Ang dokumento ay nagbibigay ng pangkalahatang pagsusuri ng sambayanang ekonomiya gamit ang iba't ibang modelo sa makroekonomiks. Ipinapakita nito ang interaktibong relasyon ng sambahayan, bahay-kalakal, at pamahalaan sa pagbuo ng pambansang ekonomiya, pati na rin ang kahalagahan ng pamilihan sa produksyon at pag-iimpok. Binanggit din ang kalakalang panlabas bilang bahagi ng bukas na ekonomiya at ang mga epekto nito sa ugnayang internasyonal.

1. ANG PAMBANSANG
EKONOMIYA
PAIKOT NA DALOY NG EKONOMIYA
IBA’T-IBANG MODELO NG PAMBANSANG EKONOMIYA

2. MAKROEKONOMIKS (MACROECONOMICS)
Dibisyon ng ekonomiks na nakatuon sa pag-aaral ng
kabuuang ekonomiya.
Sinusuri ng makroekonomiks ang malawakang
pangyayaring pang-ekonomiya (pagbabago sa kawalan
ng trabaho, pambansang kita, gross domestic product,
implasyon at antas ng presyo.
Gumagamit ng modelo sa pagsusuri ang
makroekonomiks.

3. MODELO
Ang modelo ay representasyon ng isang konsepto o
kaganapan. Ito ay nagbibigay ng konteksto sa pagsusuri
ng pambansang ekonomiya sa makroekonomiks.
Ang modelo ng pambansang ekonomiya ay
naglalarawan ng interdependence ng lahat ng actor sa
isang ekonomiya.
Sa pamamagitan ng modelo, naipapakita nang simple
ang realidad.

4. MGA KATANUNGAN NA BINIBIGYAN KASAGUTAN NG
MAKROEKONOMIKS:
Ano ang kayarian ng pambansang ekonomiya?
Ang pambansang ekonomiya ba ay simple lamang?
Ito ba ay nakatutok sa paggalaw ng komplikadong
ugnayan ng mga sektor?
Ito ba ay tumututok lamang sa panloob na kaganapan?
Isinama rin ba nito ang panlabas na kaganapan?

5. MGA MODELO NG PAMBANSANG EKONOMIYA
Unang Modelo : Simpleng Ekonomiya
Ikalawang Modelo : Ang Bahay-Kalakal at Sambahayan sa Pamilihan ng
Tapos na Produkto at Salik sa Produksyon
Ikatlong Modelo : Pamilihang Pinansyal : Pag-iimpok (Savings) at
Pamumuhunan (Investments)
Ikaapat na Modelo : Ang Pamahalaan at Pamilihan ng Pinansyal, Salik ng
Produksyon, Kalakal at Paglilingkod
Ikalimang Modelo : Ang Pambansang Ekonomiya sa Kalakalang Panlabas

6. UNANG MODELO : SIMPLENG EKONOMIYA
Pangunahing aktor :
Sambahayan – kalipunan ng mga
mamimili sa isang ekonomiya.
Bahay-kalakal – tagalikha ng
produkto.
 Ang sambahayan at bahay-
kalakal ay iisa.
 Ang lumilikha ng produkto ay
siya ring konsyumer.
 Ang supply ng bahay-kalakal ay
demand nito kapag kabilang na
ito sa sambahayan

7. IKALAWANG MODELO : ANG BAHAY-KALAKAL AT SAMBAHAYAN SA
PAMILIHAN NG TAPOS NA PRODUKTO AT SALIK SA PRODUKSYON
Ang pag-iral ng sistemang pamilihan
sa pambansang ekonomiya ang tuon
dito.
Pangunahing sektor :
Sambahayan at Bahay-kalakal
 Magkaiba ang sambahayan at
bahay-kalakal
 Dalawang uri ng Pamilihan :
Pamilihan ng mga salik ng
produksyon o factor markets
(capital, lupa, paggawa) ; Tapos na
produkto o commodity (good
markets o commodity markets)

8. IKALAWANG MODELO : ANG BAHAY-KALAKAL AT SAMBAHAYAN SA
PAMILIHAN NG TAPOS NA PRODUKTO AT SALIK SA PRODUKSYON
 Ipinagpalagay na may dalawang aktor sa
isang ekonomiya – sambahayan at bahay-
kalakal.
 Ang sambahayan ay may demand sa
produkto ngunit wala itong kakayahang
lumikha ng produkto.
 Ang bahay-kalakal ang tanging may
kakayahang lumikha ng produkto ngunit
kailangan na bumili o umupa ng mga salik ng
produksyon.
 Tanging ang sambahayan ang may suplay ng
mga salik ng produksyon.
 Makikipag-ugnayan ang bahay-kalakal sa
sambahayan sa pamamagitan ng mga
pamilihan ng mga salik ng produksyon.

