Клеткалык инженериянын негиздери

2. 19-кылымдын ортосунда
көрүнүктүү немец анатому,
физиолог жана гистолог
Теодор Шванн (1810-1882)
клеткалык теорияны
негиздеген. Ага ылайык,
КЛЕТКА – тиричиликтин эң
жөнөкөй, функционалдык өз
алдынча бирдиги, клеткасыз
жашоо жок.

3. Клеткалык инженерия -
клеткаларды жана ткандарды
атайын азыктандыруучу чөйрөдө
өстүрүүгө негизделген
биотехнологиянын ыкмасы

4.  1892-1902 жж. Х. Фехтинг, К. Рехингер жана Г.
Хаберландт өсүмдүктөрдү фильтрлөөчү кагазда
өстүрүүгө аракет кылышкан.
 1902-1922 жж. азыктандыруучу чөйрө
аныкталган.
 1955-ж. Ф.Скуг жана С. Моррис фитогормондор
(цитокинин жана ауксин) ачылган.
 1962-ж. Дж. Гердон алгачкы жолу жаныбарларды
(бака) клондоштурган.

5. Илимдин ар түрдүү тармактарында, медицинада,
фармакологияда, өндүрүштө жана айыл чарбасында
ийгиликтүү колдонулган биотехнологиянын тармагы.

6. Жаңы касиетке ээ болгон клеткалар баалуу
дарыларды жана витаминдерди өндүрүүдө
колдонулат
Гибриддик клеткалардан өз ара аргындаштырууга
мүмкүн эмес ар башка түрлөрдүн касиеттерин
бириктирүүчү жаңы касиетке ээ өсүмдүктөрдү
өстүрүүгө болот
Клеткалык инженерия ыкмалары жаңы гендерди
жаныбарлардын түйүлдүгүнүн клеткаларына киргизүү
менен жаңы генетикалык касиетке ээ жаныбарларды
алууга шарт түзөт

7. Клеткалык инженерия абдан татаал, кээде
мумкүн эмес (м. адам, же ар башка
организмдер менен иштөөдө) болгон, бир
бүтүн организм эмес клеткалар менен
эксперимент жүргүзүүгө шарт түзөт

8. Клеткалык инженериянын негизги
изилдөө объектиси - жаныбарлардын
жана өсүмдүктөрдүн өстүрүлгөн
клеткалары

9. Клеткалык
инженериянын
ыкмалары
Клеткаларды
өстүрүү, өзгөртүү
Аргындаштыруу,
гибриддерди алуу
Клондоштуруу
Эмбриондорду бириктирүү,
химерлерди алуу

10. Генетика Клондоштуруу. Клеткаларды
бириктирүү жана сактоо.
Мутанттык клеткаларды алуу
жана иштөө
Медицина, иммунология Гибридомалар, полиомиелит,
кызамык, кызылча, чечекке
каршы вакциналар алынат
Биотехнология Клеткаларды өстүрүү
биотехнологияда ар түрдүү
заттардын: вакциналардын,
гормондордун, дарылардын ж.б.
булагы катары колдонулат
Экология Айлана-чөйрөнү коргоо, энергия
алуу

11. Генетикалык ыкмаларын колдонуу менен
баалуу, адамга керектүү заттарды синтездөөчү
өсүмдүктөрдүн клеткаларын өстүрүү. Мындай
клеткалар жөнөкөй азыктандыруучу чөйрөдө
өсүүгө жана зарыл продукттарды көп санда
синтездөөгө жөндөмдүү.

13.  Минералдык туздар (макро-
жана микроэлементтер)
 Көмүртектин булагы (сахароза
жана глюкоза)
 Витаминдер, өсүү жөнгө
салгычтары
 Комплекстүү органикалык
кошулмалар

14. Каллус
Суспензия
Орточо тыгыздыктагы,
органогенезге
жөндөмдүү ткандар
Өзүнчө клеткаларга
тез ажыраган бош
ткандар
Тыгыз
ткандар
ӨСҮМДҮКТӨРДҮ ӨСТҮРҮҮ

15. КАЛЛУСТУК КЛЕТКАЛАР
СУСПЕНЗИЯЛЫК КЛЕТКАЛАР

19. Жакын эмес, бири-бирине окшош эмес
ар башка түрлөрдүн соматикалык
клеткаларын гибриддештирүү

20. • Толук гибриддештирүү
• Жарым жартылай гибриддештирүү

21.  аргындаштыруунун бардык
түрлөрүн ишке ашыруу мумкүн
 эки клетканын цитоплазмалык
гендери биригет
 1978-ж. томатофель, Дж. Мельхер
 1997-ж. күрүч менен арпанын гибриди
 томаттын, картошканын вирустук ооруларга,
колорада конузуна туруктуу сорттору алынган

23. Жаныбарлардын
клеткаларын өстүрүү –
бул дайыма туруктуу
шарттарда өсүүчү,
генетикалык жактан бирдей
клеткалардын гомогендик
популяциясы

24.  Немец биологу Вильгелм Ру 1885-жылы бир нече күн
бою тооктун эмбрионунун нерв пластинкасынын
жылуу туз эритмесинде өстүрө алган.

25. Жаныбарлардын ткандарын
өстүрүү клеткалардын өсүү
жана жиктелүү
механизмдерин, зат
алмашууну, клеткалар жана
ткандар аралык өз ара
аракеттенишүүнү изилдөөдө
колдонулат.

26. Гибридомалык технология – адаттагы клеткалар
(лимфоциттер) менен алдын ала иммунизацияланган
организмдеги рак клеткаларын (тынымсыз бөлүнүүгө
жөндөмдүү) менен бириктирүү. Анан керектүү
антителаларды синтездөөгө жөндөмдүү клеткалардын
клондору тандалып алынат.
Гибридома – атайын
белокторду же
антителаларды синтездөөчү
өлбөс клеткалардын клону

28. Моноклоналдык антителаларды алуу жана
пайдалануу - учурдагы иммунологиянын эң
маанилүү жетишкендиктеринин бири.
Медицинада моноклоналдык антителалар рак
оорусун аныктоо жана шишиктердин жайгашуусун,
инфаркт оорусун аныктоодо колдонулат.

30. жыныссыз көбөйтүү аркылуу бир нече
генетикалык жактан бирдей
организмдерди алуу, же табигый жол
менен пайда болуусу.
Генетикалык жактан бирдей организм же
клеткалардын тобу клон деп аталат.

32. Эки же андан көп
жаныбарлардын эмбриондук
клеткаларын жасалма
бириктирүү химерлерди
алуунун негизи болуп саналат.
Ар башка же бир породанын,
же ар башка түрдүн
жаныбарларын колдонууга
болот. Химерлер ар түрдүү
генотиптеги жаныбарлардын
белгилерине ээ.
1984, Англия, ГФР

36. Клеткалык инженерия
биотехнологиянын эң маанилүү
багыттарынын бири. Анда жаңы объект
– эукариоттук организмдерден бөлүнүп
алынган клеткаларды же ткандарды
өстүрүү колдонулат, бул көптөгөн
глобалдык теоретикалык жана
практикалык маселелерди чечүүдө чоң
мүмкүнчүлүктөрдү берет.