in de
onderlinge verhoudingen van de cliënten niet toegestaan was,
moeten de cliënten een nieuwe positie vinden.
Niet alleen ten opzichte van het niet-toegestane deel wat zich nu in
de persoon van de hulpverlener onontkoombaar wel aan hen
voordoet, maar ook ten opzichte van elkaar.
De hulpverlener dient een uiterst subjectief centrum te zijn, het
zou gevaarlijk zijn als hij ook maar de schijn van objectiviteit zou
hebben.
Het zou dan immers betekenen dat iemand objectief zou weten wat
‘goed leven’ is of wat goed is voor de cliënten.

33. Gelukkig weet niemand dat en kan niemand dat voor een ander
bepalen.
De hulpverlener ontleent zijn kracht juist aan het feit dat hij niet
meer pretendeert te zijn dan openlijke, persoonlijke en relationele
presentatie van zichzelf en niet die van iets ‘objectiefs’.
Zou het iets objectiefs zijn, dan zouden cliënten alleen, maar ja of
nee kunnen zeggen tegen de objectieve waarheid.
Het zou hen dwingen tot toegeven en overgave of verzet en
afwijzen.
Omdat het iemand is die hen confronteert met wat zij niet willen
ervaren en omdat hij dat persoonlijk doet, wordt er een appel op
cliënten gedaan om ook een persoonlijke reactie te geven.
Zij worden daardoor als het ware voor een dilemma gesteld.
De cliënt kan besluiten de hulpverlener als persoon te negeren en
af te wijzen.
Dat is moeilijk als er al een persoonlijk band gegroeid is en er al
met veel inzet oprechte hulp gegeven is.
Of de cliënt kiest ervoor zichzelf als persoon te negeren door een
niet-toegestaan deel van zichzelf af te wijzen.
Dat wordt heel moeilijk om vol te houden als de hulpverlener in
zijn gedrag laat zien hoe de cliënt meer zichzelf kan zijn.
Daardoor wordt immers het verlangen van de cliënt om zichzelf te
zijn, om zijn verstoorde persoonlijke integriteit te herstellen,
aangesproken.
Dat de hulpverlener in zijn functie van ‘centrum’ uiterst subjectief
is, is ook van wezenlijk belang voor hem zelf.
Hij is dan namelijk vrij om te veranderen, om door de cliënten, hun
reacties of door eigen gevoelens, beïnvloed te worden.
Hij kan daardoor trouw blijven aan zijn door invloed van buitenaf
en binnenuit steeds veranderende ‘I-ness’.
Een niet onbelangrijke bij effect van dit alles is dat de
hulpverlening door op boven beschreven manier te werk te gaan de
hulpverlening ontmythologiseert.
Hij haalt er de mythe van wetenschappelijk, methodisch,
technisch, theoretisch gefundeerd handelen vanaf.
Een mythe die de hulpverlening graag overeind houdt, maar die
gezien het gebrek aan bewijs zeer beperkt waargemaakt kan
worden (Garfield & Bergin 1986).
De ervaringsgerichte hulpverlener brengt de hulpverlening zo
terug naar zijn basis: mensen die mensen helpen door met elkaar
een relatie aan te gaan die nieuwe ervaringen creëert en daardoor
nieuwe mogelijkheden tot probleem oplossing en relatievorming
mogelijk maakt.
Humor Lachen en verwarring, creëren de
beste mogelijke omgeving waarin veranderingen plaats kunnen
vinden.
Het creëert een mogelijkheid voor de cliënten en de therapeuten
om van de therapie ervaring te genieten en hun situatie van een
heel andere kant te zien.

34. Het kan als resultaat hebben dat de cliënten toleranter staan ten
opzichte van hun eigen tegenstrijdigheden en irrationele impulsen.
Cliënten waarderen een lichte toets in de therapie.
Het geeft hen het gevoel dat het niet altijd zwaar en moeilijk hoeft.
Het relativerend effect dat humor heeft, helpt hen om ook de
zonnige kant van de medaille te zien.
Huwelijk De intiemste, rijkste, plezierigste,
productiefste en meest bevredigende relatie tussen twee mensen
kan zijn.
Hypothese Onderstelling, vooronderstelling,
voorlopig aangenomen stelling.
Hypothetisch Bij wijze v. veronderstelling
aangenomen, doch niet werkelijk bestaand.
Identiteit Het identiek zijn; de persoonlijkheid
die mens is.
i! Gebruik je dubbel I Als bij ons thuis iemand iets
onverantwoordelijks doet, zelfs een van de jongsten, en afwacht
totdat iemand anders met een oplossing komt, zeggen we:
‘Gebruik je dubbele i!’ ( inventiviteit en initiatief ).
Illusie Zinsbegoocheling, hersenschim,
ijdel gebleken verwachting.
