2. Ναυμαχία τησ Σαλαμίνασ
• Η Ναυμαχία τησ Σαλαμίνασ (α-ε. Ναυμαχία
τῆσ Σαλαμῖνοσ) διεξιχκθ ςτισ 22
Σεπτεμβρίου[2][3] του 480 π.Χ, ςτα Στενά τθσ
Σαλαμίνασ (ςτον Σαρωνικό Κόλπο, κοντά ςτθν
Ακινα) μεταξφ των αρχαίων ελλθνικϊν
πόλεων-κρατϊν και τθσ Ρερςικισ
Αυτοκρατορίασ. Η ναυμαχία τθσ Σαλαμίνασ
αποτζλεςε ςθμαντικι μάχθ τθσ δεφτερθσ
περςικισ ειςβολισ ςτθν Ελλάδα, θ οποία
άρχιςε το 480 π.Χ.
3. Δυνάμεισ : Ελληνικόσ ςτόλοσ
• Ο Ηρόδοτοσ αναφζρει ότι ο ςυμμαχικόσ ςτόλοσ είχε
378 τριιρεισ, και αναφζρει τον αρικμό των πλοίων
που ζςτειλε κάκε πόλθ-κράτοσ.Από αυτά,τα
περιςςότερα προιλκαν από τθν Ακινα,θ οποία
πρόςφερε 200 νζεσ τριιρεισ και περίπου 60
παλαιότερα πλοία.Οι Κορίνκιοι ζςτειλαν 40 πλοία και
οι Αιγινίτεσ 30.Οι υπόλοιπεσ πόλεισ ζςτειλαν
μικρότερο αρικμό πλοίων θ κακεμία,όμωσ ακόμα και
θ ςτρατιωτικι Σπάρτθ κατόρκωςε να παράςχει 16.Από
εκεί και πζρα υπάρχουν αντιπαρακζςεισ ανάμεςα
ςτουσ ιςτοριογράφουσ για τον αρικμό τθσ δυναμθσ
του ελλθνικοφ ςτόλου.
4. Περςικόσ ςτόλοσ
• Σφμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο περςικόσ ςτόλοσ είχε
1.207 τριιρεισ.[56] Ωςτόςο, από τον υπολογιςμό του
χάκθκαν περίπου το 1/3 του ςτόλου τουσ ςε καταιγίδα
ςτισ ακτζσ τθσ Μαγνθςίασ,[57] 200 περιςςότερα ςε
καταιγίδα ςτισ ακτζσ τθσ Εφβοιασ,[58] και τουλάχιςτον
50 πλοία ςτθ ναυμαχία του Αρτεμιςίου.[58][59] Ο
Ηρόδοτοσ ιςχυρίηεται ότι αυτζσ οι απϊλειεσ
αντικαταςτάκθκαν ςτο ςφνολο τουσ,[60] αλλά αναφζρει
μόνο 120 πλοία από τουσ Έλλθνεσ τθσ Θράκθσ (και
κοντινϊν νθςιϊν) ωσ ενιςχφςεισ.[61] Ο Αιςχφλοσ, επίςθσ
κεωρεί ότι αντιμετϊπιςε 1.207 πολεμικά πλοία, από
τα οποία 207 ιταν «γριγορα πλοία».
5. Στρατηγική και τακτική
των Περςών
Η ςτρατθγικι των Ρερςϊν για τθν ειςβολι του
480 π.Χ ιταν να ςυντρίψει τουσ Έλλθνεσ με
μαηικι εκςτρατευτικι δφναμθ, και να
ολοκλθρϊςει τθν κατάλθψθ τθσ Ελλάδασ ςε
μόνο μια εκςτρατευτικι χρονιά.