9. IKALAWANG MODELO : ANG BAHAY-KALAKAL AT SAMBAHAYAN SA
PAMILIHAN NG TAPOS NA PRODUKTO AT SALIK SA PRODUKSYON
 Kapital (magbayad ng interes) ; paggawa
(pasahod); entreprenyur (kita) – kita ng
sambahayan
 Interes, pasahod, kita [sambahayan] :
gastusin ng produksyon [bahay-kalakal]
 Sa pamilihan ng kalakal at paglilingkod, bibili
ang sambahayan ng produkto na pantugon
sa kanyang pangangailangan at kagustuhan.
 Kitang natanggap ng sambahayan = pambili
ng produkto : Paggastos sa pagbili ng
produkto [sambahayan]
 Gastos ng sambahayan = kita ng bahay-
kalakal.
 Interdependence : umaasa sa isa’t-isa para
matugunan ang pangangailangan

10. IKATLONG MODELO : PAMILIHANG PINANSYAL : PAG-IIMPOK
(SAVINGS) AT PAMUMUHUNAN (INVESTMENTS)
PANGUNAHING SEKTOR :
Sambahayan at Bahay-Kalakal
 Isinasa-alang-alang ng sambahayan at bahay-
kalakal ang kanilang mga desisyon sa
panghinaharap.
 Hindi ginagamit ng sambahayan ang lahat ng
kita para sa pamimili.
 Hindi lang pangkasalukuyang produksiyon
ang iniisip ng bahay-kalakal.
 Pamimilili at paglikha ng produkto, pag-
iimpok (savings) at pamumuhunan
(investments) – nagiging mahalagang
gawaing pang-ekonomiya.
 Nagaganap sa pamilihang pinansiyal
(financial market)

11. IKATLONG MODELO : PAMILIHANG PINANSYAL : PAG-IIMPOK
(SAVINGS) AT PAMUMUHUNAN (INVESTMENTS)
 Tatlo ang pamilihan : Salik ng produksiyon,
commodity o tapos na produkto, at sa mga
pinansiyal na kapital.
 Nag-iimpok ang mamimili bilang
paghahanda sa hinaharap.
 Ang bahagi ng kita na hindi ginagastos ay
tinatawag na impok / savings.
 Ito ay inilalagak sa pamilihang pinansiyal :
bangko, kooperatiba, insurance company,
pawnshop, at stock market.
 Sa bahay-kalakal, hindi lamang pagtubo
ang iniisip, pati na rin ang mapalawak ang
negosyo sa iba’t-ibang panig ng bansa.
 Maaaring manghiram ito ng karagdagang
pinansiyal na capital. Ito ay gagamiting
puhunan sa nasabing plano ng
produksyon.

12. IKATLONG MODELO : PAMILIHANG PINANSYAL : PAG-IIMPOK
(SAVINGS) AT PAMUMUHUNAN (INVESTMENTS)
 Hihiram ang bahay-kalakal sa sambahayan :
pamilihang pinansiyal
 Ang paghiram ng bahay-kalakal ay may kapalit
na kabayaran. Babayaran nito ng interes ang
hinihiram na puhunan.
 Sinisingil ang bahay-kalakal dahil may
kapakinabangan itong matatamo sa paghiram
ng puhunan. Ito ay ang pagtaas ng kita kapag
lumawak na ang negosyo nito.
 Ang isang bahagi ng interes na binabayaran
ng bahay-kalakal ay magiging kabayaran sa
sambahayan.
 Kumikita ng interes ang sambahayan mula sa
pag-iimpok.
 Sambahayan : interes – kita ; Bahay-Kalakal :
mahalagang gastusin

13. IKATLONG MODELO : PAMILIHANG PINANSYAL : PAG-IIMPOK
(SAVINGS) AT PAMUMUHUNAN (INVESTMENTS)
 Ang pag-iimpok at pamumuhunan ay hindi original
na gawaing pang-ekonomiya.
 Ito ay nagaganap dahil nagkakaroon ng
pagpaplano para sa hinaharap ang mga naturang
aktor. (broken lines)
 Kung walang pagpaplano para sa hinaharap ang
mga naturang actor, walang pag-iimpok at
pamumuhunan.
 Ang kita ng pambansang ekonomiya ay maitatakda
ng kabuuang gastusin ng sambahayan at bahay-
kalakal. Kasama na ang gastusin sa pamumuhunan
ng bahay-kalakal at ang kita ng sambahayan sa
pag-iimpok.
 Ang paglago ng pambansang ekonomiya ay
nakabatay sa pagtaas ng produksyon at sa paglaki
ng pamumuhunan.
 Mahalagang balanse ang pag-iimpok at
pamumuhunan.