Impasse Doodlopend slop; moeilijke situatie
waaruit geen uitkomst is tenzij door radicale terugkeer tot
beginpunt.
Hulpverlening is een serie grote en kleine impasses die de
hulpverlener samen met de cliënten moet oplossen.
Een hulpverlening zonder impasse is haast onmogelijk, tenzij ten
koste van de diepgang.
Het is dan ook door het werk in de impasses dat men laat zien wat
voor soort hulpverlener men is of wil zijn.
Impasses: wat te doen? 1.Wat wil je?
2.Wat doe je?
3.Wat neem je waar?
4.Wat ervaar je?
5.Wat denk je?.
De richting bij het werken in een impasse is echter in eerste
instantie naar binnen.
Imperatief Bevelen, gereed maken, gebiedend,
dwingend.
Implicaties Verwikkeling in een zaak.
Impliciet Intensief v. implicare, er mede in
opgesloten, mede betrokken in, stilzwijgend er in begrepen.
Improviseren met de theorie
Leer te improviseren met uw theorie.
Begin erover te vertellen en blik af en toe op onderstaande zinnen.
Kies er een en spreek die uit.
Praat door en u merkt dat u er vanzelf iets bij verzint.
1.Een goed voorbeeld hiervan is…
2.Zoals ik laatst in de krant las…
3.Als ik een metafoor gebruik…
4.Om het heel simpel te zeggen…

35. 5.Concluderend…
6.Hieraan tegengesteld is…
7.Zoals het spreekwoord zegt…
8.Als je dit begrijpt/doet, dan kun je…
9.Het principe is…
10.Het is net zoiets als…
11.De vraag waar het om gaat is…
12.Dit zijn de drie belangrijkste…
13.In de praktijk betekent dit…
Incest Bloedschande
( geslachtsgemeenschap tussen nauwe bloedverwanten, bijv. vader
en dochter, moeder en zoon, broer en zus).
Incestueus Bloedschennig.
Incompeten Onbevoegd,onbekwaam, ongeschikt.
Incongruenties Ongepast / ongerijmd / niet gelijk.
Incorporeren Lichaam, inlijven.
Indolentie Gevoelloosheid, geestelijke
traagheid.
I – ness, de ‘ik - heid’ I – ness is ten eerste de mate waarin
de hulpverlener kan bepalen wie hij is en wat hij met en van een
ontmoeting wil.
Ten tweede betekent het de mogelijkheid om een identiteit te
hebben apart van anderen en zich daar goed bij te voelen, en de
mogelijkheid om de identiteit die anderen ten opzichte van de
hulpverlener innemen toe te staan, te respecteren en te waarderen,
en de mogelijkheid om in het hier en nu van de interactie te blijven
en om terzake te blijven.
Inferieur Vergrotende trap, minderwaardig,
ondergeschikt.
Instructie van een opdracht
1.Het doel/nut. Bijvoorbeeld oefenen met, verder
bespreken van…
2.Een overzicht van de opzet.
Bijvoorbeeld eerst een opdracht, dan een nabespreking.
3.Wat gaan ze precies doen in hun subgroep?
Loop dit nauwgezet met ze door, liefst met ondersteuning van
een opdracht op papier of op flap.
4.Wat gaat er daarna gebeuren (in de grote groep)?
Welke bijdrage moeten ze leveren? (een rapportage, verdere
discussie, vragen over onduidelijkheden, tips.)
5.Hoeveel tijd is er voor de opdracht?
Geef ook altijd een eindtijd. Hoe laat verwacht u dat ze klaar zijn?
6.Check of de opdracht duidelijk is.
7.Deel zo nodig de groepjes in.
Dit hoeft alleen te gebeuren bij een beginnende groep.
Bij een ervaren groep doen de deelnemers dat zelf na stap 8.
8.Geef het startsein voor de opdracht.
Vat de rode draad samen, herhaal de eindtijd waarop u ze terug
verwacht en herhaal de instructie voor datgene wat ze nu gaan
doen (de eerste stap).

36. 9.Loop binnen tien minuten alle groepjes kort langs om te
checken of ze doen wat u verwacht.
Instrueren Ineenvoegen, onderwijzen,
vooronderzoek doen, deelnemers moet u op afstand sturen.
Intake Trainer Intakegesprek, oriënterend gesprek
alvorens tot de behandeling v.d. cliënt wordt overgegaan.
Aanpak van de intake:
U kunt kiezen hoe u de intake doet. Uitgebreide individuele
gesprekken, een bijeenkomst met de hele trainingsgroep,een
schriftelijke intake…
1.De voorbereiding.
2.De aftrap.
3.Vragen voor de deelnemers.
4.Bluf, maar beloof niet te veel.
5.Eventueel:een rondleiding.
