Nümunəvi müsəlman qadin həzrəti məryəm. azərbaycan

ÍÖÌÓÍßÂÈ ÌÖÑßËÌÀÍ ÃÀÄÛÍ
ÙßÇÐßÒÈ
ÌßÐÉßÌ

ÙßÇÐßÒÈ
ÌßÐÉßÌ
“Õàòûðëà êè, áèð çàìàíëàð ìÿëÿêëÿð áåëÿ
äåìèøäèëÿð: “Éà Ìÿðéÿì, hÿãèãÿòÿí Àëëàh
ñÿíè ñå÷ìèø, òÿìèçëÿìèø, àëÿìëÿðèí
ãàäûíëàðûíäàí öñòöí òóòìóøäóð”
(“Àëè-Èìðàí” ñóðÿñè, 3/42).
ÙÀÐÓÍ ÉßÙÉÀ
×åâèðÿí: Åëøàä Ìèðè

ÌÖßËËÈÔ Âß ÎÍÓÍ
ßÑßRËßRÈ ÙÀQQÛÍÄÀ
Ùàróí Éÿhéà èìçàñûíäàí èñòèôàäÿ åäÿí ìöÿëëèô 1956-úû èëäÿ Àíêàràäà
àíàäàí îëóá. Îròà ìÿêòÿáè Àíêàràäà îõóéóá. Ñîírà Èñòàíáóëäà Ìåìàr Ñèíàí
Óíèâårñèòåòèíèí gþçÿë ñÿíÿòëÿr ôàêöëòÿñèíäÿ âÿ Èñòàíáóë Óíèâårñèòåòèíèí ôÿëñÿôÿ
áþëöìöíäÿ òÿhñèë àëûá. 80-úè èëëÿräÿí áó göíÿ qÿäÿr èìàíè, åëìè âÿ ñèéàñè
ìþâçóëàräà õåéëè ÿñÿr éàçûá. Áóíóíëà éàíàøû ìöÿëëèôèí òÿêàìöë÷öëÿrèí
(äàrâèíèñòëÿrèí) ñàõòàêàrëûüûíû, îíëàrûí èääèàëàrûíûí hå÷ áèr åëìè hÿqèqÿòÿ
ÿñàñëàíìàäûüûíû gþñòÿrÿí, hàáåëÿ äàrâèíèçìèí qàíëû èäåîëîgèéàëàrëà øöáhÿëè
ÿëàqÿëÿrèíè öçÿ ÷ûõàràí áèr ÷îõ ìöhöì ÿñÿrëÿrè âàr.
Ìöÿëëèôèí áó èìçàñû èíêàr÷û äöøöíúÿéÿ qàrøû ìöáàrèçÿ àïàràí èêè
ïåéüÿìáÿrèí õàòèrÿñèíÿ hþrìÿò ÿëàìÿòè îëàràq ñå÷èëèá: îíëàrû éàä åòìÿê
ìÿqñÿäèëÿ Ùàróí âÿ Éÿhéà àäëàrûíäàí èñòèôàäÿ åäèëèá. Rÿñóëóëëàhûí ìþhöröíöí
ìöÿëëèô òÿrÿôèíäÿí êèòàáëàrûí öç qàáûüûíà âóróëìàñûíûí ñèìâîëèê ìÿíàñû èñÿ
îíëàrûí è÷èíäÿêèëÿrëÿ áàüëûäûr. Áó ìþhör Qóràíè-Êÿrèìèí Àëëàhûí ñîíóíúó
Êèòàáû âÿ ñîíóíúó ñþçö, Ïåéüÿìáÿrèìèçèí èñÿ ïåéüÿìáÿrëÿrèí ñîíóíúóñó
îëìàñûíûí rÿìçèäèr. Ìöÿëëèô áöòöí éàçûëàrûíäà Qóràíû âÿ Rÿñóëóëëàhûí ñöííÿñèíè
rÿháÿr òóòór. Áóíóíëà äà èíêàr÷û äöøöíúÿ ñèñòåìëÿrèíèí áöòöí ÿñàñ èääèàëàrûíû áèr-
áèr ïó÷à ÷ûõàrìàüû âÿ äèíÿ qàrøû éþíÿëÿí åòèràçëàrû òàìàìèëÿ ñóñäóràúàq
ñîíóíúó ñþçö ñþéëÿìÿéè hÿäÿô ñå÷èr. Çîõ áþéöê hèêìÿò âÿ êàìàë ñàhèáè îëàí
Rÿñóëóëëàhûí ìþhörö áó ñîíóíúó ñþçö ñþéëÿìÿê íèééÿòèíÿ áèr äóà êèìè èñòèôàäÿ
åäèëèá.
Ìöÿëëèôèí ÿñÿrëÿrèíäÿêè ÿñàñ ìÿqñÿä Qóràíû áöòöí äöíéàäà òÿáëèü åòìÿê,
áóíóíëà èíñàíëàrû Àëëàhûí âàrëûüû, áèrëèéè âÿ àõèrÿò êèìè ÿñàñ èìàí ìÿñÿëÿëÿrè
áàrÿäÿ äÿrèíäÿí äöøöíìÿéÿ ñþâq åòìÿê, èíêàr÷û ñèñòåìëÿrèí ÷öröê ÿñàñëàrûíû âÿ
áàòèë òÿòáèqàòëàrûíû hÿr êÿñÿ gþñòÿrìÿêäèr.
Ùàróí Éÿhéàíûí ÿñÿrëÿrè Ùèíäèñòàíäàí ÀÁØ-à, Áþéöê Árèòàíèéàäàí
Èíäîíåçèéàéà, Ïîëøàäàí Áîñíèéà-Ùårñîqîâèíàéà, Èñïàíèéàäàí Áràçèëèéàéà,
Ìàëàéçèéàäàí Èòàëèéàéà, Ôràíñàäàí Áîëqàrûñòàíà âÿ ÌÄÁ þëêÿëÿrèíÿ qÿäÿr
äöíéàíûí ÿêñÿr þëêÿëÿrèíäÿ ìàràqëà qàrøûëàíûr âÿ áèríÿôÿñÿ îõóíór. Èígèëèñ,
ôràíñûç, àëìàí, èòàëéàí, èñïàí, ïîròóqàë, óräó, ÿrÿá, àëáàí, róñ, áîøíàê, óéüór,
Èíäîíåçèéà, ìàëàé, áåíqàë, áîëqàr, éàïîí, xèí, Àçÿráàéúàí êèìè äèëëÿrÿ òÿrúöìÿ
åäèëÿí áó ÿñÿrëÿr gåíèø îõóúó êöòëÿñè òÿrÿôèíäÿí ìàràqëà èçëÿíèr.
Äöíéàíûí äþrä áèr òÿrÿôèíäÿ áþéöê råçîíàíñ äîüóràí áó äèqqÿòÿëàéèq
ÿñÿrëÿr èíñàíëàrûí ÷îõóíóí èìàí gÿòèrìÿñèíÿ, ÿêñÿr àäàìëàrûí äà þç èìàíûíû
êàìèëëÿøäèrìÿñèíÿ ñÿáÿá îëór. Áó êèòàáëàrû îõóéàí âÿ èíúÿëÿéÿí hÿr êÿñ
îíëàräàêû hèêìÿòè, hàáåëÿ éûüúàì, äîëüóí, àñàí áàøà äöøöëÿí ñÿìèìè öñëóáó,

hÿéàòè hÿqèqÿòëÿrèí åëìè-ìÿíòèqè èçàhûíû äÿrhàë gþrör. Áó ÿñÿrëÿr hÿr áèr êÿñÿ
òåç áèr çàìàíäà òÿñèr åòìÿê, òàì íÿòèúÿ âårìÿê, åòèràçëàrà éår qîéìàìàq âÿ
äÿëèëëÿrèí åëìèëèéè êèìè õöñóñèééÿòëÿrÿ ìàëèêäèr. Áó ÿñÿrëÿrè îõóéàí âÿ îíëàrûí
öçÿrèíäÿ úèääè äöøöíÿí àäàìëàrûí ìàòårèàëèñò ôÿëñÿôÿíè, àòåèçìè, áàøqà áàòèë ôèêèr
âÿ ôÿëñÿôÿëÿrè ìöäàôèÿ åòìÿñè äàhà ÿñëà ìöìêöí äåéèë. Áÿçèëÿrè ìöäàôèÿ
åòñÿëÿr áåëÿ áóíó éàëíûç èíàäêàrëûq öçöíäÿí åäÿúÿêëÿr, ÷öíêè îíëàrûí ôèêèrëÿrèíèí
ÿñàñëàrû ÷öröêäör.
Äþâröìöçäÿêè áöòöí èíêàr÷û úÿrÿéàíëàr Ùàróí Éÿhéàíûí êöëëèééàòûíäà
åëìè äöøöíúÿ íþqòåéè-íÿçÿrèíäÿí ìÿüëóá åäèëèáëÿr. Øöáhÿ éîõäór êè, áó
õöñóñèééÿòëÿr Qóràíûí hèêìÿòèíäÿí âÿ îíóí èôàäÿ åòäèéè ôèêèrëÿrèí
gþçÿëëèêëÿrèíäÿí qàéíàqëàíûr.
Ìöÿëëèôèí þçö èñÿ áó ÿñÿrëÿrèíÿ gþrÿ ëîâüàëàíìûr, ÿêñèíÿ, Àëëàhûí hèäàéÿòèíÿ
âàñèòÿ÷è îëìàüà íèééÿò åäèr. Áóíäàí áàøqà áó ÿñÿrëÿr íÿør åäèëÿrêÿí hå÷ áèr
ìàääè qàçàíú göäöëìör.
Áó hÿqèqÿòëÿr íÿçÿrÿ àëûíìàëûäûr. Î çàìàí ìÿëóì îëàr êè, èíñàíëàrû îíëàrà
gþrìÿäèéèíè gþrìÿêäÿ êþìÿê åäÿí, îíëàrûí hèäàéÿòÿ gÿëìÿñèíÿ ñÿáÿá îëàí áåëÿ
ÿñÿrëÿrèí îõóíìàñûíà hÿâÿñëÿíäèrìÿéèí þçö äÿ ÷îõ ìöhöì õèäìÿòäèr. Áó
äÿéÿrëè ÿñÿrëÿrè òàíûòìàq ÿâÿçèíÿ èíñàíëàrûí çåhíèíè qàrûøäûràí, ôèêèrëÿrèíèí
qàrûøìàñûíà ñÿáÿá îëàí, øöáhÿ âÿ òÿrÿääöäëÿrè àràäàí qàëäûrìàüà, èìàíû õèëàñ
åòìÿéÿ áèr òÿñèrè îëìàäûüû òÿúröáÿäÿí êå÷èrèëÿí êèòàáëàrû éàéìàq éàëíûç âÿ éàëíûç
ÿìÿê âÿ âàõò èòêèñè äåìÿê îëàúàq. Èìàíû õèëàñ åòìÿêäÿí äàhà ÷îõ ìöÿëëèôèí
ÿäÿáè göúöíö gþñòÿrìÿéÿ éþíÿëìèø êèòàáëàräà áó òÿñèrèí îëìàéàúàüû àéäûíäûr.
Áó ìþâçó èëÿ áàüëû øöáhÿñè îëàíëàr âàrñà, îíëàr Ùàróí Éÿhéàíûí ÿñÿrëÿrèíèí
éågàíÿ ìÿqñÿäèíèí äèíñèçëèéè àràäàí qàëäûrìàqäàí âÿ Qóràí ÿõëàqûíû éàéìàqäàí
èáàrÿò îëäóüóíó, áó õèäìÿòäÿêè òÿñèr göúöíöí, ìöâÿôôÿqèééÿò âÿ ñÿìèìèééÿòèí
àéäûí gþröíäöéöíö îõóúóëàrûí öìóìè qÿíàÿòèíäÿí àíëàéà áèëÿr. Áóíó qÿòè
øÿêèëäÿ éÿqèíëÿøäèrìÿê âÿ àíëàìàq ëàçûìäûr êè, äöíéàäàêû çöëì âÿ èüòèøàøëàrûí,
ìöñÿëìàíëàrûí ÷ÿêäèéè ÿçèééÿòëÿrèí ÿñàñ ñÿáÿáè äèíñèçëèéèí èäåéà hàêèìèééÿòèäèr.
Áóíëàräàí qóròóëìàüûí éîëó èñÿ äèíñèçëèéèí èäåéà úÿhÿòäÿí ìÿüëóá åäèëìÿñè,
èìàíè hÿqèqÿòëÿrèí îròàéà ÷ûõàrûëìàñû âÿ Qóràí ÿõëàqûíûí èíñàíëàrûí äÿrê åäèá
ìÿíèìñÿéÿ áèëÿúÿéè øÿêèëäÿ ÷àòäûrûëìàñûäûr. Äöíéàíû hÿr göí äàhà ÷îõ çöëìÿ,
èüòèøàø âÿ ôÿñàäëàrà ìÿróç qîéìàq èñòÿéÿíëÿrèí íèééÿòèíè íÿçÿrÿ àëñàq áÿëëè îëàr
êè, áó õèäìÿòèí ìöìêöí qÿäÿr ñörÿòëè âÿ òÿñèrëè øÿêèëäÿ éårèíÿ éåòèrèëìÿñè ÷îõ
âàúèáäèr. ßêñ òÿqäèräÿ ÷îõ gåú îëà áèëÿr. Áó ÿhÿìèééÿòëè õèäìÿòäÿ ÷îõ áþéöê
áèr âÿçèôÿíè þç öçÿrèíÿ gþòörìöø Ùàróí Éÿhéàíûí êöëëèééàòû Àëëàhûí èúàçÿñè èëÿ
XXI ÿñräÿ èíñàíëàrû Qóràíäà áèëäèrèëÿí ÿìèí-àìàíëûüà âÿ áàrûøà, äîüróëóq âÿ
ÿäàëÿòÿ, gþçÿëëèê âÿ õîøáÿõòëèéÿ àïàrìàqäà áèr âàñèòÿ îëàúàq.

ÙßÇÐßÒÈ
ÌßÐÉßÌ
ÙÀÐÓÍ ÉßÙÉÀ

È×ÈÍÄßÊÈËßÐ
Ýèðèø . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Íöìóíÿâè ìöñÿëìàí ãàäûí: Ùç.Ìÿðéÿì . . . . . . . 16
Ãóðàíäà Ìÿðéÿì îüëó Èñà Ìÿñèh . . . . . . . . . . . . . 64
Úàhèëèééÿ úÿìèééÿòèíäÿ ãàäûíà ìöíàñèáÿò . . . . . . . 86
Ãóðàíäà ãàäûíà âåðèëÿí äÿéÿð . . . . . . . . . . . . . . . 106
Ãóðàíäà èäåàë ìöñÿëìàí ãàäûí õàðàêòåðè . . . . . . . 158
Àëëàhûí Ãóðàíäà äèããÿò éþíÿëòäèéè ãàäûíëàð . . . . . 228
Íÿòèúÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
Òÿêàìöë éàëàíû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270

öòöí èíñàíëàðûí éåýàíÿ éîëýþñòÿðÿíè Ãóðàí-
äûð. Àëëàh Ãóðàí àéÿëÿðè èëÿ èíñàíëàðà hÿéàò-
ëàðû áîéóíúà ãàðøûëàøà áèëÿúÿêëÿðè hÿð ìÿñÿ-
ëÿäÿ åhòèéàú äóéàúàãëàðû hÿð úöð áèëýèíè,
äöçýöí âÿ ñÿhâ îëàíëàðû áèëäèðìèøäèð. Áóíäàí
áàøãà, Ãóðàí Ïåéüÿìáÿðèìèçèí (ñ.ÿ.â.) ñöí-
íÿñèíè äÿ áöòöí èíàíàíëàð ö÷öí áèð éîëýþñòÿ-
ðÿí åòìèøäèð. Àíúàã áóíóíëà éàíàøû, Àëëàh
Ãóðàíäà ïåéüÿìáÿðëÿðèí âÿ ñàëåh ìþìèíëÿ-
ðèí hÿéàòëàðûíäàí íöìóíÿëÿð ýþñòÿðÿðÿê, èíñàíëàðûí Ãóðàí ÿõ-
ëàãûíû ýöíäÿëèê hÿéàòäà íåúÿ éàøàéàúàãëàðûíû ýþðÿ áèëìÿëÿ-
ðèíè òÿìèí åòìèøäèð.
Àëëàh “Àíä îëñóí êè, îíëàð ñèçèí ö÷öí, Àëëàhà âÿ àõèðÿò
ýöíöíÿ öìèä áÿñëÿéÿíëÿð ö÷öí ýþçÿë þðíÿêäèð. Êèì öç
äþíäÿðñÿ, áóíóí çÿðÿðè àíúàã îíóí þçöíÿ îëàð. Àëëàh
ìþhòàú äåéèëäèð, Î, òÿðèôÿ ëàéèãäèð!” (“Ìóìòÿhèíÿ” ñóðÿ-
ñè, 60/6) âÿ “Ùÿãèãÿòÿí Áèç ñèçÿ à÷ûã-àøêàð àéÿëÿð, ñèçäÿí
ÿââÿë ýÿëèá ýåäÿíëÿð áàðÿäÿ håêàéÿòëÿð âÿ ìöòòÿãèëÿð
ö÷öí þéöä-íÿñèhÿò íàçèë åòäèê” (“Íóð” ñóðÿñè, 24/34) àéÿ-
ëÿðè èëÿ áó èíñàíëàðûí ÿõëàãûíäà àõèðÿòÿ öìèä åäÿí òÿãâà ñà-
hèáè ìþìèíëÿð ö÷öí ýþçÿë íöìóíÿëÿð âÿ íÿñèhÿòëÿð îëäóüó-
íó õàòûðëàòìûøäûð.
Àäû Ãóðàíäà ãåéä åäèëÿí âÿ ìþìèíëÿðèí ýþçÿë ÿõëàãû öçÿ-
ðèíäÿ äöøöíöá þçëÿðèíÿ íöìóíÿ ýþòöðìÿëÿðè ëàçûì îëàí ñà-
ëåh ìþìèíëÿðäÿí áèðè äÿ Ùç.Ìÿðéÿìäèð. Ùç.Ìÿðéÿì “Àëëàh
èìàí ýÿòèðÿíëÿðÿ èñÿ Ôèðîíóí çþâúÿñèíè ìèñàë ÷ÿêäè...
11

