Scriptie - The balance in lifestyle def.

Fibromyalgie zien en ervaren door yoga_____________________________ ___
Ellen Smits,Ridderkerk / Yoga Teacher Training – Flim’s Yoga Studio 1
THE BALANCE IN LIFESTYLE
fibromyalgie zien en ervaren
door yoga
Flim’s Yoga studio
Opleiding : Yoga Teacher Training II (200 uur)
Onderzoek uitgevoerd door Ellen Smits
Begeleider 1: Flim van Schelt-Reydon
Begeleider 2: Natasha Kelly
Jaar : 2014

Voorwoord
De Yoga Teacher Training deel II wordt afgesloten met o.a. een scriptie.
De scriptie heeft als inhoud de kennis van yoga (gebruik van houdingen, ademhalingstechnieken,
meditatie/ontspanning en voeding) en - nog niet volledig erkende - vorm van reuma fibromyalgie.
Zowel de fibromyalgie als yoga (in welke vorm dan ook) is in de Westerse maatschappij nadruk-
kelijk aanwezig. Vanuit mijn opleiding, reacties van mensen om mij heen en het internet, dan wel
tijdschriften/kranten e.d. ontvang ik signalen dat yoga kan helpen bij fibromyalgie.
Daarnaast ervaar ik zelf, dat yoga mij de ondersteuning en kennis geeft om dagelijks te leven
met fibromyalgie.
De opleiding geeft mij de basis om deze kennis door te mogen geven aan anderen, en diegene
te begeleiden in een gezonder en voller leven.
De scriptie is voor mij een uitdaging om mij te testen op kennis, uitvoeren en discipline van het
leven met yoga.
Voor de totstandkoming van deze scriptie zijn er een aantal mensen die ik wil bedanken.
Dat zijn mijn vrienden en medestudenten. Voor hun inspiratie en steun gedurende mijn opleiding.
En in het bijzonder mijn mentor / begeleiders Flim van Schelt-Reydon en Natasha Kelly.
Bedankt voor het geduld, duidelijke adviezen en overbrengen van jullie kennis en ervaringen.
Ridderkerk, 11 mei 2014
Ellen Smits

Inhoudsopgave
Samenvatting………………………………………………………………………. 4
1 Wat is fibromyalgie …………………………………………….......................... 6
1.1 Oorzaak van fibromyalgie …………………………………………………… 7
1.2 Veel voorkomende klachten/symptomen…………………………………... 8
2. Wat is Yoga ……………………………………………………………………….. 9
2.1 Yoga toepassen als lifestyle ………………………………………………… 10
3. Yoga en fibromyalgie .....………………………………………………………… 12
3.1 De rol van yoga bij fibromyalgie ……………………………………………. 12
3.1.1 de asana’s (lichaamshoudingen) ………………………………… 12
3.1.2 pranayama (ademoefeningen) …………………………………… 13
3.1.3 massage ……………………………………………………………. 14
3.1.4 dharana (aandacht concentreren) …………………………… 14
3.1.5 dhyana (aandacht handhaven / meditatie / visualisatie) ………. 14
Conclusie ………………………………………………………………………… 16
Bijlagen ……………………………………………………………………………….. 18
Verwijzing naar informatiebronnen …………………………………………….. 19

Samenvatting The Balance in Lifestyle
Met dit onderzoek is getracht om antwoord te vinden op de vraagstelling:
Wat kan yoga betekenen voor een gezonder en voller leven, zonder of minder chronische pijn
van fibromyalagie?
Door te kijken naar de invloed van het levensritme en levensstijl van de westerse cultuur en wat
dat teweeg brengt met het leven met fibromyalgie, wordt al snel duidelijk dat er bepaalde prikkels
aanwezig zijn die deze vorm van reuma in stand houdt, namelijk:
- gevoeligheid voor stress
- spanning
- depressie
- problemen in het maag-darmstelstel
- verstoord slaappatroon
- spierstijfheid
De hoofdvraag is dan:
Hoe kan yoga bijdragen aan het verminderen van bovenstaande klachten?
Voordat er een vorm van therapie wordt gemaakt is het belangrijk om na te gaan:
1. wat is fibromyalgie en wat verstoort het natuurlijk ritme van het menselijk lichaam?
Je kan denken aan:
a) goede kennis van wat er daadwerkelijk speelt in je eigen leven / lichaam. Dit geeft aan dat
je sneller kan aanvoelen wanneer je over je grenzen heen gaat
b) meer rust inplannen
c) de ademhaling.
2. Hoe is de huidige situatie/status van de persoon?
Je kan denken aan:
a) wat is het pijnlevel?
b) heeft hij/zij een baan? Wat is het dagritme?
c) wat is de bewegingsvrijheid van hem/haar?
d) hoe ziet het eetpatroon van hem/haar eruit?
e) hoe is het slaapritme van hem/haar?
f) wat is het stresslevel van hem/haar?