6.Hak de knoop door: het definitieve programma.
Intake, Probleembepaling
1.Werkrelatie
2.Verwijzing
3.Probleem
4.Sociale context
5.Relationele context
6.Behandelings / oplossingshypothesen.
Interactiepatronen Stereotiep gedrag en vicieuze cirkels,
deze interactiepatronen zijn belangrijke oorzaken waarom een
probleem nooit opgelost wordt: er vindt steeds een herhaling van
dezelfde zetten plaats.
Interactionele Wederzijds contact.
Interventie Tussenkomst, advies, vragen,
inzicht, oefeningen, ondersteuning en confrontatie.
Integraal Geheel, volledig; het geheel
betreffend, rekening houdend met alles.
Integratie Hernieuwing, het tot een geheel
maken der delen.
Integriteit Ongeschondenheid,
onbaatzuchtigheid, rechtschapenheid, onkreukbaarheid, de
werkelijkheid moet overeenstemmen met wat we zeggen, met
andere woorden: beloften gestand doen en verwachtingen
waarmaken.
Daarvoor is een integere persoonlijkheid vereist.
Je moet leven in harmonie met jezelf en je omgeving.
Integriteit betekent ook contact vermijden dat doorspekt is met
trucjes en dat bedrieglijk of beneden peil is.
Een leugen wordt wel eens omschreven als ‘een mededeling met de
intentie om te bedriegen’.
Of je nu iets meedeelt met woorden of met je gedrag, als je integer
bent kan bedrog nooit je bedoeling zijn.
Intimidatie Vrees aanjagen, bang maken.
Intrapsychische In het naar binnen gelegen (deel).
Intrinsiek Waarde, werkelijke
waardevoortspruitend uit het innerlijk wezen.

37. Introductie Een handig hulpmiddel voor uw
introductie is het ezelsbruggetje ‘INTROD’, de eerste 6 letters van
het woord introductie.
I. staat voor Interesse opwekken.
Verzin iets waarmee u hun interesse opwekt voor het onderwerp.
Start met een anekdote, een praktijkvoorbeeld.
Maar u kunt ook starten met iets interactiefs: een stelling, een
vraag aan de groep.
N.staat voor Nut aangeven.
Waarom is dit onderwerp belangrijk voor de deelnemers?
Wat levert het hun op, als ze zich dit eigen hebben gemaakt?
T.staat voor tijd.
Hoe lang duurt uw verhaal?
R. staat voor respons.
Wilt u vragen tussendoor?
Dat is eigenlijk geen vraag want natuurlijk wilt u dat.
Liever nu reacties, dan na afloop horen dat ze al in de tweede zin
iets niet begrepen.
In het begin zult u dit moeten aangeven.
Zodra u gaat vertellen, zakken veel deelnemers in de luisterstand
die ze nog kennen van vroeger.
O.staat voor opzet.
Geef aan hoe de opzet van uw verhaal is.
Wat gaat u eerst vertellen, wat daarna?
D.staat voor Doel.
Wat leren mensen door dit verhaal/onderdeel?
Intuïtief Stelsel dat leert dat de objecten v.d.
buitenwereld bij de waarneming onmiddellijk worden gekend
zonder omzetting in afbeeldingen.
Intuïtie Dat is een van de sterkste en mooiste
instrumenten (gereedschap) om in essentiële zaken de goede
richting te ‘proeven’.
Je hoort de fluisterende stem van de intuïtie pas als je de herrie
van je denkgeest stil zet.
Haar stem uit zich soms als een gevoel, soms als een innerlijk
weten of soms als een spontane beweging.
Soms subtiel, soms heel duidelijk.
Vertrouw er maar op, ze zit er niet vaak naast.
Als het leven te complex wordt voor je verstand, ga dan af op je
intuïtie.
Intuïtie is net zomin als een methode alleszeggend of
alleenzaligmakend, maar het is wel de bron van de persoonlijke
creativiteit en spontane reacties op de situatie.
Intunen Afstemmen v. radiotoestel,
(een persoon) inspelen, instrueren.
Involveren In - rollen,inwikkelen; met zich
meebrengen, in zich sluiten.
Inzicht Is een gevolg, een bijprodukt van
veranderingen, niet de veroorzaker daarvan.
Ironisch Spottend het tegenovergestelde
zeggen van wat bedoeld wordt.

38. Irrationeel Niet, en tot de rede of tot de
rekening behorende,strijdig mt de rede.
Stelsel dat het verstand voor ontoereikend houdt om tot waarheid
en juist handelen te komen.
Irrelevant Niet ter zake dienend, onbelangrijk,
onbeduidend.
Issue Probleem, geschilpunt, kwestie,
onderwerp, punt v. behandeling.
