Erasmus+CLICHE motifs in traditional local costumes and jewelry

1. GREEK TRADITIONAL MOTIFS
Textiles and embroidery are a very important part of Greek culture.
The Benaki Museum has an impressive collection of textiles and
costumes.
ERASMUS+ CLICHE
Follow us using the
hashtags
#WhereIsClicheToday
#LeaveWithAStoryNotJustASouvenir
#ClicheStories

2. Hand embroidery pattern from a
golden shirt worn from the wealthy
brides from South Attica
Παραδοσιακό κέντημα από χρυσό
φούντι από τα Μεσόγεια Αττικής

3. Hand embroidery pattern from a Bridal
chemise from Attica.
Hand embroidery of Attica origin is only found
on clothing, never on household articles;
its aesthetic qualities vaguely recall
the art of mosaic.
19th c. Gift of Irini P. Kalliga.
Benaki Museum

4. Detail from a hand embroidered bridal shirt from Spata in
Attika
πηγή: laografia-spata.gr
Λεπτομέρεια από παραδοσιακό κέντημα από φούντι των
Σπάτων

5. Παραδοσιακο κέντημα από φούντι του Λυκείου Ελληνίδων
Hand embroidery pattern from a festive shirt
Greek Lyceum of Women

6. Sleeve ornamented with hand
embroidery
Brooklyn Museum
Costume Collection at The MET,
Gift of Brooklyn Museum, 2009;
Gift of Mrs August Belmont,
1948
Μανίκι τζάκου με
χρυσοκέντημα από τα
Μεσόγεια, Νότια Αττική

7. Hand embroidery pattern, The MET,
Detail from Ensemble , North Attica , Greece
metmuseum.org
Παραδοσιακά κεντήματα από τις φορεσιές της Αττικής.
Προέλευση Βόρεια Αττική-

8. • https://www.topoikaitropoi.gr/politistika/paradosiaka-kentimata-apo-tis-foresies-tis-attikis/
Παραδοσιακά κεντήματα από τις φορεσιές της Αττικής
http://laografia-spata.gr/topiki-foresia/
Benaki Museum textiles, costumes and more...
http://stitchopolis.blogspot.com/2014/02/athens-day-5-benaki-museum-textiles.html

9. Red monochrome embroideries for bedecking the bridal
bed. From Cyprus, 18th Century.
Wooden carved loom

10. Embroidered hems of female costumes with
double-headed eagles, flower vases, birds,
mermaids and vegetal motifs,
18th - 19th century.

11. Vegetal motifs, flower vases and peacocks

12. Byzantine splendor and Neo-Hellenic aesthetic orientations
facing birds
a praying couple.

13. Human figures appear amidst
polychrome embroideries and
decorative motifs
female
figures
between
trees with
birds and
deer, 17th
- 18th
Century.
The age-old subject of the woman at the window of her

14. Peacocks, deer and flowers

20. Detail from a hand embroidery of a tzakos and sleeves
πηγή : stitchopolis.blogspot.sg
Λεπτομέρεια κεντήματος τζάκου και μανικιών από το Μενίδι

21. Bridal costume from Attica

23. Bridal costume from Arachova, Central Greece

24. Geometric designs
Arachova, Central Greece

25. Bridal costume from Tanagra in Boeotia, Central
Greece, reconstituted from various garments.

26. Bridal costume of Agia Anna, Euboea
Female festive costume from Atalanti,
Eastern Central Greece.

27. Bride on horseback
between her parents and two horsemen

28. Η αναδρομή στο απώτερο παρελθόν εκφράζεται μέσα από
α) το μινωικό πολιτισμό όπως τον αποκάλυψαν οι ανασκαφές του Sir Arthur Evans,
β) τις Αμαζόνες,
γ) τις ντυμένες από την Εύα Σικελιανού Ωκεανίδες του Προμηθέα Δεσμώτη,
δ) τις Εστιάδες,
ε) τις κόρες της κλασικής εποχής και
στ) τις βυζαντινές πριγκίπισσες.
Εικονογραφώντας την ιστορική συνέχεια του ελληνισμού, οι ιστορικές περίοδοι παρουσιάζονται με
«στυλιζαρισμένες βουβές εικόνες (tableaux vivants)», που αναπαριστούν ένα επιλεγμένο θέμα για την κάθε
εποχή.
Οι ενδυμασίες αντιγράφουν από όσα έργα τέχνης έχουν διασωθεί:
 τοιχογραφίες Κνωσού, Αγ. Τριάδας, Τίρυνθας και Θηβών,
 μινωικά ειδώλια,
 Κόρες της Ακροπόλεως,
 αρχαία ανάγλυφα, αγάλματα, αγγειογραφίες, βυζαντινές αγιογραφίες, μικρογραφίες χειρογράφων,
ψηφιδωτά κ.ά.