3. Wat is de leefwijze van yoga en hoe kan yoga ondersteuning bieden?
Een paar punten van yoga wat kan bijdragen aan een gezond leven:
1. Asana: lichamelijke oefening
2. Pranayama: ademhaling
3. Pratyahara: terugtrekking van de zintuigen
4. Dharana: concentratie
5. Dhyana: meditatie
De ondersteuning daarvan kan zijn:
- het correct uitvoeren van lichaamshoudingen (asanas)
Met de yoga houdingen ontwikkel je een sterk en gezond lichaam wat flexibel is en betere
bloed circulatie heeft;
- een correcte ademhaling (pranayama)
Een diepe en geconcentreerde ademhaling zorgt voor minder stress en ontspanning van
gehele spierstelsel;
- concentratie en meditatie (Dharana en Dhyana)
Dit zorgt ervoor dat je niet over je grenzen gaat (nee zeggen).
De gedachten tot rust brengen en het energielevel weer omhoog brengen;
- voeding.
Simpel en gezond eten wat licht verteerbaar is. Dit zorgt voor een positief effect op de
spijsvertering en het helder denken;
- positief denken.
Zorgt voor rust en verdrijft alle negativiteit uit je leven.
4. De eerste stappen die ondernomen kunnen worden om een verlichting van spanningen
teweeg te verkrijgen.
Aan de hand van de hiervoor verzamelde informatie kunnen de eerste stappen worden onder-
nomen naar een beter inzicht in de verbetering van het dagelijks leven.
Dit houdt natuurlijk in dat dit per persoon verschillend is. Ook de inzet en de fysieke mogelijk-
heden van de persoon zelf tellen mee in de opzet van een therapievorm.
Conclusie:
Wat kan yoga betekenen voor een gezonder en voller leven, zonder of minder chronische pijn
van fibromyalgie?
Door inzicht te krijgen wat fibromyalgie is en kennis te vergaren wat yoga is via deze scriptie, kan
er een start gemaakt worden. Een start naar het ervaren, dat je de controle over je eigen lichaam
en geest kan verkrijgen door simpele veranderingen in het dagelijks leven. Dit door voortdurende
inzet en het weer geloven in jezelf.

1. Wat is fibromyalgie?
Fibromyalgie betekent letterlijk pijn in bindweefsels en spieren.
De naam is een samenvoeging van fibro (= bindweefsel), myo (= spieren) en algia (= pijn).
Bindweefsels en spieren behoren tot de weke delen van het lichaam. Bij fibromyalgie is er geen
sprake van ontstekingen en vergroeiingen. Pijn is de belangrijkste klacht bij fibromyalgie.
Fibromyalgie is vrij nieuwe naam voor een aandoening die al lang bestaat, nl. al in tweede helft
van de vorige eeuw. In 1904 gaf een zekere Gowers de naam fibrositis aan chronische
pijnklachten, welke niet te verklaren waren.
Er zijn in de loop van de eeuw meerdere namen gebruikt voor chronische pijnklachten: muskel-
schwiele, weke-dele-reuma, non-articular rheumatischm en myofascial (pain)syndrome.
In de periode van laatste tien jaren zijn chronische pijnklachten bij de medische zijde toegeno-
men.
Reumatologen en andere specialisten die fibromyalgie willen aantonen en/of onderzoeken,
worden daarin niet door al hun collega’s serieus genomen. Vele jaren is hierin een tweedeling
ontstaan.
De artsen die het niet serieus nemen, verklaren dat de symptomen “tussen de oren” zitten.
Voor mensen die hiermee rondlopen betekent dit een lange reis langs artsen en onderzoeken
voordat de juiste diagnose gesteld kan worden. De laatste jaren wordt fibromyalgie door
meerdere medici wel serieus genomen en daardoor wordt de diagnose sneller gesteld.
Fibromyalgie komt over de hele wereld voor, naar schatting 2 tot 5% van de bevolking. Tachtig tot
negentig procentvan de mensen metfibromyalgie zijn vrouwen in de leeftijd tussen 35 en 60 jaar. Maar
fibromyalgie komt ook voor bij oudere mensen, jonge kinderen, jong volwassenen en mannen. 1
Vaak is er een gebrek aan duidelijke lichamelijke oorzaken. Daardoor werd er een diagnostische
criteria ontwikkeld waarbij vooral gelet wordt op een klachtenpatroon. Dit criteria is vrij uitgebreid
en omvat naast pijn andere bijkomende klachten, zoals slaapstoornissen en vermoeidheid.
Pas in 1990 werd er een internationale overeenstemming bereikt over dit criteria bij de commis-
sie ‘Fibromyalgia Multicenter Criteria’ onder auspiciën van ‘The American College of Rheu-
matology (ACR). Het zijn er twee, ze luiden als volgt:
- sprake van wijd verspreide pijn over het gehele lichaam gedurende tenminste drie maanden.
Dit houdt in dat het gaat om pijn boven en onder de gordel, in de linker- en rechterhelft van
het lichaam en in de nek, de voorzijde van de borst of de rug (axiaal).
- sprake van positieve drukpunten in tenminste elf van de achttien onderzochte lokaties (de
“tender points”). Deze tenderpoints (gevoelige plekken) bevinden zich aan beide zijden van
het lichaam (zie bijlage 1).
In 1986 is de Nationale Vereniging voor Fibromyalgiepatiënten opgericht (FES). Zij stelt zich ten
doel de belangen te behartigen van een ieder die direct of indirect met fibromyalgie te maken
heeft (zie bijlage 2).
Nationale Vereniging FES
Noordse Bosje 16
1211 BG Hilversum
Tel.: 035-6220612
e-mail: fes@fesinfo.nl