Ùÿì÷èíèí íàìóñóíó ìþhêÿì ãîðóéóá ñàõëàìûø Èìðàíûí
ãûçû Ìÿðéÿìè äÿ ìèñàë ÷ÿêäè. Áèç ëèáàñûíûí éàõàñûíäàí îíà
Þç ðóhóìóçäàí öôöðäöê. Ìÿðéÿì Ðÿááèíèí ñþçëÿðèíè, êè-
òàáëàðûíû òÿñäèã åòäè âÿ èòàÿò åäÿíëÿðäÿí îëäó” (“Òÿhðèì”
ñóðÿñè, 66/11-12) àéÿëÿðè èëÿ Àëëàhûí ýþçÿë ÿõëàãûíà ýþðÿ Ãó-
ðàíäà áöòöí èíñàíëàðà íöìóíÿ ýþñòÿðäèéè èêè ãàäûíäàí áèðè-
äèð. Äîëàéûñû èëÿ Ùç.Ìÿðéÿìèí áó ýþçÿë ÿõëàãûíû hÿð ìÿñÿ-
ëÿäÿ áèçÿ ÿí äöçýöí ìÿëóìàò âåðÿí Ãóðàíäàí þéðÿíìÿê âÿ
áó ÿõëàã ñÿâèééÿñèíÿ ÷àòìàüà ñÿé ýþñòÿðìÿê áöòöí ìþìèí
èíñàíëàð ö÷öí ìöhöì áèð ìÿñóëèééÿòäèð.
Àëëàh Ùç.Ìÿðéÿìèí øÿõñèíäÿ “èäåàë ìöñÿëìàí ãàäûí õà-
ðàêòåðè”íè íöìàéèø åòäèðèð. Ãóðàíäà áèëäèðèëÿí èäåàë ãàäûí õà-
ðàêòåðè áó ýöí úàhèëèééÿ úÿìèééÿòëÿðèíäÿ ýåíèø éàéûëàí ãà-
äûí õàðàêòåðëÿðèíäÿí ÷îõ ôÿðãëèäèð. Úàhèëèééÿ úÿìèééÿòëÿðèí-
äÿ éàøàéàí ãàäûíëàð áöòþâëöêäÿ úÿìèééÿò òÿðÿôèíäÿí îíëàðà
óéüóí ýþðöëÿí âÿ íÿñèëäÿí-íÿñèëÿ þòöðöëÿðÿê ýöíöìöçÿ ãÿ-
äÿð ýÿëÿí îðòàã áèð õàðàêòåðè éàøàéûðëàð. Úàhèëèééÿ úÿìèééÿ-
òè ãàäûíûí âÿ êèøèíèí hÿð èêèñè ö÷öí ôÿðãëè ÿõëàã õöñóñèééÿò-
ëÿðè ìöÿééÿíëÿøäèðìèøäèð. Êèøèíèí íöìàéèø åòäèðìÿëè îëäóüó
õàðàêòåð âÿ îíäàí ýþçëÿíèëÿí øÿõñèééÿò ãàäûíäàí ýþçëÿíèëÿí-
äÿí òàìàìèëÿ ôÿðãëèäèð. Ùÿì÷èíèí êèøèíèí èäåàëëàðû, hÿéàòà áà-
õûøû, hÿéàò òÿðçè, hàäèñÿëÿðè äÿéÿðëÿíäèðìÿñè äÿ ãàäûíûíêûëàð-
äàí òàìàì àéðûäûð.
Ãóðàíà ýþðÿ èñÿ ãàäûíëà êèøè åéíè ìÿñóëèééÿòÿ ìàëèêäèð.
Àëëàh Ãóðàíäà “èäåàë áèð ìöñÿëìàí õàðàêòåðè”íäÿí áÿhñ
åäèð. Áó õàðàêòåðäÿ êèøèíèí ìÿñóë îëäóüó áöòöí ÿõëàã õöñó-
ñèééÿòëÿðèíÿ ýþðÿ ãàäûí äà åéíè øÿêèëäÿ ìÿñóëèééÿò äàøûéûð.
Àëëàh áèð àéÿäÿ ìöñÿëìàí ãàäûíûí âÿ ìöñÿëìàí êèøèíèí éå-
ðèíÿ éåòèðìÿëè îëäóüó áó îðòàã Èñëàì ÿõëàãûíû áó úöð áèëäèðèð:
“Ùÿãèãÿòÿí Àëëàh ìÿhç ìöñÿëìàí êèøèëÿð âÿ ãàäûíëàð,
ìþìèí êèøèëÿð âÿ ãàäûíëàð, ìöòè êèøèëÿð âÿ ãàäûíëàð, äîü-
ðó äàíûøàí êèøèëÿð âÿ ãàäûíëàð, ñÿáðëè êèøèëÿð âÿ ãàäûíëàð,
12
Íömunÿvi Ìösÿlman Ãadûn Ùÿzrÿti Ìÿryÿm

“Ùÿãèãÿòÿí,
Áèç ñèçÿ à÷ûã-ààøêàð àéÿëÿð,
ñèçäÿí ÿââÿë ýÿëèá ýåäÿíëÿð
áàðÿñèíäÿ ìÿñÿëëÿð âÿ
ìöòòÿãèëÿð ö÷öí þéöä-ííÿñèhÿò
íàçèë åòäèê”
(“Íóð” ñóðÿñè, 24/34).

òÿâàçþêàð êèøèëÿð âÿ ãàäûíëàð, ñÿäÿãÿ âåðÿí, îðóú òóòàí êè-
øèëÿð âÿ ãàäûíëàð, àéûá éåðëÿðèíè ãîðóéóá ñàõëàéàí êèøèëÿð
âÿ ãàäûíëàð âÿ Àëëàhû ÷îõ çèêð åäÿí êèøèëÿð âÿ ãàäûíëàð
ö÷öí ìÿüôèðÿò âÿ áþéöê áèð ìöêàôàò hàçûðëàìûøäûð!”
(“ßhçàá” ñóðÿñè, 33/35).
Ýþðöíäöéö êèìè, Ãóðàíà ýþðÿ ãàäûíûí âÿ êèøèíèí õàðàêòå-
ðè úÿìèééÿòèí äÿéÿð ìöhàêèìÿëÿðèíÿ âÿ äàâàì åäÿí àäÿò-
ÿíÿíÿëÿðèíÿ ýþðÿ äåéèë, Àëëàhûí áèëäèðäèéè “èäåàë ìöñÿëìàí
ÿõëàãû”íà ýþðÿ ôîðìàëàøäûðûëûð. Áó ÿõëàãû éàøàéàí ìöñÿëìàí
ãàäûí ñîí äÿðÿúÿ ýöúëö âÿ ñàüëàì áèð øÿõñèééÿòÿ ìàëèêäèð.
Î, áó hÿéàò òÿðçèíè úÿìèééÿòèí íÿçÿðèíäÿ áèð öñòöíëöê ÿëäÿ
åäÿ áèëìÿê ö÷öí äåéèë, àíúàã Àëëàhûí ðàçûëûüûíû âÿ ñåâýèñè-
íè ãàçàíà áèëìÿê ö÷öí éàøàéûð.
Áó êèòàáäà úàhèëèééÿ úÿìèééÿòëÿðèíäÿ
éåðëÿøìèø ãàäûí õàðàêòåðèíèí íåúÿ ñÿhâ
îëäóüóíà òîõóíàúàã âÿ áó õàðàêòåðèí
úÿìèééÿòäÿ íåúÿ ãÿáóë åäèëäèéèíÿ
íÿçÿð ñàëàúàüûã. Áóíäàí
áàøãà, Àëëàhûí áöòöí
àëÿìëÿðèí ãàäûíëàðûí-
äàí öñòöí òóòäóüóíó
áèëäèðäèéè Ùç.Ìÿðéÿ-
ìèí ÿõëàãûíäàí äàíû-
øàðàã, áó éîëëà “íö-
ìóíÿâè áèð ìöñÿëìàí
ãàäûí”ûí ìàëèê îëäóüó éöêñÿê
ÿõëàã àíëàéûøûíû âÿ “èäåàë ìö-
ñÿëìàí ãàäûí õàðàêòåðèíè”
îðòàéà ãîéàúàüûã.
Àëëàh äÿðýàhûíäà öñ-
òöíëöéöí àíúàã èìàíà,
Àëëàh ãîðõóñóíà âÿ ýþ-
14

çÿë ÿõëàãà ýþðÿ îëäóüóíó âÿ
Àëëàhûí “Ìþìèí îëìàãëà áÿ-
ðàáÿð éàõøû èøëÿð ýþðÿí êèøè-
ëÿð âÿ éà ãàäûíëàð úÿííÿòÿ
äàõèë îëàðëàð. Îíëàðà õóð-
ìà ÷ÿéèðäÿéè ãÿäÿð
hàãñûçëûã åäèëìÿç!”
(“Íèñà” ñóðÿñè,
4/124) àéÿñè èëÿ áèë-
äèðäèéè êèìè, ÿìÿëè-
ñàëåh èø ýþðÿí hÿð èí-
ñàíûí - î, ãàäûí, éà äà
êèøè îëñóí, hå÷ áèð ôÿðã ãîéóë-
ìàäàí - Àëëàhûí ðàçûëûüû, ìÿðhÿ-
ìÿòè âÿ íåìÿòè èëÿ ãàðøûëàøàúàãëàðû-
íû õàòûðëàäàúàüûã.
Êèòàáûí áàøãà áèð ìÿãñÿäè äÿ áèð òÿ-
ðÿôäÿí, èäåàë ìöñÿëìàí õàðàêòåðèíäÿí
áÿhñ åòìÿê, äèýÿð áèð éàíäàí äà úàhèëèé-
éÿ úÿìèééÿòëÿðèíäÿ ýþðöíÿí ãàäûí õàðàê-
òåðèíèí ìÿíôè éþíëÿðèíè îðòàéà ÷ûõàðàðàã, áó
êèìëèêäÿí óçàãëàøìàã èñòÿéÿíëÿðè hÿì äöí-
éàäà, hÿì äÿ àõèðÿòäÿ îíëàðà øÿõñèééÿò,
hþðìÿò âÿ öñòöíëöê ãàçàíäûðàúàã áèð
ÿõëàãäàí âÿ hÿéàò òÿðçèíäÿí õÿáÿðäàð
åòìÿêäèð.
15
Ùarun Éÿhya

ÍÖÌÓÍßÂÈ
ÌÖÑßËÌÀÍ
ÃÀÄÛÍ:
ÙÇ.ÌßÐÉßÌ

ç.Ìÿðéÿì òàðèõè ìÿíáÿëÿðÿ ýþðÿ,
òÿõìèíÿí 2000 èë ÿââÿë éàøàéûá.
Î, Àëëàhûí äöíéàäà âÿ àõèðÿòäÿ
ñå÷äèéè ãàäûíëàðäàí áèðèäèð.
Ùç.Ìÿðéÿì òàðèõè ìÿíáÿëÿðÿ
ýþðÿ, hÿìèí äþâðäÿ Ðîìà èìïå-
ðàòîðëóüóíóí hàêèìèééÿòè àëòûíäà
îëàí Ôÿëÿñòèí òîðïàãëàðûíäà àíà-
äàí îëìóøäóð. Éÿhóäè úÿìèééÿ-
òè è÷ÿðèñèíäÿ âÿ hÿìèí íÿñèëäÿí
áèðè îëàðàã äöíéàéà ýÿëìèøäèð.
Ùÿìèí äþâðäÿ Ðîìà èìïåðàòîðëóüóíäà ýåíèø éàéûëàí äèí
èñÿ áöòïÿðÿñòëèê èäè. Àëëàhûí Ãóðàíäà áèëäèðäèéè êèìè, áèð
âàõòëàð “áöòöí àëÿìëÿðäÿí öñòöí òóòóëìóø” (“Áÿãÿðÿ”
ñóðÿñè, 2/47) áèð òàéôà îëàí éÿhóäèëÿð èñÿ þçëÿðèíäÿí óéäóð-
äóãëàðû áÿçè õóðàôàòëàðëà áöòïÿðÿñòëèéÿ (òÿñâèð÷èëèéÿ, øÿêèë÷è-
ëèéÿ) öç òóòìóø, Àëëàhûí îíëàð ö÷öí ñå÷èá áÿéÿíäèéè äèíëÿðè
òÿhðèô åòìèøäèëÿð. Àëëàhûí ÿìðëÿðèíÿ öñéàí åòìèø âÿ îíëàðà
áÿõø åòäèéè íåìÿòëÿðÿ ãàðøû øöêöð åòìÿìèøäèëÿð. Áÿçèëÿðè èñÿ
íÿôñëÿðèíèí õîøóíà ýÿëìÿéÿí ÿìðëÿðëÿ ýÿëäèéè ö÷öí Àëëàhûí
îíëàðà áèð ðÿhìÿò îëàðàã ýþíäÿðäèéè ïåéüÿìáÿðëÿðè þëäöðÿ-
úÿê ñÿâèééÿäÿ éîëëàðûíäàí àçìûøäûëàð. Ãóðàíäà Èñðàèë îüóë-
ëàðûíûí áó àçüûí hÿðÿêÿòëÿðè áåëÿ áèëäèðèëèð:
“Áèç Èñðàèë îüóëëàðûíäàí ÿhä àëìûø, îíëàðà ïåéüÿìáÿð-
ëÿð ýþíäÿðìèøäèê. Ùÿð äÿôÿ áèð ïåéüÿìáÿð îíëàðûí éàíû-
17
Ùç.Ìÿðéÿìèí éàøàäûüû
úÿìèééÿòèí õöñóñèééÿòëÿðè

18
íà öðÿêëÿðèíÿ éàòìàéàí áèð hþêìëÿ ýÿëäèêäÿ áèð ãèñìèíè
éàëàí÷û håñàá åäÿð, áèð ãèñìèíè äÿ þëäöðÿðäèëÿð” (“Ìàèäÿ”
ñóðÿñè, 5/70).
Ùç.Ìÿðéÿì áöòöí áó ãàðûøûãëûãëàðûí hþêì ñöðäöéö âÿ éÿ-
hóäèëÿðèí áöòöí öìèäëÿðèíè ÷îõäàí ýþçëÿäèêëÿðè Ìÿñèhèí (Õè-
ëàñêàðûí) ýÿëèøèíÿ áàüëàäûüû áèð äþâðäÿ äöíéàéà ýÿëìèøäèð.
Àëëàh Èñðàèë îüóëëàðûíûí áöòöí èíòèçàðûíûí ÿñàñ ìÿðêÿçèíè òÿø-
êèë åòìÿñèíäÿí òàìàìèëÿ õÿáÿðñèç îëàí Ùç.Ìÿðéÿìè áó ìö-
ãÿääÿñ âÿçèôÿ ö÷öí õöñóñè îëàðàã ñå÷ìèø âÿ éåòèøäèðìèøäèð.
Àëëàh “Îíóí àäû Ìÿðéÿì îüëó Èñà ÿë-Ìÿñèhäèð êè, äöíéà-
äà âÿ àõèðÿòäÿ øàíû óúà âÿ éàõûí îëàíëàðäàíäûð. Âÿ ñàëåh-
ëÿðäÿíäèð...” (“Àëè-Èìðàí” ñóðÿñè, 3/45-46) ñþçëÿðè èëÿ òÿðèô-
ëÿäèéè Ùç.Èñàíû äöíéàéà ýÿòèðìÿê âÿçèôÿñèíè Ùç.Ìÿðéÿìÿ
âåðìèøäèð.
Ùç.Ìÿðéÿì Àëëàhûí ñå÷äèéè áèð èíñàí îëàðàã áó èíñàíëàðûí
áàòèë âÿ úàhèë èíàíúëàðû àðàñûíäà ýþçÿë ÿõëàãû, hàãã äèíè òÿì-
ñèë åòìèøäèð.
Àëëàh Ùç.Ìÿðéÿìèí hÿéàòû èëÿ áàüëû îíóí àèëÿñèíäÿí,
àíàäàí îëìàñûíäàí, Ùç.Èñàíû äöíéàéà ýÿòèðìÿñèíäÿí, éàøà-
äûüû úÿìèééÿòèí áþhòàíëàðûíà òóø ýÿëìÿñèíäÿí òóòìóø
íöìàéèø åòäèðäèéè éöêñÿê ÿõëàã õöñóñèééÿòëÿ-
ðèíÿ ãÿäÿð áèð ÷îõ ìÿñÿëÿëÿðè áèçÿ
Ãóðàíäà áèëäèðèð.