Je Centrum bestaat uit: 1.Sturing: van hieruit geef je
richting aan je leven;
2.Zekerheid: vertegenwoordigt je
zelfrespect, waardigheid, identiteit, fundamentele kracht of het
doorbreken hiervan;
3. Kracht: het vermogen om iets te
verwezenlijken;
4. Wijsheid: geeft perspectief aan je
leven en bepaalt je gevoel voor evenwicht.
Onderling zijn deze factoren afhankelijk en vormen ze de basis
voor elke andere dimensie van je leven.
Vind je harmonie tussen de vier factoren, dan creëer je een
edelmoedig persoonlijkheid met een evenwichtige natuur, je ideale
zelf.
Joining Hulpverlener en cliënten zullen
steeds weer opnieuw aansluiting moeten vinden bij steeds
intensievere en persoonlijke facetten van de interactie.
In onze ogen is joining dan ook niet een activiteit die uitsluitend
van de therapeut uitgaat.
Het is, zoals elke relatievorm, een proces van twee kanten.
De hulpverlener kan daar dan ook aanspraak op maken wanneer
de cliënten te weinig pogingen doen om aan te sluiten bij de
therapeut en zich te voegen in het proces.
Kernparadigma’s Het centrum, je Ik.Zijn.
Kernkwadrant Gaat uit van uw kernkwaliteiten:
eigenschappen die u van jongs af aan heeft en die zo eigen zijn dat
ze uw ‘kern’ vormen.
Te veel van zo’n eigenschap is te veel van het goede en vormt uw
valkuil: Drammerigheid, wispelturigheid, arrogantie, u schiet door
en anderen ergeren zich eraan.
Omdat u zelf zo vertrouwd bent met de kwaliteit is de valkuil vaak
een blinde vlek: het is toch heel normaal om zo te doen?
Wilt u aan uw valkuil werken, dan gaat u op zoek naar iets dat er
positief tegenover staat: uw uitdaging.
Een eigenschap die uw valkuil kan compenseren.
Te veel van de uitdaging, dus te veel van het goede, vormt weer iets
negatiefs: uw allergie.
Een allergie is een teveel aan de eigen uitdaging die in het gedrag
van een ander is te bemerken.
De allergie drijft iemand in zijn valkuil.
Mensen die dat gedrag vertonen vindt u irritant.
Kernkwaliteit Een kwaliteit is in tegenstelling tot
kennis en vaardigheden, niet van buitenaf te leren.

39. Een kwaliteit is altijd al potentieel aanwezig in de mens maar is ook
te ontwikkelen.
Kwaliteiten zijn positieve persoonseigenschappen zoals ambitie,
betrokkenheid, daadkracht, betrouwbaarheid, creativiteit,
intelligentie en humor, doorzettingsvermogen, initiatief of
flexibiliteit, en zelfverzekerdheid.
Er zijn ook kwaliteiten die al meer of minder ontwikkeld zijn:
Manifeste, half – latente en latente kwaliteiten.
Kernkwaliteiten en valkuilen Gaan hand in hand, ze
zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Wie zich echter bewust is
van zijn kernkwaliteiten en valkuilen, kan zijn gedrag bijsturen en
zo een buiteling in de valkuil voorkomen. Het teveel van het goede
van een kwaliteit heet de vervorming. De vervorming vormt de
valkuil van een persoon.
X.Daadkracht / drammerigheid.
X.Flexibiliteit / wispelturigheid.
X. Zelfverzekerdheid / arrogantie.
Kernkwaliteit en allergie
Aan sommige mensen kunt u zich ergeren …het gedrag dat deze
weerzin opwekt, heet uw allergie.
Net als de valkuil vormt de allergie een bron van potentiële
conflicten.
De allergie is (vaak) het tegenovergestelde van uw valkuil en is dus
in feite uw uitdaging!
Mensen blijken allergisch te zijn voor teveel van hun uitdaging dat
zij in anderen bespeuren.
Kluwengezinnen In een kluwengezin bestaan zeer
hechte relaties, waarbij de buitenwereld vaak uitgesloten wordt.
Kolb De leercirkel van Kolb:
Iedereen leert anders.
1:Concrete ervaring.
2: Observatie en reflectie.
3: Verkennen van theorie.
4: Actief experimenteren.
Vanuit de twee assen van het model van Kolb zijn er vier
verschillende leerstijlen.
X.De denker kan goed vanuit reflectie komen tot theorie.
X.De beslisser pakt de essenties van de theorie en gaat daarmee
actief experimenteren: hij past ze toe in een praktijksituatie.
X.De doener werkt via trail and error.
Geef hem een doel en hij kiest zijn eigen aanpak in de concrete
ervaring.
X.De dromer ziet concrete ervaringen en reflecteert daarop.
Kritiek Reageer in ieder geval niet meteen
met tegengas of argumenten.