1.1 Oorzaak van fibromyalgie
Er is nog geen eenduidige oorzaak gevonden. Het ontbreken hiervan, in samenhang met het
meestal gezonde uiterlijk van de fibromyalgiepatiënt en de normale bevindingen bij regulier
bloedonderzoek, leidt vaak tot ontkenning van dit ziektebeeld door huisarts, specialist, bedrijfs-
arts, werkgever en niet in de laatste plaats de eigen omgeving.
Ondanks dat is via Internet te lezen dat er toch nog steeds onderzoeken daarnaar gedaan wor-
den, zo ook in Amerika.
Die onderzoeken wijzen uit dat de fibromyalgie veroorzaakt wordt door een teveel aan zenuw-
vezels in de bloedvaten.
De Amerikaanse neurowetenschappers onderzochten de huid op de handen van mensen die
door gebrek aan sensorische zenuwvezels amper reageren op pijnprikkels.
Vervolgens deden ze hetzelfde met de handen van fibropatiënten. Zo zagen ze een overdreven
hoeveelheid van één specifiek type zenuwvezels, genaamd arteriool-venulen (AV).
Tot voor kort dachten wetenschappers dat deze vezels alleen verantwoordelijk waren voor het
regelen van de doorstroom in de bloedvaten. Nu weten ze echter dat er een rechtstreekse link is
tussen deze zenuweindes en de wijdverspreide pijn die patiënten met fibromyalgie voelen.
De studie geeft dan ook een verklaring waarom veel mensen met fibro extreem overgevoelige
handen en andere zones (zogenaamde tenderpoints of drukpunten 2, zie bijlage 1) op het
lichaam hebben. Ook verklaart het waarom koud weer de symptomen alleen maar erger maakt.
Baanbrekend:
"Deze verstoorde bloedstroom kan perfectde oorzaak zijn van spierpijn en andere pijnprikkels,maar
ook van oververmoeidheid", verklaart neurowetenschapper Dr. Frank L. Rice.
Fibromyalgie wordt meestal geclassificeerd als een reumatische spieraandoening. Dit omdat de
chronische pijnlijke spieren één van de meest voorkomende symptomen zijn bij fibromyalgie-
patiënten. Het is een vorm van het disfunctioneren van neurotransmitters (vooral de pijnrecep-
toren in de huid).
Bij mensen met fibromyalgie blijkt dat er verkeerde signalen doorgegeven worden aan deze
neurotransmitters (hersenen).
Het beïnvloedt ook de manier waarop pijn wordt beheerst en de functioneringswijze van het
immuunsysteem.
Men ervaart hierdoor een domino-effect waarin het ene symptoom en het ontstaan ervan, van
invloed is op een ander symptoom.
De schrjfster Christiane Beerlandt bekijkt fibromyalgie tevens vanuit een holistische visie.
Ze schrijft hierover in haar boek ‘De sleutel tot zelf-bevrijding’ 3:
“Je overstroomtvan opgeslagen emoties,verdriet,weemoed,pijnlijke herinneringen uithet verleden.
…….. het kind in jezelf lijdt en verlangt naar het zoete, warme, het aardse, de liefde.
Krachtige innerlijke energiestromen wensen door te stromen in creativiteit en productiviteit, maar jij
verzet je tegen deze natuurlijke stroming. Jij bent nu hard voor het kind in jezelf.
Rem die warme gevoelsstroom in jezelf niet langer ….. Ontspan je en geniet van het licht van de
zon; kramp niet langer toe, open je in liefde naar jezelf.“

1.2 Veel voorkomende klachten/symptomen
Veel voorkomende klacht is chronische pijn.
Om aan te geven hoe de pijnreceptoren werken en invloed hebben op het leven met fibromyalgie
kunnen we bijv. kijken naar de poorttheorie (model van Loeser).
De poorttheorie geeft vooral de fysieke kant van pijn aan. In dit model wordt uiteengezet hoe pijn
ontstaat en welke rol het fysieke, emotionele en het gedragsmatige aspect hierin speelt.
Het model bestaat uit vier cirkels (zie bijlage 3a en b)4.
Het model van Loeser:
1. pijnprikkel
2. pijngewaarwording
3. emotionele beleving
4. pijngedrag.
Symptomen die naast pijn kunnen opspelen zijn bijv.:
- slaapstoornissen
- cognitieve symptomen: concentratiestoornissen / vergeetachtigheid / krachtverlies
- chronische vermoeidheid
- stijfheid van de spieren (door de aanspanning en ontspanning)
- prikkelbare darmsyndroom (PDS)
- blaasproblemen (vaker aandrang hebben, urgent moeten plassen of juist moeite met plassen)
- menstruatieklachten kunnen verergeren
- temperatuurgevoeligheid (extreem koud of abnormaal warm)
- depressie en angst
- neurologische symptomen: tintelingen en doofheid, met name in handen en voeten.
Ook kriebelingen, prikkelend en/of een brandend gevoel
- hoofdpijn of aangezichtspijn
- droge mond en droge ogen
- gevoeligheid voor de omgeving (HSP)
Er zijn nog meerdere klachten bekend, maar bovenstaande zijn toch wel het meest bekend.
Fibromyalgie houdt zichzelf in stand. Vicieuze cirkels die elkaar over en weer beïnvloeden (zie
het model van Jacobs en Geenen, zie bijlage 4)5.
- chronische stress
- pijn, stijfheid, moeheid
- slaapstoornissen
- inactiviteit, vermijding
- slechte lichamelijke conditie
- neuro-endocriene ontregeling (ontregeling in het lichaam die zorgen voor zenuwgeleiding en
hormonen)