19
Àëëàhûí
àëÿìëÿðäÿí
öñòöí òóòäóüó
Èìðàí àèëÿñè
Àëëàh Ãóðàíûí “Àëëàh Àäÿìè,
Íóhó, Èáðàhèì þâëàäûíû âÿ Èìðàí àèëÿñèíè àëÿìëÿð öçÿðèí-
äÿ ñå÷èëìèø åòäè. Îíëàð áèðè äèýÿðèíäÿí òþðÿìèø áèð íÿñèë
èäèëÿð...” (“Àëè-Èìðàí” ñóðÿñè, 3/33-34) àéÿëÿðè èëÿ Èìðàí
àèëÿñèíèí Ùç.Àäÿì, Ùç.Íóh âÿ Èáðàhèì àèëÿñè èëÿ åéíè íÿñèë-
äÿí ýÿëäèêëÿðèíè âÿ àëÿìëÿð öçÿðèíäÿ ñå÷èëìèø èíñàíëàð îëäóã-
ëàðûíû áèëäèðèð. Ùç.Ìÿðéÿì äÿ áó íÿñèëäÿí - ñå÷èëìèø Èìðàí
àèëÿñèíäÿí ýÿëèð.
Èìðàí àèëÿñè Àëëàhà ñÿìèìè áèð öðÿêëÿ èìàí ýÿòèðÿí, áö-
òöí èøëÿðèíäÿ Îíà öç òóòàí âÿ Àëëàhûí ãîéäóüó ãàéäà-ãàíóí-
ëàðà ðèàéÿò åäÿí áèð àèëÿ èäè.
Ùç.Ìÿðéÿìèí äöíéàéà ýÿëìÿñè
Èìàí éèéÿñè áèð ãàäûí îëàí Èìðàíûí õàíûìû Ùç.Ìÿðéÿìÿ
hàìèëÿ ãàëäûüûíû þéðÿíÿí çàìàí äÿðhàë Àëëàhà äóà åòìèø,
Îíóí øÿíèíÿ òÿðèôëÿð äåìèø âÿ äîüàúàüû óøàüû Àëëàhà íÿçèð
åòäèéèíè ñþéëÿìèøäè. Áèð ãûç äîüäóüóíó ýþðÿíäÿ èñÿ îíà
“àáèäÿ”, éÿíè “hÿìèøÿ Àëëàhà èáàäÿò åäÿí” ìÿíàñûíà óé-

“Õåéð, éàõøû èøëÿð ýþðöá
þçëÿðèíè Àëëàhà òÿñëèì åäÿíëÿðèí
Ðÿááè éàíûíäà ìöêàôàòû âàðäûð.
Îíëàðûí hå÷ áèð ãîðõóñó éîõäóð
âÿ îíëàð ãÿì-ããöññÿ ýþðìÿçëÿð”
(“Áÿãÿðÿ” ñóðÿñè, 2/112).

üóí ýÿëÿí Ìÿðéÿì àäûíû ãîéìóøäó. Àëëàh Ãóðàíäà Èìðàíûí
õàíûìûíûí áó äóàñûíû áèçÿ áåëÿ õÿáÿð âåðèð:
“Èìðàíûí çþâúÿñèíèí: “Åé Ðÿááèì, áÿòíèìäÿêèíè ñÿíÿ
(àçàä) õèäìÿòêàð îëìàã ö÷öí íÿçèð åäèðÿì. Ìÿíäÿí
ãÿáóë åò! ßëáÿòòÿ, Ñÿí åøèäÿíñÿí, áèëÿíñÿí!” - äåäèéèíè
õàòûðëà! Îíó äîüäóüó çàìàí: “Åé Ðÿááèì! Ìÿí ãûç
äîüäóì” - ñþéëÿäè. Ùàëáóêè Àëëàh îíóí íÿ äîüäóüóíó
âÿ îüëàíûí ãûç êèìè îëìàäûüûíû éàõøû áèëèðäè. “Ìÿí
îíóí àäûíû Ìÿðéÿì ãîéäóì, îíó âÿ îíóí íÿñëèíè ìÿ-
ëóí øåéòàíäàí Ñÿíÿ òàïøûðûðàì” - äåäè” (“Àëè-Èìðàí”
ñóðÿñè, 3/35-36).
Àëëàh Ùç.Ìÿðéÿìèí àíàñûíûí îíó “áÿòíèíäÿêèíè (àçàä)
õèäìÿòêàð îëìàã ö÷öí Àëëàhà íÿçèð åòäèéè”íè áèëäèðèð. Áó èôà-
äÿíèí ÿðÿá äèëèíäÿêè ÿñë ìÿòíèíäÿ ãåéä åäèëÿí “ìóhàððÿ-
ðÿí” êÿëìÿñè “àíúàã àõèðÿò èøëÿðè èëÿ ìÿøüóë îëàí, äöíéà
èëÿ ÿëàãÿñè îëìàéàí, hÿìèøÿ Àëëàhà èáàäÿò åäÿí, Àëëàhûí
ìÿáÿäèíèí õèäìÿòêàðû, ñÿìèìè îëàðàã èáàäÿò åäÿí, èáàäÿ-
òèíäÿ äöíéà ìÿãñÿäè îëìàéàí èíñàí” ìÿíàëàðûíà óéüóí ýÿ-
ëèð.
1
Ùÿãèãè ìÿíàäà ìöñòÿãèëëèê èíñàíûí àíúàã Àëëàhà ãóëëóã
åäèá Îíà òÿñëèì îëìàñû, âàðëûãëàðà âÿ éà áèð ÷îõ äÿéÿðëÿðÿ
ãóëëóã åòìÿêäÿí òàìàìèëÿ àçàä îëìàñû èëÿ ÿëäÿ åäèëÿ áèëÿð.
Èìðàíûí õàíûìû äà Ùç.Ìÿðéÿìè hÿð úöð àñûëûëûãäàí àçàä
îëóá Àëëàhà íÿçèð åòäèéèíè ñþéëÿéÿðÿê, Àëëàhà äóà åäÿðÿê
îíóí àíúàã Àëëàhà ãóëëóã åäÿí, èíñàíëàðûí ðàçûëûüûíû ãàçàí-
ìàã ìÿãñÿäèíäÿí òàìàìèëÿ óçàãëàøìûø áèð èíñàí îëìàñûíû àð-
çó åòìèøäè.
Ùç.Ìÿðéÿì äöíéàéà ýÿëÿí çàìàí àíàñûíûí äàâðàíûøû éå-
íÿ Àëëàhû ðàçû ñàëìàã ìÿãñÿäè ýöäìöøäö. Äÿðhàë Àëëàhà öç
òóòìóø, hÿì Ùç.Ìÿðéÿìè, hÿì äÿ îíóí íÿñëèíè øåéòàíûí øÿ-
ðèíäÿí ãîðóìàñû ö÷öí Àëëàhà ñÿìèìèééÿòëÿ äóà åòìèøäè.
Àëëàh Èìðàíûí õàíûìûíûí áó ñÿìèìè äóàñûíû ãÿáóë åòìèø
21
Ùarun Éÿhya

“Ìÿðéÿì” ñóðÿñèíèí èëê 11 àéÿñèíè ýþñòÿðÿí Ãóðàí ñÿhèôÿñè.

âÿ “Áåëÿ îëäóãäà Ðÿááè éàõøû ãÿáóë åòäè, îíó ýþçÿë áèð ôè-
äàí êèìè áþéöòäö...” (“Àëè-Èìðàí” ñóðÿñè, 3/37) àéÿñè èëÿ áèë-
äèðäèéè êèìè, Ùç.Ìÿðéÿìè ÿí ýþçÿë øÿêèëäÿ éåòèøäèðìèø, îíó
éöêñÿê áèð ÿõëàãëà òÿðáèéÿëÿíäèðìèøäè.
Ùç.Ìÿðéÿìèí àíàñûíûí Àëëàhà îëàí áó ñÿìèìè èìàíû hÿð
èøèíäÿ þçöíÿ àíúàã Àëëàhû âÿêèë ñå÷ìÿñè, êþìÿéè, íåìÿòè hÿ-
ìèøÿ Àëëàhäàí èñòÿìÿñè, Îíà èõëàñëà âÿ äÿðèí áèð òÿñëèìèééÿò-
ëÿ áàüëàíìàñû áöòöí èìàí ýÿòèðÿíëÿð ö÷öí öçÿðèíäÿ äöøöíöë-
ìÿñè ëàçûì îëàí ÷îõ ìöhöì áèð þðíÿêäèð.
Àëëàhûí Ùç.Çÿêÿðèééÿíè
Ùç.Ìÿðéÿìè éåòèøäèðìÿêëÿ âÿçèôÿëÿíäèðìÿñè
Ùç.Çÿêÿðèééÿ Àëëàhûí hèäàéÿò âåðäèéè, ñàëåhëÿðäÿí åòäèéè,
àëÿìëÿðäÿí öñòöí òóòäóüó âÿ äîüðó éîëà èñòèãàìÿòëÿíäèðäèéè
ïåéüÿìáÿðëÿðäÿíäèð. Àëëàh Ãóðàíäà Ùç.Çÿêÿðèééÿäÿí òÿðèô-
ëÿ áÿhñ åòìèø, îíóí Àëëàhà îëàí áàüëûëûüûíà, òÿãâàñûíà âÿ ýþ-
çÿë ÿõëàãûíà äèããÿò éþíÿëòìèøäèð:
“Çÿêÿðèééÿíè, Éÿhéàíû, Èñàíû, Èëéàñû äà hèäàéÿòÿ ÷àòäûð-
äûã. Îíëàðûí hàìûñû ÿìÿëèñàëåhëÿðäÿí èäè. Áèç hÿì÷èíèí Èñ-
ìàéûëû, ßëéÿñÿéè, Éóíèñè âÿ Ëóòó äà hèäàéÿòÿ ÷àòäûðäûã âÿ
îíëàðû àëÿìëÿðäÿí öñòöí òóòäóã. Áèç îíëàðûí àòàëàðûíäàí,
íÿñèëëÿðèíäÿí âÿ ãàðäàøëàðûíäàí äà áèð ãèñìèíè hèäàéÿòÿ
÷àòäûðäûã, îíëàðû ñå÷äèê âÿ äöç éîëà éþíÿëòäèê” (“ßíàì”
ñóðÿñè, 6/85-87).
Àëëàh “Àëè-Èìðàí” ñóðÿñèíèí 37-úè àéÿñè èëÿ Ùç.Ìÿðéÿìèí
éåòèøäèðèëìÿñèíèí ìÿñóëèééÿòèíè Ùç.Çÿêÿðèééÿíèí öçÿðèíÿ
ãîéäóüóíó áèëäèðìèøäèð.
Ùç.Çÿêÿðèééÿ Ùç.Ìÿðéÿìëÿ éàõûíäàí ìàðàãëàíìûø, îíóí
hÿéàòûíäàêû ìþúöçÿâè hàäèñÿëÿðÿ øÿõñÿí øàhèä îëìóø âÿ
îíóí áàøãà èíñàíëàðäàí öñòöí òóòóëìóø áèð èíñàí îëäóüóíó
äÿðê åòìèøäèð. Ùç.Çÿêÿðèééÿ Ùç.Ìÿðéÿìèí áàøûíà ýÿëÿí áÿ-
çè hàäèñÿëÿðÿ, Àëëàhûí îíó ìÿðhÿìÿòè èëÿ äÿñòÿêëÿäèéèíÿ âÿ
Ùarun Éÿhya
23

“...Íÿ ýþçÿë áÿíäÿ!
Î äàèì Àëëàhà ñûüûíàí
áèð êèìñÿ èäè”
(“Ñàä” ñóðÿñè, 30).

Ýèëîâàííè Áåëëèíèíèí Âåíåäèêäÿêè Ñ.Çàú-
úàðèà Êèëñÿñèíäÿ íöìàéèø åòäèðèëÿí 1505-úè
èëÿ àèä “Ùÿçðÿòè Ìÿðéÿì âÿ ßçèçëÿð” àä-
ëû ÿñÿðè. ßhøàá öçÿðèíäÿ éàüëû áîéà èëÿ èø-
ëÿíÿí 402 x 272 ñì þë÷öëÿðèíäÿêè áó ìèì-
áÿð øÿêëè ñîíðà òóâàëà êþ÷öðöëìöøäöð.
“...îíëàð äÿðýàhûìûçäà
ñå÷èëìèø ÿí éàõøû
êèìñÿëÿðäÿíäèðëÿð!”
(“Ñàä” ñóðÿñè, 47).

îíó ìöõòÿëèô âàñèòÿëÿðëÿ Þç äÿðýàhûíäàí íåìÿòëÿíäèðäèéèíÿ
øàhèä îëìóøäóð. Àëëàh áó hàäèñÿëÿðäÿí áèðèíè “Àëè-Èìðàí” ñó-
ðÿñèíäÿ áèçÿ áó úöð áèëäèðìèøäèð:
“...Çÿêÿðèééÿéÿ òàïøûðäû. Çÿêÿðèééÿ hÿð äÿôÿ èáàäÿò
åòäèéè ìåhðàáà ýèðäèêäÿ îíóí éàíûíäà áèð ðóçè îëäóüóíó
ýþðÿðäè: “Éà Ìÿðéÿì, áóíëàð ñÿíèí ö÷öí hàðàäàíäûð?”
äåäèêäÿ î: “Àëëàh òÿðÿôèíäÿíäèð!” äåéÿ úàâàá âåðÿðäè. Ùÿ-
ãèãÿòÿí Àëëàh èñòÿäèéè øÿõñÿ hÿäñèç ðóçè âåðÿð!” (“Àëè-
Èìðàí” ñóðÿñè, 3/37).
Ùç.Ìÿðéÿì Ùç.Çÿêÿðèééÿíèí áó ñóàëûíà âåðäèéè úàâàáëà
Àëëàhûí îíóí öçÿðèíäÿêè íåìÿò âÿ ìÿðhÿìÿòèíè äèëÿ ýÿòèðìèø-
äè.
Àëëàh Ùç.Ìÿðéÿìè áöòöí àëÿìëÿðèí
ãàäûíëàðûíäàí öñòöí òóòìóøäóð
Ùç.Ìÿðéÿì hÿéàòûíûí hÿð àíûíäà, åòäèéè hÿð èøèíäÿ
Àëëàhà öç òóòàí, Àëëàhûí àäûíû óúàëäàí, Ðÿááèìèçÿ öðÿêäÿí
áàüëû îëàí ñÿìèìè áèð ìþìèíäèð. Àëëàh Èìðàí àèëÿñèíè àëÿì-
ëÿðäÿí öñòöí òóòäóüó êèìè áó àèëÿéÿ ìÿíñóá îëàí Ùç.Ìÿðéÿ-
ìè äÿ ñå÷ìèø, îíó ÿí ýþçÿë øÿêèëäÿ éåòèøäèðÿðÿê áöòöí ïèñ-
ëèêëÿðäÿí ãîðóìóø âÿ îíó àëÿìëÿðèí ãàäûíëàðûíäàí öñòöí åò-
ìèøäèð. Àëëàh Ãóðàíäà Ùç.Ìÿðéÿìèí áó öñòöíëöéöíö áåëÿ áèë-
äèðèð:
“Õàòûðëà êè, áèð çàìàíëàð ìÿëÿêëÿð áåëÿ äåìèøäèëÿð:
“Éà Ìÿðéÿì, hÿãèãÿòÿí Àëëàh ñÿíè ñå÷ìèø, òÿìèçëÿìèø,
àëÿìëÿðèí ãàäûíëàðûíäàí öñòöí òóòìóøäóð. Éà Ìÿðéÿì, þç
Ðÿááèíÿ èòàÿò åò, ñÿúäÿéÿ ãàïàí âÿ ðöêó åäÿíëÿðëÿ áèðëèê-
äÿ ðöêó åò!”” (“Àëè-Èìðàí” ñóðÿñè, 3/42-43).
Àëëàh Ùç.Ìÿðéÿìèí íàìóñóíó
ìöñÿëìàíëàðà íöìóíÿ ýþñòÿðìèøäèð
Àèëÿñè êèìè Ùç.Ìÿðéÿì äÿ éàøàäûüû úÿìèééÿòäÿ Àëëàhà
îëàí áàüëûëûüû, ñÿìèìèééÿòè èëÿ òàíûíàí áèð èíñàí èäè. Àëëàh
26

“Äöíéàäà âÿ àõèðÿòäÿ øàíû óúà
âÿ Àëëàhà éàõûí îëàíëàðäàíäûð”
(“Àëè-ÈÈìðàí” ñóðÿñè, 3/45).

îíóí Þçöíÿ “êþíöëäÿí áàüëû îëàíëàðäàí” îëäóüóíó áèëäèðèð.
Ùç.Ìÿðéÿìèí ÿòðàôûíäàêû èíñàíëàð àðàñûíäà áÿëëè îëàí áàø-
ãà áèð õöñóñèééÿòè èñÿ íàìóñóíó ãîðóìàñûäûð. Àëëàh Ùç.
Ìÿðéÿìèí áó öñòöí ÿõëàãûíû Ãóðàíäà áåëÿ õÿáÿð âåðèð:
“Ùÿì÷èíèí íàìóñóíó ìþhêÿì ãîðóéóá ñàõëàìûø Èì-
ðàíûí ãûçû Ìÿðéÿìè äÿ ìèñàë ÷ÿêäè. Áèç ëèáàñûíûí éàõà-
ñûíäàí îíà Þç ðóhóìóçäàí öôöðäöê. Ìÿðéÿì Ðÿááè-
íèí ñþçëÿðèíè, êèòàáëàðûíû òÿñäèã åòäè âÿ èòàÿò åäÿíëÿðäÿí
îëäó” (“Òÿhðèì” ñóðÿñè, 66/12).
“Èñìÿòèíè ãîðóéàíû äà éàä åò! Áèç Þç ðóhóìóçäàí îíà
öôöðäöê, îíó âÿ îüëóíó àëÿìëÿðÿ áèð ìþúöçÿ åòäèê”
(“ßíáèéà” ñóðÿñè, 21/91).
Ëîðåíçî Ëîòòîíóí Ùç.Ìÿðéÿì âÿ ßçèçëÿðè òÿñâèð åäÿí 1505-1506-úû èëëÿðÿ àèä ÿñÿðè Òðå-
âèñî éàõûíëûüûíäàêû Ñàíòà Êðèñòèíà àë Òèâàðîíå êèëñÿñèíäÿ íöìàéèø åòäèðèëèð. 177 x 162
ñì þë÷öëÿðèíäÿêè áó éàüëû áîéà ÿñÿðè ÿhøàá öçÿðèíÿ ÷ÿêèëìèøäèð.