6. Στρατηγική και τακτική
των Ελλήνων
• [77]
Αντίκετα, οι Έλλθνεσ προςπάκθςαν να
χρθςιμοποιιςουν ςωςτά τουσ αρικμοφσ τουσ
υπεραςπίηοντασ τθν Ελλάδα ςε ςτενοφσ χϊρουσ,
όπου κα κρατοφςαν για αρκετό καιρό τουσ
Ρζρςεσ. Μιλϊντασ τακτικά τότε, μια μάχθ ςε
ανοικτι κάλαςςα, όπου θ ανϊτερθ ναυτικι
τζχνθ και αρικμοί κα είχαν μεγάλθ ςθμαςία κα
ιταν προτιμότερθ για τουσ Ρζρςεσ. Για τουσ
Έλλθνεσ, θ μόνθ ρεαλιςτικι ελπίδα για
αποφαςιςτικι νίκθ ιταν να φζρουν τουσ Ρζρςεσ
ςε ςτενι περιοχι, όπου οι αρικμθτικι τουσ
υπεροχι κα ιταν αςιμαντθ.[
7. Η υπεροχι των Ρερςϊν
• Οι Ρζρςεσ είχαν μεγάλθ τακτικι υπεροχι, αφοφ είχαν
περιςςότερεσ δυνάμεισ από ότι οι Σφμμαχοι, κακϊσ
επίςθσ και «καλφτερα αξιόπλοα» πλοία.[84] Τα
«καλφτερα αξιόπλοα» που αναφζρει ο Ηρόδοτοσ
πικανϊσ οφείλονται ςτθν ανϊτερθ ναυτοςφνθ των
πλθρωμάτων[84] - τα περιςςότερα ακθναϊκά πλοία (και
κατ' επζκταςθ το μεγαλφτερο μζροσ του ςτόλου) είχαν
δθμιουργθκεί πρόςφατα, και είχαν άπειρα
πλθρϊματα.[85] Η πιο κοινι καλάςςια τακτικι ςτθν
περιοχι τθσ Μεςογείου αυτό τον καιρό ιταν θ
επιγόμωςθ (οι τριιρεισ εξοπλιςμζνεσ με ζνα
ζμβολο), ι θ επιβίβαςθ με πεηοναφτεσ (θ οποία
μετατράπθκε ςε ναυμαχία ςτθ γθ).
8. Ο Συμμαχικόσ ςτόλοσ
• Υπιρξε μεγάλθ ςυηιτθςθ ωσ προσ τθ φφςθ του
ςυμμαχικοφ ςτόλου ςε ςφγκριςθ με τον περςικό
ςτόλο. Ρολλά από αυτά τα κζντρα γφρω από τθν
πρόταςθ, από τον Ηρόδοτο, ότι τα ςυμμαχικά πλοία
ιταν πιο βαριά, και κατ' επζκταςθ λιγότερα
ευζλικτα.[87] Η πθγι αυτισ τθσ βαρφτθτασ είναι
αβζβαια - πικανϊσ τα ςυμμαχικά πλοία ιταν ακόμα
υπό καταςκευι, ι ιταν πλθμμυριςμζνα κακϊσ δεν
είχαν ςτεγνϊςει τον χειμϊνα (αν και δεν υπάρχει
πραγματικι απόδειξθ για εκάτερθ πρόταςθ).[86] Άλλθ
πρόταςθ είναι ότι θ βαρφτθτα οφείλεται ςτο βάροσ
των κωρακιςμζνων οπλιτϊν (πεηοναφτεσ) (20 απόλυτα
κωρακιςμζνοι οπλίτεσ είχαν βάροσ 2 τόνουσ).
9. Ρρϊτθ Φάςθ
• Ανεξάρτθτα από τθ ςτιγμι που ειςιλκαν ςτα ςτενά, οι Ρζρςεσ δεν κινικθκαν για
να επιτεκοφν ςτουσ Συμμάχουσ μζχρι τθν ανατολι του ιλιου. Οι Σφμμαχοι,
δεδομζνου ότι δεν ςχεδίαηαν να διαφφγουν, μποροφςαν να προετοιμαςτοφν τθ
νφχτα. Μετά από ζναν λόγο του Θεμιςτοκλι, οι ναφτεσ επιβιβάςτθκαν και τα
πλοία ιταν ζτοιμα να πλεφςουν[100]. Σφμφωνα με τον Ηρόδοτο, τθν αυγι, οι
Σφμμαχοι «έβαλαν τουσ βάρβαρουσ ςτη θάλαςςα και τουσ επιτέθηκαν
αμέςωσ»[100][101]. Αν οι Ρζρςεσ ειςιλκαν ςτα ςτενά τα ξθμερϊματα, τότε οι
Σφμμαχοι κα είχαν τον χρόνο να πάρουν τισ κζςεισ τουσ με πιο τακτικό τρόπο[96].