2 Wat is yoga?
Het woord ‘yoga’ is afgeleid van het Sanskriet woord Yug dat ‘verbinding’ betekent. Het gaat dan
om de verbinding tussen lichaam en geest. De yoga van Patanjali, die ongeveer 200 jaar voor
Christus leefde, vertegenwoordigt de langdurige ontwikkeling van yoga als filosofische stroming.
In het westen is er pas een beduidende aandacht voor de beoefening van yoga sinds de laatste
helft van de twintigste eeuw. Meestal gaat het daarbij om ontspanningsoefeningen uit de hatha
yoga, die als heilzaam worden ervaren bij door een jachtig leven opgebouwde spanningen. De
hoofdvorm van de fysieke yoga is hatha yoga die voor het eerst ruim gedocumenteerd werd in
de Hatha Yoga Pradipika in de 15e eeuw n.Chr.
In het westen wordt yoga gezien als bevorderlijk voor de gezondheid en wordt het vaak zonder
religieuze bedoelingen beoefend.
Balans tussen lichaam en geest
De balans van de moderne mens tussen lichaam en geest is vaak verstoord. Yoga biedt de
mogelijkheden via oefeningen om dat evenwicht te herstellen. Het maakt lichaam en geest
levendig en flexibel. Door yoga te beoefenen leer je te luisteren naar je eigen lichaam.
Wie yoga beoefent, op wat voor niveau dan ook, brengt veranderingen aan in zijn of haar stem-
mingen. Je zorgt er voor dat je geest meer in balans is en je minder emotionele druk ervaart.
Yogahoudingen (asana’s)
Om yoga te beoefenen hoeft je niet lenig te zijn. Yoga is niet prestatiegericht. Yoga bevordert wel
de soepelheid van het lichaam. Tijdens een yogales doe je een aantal yogahoudingen.
Alle houdingen hebben als doel de organen, de klieren, de gewrichten, het zenuwstelsel, de
bloedvaten, het evenwicht, etc. beter te laten functioneren.
Tijdens de yogahoudingen, rek, strek en span je allerlei spieren. De houdingen zorgen voor een
verbeterde doorbloeding van het gehele lichaam.
De yogahoudingen (asana’s), de adem- en ontspanningsoefeningen werken in yoga samen om
bewust en diep te ontspannen.
Wanneer mensen onbekend zijn met yoga hebben ze nog wel eens het idee dat het bij yoga
vooral draait om ingewikkelde en ongemakkelijke lichamelijke oefeningen. Het tegendeel is waar.
Natuurlijk zijn voor sommige houdingen de nodige kracht en lenigheid nodig, maar wie begint met
yoga merkt al snel dat de meeste klassieke yoga-oefeningen tamelijk eenvoudig zijn uit te
voeren.
Bewustwording.
Doordat je je meer bewust wordt van je lichaam, volgt ook geestelijke bewustwording en omge-
keerd. Tijdens de yogales ben je met je hele aandacht in het hier en nu, en dus bij de oefe-
ningen 6.

Vroeger deed men yoga omdat het een manier was om tot een diepere staat van meditatie te
komen. Feitelijk is dit niet veranderd, want ook nu nog is dat de kern van yoga.
En er zijn ook veranderingen ten opzichte van vroeger. Anders dan vroeger wordt de eenheid
van lichaam en geest nu vooral gezocht (en gevonden) in een combinatie van ademhaling,
lichamelijke oefening en concentratie.
2.1 Hoe pas je yoga toe als lifestyle in je dagelijks leven?
Alleen yoga beoefenen is fijn, maar de gehele Yoga lifestyle leren toepassen in je dagelijks leven
is nog mooier.
En het allermooiste is dat iedereen dit binnen handbereik heeft. Je hebt het mooiste en het
belangrijkste, je lichaam, namelijk altijd bij je!
Zowel de rust als de energie zit in jezelf, je moet het alleen even bij jezelf kunnen vinden. Jij bent
zelf de baas over je eigen lichaam, Jij hebt de regie.
Jij kent je lichaam als geen ander. In tijd zal je leren steeds beter in staat te zijn om naar je
lichaam te luisteren en kan je daar juist heel gemakkelijk op inspelen.
En in tijd zal je je beter in je vel voelen, en zal je zelfs beter presteren en productiever zijn.
Yoga is zeker niet zweverig. Openstaan voor het nieuwe en onbekende kan soms wel wat
onwennig aanvoelen, maar brengt je juist op simpele wijze dichter bij jezelf.
Het is en voelt misschien in het begin moeilijk om de stap naar de yoga lifesyle te maken.
En dat is logisch. Wanneer je dichter bij jezelf komt word je geconfronteerd met je innerlijke. Het
is een kwestie van gewoon doen.
Met behulp van yoga-houdingen kun je je energie opnieuw beter laten stromen, zodat je weer
dichter bij jezelf komt en kan voelen waar de pijn vandaan komt.
Met meditatie (en ademhaling) kan je meer bewust worden en stil staan wat en hoe je iets voelt
in je lichaam. Met die aandacht kan je de spanning weghalen.
Een aantal tips hoe je hier dagelijks mee bezig kan zijn, zijn:
- het maximale uit de dag halen, leef in het hier en nu
- rust en concentratie
- de ademhaling
- neem deel aan yoga lessen
- eet gezonde voeding
- beweeg je onder de mensen en laat je zien
Dus in het kort, als je spreekt van yoga, omvat dit meer dan alleen de lichamelijke houdingen.
Het is holistisch. (Emotionele) Yoga leert ons dat al onze innerlijke processen met elkaar verband
houden. Ze zijn zelfs verbonden met de gebeurtenissen uit onze omgeving.
De innerlijke processen en de gebeurtenissen buiten onszelf bestaan uit twee aspecten. Deze
komen in alle lagen waaruit yoga bestaat steeds terug. Het zijn reductie en versterking.
Reductie wordt gebruikt wanneer er in het lichaam sprake is van teveel aan emotie. Het omvat
het laten afnemen en tot rust brengen van toestanden en emoties, zoals hyperactiviteit, irritatie,
opwinding, angst en boosheid. Door middel van eliminatie creëren we afname van irritatie en
boosheid, zodat het gestel gekalmeerd en gereinigd wordt.