Ùç.Ìÿðéÿìèí Úÿáðàèëëÿ ýþðöøìÿñè
Ùç.Çÿêÿðèééÿíèí äÿ øàhèä îëäóüó êèìè, Àëëàh Ùç.Ìÿðéÿ-
ìèí hÿéàòûíûí ìöõòÿëèô äþâðëÿðèíäÿ ÷îõëó ìþúöçÿëè hàäèñÿ-
ëÿð éàðàòìûøäûð. Áóíëàðäàí áèðè äÿ Ùç.Ìÿðéÿìèí Úÿáðàèëëÿ ýþ-
ðöøìÿñè îëìóøäóð. Ùç.Ìÿðéÿì hÿéàòûíûí ìöÿééÿí áèð äþâ-
ðöíäÿí ñîíðà éàøàäûüû úÿìèééÿòäÿí âÿ àèëÿñèíäÿí àéðûëàðàã
øÿðã òÿðÿôèíäÿ áèð éåðÿ ÷ÿêèëìèøäè. Úÿáðàèëëÿ ýþðöøìÿñè äÿ áó
äþâðäÿ hÿìèí éåðäÿ áàø âåðìèøäèð. Àëëàh Ãóðàíäà Úÿáðàèëèí
Ùç.Ìÿðéÿìèí ãàðøûñûíà “êàìèë áèð èíñàí” ãèéàôÿñèíäÿ ÷ûõäû-
üûíû áèëäèðìèøäèð:
“Êèòàáäà Ìÿðéÿìè äÿ éàä åò. Î çàìàí î, àèëÿñèíäÿí àé-
ðûëûá øÿðã òÿðÿôèíäÿ áèð éåðÿ ÷ÿêèëìèøäè. Âÿ àèëÿ öçâëÿðèí-
äÿí ýèçëÿíìÿê ö÷öí ïÿðäÿ òóòìóøäó. Áèç Þç ðóhóìóçó
(Úÿáðàèëè) éàíûíà ýþíäÿðäèê. Îíà êàìèë áèð èíñàí ãèéàôÿ-
ñèíäÿ ýþðöíäö” (“Ìÿðéÿì” ñóðÿñè, 19/16-17).
Ùç.Ìÿðéÿì ãàðøûñûíäàêû èíñàíûí Úÿáðàèë îëäóüóíó áèëìÿ-
äèéè âÿ òàíûìàäûüû áèð íÿôÿðëÿ ãàðøûëàøäûüû ö÷öí äÿðhàë
Àëëàhà ñûüûíìûø âÿ “Ìÿí ñÿíäÿí Ðÿhìàíà ïÿíàh àïàðû-
ðàì. ßýÿð ìöòòÿãèñÿíñÿ, ìÿíÿ òîõóíìà!” (“Ìÿðéÿì”
ñóðÿñè, 19/18) ñþçëÿðè èëÿ þçöíöí Àëëàhäàí ãîðõàí, èìàí ýÿ-
òèðÿí áèð ìþìèí îëäóüóíó èôàäÿ åòìèøäèð. Äåäèéè áó ñþçëÿð
Ùç.Ìÿðéÿìèí ýöúëö Àëëàh ãîðõóñóíó, íàìóñóíà îëàí áàüëû-
ëûüûíû âÿ íÿ ãÿäÿð òÿãâà ñàhèáè áèð èíñàí îëäóüóíó à÷ûã-àø-
êàð îðòàéà ãîéóð.
Ùç.Ìÿðéÿì áó ñþçëÿðè èëÿ éàëíûç þçöíöí Àëëàhäàí ÷ÿêè-
íÿí áèð èíñàí îëäóüóíó èôàäÿ åòìÿêëÿ êèôàéÿòëÿíìÿìèø,
“ÿýÿð ìöòòÿãèñÿíñÿ, ìÿíÿ òîõóíìà” ñþçëÿðè èëÿ åéíè çà-
ìàíäà ãàðøûñûíäàêû èíñàíû äà Àëëàhäàí ãîðõóá ÷ÿêèíìÿéÿ
ñÿñëÿìèøäèð.
Úÿáðàèë èñÿ îíóí áó ñþçëÿðèíèí öñòöíäÿí “...Ìÿí ñÿíÿ àí-
úàã òÿìèç áèð îüëàí áàüûøëàìàã ö÷öí Ðÿááèíèí åë÷èñè-
éÿì!” (“Ìÿðéÿì” ñóðÿñè, 19/19) äåéÿðÿê Ùç.Ìÿðéÿìÿ þçö-
29
Ùarun Éÿhya

30
“Ìÿðéÿì” ñóðÿñèíèí 12-äÿí 25-ÿ êèìè îëàí àéÿëÿðèíè ýþñòÿðÿí Ãóðàí ñÿhèôÿñè.

íö òàíûòìûøäûð. Þçöíöí Àëëàhûí áèð åë÷èñè îëäóüóíó âÿ îíà
Àëëàhäàí áèð ìöæäÿ èëÿ ýÿëäèéèíè áèëäèðìèø âÿ áåëÿ áóéóðìóø-
äóð:
“Ìÿëÿêëÿð äåäèëÿð: “Éà Ìÿðéÿì! Ùÿãèãÿòÿí Àëëàh Þç
òÿðÿôèíäÿí áèð êÿëìÿ èëÿ ñÿíÿ ìöæäÿ âåðèð. Îíóí àäû
Ìÿðéÿì îüëó Èñà ÿë-Ìÿñèhäèð êè, äöíéàäà âÿ àõèðÿòäÿ øÿ-
íè óúà âÿ Àëëàhà éàõûí îëàíëàðäàíäûð” (“Àëè-Èìðàí” ñóðÿ-
ñè, 3/45).
Ùç.Ìÿðéÿì èñÿ “Ìÿíèì íåúÿ îüëóì îëà áèëÿð êè, ìÿíÿ
èíäèéÿäÿê áèð èíñàí ÿëè áåëÿ òîõóíìàìûøäûð. Ìÿí àçüûí,
óòàíìàç (çèíàêàð) äà äåéèëÿì!” (“Ìÿðéÿì” ñóðÿñè, 19/20)
ñþçëÿðè èëÿ Úÿáðàèëÿ îíà áèð èíñàíûí òîõóíìàäûüû hàëäà óøà-
üûíûí íåúÿ îëà áèëÿúÿéèíè ñîðóøìóøäóð. Úÿáðàèë Àëëàhûí ýö-
úöíöí hÿð øåéÿ éåòÿúÿéèíè, áèð øåéÿ àíúàã “Îë” äåìÿñè èëÿ
îíóí äÿðhàë îëàúàüûíû áèëäèðìèøäèð:
“Åé Ðÿááèì! Ìÿíÿ áèð èíñàí ÿëè òîõóíìàäûüû hàëäà íå-
úÿ óøàüûì îëà áèëÿð” - äåäèêäÿ áóéóðäó: “Åëÿäèð, Àëëàh èñ-
òÿäèéèíè éàðàäûð. Î, áèð èøèí ÿìÿëÿ ýÿëìÿñèíè ãÿðàðà àëäûã-
äà îíà àíúàã “Îë!” - äåéÿð, î äà (äÿðhàë) îëàð” (“Àëè-Èì-
ðàí” ñóðÿñè, 3/47).
“Äåäè: “Åëÿäèð, ëàêèí Ðÿááèí áóéóðäó êè, áó, Ìÿíèì
ö÷öí àñàíäûð. Áèç îíó èíñàíëàð ö÷öí áèð ìþúöçÿ, äÿðýà-
hûìûçäàí îëàí áèð ìÿðhÿìÿò êèìè åäÿúÿéèê. Áó, ÿçÿëäÿí
òÿãäèð îëóíìóø áèð hþêìäöð!” Àðòûã hàìèëÿ îëäó âÿ
îíóíëà áèðëèêäÿ óçàã áèð éåðÿ ÷ÿêèëäè” (“Ìÿðéÿì” ñóðÿ-
ñè, 19/21-22).
Ùç.Ìÿðéÿì îíà hå÷ áèð èíñàí ÿëèíèí äÿéìÿäèéè hàëäà
Àëëàhûí èñòÿìÿñè èëÿ Ùç.Èñàéà hàìèëÿ ãàëìûøäûð. Îíóí hàìè-
ëÿëèéè äöíéàäàêû ñÿáÿáëÿðäÿí àñûëû îëìàäàí áàø âåðìèøäèð. Áó
hàìèëÿëèê äÿ Ùç.Èñàíûí ìþúöçÿëÿðèíäÿí áèðè îëìóøäóð.
31
Ùarun Éÿhya

32
Ùç.Ìÿðéÿìèí êèìñÿñèç
áèð éåðÿ ÷ÿêèëìÿñè
Àëëàh Ãóðàíûí “Àðòûã hàìèëÿ îëäó
âÿ îíóíëà áèðëèêäÿ óçàã áèð éåðÿ ÷ÿ-
êèëäè” (“Ìÿðéÿì” ñóðÿñè, 19/22) àéÿ-
ñè èëÿ Ùç.Ìÿðéÿìèí Àëëàhûí èñòÿéè èëÿ
hàìèëÿ ãàëìàñûíäàí ñîíðà hå÷ êèìèí
îëìàäûüû óçàã áèð éåðÿ ÷ÿêèëäèéèíè áèë-
äèðèð.
Àëëàh Ùç.Ìÿðéÿìè hÿéàòûíûí hÿð
àíûíäà îëäóüó êèìè, áó äþâðäÿ äÿ Þç

Ùarun Éÿhya
ìÿðhÿìÿòè âÿ hèìàéÿñè èëÿ äÿñòÿêëÿìèøäèð. Ùç.Ìÿðéÿìÿ
hàìèëÿëèê äþâðö áîéóíúà ïñèõè âÿ ôèçèêè éþíäÿí åhòèéàú äóé-
äóüó hÿð úöð èìêàíû éàðàòìûøäûð.
Øöáhÿñèç, Ùç.Ìÿðéÿìèí hàìèëÿëèéèíèí áàø âåðäèéè áó äþâ-
ðö hå÷ êèìèí îëìàäûüû óçàã áèð éåðäÿ êå÷èðìÿñèíèí áèð ÷îõ
hèêìÿòè âàð. Àëëàh áóíóíëà Ùç.Ìÿðéÿìè îíóí áàøûíà ýÿëìèø
áó ìþúöçÿëè äóðóìó äÿðê åäÿ áèëìÿéÿúÿê èíñàíëàðûí íàðàhàò-
ëûã äîüóðàúàã äàâðàíûøëàðûíäàí óçàã òóòìóøäóð. Îíóí áó
äþâðö ÿí ðàhàò âÿ ÿí àñàí øÿêèëäÿ êå÷èðìÿñèíè òÿìèí åòìèø-
äèð. Ñîíðà èñÿ îíóí áó âÿçèééÿòèíè èíñàíëàðà áàøãà áèð ìþúö-
çÿëè hàäèñÿ èëÿ à÷ûãëàéàðàã, Ùç.Ìÿðéÿìèí îíà àòûëàúàã áöòöí
áþhòàíëàðäàí ÿí ýþçÿë øÿêèëäÿ òÿìèç ÷ûõìàñûíû òÿìèí åòìèø-
äèð.
Ùç.Èñàíûí äîüóëóøó âÿ Àëëàhûí
Ùç.Ìÿðéÿìÿ îëàí êþìÿéè
Àëëàh Ùç.Ìÿðéÿì hàìèëÿ îëàðêÿí îíà hÿð úöð êþìÿê åò-
ìèøäèð. ×îõ éàõøû íÿçàðÿò òÿëÿá åäÿí âÿ hÿéàò ö÷öí ðèñê îëàí
äîüóø ïðîñåñè ÿñíàñûíäà òèááè ëÿâàçèìàòëàðû, òÿúðöáÿëè êþìÿê-
÷èñè îëìàéàí áèð èíñàíûí áó èøèí þhäÿñèíäÿí òÿêáàøûíà ýÿëÿ
áèëìÿñè ÷îõ ÷ÿòèíäèð. Áóíà áàõìàéàðàã áó ìÿñÿëÿäÿ hå÷ áèð
òÿúðöáÿñè îëìàéàí Ùç.Ìÿðéÿì Àëëàhà îëàí áàüëûëûüû âÿ èíà-
ìû èëÿ áó ÷ÿòèí èøè òÿêáàøûíà áàúàðìûøäûð. Øèääÿòëè äîüóø ñàí-
úûëàðû è÷èíäÿ áèð õóðìà àüàúûíà òÿðÿô ýåäÿðêÿí Àëëàh îíà
âÿhéëÿ êþìÿê åòìèøäèð. Àëëàh îíà êÿäÿðëÿíìÿìÿñèíè, àëò éà-
íûíäà áèð ñó àðõû àõûòäûüûíû âÿhé åòìèøäèð. Àëëàh hÿëÿ òÿçÿ

äÿéìèø õóðìàëàðûí òþêöëìÿñè ö÷öí õóðìà áóäàüûíû þçöíÿ òÿ-
ðÿô ñàëëàìàñûíû, éåéèá-è÷ìÿñèíè âÿ ýþçöíöí àéäûí îëìàñûíû
áóéóðìóøäóð. Ýþðöíäöéö êèìè, Àëëàh åhòèéàú äóéäóüó hÿð áèð
ìÿñÿëÿäÿ éåðèíÿ éåòèðèëìÿñè ëàçûì ýÿëÿí hÿð øåéè áèëäèðÿðÿê,
Ùç.Ìÿðéÿìÿ êþìÿê åòìèø âÿ äîüóøó áó ÷ÿòèí øÿðòëÿð äàõè-
ëèíäÿ ÿí éàõøû øÿêèëäÿ hÿéàòà êå÷èðìÿñèíè òÿìèí åòìèøäèð.
Àëëàh Ãóðàíäà Ùç.Ìÿðéÿìèí áó âÿçèééÿòèíè áèçÿ áåëÿ áèëäè-
ðèð:
“Äîüóø ñàíúûñû îíó áèð õóðìà àüàúûíûí ýþâäÿñèíÿ ñþé-
êÿíìÿéÿ ìÿúáóð åòäè. Äåäè: “Êàø êè, ìÿí áóíäàí ÿââÿë
þëöá ãóðòàðàéäûì âÿ éà òàìàìèëÿ óíóäóëóá ýåòìèø îëàé-
äûì!” Äÿðhàë (õóðìà àüàúûíûí) àëò òÿðÿôèíäÿí îíà áåëÿ áèð
Ýèîâàííè Áåëëèíèíèí Ôðàðè Êèëñÿñèí-
äÿ íöìàéèø åòäèðèëÿí, ìþhòÿøÿì
ÿñÿðëÿðèíäÿí áèðè êèìè ãÿáóë åäè-
ëÿí, 1481-úè èëÿ àèä îëàí, Ùç.Ìÿð-
éÿìè òÿñâèð åäÿí òàáëîñó.

íèäà ýÿëäè: “Êÿäÿðëÿíìÿ, Ðÿááèí ñÿíèí ö÷öí àëòûíäàí áèð
èðìàã àõûòäû. Õóðìà àüàúûíû þçöíÿ òÿðÿô ñèëêÿëÿ, öñòöíÿ òÿ-
çÿ éåòèøìèø õóðìà òþêöëñöí! Éå-è÷, ýþçöí àéäûí îëñóí.
ßýÿð áèð àäàì ýþðÿúÿê îëñàí, áåëÿ äå: “Ìÿí Ðÿhìàí éî-
ëóíäà îðóú òóòìàüû íÿçèð åëÿìèøÿì, îíà ýþðÿ äÿ áó ýöí
hå÷ êÿñëÿ äàíûøìàéàúàüàì!”” (“Ìÿðéÿì” ñóðÿñè, 19/23-
26).
Àëëàhûí Ùç.Ìÿðéÿìèí öçÿðèíäÿêè ðÿhìÿò âÿ hèìàéÿñè, hÿ-
éàòûíûí hÿð ìÿðhÿëÿñèíäÿ îëäóüó êèìè, áó hàäèñÿäÿ äÿ àéäûí
øÿêèëäÿ ýþðöíöð. Áóíóíëà éàíàøû, Àëëàhûí Ùç.Ìÿðéÿìÿ “êÿ-
äÿðëÿíìÿìÿñèíè”, “õóðìà éåìÿñèíè” áèëäèðìÿñèíèí âÿ îíóí
éàíûíäà áèð ñó àðõû àõûòìàñûíûí áèð ÷îõ hèêìÿòëÿðè âàð. Áö-
òöí áó àéÿëÿð þçöíäÿ äîüóøó àñàíëàøäûðàí ÷îõëó èøàðÿëÿðè åh-
òèâà åäèð. Àëëàhûí Ùç.Ìÿðéÿìèí äîüóøóíó àñàíëàøäûðìàã
ö÷öí òÿãäèì åòäèéè áó íåìÿòëÿðèí õöñóñèëÿ äÿ hàìèëÿ îëàí âÿ
óøàã äöíéàéà ýÿòèðÿí ãàäûíëàð ö÷öí ÿhÿìèééÿòè âÿ ôàéäàñû áó
ýöí åëìè úÿhÿòäÿí äÿ ìÿëóìäóð. Áóíëàðäàí áÿçèëÿðèíè áó àð-
äûúûëëûãëà ãåéä åäÿ áèëÿðèê.
Àëëàhûí Ùç.Ìÿðéÿìÿ
êÿäÿðëÿíìÿìÿñèíè áèëäèðìÿñè
ßââÿëêè ñÿòèðëÿðäÿ äÿ ãåéä åäèëäèéè êèìè, Ùç.Ìÿðéÿì
hàìèëÿ îëäóüó âàõò àèëÿñèíäÿí âÿ éàøàäûüû úÿìèééÿòäÿí àé-
ðûëàðàã Øÿðã òÿðÿôäÿ êèìñÿñèç áèð éåðäÿ éåðëÿøìèøäè. Óøàüû
äöíéàéà ýÿòèðÿíÿ ãÿäÿð äÿ hÿìèí éåðäÿ ãàëìûøäû. Ùç.Ìÿð-
éÿì áó úöð hàìèëÿëèê äþâðöíö Àëëàhûí éàðàòäûüû áó ìþúöçÿ-
íè äÿðê åäÿ áèëìÿéÿúÿê èíñàíëàðäàí óçàãëàøàðàã ïñèõîëîæè áà-
õûìûíäàí ðàhàò áèð øÿðàèòäÿ êå÷èðìèøäè.
Àëëàh áó äþâðäÿ äÿ Ùç.Ìÿðéÿìÿ äÿñòÿê îëìóø, éàðäûìû
âÿ ìÿðhÿìÿòè èëÿ îíó ìöæäÿëÿìèø âÿ êÿäÿðëÿíìÿìÿñèíè áèë-
äèðìèøäèð. Øöáhÿñèç êè, Ùç.Ìÿðéÿìèí êèìñÿñèç áèð éåðÿ ÷ÿ-
35
Ùarun Éÿhya

“Èñòÿð êèøè, èñòÿðñÿ äÿ ãàäûí
îëñóí, Ìÿí hå÷ áèðèíèçèí ÿìÿëèíè
ïó÷à ÷ûõàðìàðàì...”
(“Àëè-ÈÈìðàí” ñóðÿñè, 3/195).