Dan weet u zeker dat u in een eindeloze discussie belandt waarin
geen van beide partijen elkaar beter gaat begrijpen.
Begin zelf dus met ‘begrijpen’ en kweek daarmee begrip terug.
A. Luisteren en belonen.
B. Samenvatten om te checken of u begrijpt wat de deelnemer zegt.
C. Doorvragen.

40. D. Reageren.
E. Vragen om akkoord.
Kwaadheid Is onmacht om te zeggen wat je in
jezelf frustreert en wat je anders zou willen hebben.
Zolang we de woorden daarvoor niet hebben uit onze kwaadheid
zich vaak in zeggen wat zo frustrerend is aan de ander en wat hij
zou moeten doen.
Kwetsbaarheid Van natuur zijn we al open en
raakbaar.
Onkwetsbaarheid is een keuze!
Je kwetsbaar openstellen is dus een oproep tot iets wat er al is en
een ontkenning van aangeleerd gedrag.
Openheid is de ontvankelijkheid en acceptatiekracht in ons doet
ons groeien.
Latente Verborgen zijn, niet tot uiting
komend.
Leiderschap Is de eerste schepping.
Een leider bekijkt eerst waar hij van uit moet gaan.
Leiderschap is de goede dingen doen.
Een leider kijkt of de ladder tegen de goede muur staat.
Peter Drucker en Warren Bennis
Leugen Een leugen wordt wel eens
omschreven als ‘een mededeling met de intentie om te bedriegen’.
Lineaire Lijnvormig uitzetting in de lengte
gemeten.
Logisch Volgens de logica (volkstaal)
natuurlijk (dat is - ,dat spreekt vanzelf).
Logotherapie Veel zogenaamde psychische kwalen
in wezen symptomen zijn van een gevoel van leegte.
Logotherapie is erop gericht om elk mens te laten ontdekken dat
zijn leven een unieke bestemming heeft.
Los zandgezinnen Daar zien we dat elk gezinslid een
eiland op zichzelf vormt.
Loyaliteit Eerlijk , trouw.
LSD Luisteren, samenvatten,
doorvragen.
LSES cliënten Lagere sociaal – economische
status.
LSES gezinnen Een van de kenmerken van veel
gezinnen is dat een familielid (bijvoorbeeld de grootmoeder), bij
allochtonen ook vaak de oudste man) de gang van zaken bepaalt.
Luisteren Luisteren is een kwaliteit die
iedereen inzet om signalen op te pikken.
Signalen van buiten en binnen in ons.
In onszelf kunnen we luisteren naar ons gemoed/gevoel, ons
lichaam en onze gedachten.
Luisteren naar ons gevoel en lichaam is een kwestie van peilen en
de juiste afstemming te doen, eventueel uiting aan te geven.
In ons hoofd is het allemaal niet zo eenduidig.
In ons hoofd spelen processen af die niet altijd leiden tot de sturing
die wij graag zouden willen.

41. Of waar we het niet bewust van zijn.
X.Het lichaam geeft signalen af of ontvangt ze.
Kriebel, jeuk, pijn in de buik, droge strot, warm gevoel, licht in het
hoofd en ga zo maar door.
Het is niet een makkelijke opgave maar het loont om naar het eigen
lichaam te luisteren en woorden aan te geven.
Toch is het lichaam eenduidig.
X.Het gevoel is een andere bron van onze beleving.
Een gevoel van blijheid, spanning, onzekerheid, geluk, onmacht
etcetra.
Ook hier is het een kwestie van duidelijk maken waarmee je
duidelijk bent over jouw eigenheid, jouw beleving.
X.In ons hoofd speelt zich een tweedeling af.
Als iets gebeurt dan wordt er een keuze gemaakt.
Bewust of onbewust blijkt er de keuze te zijn tussen het echt binnen
te laten komen of het buiten onszelf te houden.
In feite: door onszelf direct te distantiëren van wat er gebeurt
worden we toeschouwer en zijn we niet meer deelnemer aan het
gesprek.
In ons hoofd is een continue radio bezig waar we soms de kanalen
niet zuiver hebben afgestemd.
En over het luisteren naar anderen: How Do I Listen to others? As
if everyone were my master Speaking to me His Cherished Last
Words. Hafiz
Management Is de tweede schepping.
Een manager denkt vooral in resultaten: hoe kan ik bepaalde
dingen het beste doen?
Management is de dingen goed doen, analyseren, ordenen,
toepassen.
Een manager probeert zo efficiënt en succesvol mogelijk de ladder
te beklimmen. Peter Drucker en Warren Bennis
Effectief management Wil zeggen bij het belangrijkste
beginnen.
Managersbrief In kort bestek duidelijk te maken
waaruit een prestatie – akkoord tussen managers en hun
werknemers moet bestaan.