Versterking voedt het gestel en breidt het uit, waarbij energie, vitaliteit en moed bevorderd
worden, en vertrouwen in deelname aan het leven wordt aangereikt. Dit is belangrijk in geval van
verzwakking, lusteloosheid, weinig energie, gebrek aan vertrouwen en depressie.
Deze methode is gebaseerd op principes van verwijdering van het ongewenste en verbinding
met het gewenste.
Om deze twee in balans te brengen kan je bijvoorbeeld beginnen met versterkende bewegingen
om je lichaam vitaler te maken. Je vergroot je ademhalingscapaciteit en kweekt daarbij je
zelfvertrouwen. Je kunt dan afsluiten met een kalmerende ademhalingsoefening of meditatie. Dit
om je geest evenwichtig en stabiel te maken.
Wanneer op de juiste wijze en met respect uitgevoerd, kunnen alle yogamethoden gebruikt wor-
den voor reductie en versterking. Dit om uiteindelijk het emotionele en fysieke evenwicht te
herstellen 7.
(Emotionele) Yoga
De acht leden van (emotionele) yoga zijn acht stappen om je zowel geestelijk als lichamelijk
dichter bij jezelf te brengen.
De eerste twee daarvan (Yama en Niyama) bevatten meerdere stappen.
De yama is het proces van emoties toelaten in je bewustzijn, het punt waar je begint jezelf te
onderzoeken. Dus als je ergens aan denkt, dan geef je er aandacht aan. Je kunt dus kiezen
waaraan je aandacht wilt geven.
De niyama is het proces van in contact komen met een emotie of waarneming. Wanneer je
besluit om je aandacht op een emotie te richten, schep je er een dialoog mee. Dus stappen in de
richting van geluk, bemoediging, begrip of liefde.
1) Yama (in het bewustzijn brengen, toelaten van emoties)
2) Niyama (trouw, samenbrengen emotionele ervaringen)
3) Asana (lichaamshouding)
Om lang in (meditatie)houding te kunnen verkeren, is het om de nodige fitheid en souplesse
te ontwikkelen en heeft men vele lichamelijke oefeningen bedacht (fysieke yoga).
4) Pranayama (bewust ademhalen)
Door het trouw uitvoeren van ademoefeningen kun je ervoor zorgen dat de prana-doorstro-
ming optimaal blijft verlopen.
5) Pratyahara (zintuigen richten)
De geest kan zeer in beslag genomen worden door prikkels die zich aan de zintuigen op-
dringen. In het kader van yogabeoefening is het van groot belang dat je je van de zintuiglijke
gewaarwordingen kunt losmaken.
6) Dharana (aandacht concentreren)
Hoe beter je in staat bent om je van je zintuigen los te maken, hoe beter je je geest kunt
concentreren. Als je met yoga begint, merk je dat er allerlei dingen zijn die je afleiden. Met
een sterk concentratievermogen ben je in staat al die afleidingen het hoofd te bieden.
7) Dhyana (aandacht handhaven / meditatie)
Patanjali schreef: ‘yoga is het stilleggen van de wervelingen van de geest’. Om dat te berei-
ken wordt het beoefenen van meditatie aanbevolen.
8) Samadhi (éénwording, alles is één)