êèëìÿñèíäÿ îëäóüó êèìè, Àëëàhûí áó ÿìðèíèí äÿ áèð ÷îõ hèê-
ìÿòëÿðè âàðäûð. Êÿäÿðëÿíìÿìÿê hÿð øåéäÿí ÿââÿë ìþìèí ÿõ-
ëàãûíûí áèð òÿçàhöðöäöð. Èìàí ñàhèáè îëàí áèð èíñàí hàíñû ÷ÿ-
òèíëèêëÿ ãàðøûëàøñà äà Àëëàhà ýöâÿíìÿëè âÿ Àëëàhûí îíà ìöò-
ëÿã êþìÿê åäÿúÿéèíèí ðàhàòëûüûíû éàøàìàëûäûð.
Áó, áöòöí ìþìèíëÿðèí íöìàéèø åòäèðìÿëè îëäóüó áèð ÿõëàã-
äûð. Àíúàã áóíóíëà éàíàøû, èíäè ìöàñèð òÿáàáÿòèí ÿëäÿ åòäè-
éè ìÿëóìàòëàðà áàõàíäà hàìèëÿ îëàí âÿ éà òÿçÿúÿ óøàüû îë-
ìóø ãàäûíëàðûí êÿäÿðëÿíìÿìÿñèíèí, hÿéÿúàíäàí óçàã áèð îâ-
ãàò è÷èíäÿ îëìàñûíûí ñîí äÿðÿúÿ ÿhÿìèééÿòëè îëäóüó ýþðöíöð.
Àëëàh Ãóðàíäà Ùç.Ìÿðéÿìÿ éåéèá-è÷ìÿñèíè âÿ “ýþçöíöí
àéäûí îëìàñûíû” õÿáÿð âåðìèøäèð. Áóíäàí áàøãà, àéÿëÿðäÿ
êÿäÿðëÿíìÿêäÿí óçàãëàøûá îíà ìöæäÿëÿíÿí íåìÿòèí ñåâèí-
úèíè éàøàìàñû äà áèëäèðèëìèøäèð.
Àëëàhûí Ùç.Ìÿðéÿìÿ õóðìà
éåìÿñèíè áèëäèðìÿñè
Àëëàh Ùç.Ìÿðéÿìÿ “õóðìà àüàúûíû ñèëêÿëÿéÿ-
ðÿê òÿçÿ éåòèøìèø õóðìà” éåìÿñèíè áèëäèðìèøäèð.
Õóðìà hàçûðäà äà hÿì ãèäà, hÿì äÿ äÿðìàí êèìè íÿ-
çÿðäÿ òóòóëàí áèð ìåéâÿäèð. Ýöíöìöçäÿ
ÿëäÿ åäèëÿí ìÿëóìàòëàð õóðìàíûí èíñàí
âöúóäóíóí ñàüëàì âÿ ýöìðàh ãàëà
áèëìÿñè ö÷öí þçöíäÿ hÿéàòè ÿhÿ-
ìèééÿòè îëàí 10-äàí àðòûã åëå-
ìåíòè áèðëÿøäèðäèéèíè îðòàéà ÷ûõà-
ðûð.
Õóðìàäà èíñàí áÿäÿíè-
íÿ áîë ìèãäàðäà hÿðÿêÿò
åíåðæèñè âåðÿí, îíó hÿ-
ðàðÿòëÿ òÿìèí åäÿí,
37
Ùarun Éÿhya

àñàí hÿçì îëóíàí øÿêÿð ìþâúóääóð.
Ùÿì äÿ áó øÿêÿð ãàíäà øÿêÿðè ñöðÿòëÿ
éöêñÿëäÿí ãëöêîçà äåéèë, ìåéâÿ øÿêÿ-
ðè, éÿíè ôðóêòîçàäûð. Õóðìà hÿì åíåðæè
âåðèð, hÿì äÿ ÿçÿëÿëÿðèí âÿ ñèíèðëÿðèí
èíêèøàôûíû òÿìèí åäèð. Êàëîðè äÿéÿðè ÷îõ
éöêñÿê îëäóüó ö÷öí õÿñòÿëèêäÿí çÿèôëÿ-
ìèø, ýöúäÿí äöøìöø, éàõóä äà éîðüóí
îëàíëàðà ÷îõ ôàéäà âåðèð. Õóðìàíûí 100
ãðàìûíäà 1,5 ãðàì ïðîòåèí, 50 ãðàì
êàðáîhèäðàò ìþâúóääóð. Êàëîðè äÿéÿðè
èñÿ 225 êèëîêàëîðèäèð. Òÿçÿ äÿéìèø õóð-
ìàäà 60-65 ôàèç øÿêÿð, 2 ôàèç äÿ ïðîòå-
èí âàð.
Ìöàñèð òÿáàáÿòèí êÿøôëÿðèíÿ ýþðÿ,
õóðìà õöñóñèëÿ äÿ éåíèúÿ êþðïÿ äöíéà-
éà ýÿòèðÿí çàhû ãàäûíëàð ö÷öí ÷îõ ôàé-
äàëûäûð. Ùÿêèìëÿð hàìèëÿ ãàäûíëàðà êþð-
ïÿëÿðèíè äöíéàéà ýÿòèðÿí ýöí ìåéâÿ
øÿêÿðëè ãèäà âåðèëìÿñèíèí âàúèáëèéèíè
áèëäèðèðëÿð. Áóðàäà ÿñàñ ìÿãñÿä àíàíûí
çÿèôëÿéÿí áÿäÿíèíÿ hÿì åíåðæè, ýöú âÿ
hÿðÿêÿò âåðìÿê, hÿì äÿ éåíè äîüóëìóø
êþðïÿéÿ ëàçûì îëàí ñöäöí
ÿìÿëÿ ýÿëÿ áèëìÿñè ö÷öí
ñöä hîðìîíëàðûíû hÿðÿ-
êÿòÿ ýÿòèðìÿê, àíà ñö-
äöíö ÷îõàëòìàãäûð.
Áó ìÿëóìàòëàð
Àëëàhûí Ùç.Ìÿðéÿìÿ hÿì
þçöíÿ åíåðæè âÿ ýöú âåðÿ-
úÿê, hÿì äÿ óøàüûí éåýà-
38

“Ñèçÿ ýÿëÿí hÿð áèð íåìÿò
Àëëàhäàíäûð. Ñîíðà ñèçÿ áèð ìö-
ñèáÿò öç âåðäèêäÿ
Îíà éàëâàðûá-ééàõàðûðñûíûç!”
(“Íÿhë” ñóðÿñè, 16/53).

íÿ ãèäàñû îëàí ñöäöí ÿìÿëÿ ýÿëìÿñèíè òÿìèí åäÿúÿê õóðìà-
äàí éåìÿñèíè áèëäèðìÿñèíäÿêè áÿçè hèêìÿòëÿðè îðòàéà ãîéóð.
Áóðàäà öçÿðèíäÿ äöøöíöëìÿñè ëàçûì îëàí hèêìÿòëÿðäÿí áèðè
äÿ Àëëàhûí Ùç.Ìÿðéÿìÿ õóðìà èëÿ áèðëèêäÿ áèð ñó àðõû ÷ûõàð-
ìàñû âÿ îíà éåéèá-è÷ìÿñèíè áèëäèðìÿñèäèð. Ìöàñèð äþâðöí
àëèìëÿðè þçöíäÿ áèð èíñàíûí åhòèéàú hèññ åäÿ áèëÿúÿéè áöòöí
åëåìåíòëÿðè áèðëÿøäèðäèéè ö÷öí îíóí àíúàã õóðìà âÿ ñó èëÿ
óçóí èëëÿð éàøàéà áèëÿúÿéèíè áèëäèðèðëÿð.
2
Áó ìþâçóäà òàíûíìûø ìöòÿõÿññèñëÿðäÿí áèðè îëàí
Â.Ù.Â.Äîóñàí èñÿ áèð õóðìà âÿ áèð ñòÿêàí ñöäöí áèð èíñàíûí
ýöíäÿëèê ãèäà åhòèéàúûíû þäÿìÿéÿ êèôàéÿò åäÿúÿéèíè ãåéä
åäèð.
3
Õóðìàíûí òÿðêèáèíäÿ ÷îõ ìöõòÿëèô âèòàìèí âÿ ìèíåðàëëàð
âàðäûð. Ëèô, éàü âÿ ïðîòåèíëÿð áàõûìûíäàí äà ÷îõ çÿíýèíäèð.
Õóðìàäà ñîäèóì, êàëèóì, êàëñèóì, ìàãíåçèóì, ôèáðèí, äÿìèð,
êöêöðä, ôîñôîð âÿ õëîð äà ìþâúóääóð. Õóðìà áóíëàðäàí áàø-
ãà þçöíäÿ À âèòàìèíèíè, áåòàêàðîòåí, Á1, Á2, Á3 âÿ Á6 âè-
òàìèíëÿðèíè äÿ áèðëÿøäèðèð. Õóðìàäà ìþâúóä îëàí âèòàìèí âÿ
ìèíåðàëëàðûí hàìèëÿëèêäÿêè ôàéäàëàðûíäàí áÿçèëÿðèíè áåëÿ ñû-
ðàëàéà áèëÿðèê:
Õóðìàíûí ãèäàëàíäûðûúû íèñáÿòèíèí ýöúö åhòèâà åòäèéè óé-
üóí ìèíåðàëëàðûí òàðàçëûüûíäàí ãàéíàãëàíûð. Ùàìèëÿëèê äþâðöí-
äÿ ìåéäàíà ýÿëÿí óçóíìöääÿòëè öðÿêáóëàíìàñû âÿ ôèçèêè ðå-
àêñèéàëàð ñÿáÿáèíäÿí êàëèóì ÷àòûøìàçëûüû îðòàéà ÷ûõûð. Áåëÿ
îëàí òÿãäèðäÿ äÿ ãàäûíûí îðãàíèçìè ÿëàâÿ êàëèóìëà òÿìèí
åäèëìÿëèäèð. Õóðìàäà áîë ìèãäàðäà ìþâúóä îëàí êàëèóì áó
áàõûìäàí ìöhöì ÿhÿìèééÿòÿ ìàëèê îëäóüó êèìè, áÿäÿíäÿ-
êè ñó òàðàçëûüûíûí ãîðóíìàñûíà äà ÷îõ ìöñáÿò òÿñèð ýþñòÿðèð.
Òÿðêèáèíäÿêè äÿìèð ãûðìûçû ãàí höúåéðÿëÿðèíäÿ ìþâúóä
îëàí håìîãëîáèí ñèíòåçèíÿ íÿçàðÿò åäèð âÿ áó äà hàìèëÿëèê-
äÿ ãàí ÷àòûøìàçëûüûíûí ãàðøûñûíûí àëûíìàñûíû âÿ êþðïÿíèí
èíêèøàôû ö÷öí hÿéàòè ÿhÿìèééÿò êÿñá åäÿí ãàíäàêû RBC òà-
40

Àëëàh Ùÿçðÿòè Ìÿðéÿìÿ
õóðìà éåìÿñèíè âÿhé åäÿ-
ðÿê õóðìàäà ìþâúóä îëàí
ôàéäàëû âèòàìèí âÿ ìèíå-
ðàëëàðà äèããÿòè úÿëá åòìèø-
äèð.

42
ðàçëûüûíûí óéüóí hàëà ýÿëìÿñèíè òÿìèí åäèð. Òÿðêèáèí-
äÿ ÷îõëó äÿìèð îëäóüó ö÷öí áèð èíñàí ýöíäÿ 15 ÿäÿä
õóðìà éåéÿðÿê áÿäÿíèíèí äÿìèðÿ îëàí åhòèéàúûíû òÿìèí
åäÿ áèëÿð âÿ äÿìèð ÷àòûøìàçëûüûíäàí ÿìÿëÿ ýÿëÿí íà-
ðàhàò÷ûëûãäàí äà õèëàñ îëàð.
Õóðìàäà ìþâúóä îëàí êàëñèóì âÿ ôîñôàò èñÿ ñêåëå-
òèí éàðàíûá ôîðìàëàøìàñû âÿ áÿäÿíèí ñöìöê ãóðóëóøó-
íóí èíêèøàôû ö÷öí ÷îõ ìöhöì åëåìåíòëÿðäèð. Õóðìà
òÿðêèáèíäÿêè áîë ôîñôîð, êàëñèóì, äÿìèð âÿ ãèäà ìàä-
äÿëÿðè èëÿ áÿäÿíè ãàíàçëûüûíäàí âÿ ñöìöê çÿèôëèéèíäÿí
ãîðóéóð âÿ áó õÿñòÿëèêëÿðèí àçàëäûëìàñûíà êþìÿê åäèð.
Àëèìëÿð õóðìàíûí ýÿðýèíëèéè âÿ hÿéÿúàíû àðàäàí
ãàëäûðìàã ãàáèëèééÿòèíÿ äÿ äèããÿò ÷ÿêèðëÿð. Áåðêëè
Óíèâåðñèòåòè ìöòÿõÿññèñëÿðèíèí àïàðäûüû òÿäãèãàòëàð ñè-
íèðëÿðè ýöúëÿíäèðÿí Á6 âèòàìèíèíèí âÿ ìàãíåçèóì
ìèíåðàëûíûí õóðìàäà éöêñÿê ìèãäàðäà îëäóüóíó ýþñ-
òÿðìèøäèð. Ñèíèð âèòàìèíè àäëàíäûðûëàí Á6 èëÿ ÿçÿëÿëÿðèí
èøëÿìÿñèíäÿ ìöhöì ðîë îéíàéàí ìàãíåçèóì õóðìàäà
áîë ìèãäàðäàäûð. Õóðìàíûí òÿðêèáèíäÿêè ìàãíåçèóì
äà áþéðÿêëÿð ö÷öí ñîí äÿðÿúÿ ÿhÿìèééÿòëèäèð. Áèð èí-
ñàí ýöíäÿ 2-3 äÿíÿ õóðìà éåéÿðÿê áÿäÿíèíèí ìàãíå-
çèóìà åhòèéàúûíû þäÿéÿ áèëÿð.
4
Áóíëàðëà éàíàøû, õóðìàäà ãàäûíëàðûí hàìèëÿëèê çàìà-
íû ãÿáóë åòìÿñè ëàçûì ýÿëÿí áèð Á âèòàìèíè îëàí ôîë òóð-
øóñó äà ìþâúóääóð. Ôîë òóðøóñó (Á9) áÿäÿíäÿ éåíè
ãàí höúåéðÿëÿðèíèí ÿìÿëÿ ýÿëìÿñèíäÿ âÿ höúåéðÿëÿðèí
éåíèëÿøìÿñèíäÿ ìöhöì âÿçèôÿëÿðè éåðèíÿ éåòèðÿí áèð âè-
òàìèíäèð. Áóíà ýþðÿ äÿ hàìèëÿëèêäÿ ôîë òóðøóñóíà îëàí
åhòèéàú þçöíö áöðóçÿ âåðÿúÿê äÿðÿúÿäÿ àðòûð âÿ ýöí-
äÿëèê åhòèéàúûí èêè ãàòûíà ÷àòûð. Ôîë òóðøóñóíóí ñÿâèé-
éÿñè êèôàéÿò åòìÿéÿíäÿ ãóðóëóø åòèáàðèëÿ íîðìàäàí áþ-
éöê, èø ÿìñàëû èñÿ àøàüû îëàí åðèòðîñèò höúåéðÿëÿðè ìåé-

Äîüóø çàìàíû áàø âåðÿí ãàí
èòêèñè áÿäÿíäÿêè øÿêÿðèí àøàüû
äöøìÿñèíÿ ñÿáÿá îëóð.
Òÿðêèáèíäÿêè 50 ôàèçäÿí àðòûã
øÿêÿðëÿ ÷îõ ãèäàëàíäûðûúû îëàí
õóðìà áÿäÿíèí áó åhòèéàúûíû àð-
òûãëàìàñû èëÿ òÿìèí åäèð.
“Åé èíñàíëàð. Àëëàhûí ñèçÿ îëàí
íåìÿòèíè éàäà ñàëûí. Àëëàhäàí
áàøãà ñèçÿ ýþéëÿðäÿí âÿ éåðäÿí
ðóçè âåðÿí áèð õàëèã âàðìû?!
Îíäàí áàøãà hå÷ áèð òàíðû
éîõäóð. Åëÿ èñÿ íåúÿ (àëäàíûá
hàãäàí) äþíäÿðèëèðñèíèç?”
(“Ôàòûð” ñóðÿñè, 35/3).