Na een diepgaande discussie over verwachtingen, richtlijnen en
hulpmiddelen om ervoor te zorgen dat die in overeenstemming zijn
met de doelen van de organisatie, schrijft de werknemer een brief
aan zijn manager waarin de discussie wordt samengevat en waarin
wordt aangegeven wanneer het volgende gesprek over de prestaties
zal plaatsvinden.
Een dergelijk winnen/winnen – prestatieakkoord is de
hoofdactiviteit van het management.
Met zo’n akkoord in de hand zijn werknemers in staat zichzelf te
leiden binnen het bestek van dat akkoord.
Wat uit een prestatieakkoord op basis van winnen/winnen
voortvloeit is een natuurlijk of logisch resultaat.
Manifeste kwaliteiten Goed zichtbaar in ons gedrag.
Ze worden opgemerkt door anderen.
Half - latente kwaliteiten Zijn situatie gebonden.

42. Ze worden soms wel en soms niet zichtbaar.
Latente kwaliteiten Zijn kwaliteiten die nog in
ontwikkeling zijn.
Om deze kwaliteiten te ontwikkelen, hebben mensen situaties
nodig die hen uitdagen.
Leerproces in een vijftal stappen onderverdeeld;
1. wat hij wil (zijn doelen);
2. wat hij kan doen om dat te bereiken (zijn gedragingen, zijn
vaardigheden);
3. wat hij ervaart als hij zijn doelen al dan niet realiseert (zijn
gevoelens);
4. wat zijn waarnemingen zijn over de effecten van zijn gedrag (zijn
observaties);
5. wat zijn conclusies en inzichten zijn(zijn denken).
We kunnen in de problemen komen wanneer we;
1. niet weten wat we willen;
2. niet weten hoe we kunnen realiseren wat we willen;
3. niet stilstaan bij wat we ervaren of voelen;
4. niet goed waarnemen wat de ander zegt of doet en hoe ons
gedrag overkomt;
5. onjuiste conclusies trekken of ons door verkeerde inzichten
laten leiden.
Marginale Op de rand, marginale winst, zeer
kleine winst.
Materiele problemen Inkomen, besteding, huisvesting,
arbeid, vorming en opleiding en relatie met organisaties.
Memoriseren In het geheugen prenten, van buiten
leren.
Mentaal Geest, de geest betreffende, in de
gedachte aanwezig.
Merites Verdienen, verdienste, goede
hoedanigheden.
Metafoor Over – draging , beeldspraak in
gelijkenis (bijv. het schip der woestijn voor.kameel) gebruik v.
woorden in overdrachtelijke betekenis.
Metapositie Na-,achter-(soms met bet.:veranderen in),om-.
Methodiek Geleidelijke ontwikkeling v.d.
leerwijze.
Mindmappen U pakt een papier en zet midden op
het blad een trefwoord waarover het vooral moet gaan.
Vervolgens plaatst u er elementen omheen die daarmee
samenhangen.
Maak vooral ook tekeningetjes, verbind elementen met elkaar,
associeer door.
Laat uw gedachten de vrije loop.
Moeilijkheden Problemen, symptomen.
Monsterverbond Het vierde probleem is een
probleem dat de hulpverlener met zijn individuele hulpverleners
actie creëert bovenop het eerste, tweede en derde probleem.
De (neven) effecten van de kunstmatige relatie van de individuele
cliënt met de therapeut, waarin de therapeut de deskundige

43. professionele hulpverlening van de individuele cliënt op zich
neemt (het ‘monsterverbond’).
Moreel Zedelijk, gevoel v. zelfvertrouwen,
vertrouwen op zijn kracht en waarde.
Morfogenese – principe Houdt in dat systemen niet alleen een
behoefte hebben om te blijven zoals ze zijn, maar ook een
ingebouwde behoefte en noodzaak hebben om te veranderen.
Mysterieus Raadselachtig, geheimzinnig.
Mythe Ongegrond verhaal of praatje.
Nabespreking Doe snel wat snel kan.
1.Werk met antwoordvellen.
2.Loop de groepjes langs en geef daar uw feedback.
3.Wie het eerst komt, het eerst maalt.
4.Laat één groep rapporteren.
5.Vraag de subgroepen elk één vraag in te brengen waarop ze graag
antwoord willen, van u of de rest van de groep.
Of vraag ze om één stelling of één conclusie of één cartoon waarin
ze de essentie vatten.
Narcistisch Iemand die genot centraal stelt,
verveelt zich snel en roept voortdurend om meer.
Hij ziet het leven in termen van het genot van het moment.
Hij zoekt naar een steeds grotere kick.
Negatief commentaar Het is nooit voldoende wanneer je
mensen zegt wat ze fout doen.