3. Yoga en Fibromyalgie
Wanneer we ons afvragen wat yoga voor iemand met fibromyalgie kan doen, dienen we ons
eerst af te vragen wat hatha yoga hier, als “lichamelijke” vorm van yoga, kan betekenen.
Dan komt de vraag wat yoga als leer kan doen voor degene met fibromyalgie.
Belangrijk voor iemand met fibromyalgie is dat de belasting van vooral stress, en ontspanning in
balans is.
Te veel stress zorgt voor een grotere gevoeligheid en spanning in het lichaam, wat de belasting
van spieren, pezen en aanhechtingen vergroot en daarmee ook de kans op pijnklachten.
Bij weinig beweging wordt de spiermassa slapper en daardoor gaat de conditie van het gehele
lichaam achteruit. Door slechte conditie kan men verkeerd gaan ademhalen of te intensief,
waardoor toevoer van genoeg zuurstof in het bloed niet genoeg aangemaakt wordt. Dit heeft dan
weer het effect van te weinig ondersteuning voor de spieren, pezen en aanhechtingen.
Ook hierdoor ontstaat meer irritatie en pijn waardoor men niet durft te gaan bewegen. Door
irreële gedachten kan men het bewegen en/of andere dagelijkse activiteiten gaan vermijden,
omdat men denkt dat deze schadelijk zijn (bewegingsangst). Als gevolg hiervan ontstaat er een
vicieuze cirkel zoals weergegeven in het Vrees-vermijdings model (zie bijlage 5).8
Van belang is een goede balans te vinden tussen inspanning en ontspanning.
Juist in de yogabeoefening is het vinden van een juiste balans tussen inspanning en ontspanning
een duidelijk aanwezig aspect. Een van de doelen bij het aannemen van de lichaamshouding is
dit evenwicht te vinden. Vanuit dit gegeven alleen al zou yoga een uitstekende vorm van be-
wegen kunnen zijn voor iemand met fibromyalgie.
Geschreven door Jack Boekhorst, woensdag, 06 juni, 2012:
“Fibromyalgie en yoga gaatzeker goed samen.Hetis erg belangrijk om toch te bewegen,helemaal
omdatonderzoek meerdere malen heeftaangetoond datyoga oefeningen de pijn op lange termijn
flink kan verminderen.
Daarbij kan hetook helpen hoe je lichaam omgaatmetpijn en gaatde algemene stijfheid goed
tegen”9
.
3.1 De rol van yoga bij fibromyalgie
3.1.1. Asana’s (lichaamshoudingen)
Vanuit de yogatraditie wordt gesteld dat in andere oefendisciplines oefeningen meestal óf spier-
versterkend óf lenigmakend zijn. Zelden vindt men een combinatie van beide principes.
Yoga-asana’s hebben de mogelijkheid om spieren en gewrichten zowel krachtig als soepel te
maken.
Yoga- en ademoefeningen bevorderen de stroom van zuurstof in het bloed doordat de circulatie
van het bloed die door de aders wordt gestimuleerd tijdens het bewegen van de gewrichten en
spieren. Yoga heeft de voorkeur boven andere, meer inspannende, vormen van bewegen, omdat
er geen schokbewegingen in de gewrichten voorkomen bij yogahoudingen.

Yoga kan belangrijk zijn voor mensen met fibromyalgie.
Goed omgaan met fibromyalgie vraagt om een manier van leven waarbij er zoveel mogelijk
balans is. Dit geldt ook voor de bewegingsvorm die men beoefent of gaat beoefenen.
Een juiste hoeveelheid van spiersamentrekkingen/-ontspanning en een diepe ademhaling kan
stress, pijnklachten verminderen.
Echter, bij té veel belasting van diverse bewegingen kunnen de spieren in het lichaam zich juist
meer gaan aanspannen. De ontspanning is dan niet meer mogelijk, waardoor de pijnklachten
toenemen. Daarom is het nodig dat men de balans vindt tussen teveel en te weinig oefening.
Het goed kijken en luisteren naar het eigen lichaam zal hierbij waardevolle informatie geven om
tot een juiste constatering te komen.
Uit mijn eigen ervaring met fibromyalgie en de yogahoudingen, vond ik positieve ervaringen met
bepaalde oefeningen. Deze oefeningen maken de gewrichten/spieren in het lichaam vrijer op een
zachte manier waardoor de beweeglijkheid toeneemt. Ook hier was het belangrijk om dit lang-
zaam op te bouwen, maar uiteindelijk kon ik langer in de houdingen blijven die ik eerst niet voor
mogelijk hield, zoals bijvoorbeeld “de neerwaarste hond” of “de brug”.
Bij yoga geldt “verg niet teveel van jezelf”, dit is zeker cruciaal voor degene met fibromyalgie. Het
is erg belangrijk langzaam en met aandacht te bewegen. Tijdens een yogahouding dient men de
spieren niet te overstrekken of te oververmoeien, en de adem op een rustig niveau te houden.
Contact maken met het lichaam, het met respect omgaan met het lichaam en het kennen van de
grenzen van het eigen lichaam is belangrijk. Dat geeft degene de informatie die hij/zij nodig heeft
om goed om te gaan met zijn of haar lichamelijke beperking.
Met grote voorzichtigheid dient te worden bepaald welke mate van inspanning gewenst is bij de
uitvoering van de asana’s Het is belangrijk dat het opbouwen van de inspanning zeer geleidelijk
verloopt. Degene kan zo gaan ervaren hoe het lichaam hierop reageert.
Als men te ver over een grens heengaat kan dit ontmoedigend werken om weer verder te gaan.
Zorg voor veel afwisseling tijdens het oefenen door steeds een ander lichaamsgebied aan te
spreken.
Begonnen kan worden met een oefenprogramma van zachte, vloeiende oefeningen. Het pro-
gramma kan langzaam worden uitgebreid, de tijd van aanhouden van een houding wordt lang-
zaam verlengd. Teveel herhaling van een beweging dient vermeden te worden, de bewegingen
wisselen elkaar af.
3.1.2 Pranayama (ademoefeningen)
Er bestaat zekerheid over het effect van de verschillende fases van het ademhalingsproces op
de bloedcirculatie en dat de adem een positieve invloed kan hebben tijdens het doen van
oefeningen.
Tenslotte kan, bezien vanuit de yoga, de ademhaling ook ingezet worden door de persoon met
fibromyalgie als instrument, dit om te onderzoeken wat zijn of haar fysieke mogelijkheden zijn.
Door de adem die de yogahoudingen begeleidt, ervaren we ruimte in een bepaald gebied in het
lichaam, of juist beperking. Dit geeft ons informatie over onze lichamelijke conditie en onze gren-
zen.

