Sınavlara hazırlık

1. Cümlenin Ögeleri
Doğan Akademi
LGS Hazırlık

2. Temel Ögeler
Yardımcı Ögeler
Cümlede Vurgu
Ara Söz
Bu dersimizde:

3. Cümlenin Ögeleri
Cümle içindeki sözcük ya da söz öbeklerinin bir görevi
vardır. Bu görevli sözcüklere öge denir.
Yüklem
Özne
Nesne
Yer Tamlayıcısı
Zarf Tamlayıcısı

4. Temel Ögeler
• Cümledeki işi, hareketi, yargıyı bildiren
çekimli unsura denir.
• Yüklemin bildirdiği işi yapan, yüklemin bildirdiği
durumu üzerine alan ögedir.
Bu olay beni çok mutlu etti.
Güneş yavaş yavaş kayboldu.
Dün seni arayan bendim. (Şahıs zamiri)
En güzel mevsim ilkbahardır. (isim)
Geçen hafta neredeydin? (soru zamiri)
Borç yiğidin kamçısıdır. (isim tamlaması)
Yavuz, çalışkan çocuktur. (sıfat tamlaması)
Çocuklar parkta sessizce oynuyor.
Onlar yarın bize geliyor. (şahıs zamiri)
Yetkililer kar yağışı bekliyor. (adlaşmış sıfat)
Gömleğimin rengi beyazdı. (isim tamlaması)
Dünkü maça kimse gitmemiş. (belgisiz zamir)
Kim, sınav iptal dedi? (soru zamiri)
• Farklı türden sözcükler yüklem olabilir.
(isim, sıfat, deyim, ikileme…)
• Farklı türden sözcükler özne olabilir.
(isim, zamir, tamlama, zarf-fiil… vb.)
YüklemÖzne

5. Aykut yarın bize gelecek.
Bu cümledeki özneyi bulunuz.
Cevap: Aykut
Hedefim İstanbul Üniversitesini kazanmaktı.
Bu cümlenin yüklemini bulunuz.
Cevap: İstanbul Üniversitesini kazanmaktı
öğretici

6. numaralanmış cümlelerden hangisi özne ve yüklemden oluşmuştur?
Buna göre:
I. Ailesine aylarca bir mektup bile yazmadı.
II. Nehrin suları yeşil bir çarşaf gibiydi.
III.Çok beğendiği elbiseyi dün alabildi.
IV. Okuduğu kitaplardan bazısını hiç anlamamış.
A) I. B) II. C) III. D) IV
Cevap: B
test edici
Yüklem; cümledeki işi, hareketi, yargıyı bildirir. Özne ise yüklemin bildirdiği
işi yapan, yüklemin bildirdiği durumu üzerine alan ögedir. "Mehmet eve
geldi." cümlesindeki "geldi" sözcüğü yüklem, gelmek eylemini yapan kişi yani
"Mehmet" sözcüğü ise öznedir.

7. Bu açıklamaya göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük ya da
sözcük grubu özne değildir?
Cevap: D
A) Sandıkta kızın çeyizleri var.
B) Elmalar iyice olgunlaştı.
C) Bu çiçekler günaşırı sulanmalı.
D) Bize çay ve pasta ikram etti.
test edici
Özne; yüklemin bildirdiği işi yapan, yüklemin bildirdiği durumu üzerine alan
ögedir. Nesne ise cümlede öznenin yaptığı "eylemden" etkilenen ögedir.
"Sümeyye çiçekleri suladı." cümlesinde sulama işini yapan "Sümeyye"dir
ve cümlenin öznesidir. Sümeyye’nin sulama eyleminden etkilenense
"çiçekler"dir ve cümlenin nesnesidir..

8. zorlayıcı
Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklal.
Bu cümleyi ögelerine ayırınız.
Cevap: İstiklal (Özne) / Hakk’a tapan
milletimin hakkıdır. (Yüklem)
Kardelen, bu dağların yalnız çiçeğidir.
Bu cümleyi ögelerine ayırınız.
Cevap: Kardelen (Özne) / bu dağların yalnız
çiçeğidir. (yüklem)

9. Yardımcı Ögeler
• Öznenin yaptığı işten etkilenen ögedir.
• -i hâl ekini alır.
• Nesne, yüklemi fiil olan cümlelerde aranır.
Çocuk, kitabı çantasına koydu.
(Neyi koydu? / kitabı)
Okulda herkes seni sordu.
(Kimi sordu? seni)
Okulda geçirdiğim güzel günleri özledim.
(Neyi özledim? Okulda geçirdiğim güzel günleri)
• Yükleme "neyi, kimi" soruları sorulur.
Dün kardeşine güzel bir hediye almış.
(Ne almış? / güzel bir hediye)
Bugün bana bisiklet alacağız.
(Ne alacağız? / bisiklet)
Ne söyleyeceksin bana?
(Ne söyleyeceksin? Ne)
Bize, yarın hastaneye gideceğim, dedi.
(Ne dedi? yarın hastaneye gideceğim)
• Yükleme "ne" sorusu sorulur.
• Yalın hâldedir.