• Ρροςεγγίηοντασ τον ςυμμαχικό ςτόλο ςτα κατάμεςτα Στενά τθσ Σαλαμίνασ, οι
Ρζρςεσ φαίνεται να αποδιοργανϊκθκαν[92][96]. Επιπλζον, κα είχε γίνει φανερό
πωσ ο ελλθνικόσ ςτόλοσ παρατάχκθκε ζτοιμοσ για να επιτεκεί[93][96]. Ωςτόςο, αντί
να επιτεκοφν αμζςωσ, οι Σφμμαχοι αρχικά φαίνεται πωσ υποχωροφςαν, ςαν από
φόβο[101]. Σφμφωνα με τον Ρλοφταρχο, αυτό ζγινε για να παραταχκοφν ςε
καλφτερθ κζςθ και για να κερδίςουν χρόνο[103]. Ο Ηρόδοτοσ εξιςτορεί τον κρφλο
ότι κακϊσ ο ςτόλοσ υποχωροφςε προσ τα πίςω, είχαν δει μια γυναίκα, θ οποία
τουσ είπε «Τρελοί, πόςο μακριά ςκοπεφετε να πάτε με τα πλοία ςασ;»[104].
• Ο Ευρυβιάδθσ ζδωςε με τθ ςάλπιγγα το ςιμα για τθν επίκεςθ. Ένα πλοίο με ζνα
απλό χτφπθμα προσ τα εμπρόσ διζλυςε το πιο κοντινό περςικό πλοίο.
10. Κφρια Μάχη
• Στο πεδίο τθσ μάχθσ, κακϊσ θ πρϊτθ γραμμι των περςικϊν πλοίων
απωκικθκε από τουσ Έλλθνεσ, μπλόκαρε τθν προϊκθςθ τθσ δεφτερθσ και
τθσ τρίτθσ γραμμισ των περςικϊν πλοίων[107]. Εν τω μεταξφ ο
Θεμιςτοκλισ κατόρκωςε να χωρίςει ςτα δφο το δεξιό και ιςχυρότερο
μζροσ από τθν παράταξθ των Φοινίκων. Ο Ρζρςθσ ναφαρχοσ Αριαβίγνθσ
(αδερφόσ του Ξζρξθ[107]) ςκοτϊκθκε ςτθν αρχι τθσ μάχθσ[96]. Στο
κζντρο, μια ςφινα των ελλθνικϊν πλοίων είχε ωκθκεί ςτισ περςικζσ
γραμμζσ, χωρίηοντασ τον περςικό ςτόλο ςτα δφο[96].
• Επακολοφκθςε θ καταδίωξθ και θ καταςτροφι του περςικοφ ςτόλου, που
ο Ξζρξθσ τθν παρακολουκοφςε εξαγριωμζνοσ και αγανακτιςμζνοσ. Ο
περςικόσ ςτόλοσ άρχιςε να υποχωρεί ςτο Φάλθρο, αλλά ςφμφωνα με τον
Ηρόδοτο, οι Αιγινιτεσ τοφσ ζςτθςαν ενζδρα κακϊσ προςπακοφςαν να
βγοφν από τα Στενά[112]. Τα υπόλοιπα περςικά πλοία κατευκφνκθκαν ςτο
λιμάνι τθσ Φάλθρου, όπου βριςκόταν το καταφφγιο του περςικοφ
ςτρατοφ[113]. Τότε ο Ακθναίοσ ςτρατθγόσ Αριςτείδθσ πιρε ζνα ςϊμα
απζναντι ςτθ Ψυττάλεια για να ςφάξει τθ φρουρά που άφθςε εκεί ο
Ξζρξθσ[114].