3.1.3 Massage
Massage in de Ayurveda heeft een belangrijke plek (de gezondheidsleer binnen de yogatraditie).
Dit kan het lichaamsbewustzijn vergroten. Hierdoor kan men het lichaam beter gaan aanvoelen
en de signalen die het lichaam afgeeft beter herkennen.
Men kan bijvoorbeeld in de ochtend beginnen met zelfmassage. Dit helpt de bloedsomloop door
het gehele lichaam op gang te brengen na een nacht rust. Massage ondersteunt gedurende de
dag de gebieden die zwaarder belast zullen worden.
Aan het einde van de dag, is een zelfmassage goed omdat dit alle afvalstoffen die opgehoopt zijn
in de spiermassa weer af te voeren, zodat de spieren niet verzuren.
Na afloop van een bewegingprogramma is het tevens goed om te masseren. Na intensieve be-
weging blijven de bloedvaten nog enige tijd verwijd. Na het doen van een oefening houdt een
verhoogde bloedtoevoer naar een gebied in het lichaam in stand. Dus geen verzuring in de
spieren (zoals kramp, heftige spierpijn).
3.1.4 Dharana (aandacht concentreren)
Om je beter te kunnen concentreren, is het belangrijk om je van je zintuigen los te maken.
Als je met yoga begint, merk je dat er allerlei dingen zijn die je afleiden.
Je gedachten kunnen trager worden en meer op de achtergrond komen. Dit geeft oefening, wees
geduldig.
Je kan daarna je aandacht houden bij één gedachte en je zal minder snel afgeleid worden door
indrukken van buitenaf. Je zal merken dat je in staat bent alle afleidingen het hoofd te kunnen
bieden wanneer je concentratievermogen sterker wordt.
Je accepteert dan ook de prettige en onprettige signalen, zonder er iets mee te willen doen of te
beoordelen. En dan zal je ook merken dat hierdoor automatisch je spieren gaan ontspannen.
3.1.5 Dhyana (aandacht handhaven / meditatie / visualisatie)
Er is een lichamelijk (fysiek) bewustzijn en een geestelijk (mentaal) bewustzijn.
Het lichaam is het subject, de geest het object. Oftewel het huis en de bewoner. Ze zijn beiden
met elkaar verbonden en beïnvloeden elkaar. Lichaam en geest zijn twee aparte entiteiten, maar
je kunt ze niet scheiden. Het ene is niet identiek aan het andere, het zijn twee verschillende
zaken, die elkaar wel beïnvloeden. Beide dienen getraind te worden.
De twee bewustzijnstoestanden (mentaal en fysiek) houden elkaar in evenwicht. Het aspect dat
voor dit evenwicht zorgt, noemen we de interface.
Zowel het lichamelijke als het geestelijk bewustzijn hebben primaire en subtielere lagen.
Subtiele lagen in de geest, staan voor een reservoir aan kracht en energie die pas vrij komen als
de geest volledig ontspannen is.
De primaire geest is onze gedachtegang, onze attitudes – gewoontes, stress, zenuwen. Deze
onderdrukken de subtiele delen van onze geest.
Een aandoening van de geest, bijv. hoogmoed of spanning kan in de primaire lagen onderdrukt
worden en niet worden (h)erkend. Er ontstaat een disbalans.
In de subtielere lagen uiten deze onderdrukkingen zich in blokkades en verstoring van stromin-
gen in het lichaam.