29. Κολονάτο πουκάμισο, νυφιάτικο και γιορτινό, που παίρνει τ’ όνομά του από τις κολόνες, τις
κατακόρυφες κεντητές ταινίες δεξιά και αριστερά στη «μάνα», που φθάνουν από τον ποδόγυρο ως
κάτω από το στήθος. Kολονάτα πουκάμισα συναντάμε στην Τανάγρα και τα συγγενικά χωριά.
Είναι από βαμβακερό του αργαλειού, από βαμβάκι που οι γυναίκες επεξεργάζονταν πριν το
υφάνουν, όπως επεξεργάζονταν και το υφαντό πανί για να το λευκάνουν.
Mετρητό κέντημα από βαμβακερές κλωστές (κλωνές), ροδί χρώμα, που διανθίζεται με θαλασσί. O
διάκοσμος διατάσσεται σε τρεις αυστηρές, γεωμετρικές και γραμμικές ταινίες --ορθές γωνίες,
τρίγωνα--στη μεγαλύτερη από τις οποίες παρατάσσονται ορθά και αντεστραμμένα τρίγωνα. Φυτικό
μοτίβο, στη μία ορθό και στην άλλη αντεστραμμένο, που διαχωρίζονται από διπλή, δαντελωτή
γραμμή. Ο διάκοσμος κορυφώνεται με αραιά τοποθετημένα τετραπέταλα λουλούδια--γαρύφαλλα,
τα μόνα που συνδέουν το κέντημα στα μανίκια μ’ αυτό στο υπόλοιπο πουκάμισο.
Σε σταυροειδή διάταξη, τρία συμμετρικά μοτίβα διατάσσονται το ένα πάνω στο άλλο γύρο από
κεντρικό, κατακόρυφο άξονα κι έναν μικρό οριζόντιο στο κέντρο του καθενός, γεμίζοντας τις ορθές
γωνίες με σχηματοποιημένα φύλλα ή πέταλα (;).
http://lykeionellinidon.com/endymata-el/poukamiso-9656-3-gr/

31. Heraldics, peacocks, double headed eagles
birds, deer, and small animals
towers, human figures, boats, flower vases,
peacocks and other birds,
flowers and plants

32. facing birds, 18th Century

33. φυτικά μοτίβα

34. καρδιόσχημo, λογχοειδές, φυτικό
μοτίβο

35. ζακέτο
Τσόχα, επίρραπτη διακόσμηση από χρυσό κορδόνι,
Μπούστο: πολύπλοκη σύνθεση μοτίβων, τετράφυλλο λουλούδι με ανάγλυφα πέταλα και γαλάζια χάντρα στο κέντρο.
Πλάτη: πυκνοκεντημένη σύνθεση φυτικών μοτίβων με κατακόρυφο άξονα συμμετρίας στο κέντρο της πλάτης και
ορθογώνια παραλληλόγραμμη ανάπτυξη.

36. Κωνσταντινάτο

37. Σταυρωτό κιουστέκι αλυσιδωτό
επιχρυσωμένο επιστήθιο κόσμημα με
συρματερό διάκοσμο. Αποτελείται από μία
κεντρική σταυροειδή πλάκα, δουλεμένη με
συρματερή τεχνική. Η επιφάνειά της δίνει
την αίσθηση μιας χρυσόπλεχτης δαντέλας.
Ο διάκοσμός της στηρίζεται στη σύνθεση
σχηματοποιημένων άνθινων θεμάτων με
την επανάληψη βασικών στοιχείων, όπως
είναι οι σπείρες, η έλικα και τα λεπτότατα
επίθετα ρομβοειδή ελάσματα.
Χρωματιστές γυάλινες πέτρες σε κόκκινο
και πράσινο χρώμα φωτίζουν την
επιφάνειά της. Από τις κεραίες του
σταυρού ξεκινούν αλυσίδες που
καταλήγουν σε τέσσερις σχεδόν
ημικυκλικές πλάκες συρματερής τεχνικής,
στολισμένες με τις ίδιες πέτρες. Το
κιουστέκι γατζώνεται χιαστί στο στήθος,
σκεπάζοντας όλο το θώρακα. Όλες οι
πλάκες του είναι ασταρωμένες, φέρουν
δηλαδή χυτή λεία πλάκα (κράμα ασημιού
και άλλων μετάλλων).