11. Απϊλειεσ
• Οι Έλλθνεσ ζχαςαν μόνο 40 τριιρεισ ενϊ υπολογίηεται
ότι καταςτράφθκαν 200 περςικά πλοία. Οι ακριβείσ
περςικζσ απϊλειεσ δεν αναφζρονται από τον
Ηρόδοτο. Ωςτόςο, κεωρεί ότι τον επόμενο χρόνο ο
περςικόσ ςτόλοσ είχε 300 τριιρεισ[115]. Ο αρικμόσ των
απωλειϊν εξαρτάται τότε από τον αρικμό των πλοίων
που είχαν οι Ρζρςεσ ςτθν αρχι τθσ μάχθσ και γι' αυτό
οι απϊλειεσ υπολογίηονται ςε 200-300 πλοία.
Σφμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι Ρζρςεσ είχαν υποςτεί
μεγαλφτερεσ απϊλειεσ από ότι οι Έλλθνεσ επειδι οι
περιςςότεροι Ρζρςεσ δεν ιξεραν να κολυμποφν
12. Αποτελέςματα
• Αμζςωσ μετά τθ ναυμαχία τθσ Σαλαμίνασ, ο Ξζρξθσ προςπάκθςε
να χτίςει μία γζφυρα απζναντι από τα ςτενά ϊςτε ο ςτρατόσ του
να επιτεκεί ςτουσ Ακθναίουσ - ωςτόςο ο ελλθνικόσ ςτόλοσ
φρουροφςε τα ςτενά και απζδειξε μάταια αυτι τθν προςπάκεια
• Φοβοφμενοσ ότι οι Έλλθνεσ μποροφν να επιτεκοφν ςτισ γζφυρεσ
του Ελλθςπόντου και να παγιδεφςουν τον ςτρατό του ςτθν
Ευρϊπθ, ο Ξζρξθσ αποφάςιςε να υποχωριςει με το μεγαλφτερο
μζροσ του ςτρατοφ του[117]. Ο Μαρδόνιοσ επζλεξε τα ςϊματα που
κα ζμεναν μαηί του ςτθν Ελλάδα, διαλζγοντασ τα επίλεκτα ςϊματα
πεηικοφ και ιππικοφ, για να ολοκλθρϊςει τθν κατάλθψθ τθσ
Ελλάδασ[78]. Πλεσ οι περςικζσ δυνάμεισ εγκατζλειψαν τθν Αττικι
και με τον Μαρδόνιο να περνά τον χειμϊνα ςτθ Βοιωτία και ςτθ
Θεςςαλία, οι Ακθναίοι μποροφςαν πλζον να επιςτρζψουν ςτθν
καμμζνθ τουσ πόλθ και να περάςουν τον χειμϊνα[78].
13. Σημαςία
• Η ναυμαχία τθσ Σαλαμίνασ αποτελεί ςθμείο κάμπθσ ςτουσ
Ελλθνο-Ρερςικοφσ Ρόλεμουσ[80]. Μετά τθ Σαλαμίνα, θ
Ρελοπόννθςοσ, και κατ' επζκταςθ θ Ελλάδα ωσ οντότθτα,
ζμεινε αςφαλισ από τθν κατάλθψθ - οι Ρζρςεσ υπζςτθςαν
ζνα μεγάλο πλιγμα για το γόθτρο και το θκικό τουσ (κακϊσ
και ςοβαρζσ υλικζσ ηθμιζσ).[119] Στισ μάχεσ των Ρλαταιϊν
και τθσ Μυκάλθσ, θ απειλι για τθν κατάλθψθ τθσ Ελλάδασ
εξαφανίςτθκε, και οι Σφμμαχοι ιταν ικανοί να αρχίςουν
τθν αντεπίκεςθ.[
• Ππωσ οι μάχεσ ςτον Μαρακϊνα και ςτισ Θερμοπφλεσ, θ
Σαλαμίνα ζλαβε τον τίτλο «κρυλικι μάχθ» (ςε αντίκεςθ,
για παράδειγμα, με τθν πιο αποφαςιςτικι μάχθ των
Ρλαταιϊν), ίςωσ λόγω τθσ απελπιςτικισ κατάςταςθσ των
Ελλινων και των εξαιρετικά δφςκολων ςυνκθκϊν[6]
14. Η κάρε πνπ θαζόξηζε ην ληθεηή ηνπ
Πεινπνλλεζηαθνύ πνιέκνπ