Niet toegestane deel Angst, verdriet en pijn hun plaats
hebben en tevens een verlangen om die gevoelens toe te staan, om
meer, completer jezelf te zijn.
In probleemsituaties krijgen boodschappen ook vaak een
emotionele lading, of zoals de bekende Amerikaans psychiater-
psychotherapeut Waler Kempler dat noemt;
een toegevoegde boodschap vanuit ons ‘niet-toegestane deel’.
Als we deze lading niet benoemen, ontstaat er onderliggende
spanningen met alle gevolgen van dien voor de oplossing van het
conflict.
57% van onze communicatie is immers non-verbaal maar doet wel
degelijk ‘onderhuids’ mee.
Neurose Verworven psychische stoornis van
emotionele aard, zich uitend in afwijkend gedrag, dat de patiënt
belemmert te functioneren.
Noblesse Legt verplichtingen op.
Nonreassurance Niet geruststellen.
Non verbale reacties Het zijn reacties die men zichzelf
niet toestaat uit te spreken.
Let ook op die reacties als je confronteert; ze zeggen vaak meer dan
de verwoorde reactie.
Datzelfde geldt voor onaffe zinnen.
Wat niet gezegd wordt is wat niet gezegd mag worden.
Laat de cliënt zijn zinnen afmaken, het non verbale verwoorden.
Soms is het nodig dat jij verwoordt wat jou het non verbale doet of
wat het jou duidelijk maakt.
Observatie Waarneming, naleving v.regel.

44. Obstakel In de weg staan, hindernis,
belemmering, iets wat in de weg staat.
Ondersteunende eigenheids feedback De luisteraars zullen je
feedback geven.
Feedback op wie zij in essentie voor zich zien en hoe zij dit ervaren.
Er is geen positieve of negatieve feedback, ook niets over de inhoud
of de manier.
Het gaat om jou, om wie je bent, de unieke eigenheid die op dat
moment naar boven komt.
Onderwerp Het alledaagse, concrete,
persoonlijke probleem waarmee cliënten zitten.
Ontschuldiging Geef je toestemming aan de cliënt
om het probleem te mogen hebben.
Onvoorwaardelijke liefde Wanneer we storten in de vorm van
onvoorwaardelijke liefde – luisteren naar de fundamentele wetten
van de liefde – moedigen we anderen aan om te leven naar de
fundamentele wetten van het leven.
Als je onvoorwaardelijk van mensen houdt, draag je bij aan hun
gevoel van zekerheid.
Ze weten zich op hun juiste waarde geschat.
Hun natuurlijke groei wordt gestimuleerd.
We maken het gemakkelijker voor hen om te leven volgens de
wetten van het leven: de bereidheid tot samenwerking, de intentie
om een bijdrage te leveren, zelfdiscipline en integriteit.
Ze leren het beste bij zichzelf naar boven te halen.
Het is voor hen geen kwestie van reageren op onze voorwaarden en
beperkingen.
We geven hun de vrijheid om te handelen overeenkomstig hun
eigen imperatieven.
Niet dat we alles maar op zijn beloop moeten laten.
We adviseren, verklaren en geven de mogelijkheden en
beperkingen aan.
Maar we houden van hen, hoe dan ook.
Als we de fundamentele wetten van de liefde schenden – door er
voorwaarden aan te verbinden – stimuleren we anderen datzelfde
te doen met de fundamentele wetten van het leven.
We brengen hen in een reactieve, defensieve positie; ze denken dat
ze moeten bewijzen: ‘Ik tel mee als persoon, ik ben van jou niet
afhankelijk.’
Ze zijn niet onafhankelijk.
Ze zijn contra – afhankelijk.
Dat is een variant van afhankelijkheid die zich helemaal onder aan
het groei- continuüm bevindt.
Ze worden reactief, zijn sterk geneigd vijandschap als centrum te
kiezen, denken vooral aan hun ‘rechten’ en proberen voortdurend
het bewijs van hun individualiteit te leveren.
Ze zijn niet genegen om proactief te luisteren en tegemoet te
komen aan hun eigen imperatieven.
Rebellie is een knoop in het hart, niet in het hoofd.
De sleutel is storten – stortingen van onvoorwaardelijke liefde.
Stephen R.Covey

45. Opportunisme Handelwijze die zich laat leiden door
de ogenblikkelijke omstandigheden.
Oprechtheid De waarheid spreken, met andere
woorden: wat we zeggen moet overeenstemmen met de
werkelijkheid.
Optimum Het beste.
Oraties Redevoering.
Organiser Een structuur waarmee u uw
modules vormgeeft.
OTS Ondertoezichtstelling is een
kinderbeschermingsmaatregel in Nederland die gebruikt kan
worden wanneer kinderen probleemgedrag ( bijvoorbeeld
schoolverzuim ) vertonen.