10. • Yüklemi; yer, yön bakımından tamamlar.
• Öge "-e, -de, -den" eklerinden birini alır.
Dayım İstanbul’a yarın gelecekmiş.
(Nereye? / İstanbul’a)
Bu akşam pansiyonda konaklayacakmış.
(Nerede? / pansiyonda)
Sağ taraftan ses geliyordu.
(Nereden? / Sağ taraftan)
Dağlar, dev bir testereye benziyordu.
(Neye? / Dev bir testereye)
Ben sıcak havadan hiç hoşlanmam.
(Neyden? / Sıcak havadan)
Karlı dağdan indim bahar ülkesine.
(Nereden? / Karlı dağdan)
(Nereye? / bahar ülkesine)
• Bir cümlede birden fazla yer tamlayıcısı
bulunabilir.
Bu hediyeyi kime aldın?
(kime? / kime)
Burada olduğumu kimden öğrendin?
(kimden / kimden)

11. • Yüklemi; durum, zaman, miktar, yer-yön
ve sebep gibi yönlerden tamamlar.
Güneş doğmadan yola çıkacağız.
(Ne zaman? / Güneş doğmadan)
Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden.
(Nasıl? / Ağır ağır)
İhtiyarın elleri soğuktan çatlamıştı.
(Neden? / soğuktan)
Dersi geçmek için çok çalıştı.
(Niçin? / Dersi geçmek için)
(Ne kadar? / çok)
Seni aşağıda bekliyorum. (yer tamlayıcı)
Aşağısı çok sıcak. (özne)
Aşağıyı çok beğenmiş. (nesne)
• Yer-yön zarfları ek aldığında zarf
tamlayıcısı olmaz. Aldığı eke göre
değişik öge görevleri üstlenir.
Hava soğuyunca hızlıca içeri girdiler.
(Ne zaman? / Hava soğuyunca)
(Nasıl? / hızlıca)
(Nereye? / içeri)
• Bir cümlede birden fazla zarf tamlayıcısı
bulunabilir.

12. püf noktalar
• Ögeler, sırası ile bulunmalıdır.
• Öge bulmada kullandığımız sorular:

13. öğretici
Çamlıca’daki Millet Bahçesi’ni o da gezmiş.
Bu cümlede altı çizili sözcüklerin oluşturduğu
öge nedir?
Cevap: yer tamlayıcı Cevap: C
Bu açıklamaya göre aşağıdaki cümlelerin
hangisinde nesne, bir isim tamlamasından
oluşur?
A) Arabamız yolun ortasında bozulmuştu.
B) Yoğun sis, yavaş yavaş dağılmaya başladı.
C) Bu yaz, çatının akan kısımlarını onardık.
D) Eskiler, bu acı olayı çok iyi hatırlar.
Nesne, cümlede öznenin yaptığı eylemden
etkilenen ögedir. "Turist kafilesi iskelede
vapur bekliyor." cümlesinde "vapur"
nesnedir.

14. test edici
Halit Ziya, hikâyelerinde Anadolu’yu realist bir
bakış açısıyla anlatır.
Bu cümlede yükleme sorulan sorulardan
hangisinin cevabı yoktur?
A) Nerede? B) Ne zaman?
C) Nasıl? D) Neyi?
Cevap: B
Aşağıdakilerin hangisinde cümle, ögelerine
yanlış ayrılmıştır?
Cevap: D
A) Sabahın ilk ışıkları / bize / gülümsedi.
B) Onu / sevgisinin gücü / ayakta tutuyordu.
C) Hiç kimsenin sözüne / kulak asmazdı.
D) Eray’ın / okul çantası / dün / kaybolmuş.

15. Cümlede Vurgu
• Anlatılmak istenenin öne çıkarılmasıdır.
Can, yarın uçakla Hatay’a gidiyor. (yertamlayıcı)
Can, uçakla Hatay’a yarın gidiyor. (zarftamlayıcı)
Yarın uçakla Hatay’a Can gidiyor. (özne)
Gidiyor yarın uçakla Hatay’a Can. (yüklem)
• Fiil cümlelerinde yükleme en yakın ögedir.
Ara Söz
• Herhangi bir ögenin açıklayıcısıdır.
Doğup büyüdüğü yeri, Şile’yi, çok özlüyordu.
(nesnenin açıklayıcısı)
• Cümle dışı unsur olabilir.
Ben, ne yalan söyleyeyim, henüz acıkmadım.
(cümledışıunsur)

16. öğretici
Yüklemi fiil olan cümlelerde vurgu, yükleme en
yakın olan sözcük veya söz öbeği üzerindedir.
Buna göre,
I. Güneş, bir başka dünyanın rengini aksettirir.
II. Bu ıssız yolda insanı, garip bir duygu sarar.
III.Şu kıraç dağlarda hayaller kurardım.
IV. İnsanların yanlışlarını görmezden gelirdim.
cümlelerinin hangisinde vurgulanan öge öznedir?
A) I. B) II. C) III. D) IV
Cevap: B Cevap: D
Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde ara söz
herhangi bir ögenin açıklayıcısı değildir?
A) Emrah’ı -en sevdiğim arkadaşımı- çok özledim.
B) Elif Hanım, Murat’ın teyzesi, bize çorba yaptı.
C) Ömer Seyfettin -büyük öykücü- unutulmaz
hikâyeler kaleme aldı.
D) Bu film, sen de göreceksin, gişe rekorları
kıracak.
Herhangi bir ögenin açıklayıcısı olarak cümleye
giren, iki virgül veya iki kısa çizgi arasında yer alan
sözcük ya da sözcük gruplarına "ara söz" denir.

17. Sıra Sende
Yanı başımızda küçük çam ormanının önünde yer alan beyaz,
görkemli bina göz kamaştıracak derecede parlıyordu.
Bu cümleyi ögelerine ayırınız.
Cevap: Özne, zarf tamlayıcı, yüklem