14. IKAAPAT NA MODELO : ANG PAMAHALAAN AT PAMILIHAN NG
PINANSYAL, SALIK NG PRODUKSYON, KALAKAL AT PAGLILINGKOD
 Ang pamahalaan ay lumalahok sa sistema
ng pamilihan.
 Sektor : sambahayan , bahay-kalakal at
pamahalaan.
 Pagbabayad ng buwis ang karagdagang
gawain sa ekonomiya. (broken lines)
 Sumisingil ng buwsis ang pamahalaan para
kumite.
 Ang kita mula sa buwis ay tinatawag na
public revenue.
 Ito ay ginagamit ng pamahalaan upang
makalikha ng pampublikong paglilingkod.
(nauuri sa pangangailangan ng
sambahayan at bahay-kalakal)

15. IKAAPAT NA MODELO : ANG PAMAHALAAN AT PAMILIHAN NG
PINANSYAL, SALIK NG PRODUKSYON, KALAKAL AT PAGLILINGKOD
 Ang kita ng pambansang ekonomiya ay
maitatakda ng kabuuang gastusin ng
sambahayan, bahay-kalakal at
pamahalaan.
 Ang paglago ng pambansang ekonomiya
ay nakabatay sa : pagtaas ng produksyon,
produktibidad ng pamumuhunan at
produktibidad ng mga gawain ng
pamahalaan.
 Upang maging metatag ang ekonnomiya,
mahalagang makalikha ng positibong
motibasyon ang mga gawain ng
pamahalaan.
 Mahalagang maihatid ang mga
pampublikong paglilingkod na
ipinangakong isasakatuparan sa pagsingil
ng buwis.

16. IKAAPAT NA MODELO : ANG PAMAHALAAN AT PAMILIHAN NG
PINANSYAL, SALIK NG PRODUKSYON, KALAKAL AT PAGLILINGKOD
 Ang mga pampublikong paglilingkod ay
dapat maging produktibo.
 Hindi dapat maging palaasa ang mga tao
sa tulong na ibinibigay ng pamahalaan.
 Hindi rin dapat na makipagkompetensiya
ang pamahalaan sa pamumuhunan ng
pribadong bahay-kalakal.
 Sa oras na maganap ito, marami ang
magtatanggal ng puhunan sa bansa,
 Marami ang mawawalan ng trabaho at
kita.
 Ang buong ekonomiya ay aasa na lamang
sa gawain ng pamahalaan.

17. IKALIMANG MODELO : ANG PAMBANSANG EKONOMIYA SA
KALAKALANG PANLABAS
 Sa naunang apat na modelo, ang
pambansang ekonomiya ay sarado.
 Ang saradong ekonomiya ay hindi
nakikipag-ugnayan sa mga dayuhang
ekonomiya.
 Ang tuon lamang ng mga naunang
talakayan ay ang panloob na takbo ng
ekonomiya.
 Ang perspektiba sa saradong
pambansang ekonomiya ay domestik.
 Sa modelong ito, ang pambangsang
ekonomiya ay bukas.
 May kalakalang panlabas ang bukas na
ekonomiya.

18. IKALIMANG MODELO : ANG PAMBANSANG EKONOMIYA SA
KALAKALANG PANLABAS
 Ang kalakalang panlabas ay ang
pakikipagpalitan ng produkto at salik ng
pambansang ekonomiya sa mga
dayuhang ekonomiya.
 Ang perspektiba sa pambansang
ekonomiya na bukas ay internasyonal.
 Ang pambansang ekonomiya ay
kalimitang tinatawag na home economy.
 Ang ekonomiyang kaugnayan nito ay
tinatawag na dayuhang ekonomiya o
foreign economy.
 May sambahayan at bahay-kalakal ang
pambansang ekonomiya at dayuhang
ekonomiya.
 Parehong may pinagkukunang yaman.

19. IKALIMANG MODELO : ANG PAMBANSANG EKONOMIYA SA
KALAKALANG PANLABAS
 Maaaring magkaiba ang kaanyuan at
dami ng mga ito.
 Maaring kailangan nila ang ilan sa mga
ito bilang salik ng produksyon.
 Ang pangangailangan sa pinagkukunang
yaman ay isang basehan sa
pakikipagkalakalan.
 May pinagkukunang yaman na
ginagamit bilang sangkap ng
produksyon na kailangan pang angkatin
sa ibang bansa.
 Lumulikha ng produkto mula sa
pinagkukunang yaman ang
pambansang ekonomiya.
 Maaaring magkapareho o magkaiba ang
kanilang produkto.