38. Χαϊμαλί, τετράγωνο ασημένιο
φυλαχτό δουλεμένο με σφυρήλατη
τεχνική και ανάγλυφη διακόσμηση.
Στη σφυρήλατη τεχνική οι τεχνίτες
σχεδιάζουν πρώτα τα θέματα του
διάκοσμου στην εσωτερική πλευρά και
τα χτυπούν έπειτα με το καλέμι πάνω
σε μια μάζα από πίσσα, για να
προβάλλουν στην κύρια όψη
ανάγλυφα, «φουσκωτά». Μέσα σ’
αυτή τη θήκη με φυλακτικό προορισμό
μπαίνουν κάθε λογής φυλακτικά
αντικείμενα, όπως αγιοταφίτικα
λουλούδια, τιμιόξυλο, φιδοκέρατο,
κ.ά. Το συγκεκριμένο χαϊμαλί
κρεμιέται από το λαιμό με μια
ελαφριά και μακριά αλυσίδα. Στη μία
όψη του απεικονίζεται ο Άγιος
Δημήτριος και στην άλλη όψη ένας
σταυρός. Από τη βάση του χαϊμαλιού
εξαρτώνται τρία κρεμασίδια.

39. Επίχρυσο γιορντάνι, επιστήθιο
κόσμημα δουλεμένο με συρματερή
τεχνική. Μία σειρά συνεχόμενα
πλακίδια σα χρυσοπλεγμένη δαντέλα.
Διάκοσμoς: σύνθεση
σχηματοποιημένων άνθινων θεμάτων
με την επανάληψη στοιχείων, όπως οι
σπείρες, η έλικα και τα λεπτότατα
επίθετα ρομβόσχημα ελάσματα.
Στην κορυφή του κάθε πλακιδίου, ένα
άνθος.
Χρωματιστές πέτρες στολίζουν και
παράλληλα φωτίζουν την επιφάνειά
τους. Από τη βάση του γιορντανιού
κρέμονται ψεύτικα φλουριά και στη
μέση περίπου της βάσης ένας
συρματερός σταυρός. Το κόσμημα
στερεώνεται στο ρούχο με δύο
γάντζους.
Γυναικεία φορεσιά Αττικής.

40. Επιχρυσωμένη πόρπη σε σχήμα λαχουριού με συρματερούς πολύφυλλους ρόδακες και χρωματιστές γυάλινες πέτρες. Η
επιφάνειά της δίνει την αίσθηση μιας χρυσόπλεχτης δαντέλας. Ο διάκοσμός της στηρίζεται στη σύνθεση
σχηματοποιημένων άνθινων και φυτικών θεμάτων, με την επανάληψη βασικών στοιχείων, όπως είναι οι σπείρες, η έλικα
και τα λεπτότατα επίθετα ρομβοειδή ελάσματα. Χρωματιστές πέτρες, κόκκινες και πράσινες, φωτίζουν την επιφάνειά της,
δίνοντάς της χρώμα. Πρόκειται για πόρπη του βορειοελλαδικού χώρου. Συναντάται και ως εξάρτημα της γυναικείας
ενδυμασίας των χωριών της Φλώρινας (Ανταρτικό, Ψαράδες).

41. Ασημογιόρντανο, περιλαίμιο από επιχρυσωμένο συρμάτινο πλέγμα, δέκα σειρές ρόδακες που καταλήγουν σε πέταλα.
Kόσμημα του ευρύτερου Μακεδονικού χώρου.