44
äàíà ýÿëèð âÿ ãàíàçëûüû ÿëàìÿòëÿðè þçöíö ýþñòÿðìÿéÿ áàøëà-
éûð.
Õöñóñèëÿ höúåéðÿëÿðèí áþëöíìÿñèíäÿ âÿ höúåéðÿíèí ýåíå-
òèê ãóðóëóøóíóí ÿìÿëÿ ýÿëìÿñèíäÿ ìöhöì ðîë îéíàéàí ôîë
òóðøóñó hàìèëÿëèê çàìàíû èêè äÿôÿ àðòûã åhòèéàú hèññ åäèëÿí éå-
ýàíÿ ìàääÿäèð.
Ùàìèëÿëèêäÿ À âèòàìèíèíÿ îëàí åhòèéàú èñÿ ýöíäÿëèê îëà-
ðàã 800ug-å ãÿäÿð éöêñÿëèð. Õóðìà äà À âèòàìèíèíèí àâàí-
ãàðäû îëàí áåòàêàðîòåí úÿhÿòäÿí ÷îõ çÿíýèíäèð.
5
Áàøãà ìåéâÿëÿð ïðîòåèí úÿhÿòäÿí öìóìèééÿòëÿ çÿíýèí
äåéèë. Àíúàã õóðìàíûí òÿðêèáèíäÿ ïðîòåèí äÿ âàðäûð.
6
Õóðìàäà ìþâúóä îëàí îêñèòîñèí ìàääÿñèíäÿí äÿ ìöàñèð
òèááäÿ äîüóøó àñàíëàøäûðàí áèð äÿðìàí êèìè èñòèôàäÿ åäèëèð.
Îêñèòîñèí äîüóøó àñàíëàøäûðàí òÿñèð ýþñòÿðìÿñèíÿ ýþðÿ áèð ÷îõ
ìÿíáÿëÿðäÿ “ðàïèä áèðòh”, éÿíè “ñöðÿòëè äîüóø” èôàäÿñè èëÿ
ìÿøhóðäóð. Äîüóøäàí ñîíðà èñÿ àíà ñöäöíö ÷îõàëäàí òÿñèðÿ
ìàëèê îëìàñû èëÿ ñå÷èëèð.
7
Õóðìà èëÿ áàüëû áöòöí áó ìÿëóìàòëàð Àëëàhûí ñîíñóç åë-
ìèíè âÿ Ùç.Ìÿðéÿìèí öçÿðèíäÿêè ìÿðhÿìÿòèíè ýþñòÿðèð.
“Àëëàh, øöáhÿñèç êè,
Àëëàh éîëóíäà âóðóøóá þëäöðÿí
âÿ þëäöðöëÿí ìþìèíëÿðèí
úàíëàðûíû âÿ ìàëëàðûíû
ñàòûí àëìûøäûð...
(“Òþâáÿ” ñóðÿñè, 9/111).

Ùarun Éÿhya
45
Ùç.Ìÿðéÿì Àëëàhûí èëhàìû èëÿ éåäèéè õóðìà ñàéÿñèíäÿ áÿë-
êÿ äÿ î çàìàí åhòèéàú hèññ åòäèéè hÿð úöð ãèäàíû òÿìèí åòìÿê
èìêàíû òàïìûø, äîüóøó àñàíëàøäûðàúàã áèð èìêàí ÿëäÿ åòìèø-
äèð. Øöáhÿñèç êè, ÿí äîüðóñóíó Àëëàh áèëèð.
Ïåéüÿìáÿðèìèç (ñ.ÿ.â.) äÿ “È÷èíäÿ õóðìà îëàí åâèí
ñàêèíëÿðè àú ãàëìàç” hÿäèñè èëÿ ìöàñèð òÿáàáÿòèí õóðìàíûí
àíúàã áó ýöíëÿðäÿ þéðÿíÿ áèëäèéè ôàéäàëû úÿhÿòëÿðèíÿ äèããÿò
÷ÿêÿðÿê hèêìÿòëè áèð òþâñèéÿ åòìèøäèð.
8
Àëëàhûí Ùç.Ìÿðéÿìèí éàíûíäà
áèð ñó àðõû ÷ûõàðìàñû
Àëëàh Ùç.Ìÿðéÿìÿ “îíóí ö÷öí áèð èðìàã àõûòäûüûíû, éå-
éèá-è÷ìÿñèíè âÿ ýþçöíöí àéäûí îëìàñûíû” áèëäèðìèøäèð.
Åéíèëÿ õóðìà êèìè ñóéóí äà ÿçÿëÿ hÿðÿêÿòëÿðèíè íèçàìëà-
éàðàã äîüóø ñàíúûëàðûíû éöíýöëëÿøäèðèúè õöñóñèééÿòëÿðè âàð.

46
“...Àëëàhûí íåìÿòëÿðèíè éàäà
ñàëûí êè, áÿëêÿ, íèúàò òàïàñûíûç!”
(“ßðàô” ñóðÿñè, 7/69).

Ùarun Éÿhya
47
Õöñóñèëÿ ñóéóí òÿêúÿ ýþðöëìÿñè âÿ éà ñÿñèíèí åøèäèëìÿñè áå-
ëÿ ÿçÿëÿëÿðèí hÿðÿêÿòèíè ñÿðáÿñò øÿêèëäÿ íèçàìëàéûð. Ùÿì÷è-
íèí ìöàñèð äîüóì åâëÿðèíäÿ äîüóøëàðû hîâóçóí è÷èíäÿ hÿéà-
òà êå÷èðÿðÿê áóíäàí èñòèôàäÿ åäèðëÿð.
Áóíóíëà éàíàøû, ìÿëóì îëäóüó êèìè, ñó hÿéàòûí äàâàì åò-
ìÿñè âÿ ñàüëàìëûüûí ãîðóíà áèëìÿñè ö÷öí ìöòëÿã ëàçûì îëàí
hÿéàòè áèð ìàääÿäèð. Èíñàí áÿäÿíèíäÿ áàø âåðÿí òÿõìèíÿí hÿð
ôóíêñèéàäà - áÿäÿíèí hÿðàðÿòèíèí òÿíçèìëÿíìÿñè, ãèäà ìàä-
äÿëÿðèíèí âÿ îêñèýåíèí äàøûíìàñû, èôðàç åäèëÿí ìàääÿëÿðèí hö-
úåéðÿëÿðäÿí óçàãëàøäûðûëìàñû, îíóðüàëàðûí äöçýöí èøëÿìÿñè-
íèí òÿìèí åäèëìÿñè, äÿðèíèí íÿìëèéèíèí âÿ åëàñòèêëèéèíèí ãî-
ðóíìàñû, hÿçì ñèñòåìèíèí èøèíèí àñàíëàøäûðûëìàñû, îðãàí âÿ òî-
õóìàëàðûí ãîðóíìàñûíäà ñó ÷îõ áþéöê ÿhÿìèééÿò êÿñá åäèð.
Ýöíöìöçäÿ ñóäàí ìöàëèúÿ ìÿãñÿäèëÿ èñòèôàäÿ åäèëìÿñè ýå-
íèø éàéûëìàãäà äàâàì åäèð. Ñóéà òîõóíìàã, ñó èëÿ òÿìàñäà
îëìàã èììóíèòåò ñèñòåìèíè õÿáÿðäàð åäèð, ñòðåññÿ ãàðøû îëàí
hîðìîíëàðûí éàðàíìàñûíû ñöðÿòëÿíäèðèð. Ãàí äþâðàíûíû âÿ
ìåòàáîëèçìàíû úàíëàíäûðûð, àüðûëàðû éöíýöëëÿøäèðèð.
9
Ùàìèëÿëèêäÿ èñÿ ñóéóí äàhà ÷îõ úÿhÿòäÿí ÿhÿìèééÿòè âàð-
äûð. Ùàìèëÿëèê çàìàíû hÿì ãàíûí àðòàí ìèãäàðû, hÿì äÿ èí-
êèøàôäà îëàí óøàã ö÷öí, ñöä âåðÿí ãàäûíëàðäà èñÿ ñöäöí
ÿìÿëÿ ýÿëìÿñè ö÷öí ñóéà õöñóñèëÿ áþéöê åhòèéàú äóéóëóð.
Àíà ñöäöíöí 87 ôàèçèíèí ñóäàí èáàðÿò îëäóüóíó íÿçÿðÿ àëñàã,
ñóéóí äîüóøäàí ñîíðà äà ìöhöì ðîë îéíàäûüû àéäûí îëàð.
Áóíëàðëà éàíàøû, hÿì àíàíûí, hÿì äÿ êþðïÿíèí ãàíûíäà-
êû åëåêòðîëèò íèñáÿòèíèí òàðàç ñàõëàíà áèëìÿñè ö÷öí äÿ ñóéà åh-
òèéàú âàð. Ùàìèëÿëèêäÿ ìåéäàíà ÷ûõàí hîðìîíëàð áÿäÿíäÿ-
êè ìàéåëÿðèí èñòèôàäÿ øÿêëèíè äÿéèøäèðèð. Ùàìèëÿëèéèí àõûðëà-

“Àëëàh áåëÿ áóéóðàúàã:
“Éà Ìÿðéÿì îüëó Èñà! Ñÿíÿ âÿ
àíàíà íåìÿòèìè éàäûíà ñàë...””
(“Ìàèäÿ” ñóðÿñè, 5/110).

ðûíà éàõûí àíàíûí ãàíûíûí hÿúìè òÿõìèíÿí 1,5 äÿôÿ àðòûð. Ùà-
ìèëÿëèê äþâðöíäÿ ãàäûíûí òÿíÿôôöñ éîëó èëÿ èòèðäèéè ñóéóí ìèã-
äàðû äà hàìèëÿëèêäÿí ÿââÿëêè äþâðëÿ ìöãàéèñÿäÿ äàhà äà ÷î-
õàëûð. Êþðïÿíèí è÷èíäÿ îëäóüó àìíèîí ìàéåñè þçöíö hÿð ö÷
ñààòäàí áèð òÿçÿëÿéèð. Êèôàéÿò ãÿäÿð ñó ãÿáóë åäèëìÿìÿñè èëÿ
áàüëû éàðàíàí äåhèäðàñéîí (ñóñóçëóã) âÿçèééÿòèíäÿ àìíèîí
ìàéåñèíèí ìèãäàðû äà àçàëûð.
Ùàìèëÿëèêäÿ äåhèäðàñéîíóí áàøãà ìÿíôè òÿñèðè äÿ âàõòûí-
äàí ÿââÿëêè äîüóø àüðûëàðûäûð. Äåhèäðàñéîí âÿçèééÿòèíäÿ éà-
ðàíàí áÿçè hîðìîíëàð äîüóø ñàíúûëàðûíû áàøëàéàí hîðìîíó
òÿãëèä åäÿðÿê âàõòûíäàí ÿââÿë äîüóø ñàíúûëàðûíà ñÿáÿá îëóð.
Âàõòûíäàí ÿââÿë äîüóø òÿhëöêÿñèíÿ ãàðøû òÿòáèã åäèëÿí ìöà-
ëèúÿ äàìàð éîëóíóí à÷ûëàðàã ìàéå âåðèëìÿñèäèð. Áó èñÿ ìà-
éå ãÿáóëóíóí ÿhÿìèééÿòèíè áèëäèðìÿê áàõûìûíäàí äèããÿò÷ÿ-
êèúèäèð. ßêñÿð hàëëàðäà éöíýöë ñàíúûëàð ñàäÿúÿ îëàðàã ìàéå
âåðèëìÿñè èëÿ éîõ îëóá ýåäèð.
Áóíäàí áàøãà, ñó áÿäÿíèí äàøûìà ñèñòåìèäèð. Ãèäà ìàä-
äÿëÿðèíè âÿ îêñèýåíè ãàí éîëó èëÿ óøàüà àïàðàí äà éåíÿ ñó-
äóð. Ñó hÿì äÿ hàìèëÿëèêäÿ òåç-òåç ðàñò ýÿëèíÿí âÿ âàõòûí-
äàí ÿââÿë äîüóøà, éà äà óøàãñàëìàéà ñÿáÿá îëàí áÿçè èíôåê-
ñèéàëàðûí ãàðøûñûíûí àëûíìàñûíäà äà àêòèâ ðîë îéíàéûð. Êèôàéÿò
ãÿäÿð ñó è÷èëÿíäÿ èíôåêñèéà ðèñêè äÿ àçàëûð.
10
Ùÿêèìëÿð hàìèëÿ ãàäûíëàðûí ñóéà îëàí òÿëÿáàòûíûí hàìèëÿ
îëìàäûãëàðû äþâðÿ íèñáÿòÿí ÿí àçû 50 ôàèç ìèãäàðûíäà àðòäû-
üûíû, áóíà ýþðÿ äÿ êèôàéÿò ãÿäÿð ñó è÷èëìÿäèéè hàëäà áÿäÿ-
íèí èñòèôàäÿ åòäèéè ìàéåëÿðäÿí òÿñÿððöô éîëóíà ýåäÿðÿê ìöõ-
òÿëèô íàðàhàòëûãëàðà ñÿáÿá îëàúàüûíû áèëäèðèð.
11
Åëìèí îðòàéà ãîéäóüó áöòöí áó hÿãèãÿòëÿð Àëëàhûí
Ùç.Ìÿðéÿì ö÷öí áèð ñó àðõû ÷ûõàðìàñûíûí âÿ éåéèá-è÷ìÿñè-
íè áèëäèðìÿñèíèí íÿ ãÿäÿð hèêìÿòàìèç îëäóüóíó áèð äàhà ýþç-
ëÿðèìèç ãàðøûñûíà ýÿòèðèð âÿ Àëëàhûí ñîíñóç åëìèíèí äÿëèëëÿðè-
íè òÿøêèë åäèð.
49
Ùarun Éÿhya

“Èìàí ýÿòèðèá éàõøû èøëÿð
ýþðÿíëÿðè Ðÿááè îíëàðà èìàíëàðû
ìöãàáèëèíäÿ (àüàúëàðû) àëòûíäàí
÷àéëàð àõàí íåìÿòëÿðëÿ äîëó
úÿííÿòëÿðèíÿ éîë ýþñòÿðÿð”
(“Éóíóñ” ñóðÿñè, 10/9).

Ùarun Éÿhya
51
Ùç.Ìÿðéÿìèí õóðìà
áóäàüûíû þçöíÿ
òÿðÿô ñèëêÿëÿìÿñè
Ùç.Ìÿðéÿì äîüóø ñàíúûñû è÷èíäÿ áèð
õóðìà áóäàüûíà òÿðÿô ýåòäèéè çàìàí
Àëëàh îíà “Õóðìà àüàúûíû þçöíÿ òÿðÿô
ñèëêÿëÿìÿñèíè” (“Ìÿðéÿì” ñóðÿñè,
19/25)” áèëäèðìèøäèð.
Ùàçûðäà hÿêèìëÿð äîüóø ÿñíàñûíäà ãà-
äûíûí áèð øåéè òóòóá þçöíÿ òÿðÿô ÷ÿêìÿñè-
íèí ÿçÿëÿëÿðÿ ôàéäàëû òÿñèðèíèí îëäóüóíó
èôàäÿ åäèðëÿð. Áó ìÿãñÿäëÿ äÿ äîüóø çà-
ìàíû ãàäûíëàðà ñàíúûíûí ãàðøûñûíû àëìàã
âÿ éà óøàüûí àñàíëûãëà äîüóëà áèëìÿñè
ö÷öí ìöõòÿëèô hÿðÿêÿòëÿð åòäèðèðëÿð. Áó
hÿðÿêÿòëÿðèí áÿäÿíäÿ ìåéäàíà ýÿëÿí
òÿçéèã hèññèíèí âÿ äîüóø çàìàíû îðòàéà
÷ûõà áèëÿúÿê ÷ÿòèíëèêëÿðèí àçàëìàñûíû, äî-
üóøóí äàhà ãûñà ìöääÿòäÿ äàâàì åòìÿ-
ñèíè òÿìèí åäÿúÿéèíè ôèêèðëÿøèðëÿð.
12
Ùÿêèìëÿð äîüóøóí èëê ñàíúûëàðûíäàí
äÿðhàë ñîíðà áàø âåðÿí èêèíúè ìÿðhÿëÿñèí-
äÿ ãàäûíûí áàøûíûí áèð àç éóõàðûäà îëìà-
ñûíûí éåðèí úàçèáÿ ãöââÿñèíäÿí äÿ èñòèôà-
äÿ åòìÿê áàõûìûíäàí îëäóãúà ÿhÿìèé-
éÿòëè îëäóüóíó áèëäèðèðëÿð. Áóíóíëà éàíà-
øû, õÿñòÿõàíàëàðäà ìþâúóä îëàí äîüóø
ìàñàëàðûíà ãàäûíûí äîüóøó àñàí áàøà âó-
ðà áèëìÿñè ö÷öí ýöú àëìàñûíû òÿìèí åäÿ-
úÿê ãîëëàð, éà äà àéàã ïåäàëëàðû ãóðàøäû-
ðûëûð.