Ook is ondertoezichtstelling toepasbaar als er sprake is van
ontucht, verwaarlozing, mishandeling, pedagogische onmacht van
ouders en in vergelijkbare gevallen.
Overdracht Wordt door Freud gedefinieerd als
een verstoring inde therapeutische relatie, doordat de cliënt
onbewust de therapeut persoonlijkheidskenmerken toeschrijft die
overeenkomen met iemand uit zijn verleden.
P/PM – balans P staat voor de productie van wat je
hebben wilt.
PM staat voor productiemiddel, het middel waarmee wordt
geproduceerd.
Paradigma Voorbeeld.
Het paradigma is de oorsprong van houdingen en gedrag.
Een paradigma is een bril; het bepaalt de manier waarop je naar
het leven kijkt.
Referentiekader.
Zijn is zien.
We kunnen onze visie niet fundamenteel veranderen zonder zelf te
veranderen en omgekeerd.
Een paradigmawisseling – of die nu plotseling of geleidelijk
gecreëerd wordt – is de belangrijkste kracht achter een radicale
verandering.
Paradoxale Schijnbaar tegenstrijdig
Paranoia Waanzin = geest, geestesziekte die
het verstand niet aantast, maar met waandenkbeelden gepaard
gaat; ziekelijk achterdochtig.
Pareto – principe 80 procent van de resultaten vloeit
voort uit 20 procent van de activiteiten.
Pathologie De ziekten leer betreffend.
Pathologisch defect Ziekelijk.
Persoonlijkheid Onze persoonlijkheid is in wezen
een samenstel van eigenschappen.
‘Zaai een gedachte, oogst een handeling; zaai een handeling, oogst
een eigenschap; zaai een eigenschap, oogst een karakter; zaai een
karakter, oogst een doel,’ luidt een gezegde.
Persoonlijk statuut Een van de effectiefste manieren om
te beginnen met het einde voor ogen is een persoonlijk statuut
schrijven.

46. Het is een filosofie, een credo.
Het is bedoeld voor wat je wilt zijn (je persoonlijkheid) en wat je
wilt doen (je bijdragen en prestaties) en het spreekt zich uit over de
waarden en principes die hierbij horen.
Iedereen is uniek en daaraan moet een persoonlijke oorkonde, wat
vorm en inhoud betreft, ook uitdrukking geven.
Je zou een persoonlijk statuut kunnen beschouwen als een eigen
grondwet, je zet neer hoe jij jezelf het liefste ziet en probeert dit
ook zo goed mogelijk na te streven.
Perspectief Doorzichtleer, in – zien.
Pijn Waar de pijn is, daar is de groei.
Plausibel Goedkeurend, klappen, toejuichen,
aannemelijk,geloofwaardig.
Plenair Vol;vullen,voltallig,vergadering van
alle groepen v.leden.
Planning Plan tekenen, opmaken, het
opmaken v.e. plan voor de te volgen handelwijze.
Plannen is de kunst om onderdelen naar believen in te korten of uit
te breiden zonder dat de kern verloren gaat.
P.O.P Persoonlijke Ontwikkelingsplan.
P.O.P Pijn onder Pijn punt.
Polarisatie Toespitsing of toeneming van
tegenstellingen in een groep die tot dan toe min of meer bedekt
waren gebleven; het steeds verder uiteenlopen van standpunten
binnen een groep.
Potee Strekking van een gezegde,
betekenisomvang.
Potentaat Heerzuchtig persoon, iem. Die zich
dominerend laat gelden, autoritair persoon, ‘baas’.
Pragmatisch Geschiedschrijving die de feiten
vooral uit oogpunt v. algemeen belang beschouwt.
Pragmatisme Stelsel dat de praktische
bruikbaarheid en de zakelijke beoordeling v. feiten, en niet de
ideologie, als norm stelt.
Pragmatische Levenshouding Succes werd afgemeten aan
persoonlijke prestaties, status en vaardigheden om de omgang met
anderen soepeler te laten verlopen.
Binnen dit geloof in een Pragmatische Levenshouding
ontwikkelden zich gaandeweg twee stromingen: de ene richtte zich
op relatietechnieken zowel in het persoonlijke als het
maatschappelijke leven, de andere bepleitte een positieve mentale
instelling.
Het een en ander kreeg zijn beslag in stelregels die soms de moeite
waard zijn, zoals ‘je houding bepaalt je aanzien’ of ‘vrienden maak
je met een glimlach, niet met een norse blik’ en ‘wie gelooft in zijn
plannen kan ze ook uitvoeren’.
Presentatie Een goede presentatie bevat voor de:
Denker Verbanden met andere modellen die hij kent.
Beslisser Schema’s, oneliners,checklisten.
Kort maar krachtig.
Doener Praktijkvoorbeeld.