43. Τζάκος ή διμίτι, λευκός κοντομάνικος
μπούστος από βαμβακερό αργαλίσιο
πανί.
Φοριέται πάνω από το πουκάμισο και
βαστά το στήθος. Κυκλικός διάκοσμος
με σχεδόν απόλυτη συμμετρία. Δυο
σειρές πολύχρωμες σφαίρες σαν
κομφετί πλαισιώνουν κεντρικό, κίτρινο
ζιγκ-ζαγκ.
Ορθογώνια παραλληλόγραμμα
χωρίζονται με δίχρωμες διαγώνιες, ενώ
τα περιγράμματά τους τονίζουν μικρές
μαύρες βελονιές.
Σειρά από γυναικείες φιγούρες,
στολίζονται με πολύχρωμα φτερά

44. Βελούδινη ποδιά σε κανελί χρώμα, εξάρτημα
της γυναικείας φορεσιάς από τις Λιβανάτες.
Διακοσμημένη με μοτίβο γλάστρας από την
οποία φύεται ένα μπουκέτο λουλουδιών με
δύο αντιμέτωπα πουλιά να τσιμπολογούν τις
κορφές τους.
Tο δέντρο της ζωής, το περίγραμμα του είναι καμωμένο με
χρυσόνημα, ενώ το γέμισμα των φυτικών μοτίβων με
πολύχρωμα μετάξια. Στην κορυφή του δέντρου κυριαρχεί ένα
χρυσοκέντητο πτηνό.

45. Μονοκόμματη χρυσοκεντημένη ποδιά από τσόχα ,
Σιγμοειδή θέματα με ζευγάρια ελίκων που συμπλέκονται,
τοποθετημένα διαγώνια

46. Μάλλινη υφαντή ποδιά με κάθετες ρίγες σε έντονα
χρώματα.

47. Ποδιά μάλλινη της νεροτριβής,
μονόφυλλη με κροσσάκια χρωματιστά από
σαγιάκι στην απόληξη.
Πρόκειται για νυφική ή άσπρη ποδιά που
υφαινόταν από τις ίδιες τις γυναίκες ολόκληρη
στον αργαλειό (γραμμένη), με την τεχική
«κέντημα στον αργαλειό», παλαιότερου τύπου.
Ο διάκοσμος είναι οριζόντιος, σχηματίζοντας
μοτίβα, με πλακέ βελονιά, από το λευκό βαμβάκι
κυρίως με την προσθήκη μαλλιού σε κόκκινο,
μπλε, φούξια, πράσινο χρώμα πάνω στο σκούρο
βυσσινί φόντο. Η διακόσμηση συμπληρώνεται με
πούλιες, στερεωμένες με χάντρες, και επίρραπτες
τρέσες αγοραστές, οριζόντια τοποθετημένες,
κίτρινες και άσπρες εναλλάξ.

48. Σχηματοποιημένες ανθοδέσμες, ρομβόσχημα λουλούδια,
αυστηρά γεωμετρικοί ρόμβοι και μια σειρά από
σχηματοποιημένα ανθρωπάκια. Μπορντούρα από δαντέλα
της μηχανής με ορθά και αντεστραμμένα καρδιόσχημα μοτίβα.

49. Ζώνη από μαύρη τσόχα με τερζήδικο χρυσοκέντημα. Εξάρτημα γυναικείας φορεσιάς της Δεσφίνας.
Χρυσοκεντημένη μ’ ένα συνεχόμενο φυλλοφόρο μοτίβο, από το οποίο φύονται μικρά άνθη.
Ολόγυρα το ποδιόσχοινο είναι γαρνιρισμένο με χρυσό γαϊτάνι

50. Σιγκούνι, από Αργολιδοκορινθία. Λέγεται ότι οι γυναίκες δεν
το αποχωρίζονταν ούτε στον ύπνο τους. Ρόδακας-λουλούδι,
κύκλος με θηλιές ολόγυρα και κόμπος στο κέντρο του, απ’ τον
οποίο ξεκινούν λοξά, ανθοφόρα κλαδιά που αποδίδονται με
σπείρες και με θηλιές.