Áÿçè hÿêèìëÿð èñÿ áó ìÿðhÿëÿäÿ õÿñòÿíèí äîüóø ìàñàñûí-
äà éàòìàüûí ÿâÿçèíÿ ÷þìÿëìÿñèíÿ âÿ éà õöñóñè ñòóëëàðà
îòóçäóðóëìàñûíà öñòöíëöê âåðèðëÿð. Ýöíöìöçäÿêè òåõíîëîæè èí-
êèøàôäàí àç þíúÿéÿ ãÿäÿð èñÿ ÿêñÿð ñÿhèééÿ îúàãëàðûíäà ãà-
äûíëàðûí áó ìÿãñÿäëÿ èñòèôàäÿ åäèëÿí áèð èïäÿí éàïûøûá þçö-
íö àñûëû âÿçèééÿòäÿ éóõàðû ÷ÿêìÿéÿ ÷àëûøìàñûäûð. Áöòöí áó
öñóëëàðûí íÿçÿðè áàõûìäàí äöçýöí âÿ ìÿíòèãëè îëäóüó ýþç ãà-
áàüûíäàäûð.
13
Ýöíöìöçäÿ òÿòáèã åäèëÿí áöòöí òèááè öñóëëàð Àëëàhûí
Ùç.Ìÿðéÿìÿ õóðìà áóäàüûíû þçöíÿ òÿðÿô ÷ÿêèá ñèëêÿëÿìÿñèíè
èëhàì åòìÿñèíèí áó áàõûìäàí hèêìÿòëè îëà áèëÿúÿéèíè îðòàéà
ãîéóð. ßí äîüðóñóíó Àëëàh áèëèð.
Ùç.Ìÿðéÿìèí Ùç.Èñà èëÿ áèðëèêäÿ
òàéôàñûíûí éàíûíà ãàéûòìàñû
Ùç.Ìÿðéÿì àèëÿñèíäÿí óçàãëàøûá ÷ÿêèëäèéè êèìñÿñèç éåð-
äÿí Ùç.Èñà èëÿ áèðëèêäÿ ýåðè ãàéûäàíäà òàéôàñûíäàêû èíñàíëàð
áó âÿçèééÿòèí Àëëàhûí éàðàòäûüû áèð ìþúöçÿ îëäóüóíó äÿðê
åäÿ áèëìÿìèø âÿ Ùç.Ìÿðéÿìÿ áÿçè ÷èðêèí áþhòàíëàð àòìûø-
äûëàð. Ùÿì Èìðàíûí àèëÿñèíèí, hÿì äÿ Ùç.Ìÿðéÿìèí þçöíöí
Àëëàhäàí ãîðõàí äèíäàð èíñàíëàð îëäóãëàðûíû, ýþçÿë ÿõëàãëà-
ðûíà âÿ íàìóñëàðûíà îëàí áàüëûëûãëàðûíû áèëäèêëÿðè hàëäà îíó
håéðÿòàìèç áèð èø ýþðìÿêäÿ èòòèhàì åäÿðÿê áþhòàí àòìûøäû-
ëàð. Àëëàh Ãóðàíäà òàéôàñûíûí Ùç.Ìÿðéÿìÿ ãàðøû áó áþhòàí-
ëàðûíû áåëÿ áèëäèðìèøäèð:
“Óøàüû ýþòöðöá þç àäàìëàðûíûí éàíûíà ýÿëäè. Îíëàð
äåäèëÿð: “Åé Ìÿðéÿì! Ñÿí ÷îõ ÷èðêèí áèð èø ýþðäöí! Åé
Ùàðóíóí áàúûñû! Àòàí ïèñ êèøè, àíàí äà çèíàêàð äåéèë-
äè!”” (“Ìÿðéÿì” ñóðÿñè, 19/27-28).
Øöáhÿñèç êè, áó âÿçèééÿò Ùç.Ìÿðéÿì ö÷öí Àëëàhäàí ýÿ-
ëÿí áèð ñûíàãäûð. Íàìóñóíó ãîðóéàí, Àëëàhäàí ãîðõóá ÷ÿêè-
52

Ùarun Éÿhya
íÿí áèð èíñàí îëñà äà òàéôàñûíûí áþhòàíëàðûíà ìÿðóç ãàëìûø-
äû. ßñëèíäÿ hÿìèí èíñàíëàð îíóí éöêñÿê ÿõëàãûíà âÿ øÿðÿôëè
hÿéàòûíà ÷îõ éàõûíäàí øàhèä îëäóãëàðû hàëäà éåíÿ äÿ áó ìþ-
úöçÿíè ýþðìÿçëèéÿ âóðìóøäóëàð. Ùç.Ìÿðéÿì èñÿ öñòöí ÿõëà-
ãû èëÿ éåíÿ Àëëàhà ñûüûíìûø âÿ îíëàðûí áó áþhòàíëàðûíà ãàð-
øû Àëëàhûí ÿí ýþçÿë ÿâÿç âåðÿúÿéèíè áèëÿðÿê Îíà òÿâÿêêöë åò-
ìèøäè.
Ýåíòèëå äà Ôàáðèàíîíóí Ãîòèê öñëóáóíäà hà-
çûðëàäûüû Ùç.Ìÿðéÿìè òÿñâèð åäÿí òàáëîñó.
Òàáëî Ñòðàççè àèëÿñè òÿðÿôèíäÿí Ñàíòà Òðèíàòà
Êèëñÿñè ö÷öí hàçûðëàòäûðûëìûøäûð.

54
Ùç.Ìÿðéÿìèí äàíûøìàã îðóúó òóòìàñû
Ùç.Ìÿðéÿì áàøûíà ýÿëÿí hÿð hàäèñÿäÿ Àëëàhà öç òóò-
ìóø, êþìÿéè, äÿñòÿéè àíúàã Àëëàhäàí ýþçëÿìèøäè. Ùÿð äÿôÿ
äÿ Àëëàhûí äÿðèí ìÿðhÿìÿòè èëÿ ãàðøûëàøìûøäû. Òàéôàñûíûí îíà
àòäûüû áþhòàíëàð çàìàíû äà éåíÿ Ðÿááèìèçèí îíó áöòöí áþh-
òàíëàðäàí ÿí ýþçÿë øÿêèëäÿ òÿìèçÿ ÷ûõàðàúàüûíû áèëìÿéèí
èíàìûíû éàøàìûøäû. Ùÿì÷èíèí Àëëàh äà Ùç.Ìÿðéÿìÿ: “ßýÿð
áèð àäàì ýþðÿúÿê îëñàí, áåëÿ äå: “Ìÿí Ðÿhìàí éîëóíäà
îðóú (ñöêóò îðóúó) òóòìàüû íÿçèð åëÿìèøÿì, îíà ýþðÿ äÿ
áó ýöí hå÷ êÿñëÿ äàíûøìàéàúàüàì!”” (“Ìÿðéÿì” ñóðÿñè,
19/26) øÿêëèíäÿ áèëäèðÿðÿê òàéôàñûíûí ãàðøûñûíà ÷ûõàíäà îíëà-
ðà “Àëëàhà ñöêóò îðóúó íÿçèð åòäèéèíè” ñþéëÿìÿñèíè âÿhé åò-
ìèøäè.
Ùç.Ìÿðéÿì òàéôàñûíûí éàíûíà ýåäÿíäÿ îíóíëà äàíûøìàã
èñòÿéÿí âÿ áþhòàí àòàí èíñàíëàðà Àëëàhûí äàhà ÿââÿë îíà Úÿá-
ðàèëëÿ “Î, áåøèêäÿ èêÿí éàøà äîëäóãäàí ñîíðà èíñàíëàðëà
äàíûøàúàã âÿ ñàëåhëÿðäÿíäèð” (“Àëè-Èìðàí” ñóðÿñè, 346)
“Ðÿááè îíëàðû Þçöíäÿí áèð
ìÿðhÿìÿò, ðàçûëûã âÿ è÷ÿðèñèíäÿ
îíëàð ö÷öí òöêÿíìÿç íåìÿòëÿð
îëàí úÿííÿòëÿðëÿ ìöæäÿëÿð”
(“Òþâáÿ” ñóðÿñè, 9/21).

55
ø ÿ ê ë è í ä ÿ
ìöæäÿëÿäèéè
Ùç.Èñàíû ýþñòÿð-
ìèøäèð.
Àëëàh áóíóíëà
áþéöê áèð ìþúöçÿíè ýåð÷ÿêëÿø-
äèðìèø âÿ Ùç.Èñàíû hÿëÿ áåøèêäÿ
îëäóüó hàëäà äàíûøäûðàðàã, Ùç.Ìÿðéÿìÿ
÷îõ áþéöê êþìÿê åòìèøäè. Àëëàh òàéôàñûíûí
Ùç.Ìÿðéÿìäÿí ýþçëÿäèéè èçàhàòû Ùç.Èñà-
éà ñþéëÿäÿðÿê, hÿì îíà àòûëàí áþhòàíëàð-
äàí òÿìèçÿ ÷ûõàðìûø, hÿì äÿ áàøãà áèð
ìþúöçÿ èëÿ Ùç.Èñàíûí åë÷èëèéèíè Èñðàèë îüóë-
ëàðûíà ìöæäÿëÿìèøäèð:
“Ìÿðéÿì “Îíóí þçö èëÿ äàíûøûí” äå-
éÿ óøàüà èøàðÿ åòäè. Îíëàð: “Áåøèêäÿ îëàí
óøàãëà íåúÿ äàíûøàã?” - äåäèëÿð. Àëëàhäàí

áèð ìþúöçÿ îëàðàã êþðïÿ äèëÿ ýÿëèá äåäè: “Ìÿí hÿãèãÿ-
òÿí Àëëàhûí ãóëóéàì. Î, ìÿíÿ êèòàá âåðäè, þçöìö äÿ
ïåéüÿìáÿð åòäè. Î, hàðàäà îëóðàìñà îëóì, ìÿíè ìö-
áàðÿê åòäè âÿ ìÿíÿ äèðè îëäóãúà íàìàç ãûëûá çÿêàò âåð-
ìÿéè òþâñèéÿ áóéóðäó. Î, hÿì÷èíèí ìÿíè àíàìà ãàðøû
îëäóãúà èòàÿòêàð åòäè, çöëìêàð, àñè åëÿìÿäè! Äîüóëäó-
üóì ýöí äÿ, þëÿúÿéèì ýöí äÿ, äèðèëÿúÿéèì ýöí äÿ ìÿ-
íÿ ñàëàì îëñóí!” Áó, èõòèëàôäà îëäóãëàðû Ìÿðéÿì îüëó
Èñà hàããûíäà hàãã ñþçäöð!” (“Ìÿðéÿì” ñóðÿñè, 19/29-
34).
Àëëàhûí Ùç.Èñàíû áåøèêäÿ èêÿí íèòãèíè à÷ûá äàíûøäûðìàñû
Ùç.Ìÿðéÿìÿ ãàðøû ÷èðêèí
áþhòàíëàð àòàí òàéôàñûíäà
áþéöê ÷àøãûíëûüà ñÿ-
áÿá îëìóøäó. Áó hà-
äèñÿ èëÿ áèðëèêäÿ
Àëëàhûí “Èñìÿòèíè
ã î ð ó é à í
Ìÿðéÿìè äÿ éàä
åò. Áèç Þç ðóhó-
ìóçäàí îíà
öôöðäöê, îíó âÿ
îüëóíó àëÿìëÿðÿ
áèð ìþúöçÿ åò-
äèê” (“ßíáèéà”
ñóðÿñè, 21/91)
àéÿñè èëÿ áèëäèðäè-
éè êèìè, èêèñèíèí
56
Úèìà äå Úîíåãëèàíîíóí Âå-
íåäèêäÿêè Úàðìèíè Êèëñÿñèí-
äÿ íöìàéèø åòäèðèëÿí 1509-
1510-úó èëëÿð òàðèõëè òàáëîñó.

äÿ Àëëàhûí èíñàíëàðäàí öñòöí åòäèéè øÿõñëÿð îëìàñû àéäûí îëóð.
Ùç.Ìÿðéÿìèí íÿ ãÿäÿð éöêñÿê ÿõëàãà ìàëèê áèð èíñàí îëìà-
ñû, ãöðóðëó âÿ òÿìèç øÿõñèééÿòè áåøèêäÿêè êþðïÿíèí ìþúöçÿ-
ëè äàíûøûüû èëÿ îðòàéà ÷ûõìûø âÿ èíêàð÷û òàéôàñûíûí hèéëÿëÿðè äÿ
÷îõ ýþçÿë áèð øÿêèëäÿ ïó÷ îëìóøäó.
Àëëàh “Ìÿðéÿì îüëóíó âÿ àíàñûíû áèð ìþúöçÿ åòäèê.
Îíëàðû àáàä âÿ àõàð ñóëó óúà áèð éåðäÿ éåðëÿøäèðäèê”
(“Ìóìèíóí” ñóðÿñè, 24/50) àéÿñè èëÿ áó hàäèñÿëÿðäÿí ñîíðà
Ùç.Ìÿðéÿìèí âÿ Ùç.Èñàíûí hÿéàòûíû éåíèäÿí Àëëàhûí ìÿðhÿ-
ìÿòè àëòûíäà äàâàì åòäèðäèêëÿðèíè áèëäèðìèøäèð.
Àëëàhûí Ùç.Ìÿðéÿìèí ÿëåéhèíÿ
äàíûøàíëàðà âåðäèéè úàâàá
Èñðàèë îüóëëàðû Àëëàhûí ýþñòÿðäèéè áó ìþúöçÿëÿðëÿ Ùç.Ìÿð-
éÿìèí âÿ Ùç.Èñàíûí Àëëàhûí öñòöí åòäèéè èíñàíëàð îëäóãëàðû-
íà à÷ûã-àøêàð øàhèä îëìóøäóëàð. Àëëàh îíëàðà ýþñòÿðèëÿí áó
ìþúöçÿëè hàäèñÿéÿ áàõìàéàðàã, éåíÿ äÿ Ùç.Ìÿðéÿìÿ áþh-
òàí àòàíëàð ö÷öí áþéöê áèð ÿçàá îëàúàüûíû áåëÿ áèëäèðìèøäèð:
“Îíëàð hÿì äÿ êöôð åòäèêëÿðè âÿ Ìÿðéÿìÿ ãàðøû áþéöê
áèð áþhòàí äåäèêëÿðè... ñÿáÿáè èëÿ îíëàðà áåëÿ úÿçà âåð-
äèê” (“Íèñà” ñóðÿñè, 41/56-157).
Ùç.Ìÿðéÿìèí éöêñÿê ÿõëàãû
Ùç.Ìÿðéÿì áöòöí hÿéàòû áîéó ýþñòÿðäèéè éöêñÿê ÿõëàãû
èëÿ áöòöí ìöñÿëìàí ãàäûíëàð ö÷öí áèð íöìóíÿ îëìóøäóð.
Àëëàh Ùç.Ìÿðéÿìÿ äöíéàäà ìöhöì áèð ìÿñóëèééÿò âåðìèø
âÿ áó øÿðÿôëè âÿçèôÿ ö÷öí îíó Ãóðàíûí èôàäÿñè èëÿ “ýþçÿë áèð
ôèäàí” êèìè éåòèøäèðìèøäèð.
Àëëàh îíó Èìðàí àèëÿñè êèìè ñå÷èëìèø, ýöúëö âÿ ñÿìèìè èí-
ñàíëàðûí íÿñëèíäÿí åäÿðÿê îíóí áó éöêñÿê ÿõëàãëû ãàäûíëàð òÿ-
ðÿôèíäÿí éåòèøäèðèëìÿñèíè òÿìèí åòìèøäèð. Áóíóíëà éàíàøû,
57
Ùarun Éÿhya

“...Åé Ðÿááèì!
Ìÿí Ñÿíèí ìÿíÿ íàçèë åäÿúÿéèí
õåéðÿ ìþhòàúàì!”
(“Ãÿñÿñ” ñóðÿñè, 28/24).

Ùarun Éÿhya
59
Àëëàh Ùç.Çÿêÿðèééÿíèí òÿëèìè èëÿ Ùç.Ìÿðéÿìè éöêñÿê âÿ ñå-
÷èëÿí áèð ïåéüÿìáÿðèí ÿõëàãû èëÿ ÿõëàãëàíäûðìûøäûð.
Àëëàhûí ìÿðhÿìÿòè èëÿ àíàäàí îëäóüó àíäàí åòèáàðÿí áó
ìöãÿääÿñ èíñàíëàðûí òÿëèìè èëÿ øÿðÿôëÿíÿí Ùç.Ìÿðéÿì ýöú-
ëö áèð èìàí âÿ éöêñÿê áèð ÿõëàã ñÿâèééÿñèíÿ óúàëìûøäûð. Áó
éåòêèíëèéÿ ÷àòàíäàí ñîíðà èñÿ Àëëàh ìþúöçÿëÿðèíè ýþñòÿðÿðÿê
Ùç.Ìÿðéÿìèí öçÿðèíäÿêè ìÿðhÿìÿòèíè, ãîðóéóúóëóüóíó âÿ
ðÿhìÿòèíè éàõûíäàí ýþðìÿñèíè òÿìèí åòìèøäèð. Ùç.Ìÿð-
éÿì èáàäÿò åäÿðêÿí hÿìèøÿ ìåhðàáäà éåìÿëè íÿñíÿ-
ëÿð îëìàñû Àëëàhûí îíà îëàí êþìÿéèíèí âÿ ðÿhìÿòè-
íèí àøêàð òÿçàhöðöäöð. Ñîíðà Àëëàh Ùç.Ìÿðéÿìè
Úÿáðàèë èëÿ ýþðöøäöðÿðÿê îíà îëàí áó ìÿðhÿìÿòè-
íè Úÿáðàèëèí ñþçëÿðè èëÿ äÿ áèëäèðìèøäèð.
Ùç.Ìÿðéÿì hÿéàòûíûí hÿð äþâðöíäÿ Àëëàhà ãàðøû
ýþñòÿðäèéè ýþçÿë ÿõëàãû èëÿ Àëëàhà îëàí è÷èíäÿí ýÿ-
ëÿí áàüëûëûüûíû âÿ ñÿäàãÿòèíè ÿí ýþçÿë øÿêèëäÿ
îðòàéà ãîéìóøäóð. Àëëàhûí èìòàhàíà ÷ÿêäèéè
áöòöí ÷ÿòèí hàäèñÿëÿðäÿêè èðàäÿñè, òÿâÿêêöëö,
ãåéä-øÿðòñèç òÿñëèìèééÿòè èëÿ äÿ Àëëàhà íÿ ãÿäÿð
êþíöëäÿí âÿ ñÿìèìèééÿòëÿ áàüëû îëäóüóíó ÿí
ýþçÿë øÿêèëäÿ èôàäÿ åòìèøäèð.
Ùç.Ìÿðéÿìèí éàøàäûüû áöòöí ÷ÿòèí àíëàðäà òÿêáà-
øûíà îëìàñû îíóí ö÷öí áèð ñûíàã îëìóøäóð. ×öíêè èí-
ñàíëàð ÷ÿòèíëèê àíëàðûíäà hÿìèøÿ îíëàðà êþìÿê åäÿúÿê,
äÿñòÿê îëàúàã, éîë ýþñòÿðÿúÿê éîëäàøà äàèìà åhòèéàú hèññ
åäèðëÿð. Áó éîëäàø îëìàéàíäà èñÿ áÿçèëÿðè éàëíûç îëäóãëàðûíà
ýþðÿ çÿèôëèê âÿ êÿäÿð hèññèíÿ ãàïûëûðëàð. Ùç.Ìÿðéÿìäÿ èñÿ áå-
ëÿ áèð hèññ îëìàìûøäûð. Î, hÿð øåéè àíúàã Àëëàhäàí ýþçëÿìèø,
àíúàã Îíà ýöâÿíìèøäèð.
Äÿñòÿéè, êþìÿéè àíúàã Àëëàhäàí èñòÿìèøäèð. Îíóí ýþñòÿ-
ðÿúÿéè éîëà òàáå îëìàüûí, Îíóí ñþçöíÿ èòàÿò åòìÿéèí îíà áÿñ
åäÿúÿéèíè áèëìèøäèð.