51. Νυφιάτικος και γιορτινός αμάνικος επενδύτης, Μεσόγεια και Μενίδι
Περίτεχνα λουλούδια σε πυραμιδοειδή διάταξη,
κεντρικό κυπαρίσσι, κύκλος με κοντό κορμό, σπείρες (σαλιγκάρια),
κυματιστές δέσμες με έλικες, λουλουδάκι με την ουρά διάττοντα
αστέρα

52. μανικωτός επενδύτης
Γεωμετρικά και φυτικά σχέδια αναπτύσσονται τριγωνικά και στο κέντρο απολήγουν σε μεγάλο τόξο, το τόξο του
Μεγαλέξανδρου. Στο πάνω μέρος του τριγώνου, περίπου στη μέση κάθε μόστρας, η σύνθεση καταλήγει στο γλαστρούδι,
σχηματοποιημένη γλάστρα με λουλούδι.

53. Ζακέτο από βυσσινί χρυσοκέντητο βελούδο με γλάστρες που εναλλάσσονται με
διαφορετικό φυτό η καθεμία. Όλα τα φυτά απολήγουν σε γερτούς, ελικοειδείς
«μίσχους» που κυματίζουν παράλληλα και ομοιόμορφα.
Στην πλάτης μπορντούρα με φαρδιά βάση και σχήμα πυραμίδας. Στα μανίκια
τουλίπα με σταυρό και τριπλό άνθος με καρδιόσχημο κεντρικό μίσχο

54. Κυματιστός μίσχος με ριπιδωτά φύλλα, ανοιχτά σαν βεντάλια, ανθίζει με στρογγυλά λουλούδια. Μικρά ζουμπούλια
και δυο νατουραλιστικά άνθη, που στη συνέχεια περιπλέκονται άτακτα δημιουργώντας δυο σπείρες.

55. Το δέντρο της ζωής που φυτρώνει από μία γλάστρα.
Παγώνια που «κρατούν» με το στόμα τους σχηματοποιημένα κλαδιά με λουλούδια.
Οι ρόδακες του δέντρου είναι απλικαρισμένοι με γαλάζια μεταξωτή κορδέλα και κόκκινο βελούδο, κάθετα μεταξύ
τους, και το κέντημα από πάνω σχηματίζει σταυρό

56. Το χρυσοκεντημένο βασικό μοτίβο θυμίζει αραβούργημα: δικτυωτό πλέγμα περιβάλλεται από σγουρές σπείρες που
σχηματίζουν πυραμίδα (ή σχηματοποιημένο δέντρο;). Τα «δέντρα» είναι εναλλάξ μικρά και μεγαλύτερα. Τα μεγαλύτερα,
εντυπωσιακά πλουσιότερα, στολίζουν τις μπροστινές γωνίες, τα πλαϊνά λούκια, όπου και προεκτείνονται ως τη ραφή του
μανικιού και το κέντρο της πλάτης. Το «δέντρο» της πλάτης είναι το ψηλότερο. Στην κορυφή του κάθεται εστεμμένος
δικέφαλος αετός κρατώντας με τα πόδια του αυτοκρατορικά insignia.

57. αμάνικος επενδύτης

58. Πλεχτές καλτσες από μάλλινα νήματα, με
βελόνα του πλεξίματος με τεχνική κάλτσα.
οριζόντια ταινιόσχημα θέματα

59. Μαντίλι κεφαλής
Έξι όμοια σχήματα που θυμίζουν γερμένο
κουκουνάρι.
Στα κρόσσια έχουν στερεωθεί μικρά, λευκά
φουντάκια.

61. Symmetry: creates stripes

62. ANTISYMMETRY

63. ΠΕΡΙΣΤΡΟΦΉ
ΠΕΡΙΣΤΡΟΦΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΡΙΑ
ROTATIONAL SYMMETRY

64. GLIDE REFLECTION
Glide-reflected motifs are translated (glided), then mirrored. This can’t be simulated
with a real mirror.
ΜΕΤΑΘΕΤΙΚΗ Η ΟΛΙΣΘΗΡΗ ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΗ
REFLECTION OR MIRRORING
Reflected motifs are mirrored about a fixed axis line. This can be simulated
with a real mirror.

65. Greek geometric shapes: Meander, pyramid, sphere, polygon, prism

66. http://dimosditikismanis.blogspot.com/2011/02/blog-
post_3095.html
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ
http://lykeionellinidon.com/endymata-el/forema-439a-gr/
Κ