60
ßí ÷ÿòèí àíûíäà áåëÿ öìèäñèçëèéÿ, áÿäáèíëèéÿ ãàïûëìàìûø-
äûð. Áàøûíà ýÿëÿíëÿðèí hàìûñûíû Àëëàhûí ìöòëÿã õåéðÿ ÷åâèðÿ-
úÿéèíè, ÷ÿòèíëèêëÿðèí hÿð áèðèíè ÿí ýþçÿë øÿêèëäÿ àðàäàí ãàë-
äûðàúàüûíû áèëÿðÿê êþíöëäÿí Àëëàhà òÿñëèì îëìóøäóð. Ùÿì÷è-
íèí Àëëàh éàøàäûüû hÿð ÷ÿòèíëèêëÿ áèðëèêäÿ îíóí ö÷öí áèð
àñàíëûã éàðàòìûøäûð. Îíó hÿìèøÿ êþìÿéè âÿ ðÿhìÿòè èëÿ äÿñ-
òÿêëÿìèø âÿ ãàðøûñûíà ÷ûõàí ÷ÿòèíëèêëÿðè ÷îõ áþéöê õåéèðëÿðÿ
âÿ ýþçÿëëèêëÿðÿ ÷åâèðìèøäèð.
Áóíóíëà éàíàøû, ãàðøûëàøäûüû hàäèñÿëÿðè íåúÿ hÿëë åäÿ áè-
ëÿúÿéè ìÿñÿëÿñèíäÿ hå÷ áèð òÿúðöáÿñèíèí îëìàìàñû äà
Ùç.Ìÿðéÿì ö÷öí ìöhöì áèð èìòàhàí ñÿáÿáè îëìóøäóð. Ùà-
ìèëÿ ãàëàíäàí ñîíðà òÿêáàøûíà äöíéàéà óøàã ýÿòèðìÿê âÿçèé-
éÿòèíÿ äöøìöøäöð. Áó ìÿñÿëÿäÿ îíóí hå÷ áèð òÿúðöáÿñè éîõ
èäè. Àíúàã hÿéàòûíûí hÿð ìÿñÿëÿñèíäÿ îëäóüó êèìè áó ìÿñÿ-
ëÿäÿ äÿ hå÷ áèð éàíëûøëûüà éîë âåðìÿìèøäèð. ×îõ ýöúëö, èðà-
äÿëè âÿ ãÿðàðëû øÿõñèééÿò îëäóüóíó ýþñòÿðìèø âÿ Àëëàhûí
êþìÿéè èëÿ áöòöí áóíëàðûí ÿí ýþçÿë øÿêèëäÿ þhäÿñèíäÿí ýÿ-
ëÿ áèëÿúÿéèíè áèëìÿñèíèí ñåâèíúèíè âÿ èíàìûíû éàøàìûøäûð.
Ùÿì÷èíèí áó ìÿñÿëÿäÿ äÿ Àëëàh îíó îëà áèëÿúÿê ÿí ýþçÿë íå-
ìÿòëÿðëÿ äÿñòÿêëÿìèø, èøèíè àñàíëàøäûðìûø âÿ íöìàéèø åòäèð-
äèéè ýöúëö õàðàêòåðÿ ýþðÿ îíó ìöâÿôôÿã åòìèøäèð.
Ùç.Ìÿðéÿìèí ÿõëàãûíäàêû öñòöíëöéöí áàøãà áèð íöìóíÿ-
ñè èñÿ îíóí öçÿðèíÿ äöøÿí ÷ÿòèí ìÿñóëèééÿòè éåðèíÿ éåòèðÿð-
êÿí éàøàäûüû ñûõûíòûëàð ãàðøûñûíäà ýþçÿë áèð ñÿáð ýþñòÿðÿ áèë-
ìÿñèäèð. Ùç.Ìÿðéÿì ÷îõ ìöhöì âÿ øÿðÿôëè áèð âÿçèôÿíè éå-
ðèíÿ éåòèðìèøäèð. Àíúàã áó öñòöí âÿ øÿðÿôëè âÿçèôÿíèí òàéôà-
ñû òÿðÿôèíäÿí ëàçûì îëäóüó êèìè áàøà äöøöëìÿìÿñè, èíêàð
åäÿí úàìààòûí îíà hàãñûç éåðÿ áþhòàí àòìàëàðû Ùç.Ìÿðéÿì
ö÷öí ìöhöì áèð ñÿáð âÿ ñûíàã ìÿñÿëÿñè îëìóøäóð. Áåëÿ áèð
àíäà äà Àëëàhà îëàí åòèìàäûíäà ñÿáð âÿ ãÿðàðëûëûã íöìàéèø åò-
äèðìèøäèð. Ýöúëö, èðàäÿëè âÿ ìþhêÿì øÿõñèééÿòèíè hå÷ áèð øÿ-
êèëäÿ ýöçÿøòÿ ýåòìÿìèøäèð. Ùÿð hàäèñÿíèí Àëëàhûí íÿçàðÿòèí-
äÿ îëäóüóíó âÿ Àëëàhûí äà îíó áöòöí áó áþhòàíëàðäàí ÿí ýþ-
çÿë øÿêèëäÿ òÿìèçÿ ÷ûõàðàúàüûíû áèëÿðÿê áó hàäèñÿëÿðÿ âÿ èí-

Ùarun Éÿhya
61
“Áó ñèçèí Ðÿááèíèç, hÿð øåéèí
õàëèãè îëàí Àëëàhäûð. Îíäàí
áàøãà hå÷ áèð òàíðû éîõäóð!
Ñèç íåúÿ äþíäÿðèëèðñèíèç?”
(“Ìóìèí” ñóðÿñè, 40/62).

62
“Î êÿñëÿð êè, áàøëàðûíà áèð
ìöñèáÿò ýÿëäèéè çàìàí: ü“Áèç
Àëëàhûíûã âÿ Îíà òÿðÿô
ãàéûäàúàüûã!” - äåéèðëÿð”
(“Áÿãÿðÿ” ñóðÿñè, 2/156).

Ùarun Éÿhya
63
ñàíëàðûí úàhèë äàâðàíûøëàðûíà ãàðøû ÷îõ ýþçÿë áèð ñÿáðëÿ
äþçìöøäöð.
Áàø âåðÿí áó hàäèñÿëÿð ñûðàñûíäà äèããÿòè úÿëá åäÿí áàøãà
áèð ìÿãàì èñÿ Ùç.Ìÿðéÿìèí èíñàíëàðûí ðàçû ãàëûá-ãàëìàìà-
ñû ìÿñÿëÿñèíäÿí òàìàìèëÿ óçàã îëìàñûäûð. Òÿìèç áèð èìàí-
ëà Àëëàhà òÿñëèì îëìóøäóð. Áóíà ýþðÿ äÿ èíñàíëàðûí úöðáÿúöð
éîçóìëàðûíäàí, ãûíàìàëàðûíäàí hå÷ áèð øÿêèëäÿ òÿñèðëÿíìÿ-
ìèøäèð. Ñÿìèìè èìàíûíà âÿ èõëàñûíà ýþðÿ îíäàí þòðö ÿñë ìö-
höì îëàí Àëëàhûí ðàçûëûüûíû ãàçàíìàã ö÷öí hÿðÿêÿò åäÿ áèë-
ìÿñèäèð.
Ýþðöíäöéö êèìè, Ùç.Ìÿðéÿì hÿð èøèíäÿ hÿìèøÿ ñÿìèìè
îëàðàã Àëëàhà öç òóòìóø, èìàíûíäàêû âÿ Àëëàhà îëàí òÿñëèìèé-
éÿòèíäÿêè áó ñÿìèìèééÿò íÿòèúÿñèíäÿ äÿ hÿð çàìàí Àëëàhûí
ðÿhìÿòè èëÿ ãàðøûëàøìûøäûð.
Éàääàí ÷ûõàðûëìàìàëûäûð êè, ýþçÿë ÿõëàãû áàøãàëàðûíà áà-
øà ñàëìàüûí èêè éîëó âàð. Èíñàí áÿçÿí ýþçÿë ÿõëàãû þç ñþçëÿ-
ðè èëÿ, áÿçÿí äÿ áöòöí áóíëàðû èíñàíëàð ö÷öí ýþçÿë áèð íöìó-
íÿ îëàúàã äàâðàíûøëàðû èëÿ àíëàäûð. Áó èêè éîë àðàñûíäà ÿí ìÿã-
áóëó âÿ ÿí òÿñèðëè îëàíû èíñàíûí äàâðàíûøëàðû èëÿ åòäèéè òÿáëèü-
äèð. ×öíêè áó ÿí ñÿìèìè îëàíûäûð. Òÿãëèä åòìÿê ìöìêöí äå-
éèë. Àíúàã èìàíûí öðÿêäÿ ñÿìèìè îëàðàã éàøàíìàñû, èíñàíûí
èíàíäûãëàðûíû ÿí ñÿìèìè øÿêèëäÿ hÿéàòà êå÷èðèá äàâðàíûøëàðûí-
äà ÿêñ åòäèðìÿñè èëÿ ìöìêöíäöð.
Ùç.Ìÿðéÿì áó éöêñÿê ÿõëàãû ýþñòÿðÿ áèëìèøäèð. Èìàíû,
äàâðàíûøëàðû âÿ ÿõëàãû èëÿ áöòöí èíñàíëàð ö÷öí ìöhöì áèð íö-
ìóíÿ âÿ òÿáëèü âÿñèëÿñè îëìóøäóð. Îíóí èíñàíëàðà îëàí áó ñÿ-
ìèìè òÿáëèüè Àëëàhûí èñòÿéè èëÿ ÿí ýþçÿë øÿêèëäÿ ÿâÿçèíè ýþ-
ðöð, èìàí åäÿíëÿðèí èìàíäà äÿðèíëÿøèá Ùç.Ìÿðéÿìèí íöìó-
íÿâè ÿõëàãûíû éàøàìàëàðû âÿ Ùç.Ìÿðéÿì õàðàêòåðèíè ãàçàí-
ìàëàðû ö÷öí ìöhöì áèð ñÿáÿáÿ ÷åâðèëèð.

ÃÓÐÀÍÄÀ
ÌßÐÉßÌ ÎÜËÓ
ÈÑÀ ÌßÑÈÙ

ç.Èñà áöòöí ïåéüÿìáÿðëÿð êèìè
Àëëàhûí èíñàíëàðû äîüðó éîëà ÷àüûð-
ìàãëà âÿçèôÿëÿíäèðäèéè, äöíéàäà
âÿ àõèðÿòäÿ ñå÷äèéè åë÷èëÿðèíäÿíäèð.
Àëëàh Ãóðàíäà Ùç.Èñàíûí äöíéàéà
ýÿëìÿñèíäÿí Àëëàhûí äÿðýàhûíà
éöêñÿëäèëìÿñèíÿ ãÿäÿð hÿð ìÿñÿ-
ëÿäÿ äèýÿð èíñàíëàðäàí ôÿðãëÿíäèéè-
íÿ äèããÿòè ÷ÿêèð. Ùÿð øåéäÿí ÿâ-
âÿë, Ùç.Èñà ìÿëóì îëàí ñÿáÿáëÿðäÿí èñòèñíà îëàðàã áàøãà úöð
éàðàäûëìûøäûð - àòàñûç äöíéàéà ýÿëìèøäèð. Àëëàh Ùç.Èñà àíà-
äàí îëìàìûøäàí ÿââÿë îíóí áèð ÷îõ õöñóñèééÿòèíè âÿ èíñàí-
ëàð ö÷öí áèð Ìÿñèh îëàðàã ýþíäÿðèëäèéèíè ìÿëÿêëÿðè âàñèòÿñè
èëÿ àíàñû Ùç.Ìÿðéÿìÿ áèëäèðìèøäèð. Ùç.Èñàíûí Ãóðàíäà õÿáÿð
âåðèëÿí áó ñå÷èìëè õöñóñèééÿòëÿðèíäÿí áèðè “Àëëàhûí áèð êÿë-
ìÿñè” îëìàñûäûð:
“...Ìÿðéÿì îüëó Èñà ÿë-Ìÿñèh àíúàã Àëëàhûí ïåéüÿìáÿ-
ðè, Ìÿðéÿìÿ ÷àòäûðäûüû êÿëìÿñèäèð. Âÿ Îíóí òÿðÿôèíäÿí
îëàí áèð ðóhäóð...” (“Íèñà” ñóðÿñè, 4/171).
“Ìÿëÿêëÿð äåäèëÿð: “Éà Ìÿðéÿì! Ùÿãèãÿòÿí, Àëëàh
Þç òÿðÿôèíäÿí áèð êÿëìÿ èëÿ ñÿíÿ ìöæäÿ âåðèð. Îíóí àäû
Ìÿðéÿì îüëó Èñà ÿë-Ìÿñèhäèð êè, äöíéàäà âÿ àõèðÿòäÿ
øàíû óúà âÿ Àëëàhà éàõûí îëàíëàðäàíäûð” (“Àëè-Èìðàí”
ñóðÿñè, 3/45).
Ãóðàíäà “Àëëàhûí êÿëìÿñè” èôàäÿñè àíúàã Ùç.Èñà ö÷öí èñ-
òèôàäÿ åäèëìèøäèð. Àëëàh Ùç.Èñà hÿëÿ äöíéàéà ýÿëìÿìèøäÿí
65

“...Ãÿëÿáÿ éàëíûç Àëëàhäàíäûð.
Àëëàh éåíèëìÿç ãöââÿò,
hèêìÿò ñàhèáèäèð!”
(“ßíôàë” ñóðÿñè, 8/10).

Ùarun Éÿhya
ÿââÿë îíóí àäûíû áèëäèðìèøäèð. Àäè âàõòëàð-
äà èíñàíëàðà àäëàðûíû àèëÿëÿðè âåðèð. Àíúàã
Ùç.Èñàíûí âÿçèééÿòè ôÿðãëèäèð. Àëëàh Þçöí-
äÿí áèð êÿëìÿ îëàðàã Ùç.Èñàéà “Èñà Ìÿ-
ñèh” àäûíû âåðìèøäèð. Áó Ùç.Èñàíûí äè-
ýÿð èíñàíëàðäàí äàhà ôÿðãëè áèð éàðàäû-
ëûøëà éàðàäûëäûüûíû ýþñòÿðÿí èôàäÿëÿð-
äÿí áèðèäèð.
Ùç.Èñà hàããûíäà äîüðóëóüó ãÿòè îëàí
ìÿëóìàò ÿëäÿ åäÿ áèëÿúÿéèìèç ìÿíáÿ
Àëëàhûí ãèéàìÿòÿ ãÿäÿð ãîðóéàúàüûíû âÿä
åòäèéè Ãóðàíè-Êÿðèìäèð. Àëëàh Ãóðàíäà
Ùç.Èñàíûí þëìÿäèéèíè, ýþéÿ éöêñÿëäèëäèéèíè
âÿ “àõûðçàìàí” àäû âåðèëÿí ãèéàìÿòäÿí ÿâ-
âÿë éàøàíàúàã äþâðäÿ èêèíúè äÿôÿ äöíéàéà
ýÿëÿúÿéèíè õÿáÿð âåðìèøäèð. Áóíäàí áàøãà,
Ïåéüÿìáÿðèìèç (ñ.ÿ.â.) äÿ Ùç.Èñàíûí éåð
öçöíÿ éåíèäÿí ãàéûäàúàüûíû áèð ÷îõ hÿäèñ-
ëÿðèíäÿ áèëäèðìèøäèð. Áó ìþâçó èëÿ ÿëàãÿëè
ìÿëóìàòëàð Ãóðàíäà áåëÿ ãåéä åäèëìèøäèð:
67

Nümunəvi müsəlman qadin həzrəti məryəm. azərbaycan

Nümunəvi müsəlman qadin həzrəti məryəm. azərbaycan

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (17)

More from HarunyahyaAzerbaijan

More from HarunyahyaAzerbaijan (20)

Nümunəvi müsəlman qadin həzrəti məryəm. azərbaycan