Op het moment dat deze toestand van onderdrukking en disbalans te lang duurt, ontstaan
klachten die gevoeld kunnen worden, maar de oorzaak bevindt zich elders.
Door middel van mediteren, ademhalingsoefeningen, fysieke oefening en ontspanning krijgt men
toegang tot de onderstroom van energie en kunnen deze blokkades opgeheven worden en de
doorbloeding, stroming en functie van spieren en organen verbeteren.
Bij meditatie en visualisatie kan de geest ingezet worden door een object, situatie of gevoel te
visualiseren alsof het echt gebeurt.
Dat dit een gunstig effect heeft, staat bekend. Wie kent niet het voorbeeld van een gebroken arm
in gips, waar door mentale oefeningen de omvang en kracht van de spieren goeddeels bewaard
bleef gedurende de weken van herstel? Zonder mentale oefeningen verschijnt de arm wanneer
het gips weer is verdwenen, als een zielig, krachteloos, mager stokje.
De geest kan zoveel invloed hebben op hoe ons lichaam ergens op reageert, of zichzelf heelt.
Leren leven met fibromyalgie betekent erkennen en onder ogen zien dat het leven, van voor de
ziekte voor een gedeelte niet meer terugkomt.
Men zal de gevolgen van de aandoening, zoals in wat wel en niet meer kan, moeten leren
accepteren.
Het kan invloed hebben op het zelfbeeld van de persoon, emoties, relaties, seksualiteit, werk,
hobby’s en sport. Daarnaast staat men voor de taak om te leren omgaan met zijn/haar beperkin-
gen, grenzen leren kennen en te beseffen dat voortaan bepaalde leefregels in acht genomen
moeten worden.
Het verwerken van emoties die naar voren kunnen komen vergt heel veel aanpassingsvermogen
en discipline. Zowel yoga als meditatie kunnen hierbij een ondersteunende rol spelen.
Met regelmatig yoga uitvoeren, kan men discipline oefenen. Hierdoor zal de discipline ook van-
zelfsprekender worden op andere vlakken in het leven. Men maakt zich vrij van emoties en
spanningen.
Met yoga ontwikkel je een innerlijke kracht en doorzettingsvermogen die nodig zijn om door te
gaan, ondanks tegenslag en teleurstelling.
Door yoga ontwikkelen we een ontspannen houding van lichaam en geest waardoor we beter om
kunnen gaan met een beperking in het lichaam. Yoga leert ons te kijken naar wat men wel kan
met deze beperking in plaats van naar wat men niet meer kan.

Conclusie:
De vraag die centraal staat in deze scriptie is:
“Wat kan yoga betekenen voor een gezonder en voller leven, zonder of minder chronische pijn
van fibromyalgie?”
Het antwoord op bovenvermelde vraag heb ik geprobeerd te vinden in de literatuur, op internet-
sites en diverse andere informatiebronnen. Dit zowel vanuit de reguliere medische benadering
als vanuit de yogadiscipline en mijn eigen ervaring.
Daar waar de informatie niet volledig was, heb ik getracht een duidelijk beeld te schetsen.
Duidelijk is dat beweging belangrijk is voor iemand met fibromyalgie.
Wanneer een fibromyalgie-patiënt teveel aan beweging doet, kan er een overbelasting ontstaan.
Hierdoor ontstaat stress en spanning, waardoor beweging pijn veroorzaakt in het lichaam.
Ander uiterste is dat de fibromyalgie-patiënt door pijn(angst) te weinig of helemaal niet meer gaat
bewegen. Dit veroorzaakt dan een verzwakking van het spierweefsel. De kracht zal dan aan-
zienlijk gaan afnemen in het lichaam, waardoor het immuunsysteem uiteindelijk ook zwakker
wordt. Dus meer kans op ontstekingen en minder snelle kans op herstel.
Beide uiterste van té veel en té weinig bewegen is dan geen optie voor het omgaan met chro-
nische pijn.
Yoga is een vorm van bewegen waarbij men goed kan doseren en waarbij men een balans kan
brengen tussen in- en ontspanning.
Dit doseren, het bewegen met aandacht en zorg, is juist in de yogabeoefening een opvallende
kwaliteit.
Met aandacht bewegen, met de ondersteuning van de ademhaling, wordt ruimte of juist beper-
king ervaren in een bepaald lichaamsgebied. Deze informatie is belangrijk. Het geeft aan wat de
conditie en de grenzen zijn van het eigen lichaam. Hiermee kan de fibromyalgie-patiënt zelf aan-
geven wat zijn lichamelijke beperking en zijn persoonlijke grenzen zijn. Hierdoor leert hij of zij hun
grenzen te respecteren.
Het beoefenen van yoga (asana’s) vergroot het lichaamsbewustzijn. Door contact te maken met
je eigen lichaam en te voelen tijdens een asana leert men spanningen te voelen en los te laten.
Ook het vinden van een juiste balans tussen inspanning en ontspanning is duidelijk aanwezig in
de yogabeoefening. Dit heet in yoga termen Sthira en Sukha.
Stressvermindering heeft een positieve invloed. Door het doen van yoga kan men zich dieper
leren ontspannen en zich ontdoen van stress en spanningen.
Daarnaast blijkt uit onderzoek dat de vermoeidheid die fibromyalgie-patiënten ervaren, vermin-
derd kan worden door yogabeoefening. Alleen al met dit gegeven blijkt yoga een zeer geschikte
vorm van bewegen te zijn voor iemand met fibromyalgie.
En natuurlijk zijn er yoga-oefeningen die wel of niet geschikt zijn voor iemand met fibromyalgie.
En bij geen enkel persoon uit de fibromyalgie zich op dezelfde wijze.
Daardoor is yoga een goede vorm van bewegen. Door zelf te ervaren of een asana (yoga
houding) geschikt en haalbaar is, kan iemand zijn eigen reeks (serie) oefeningen uitvoeren die bij
haar of zijn kunnen past.
Samenvattend kunnen we hierover zeggen dat yogaoefeningen een positieve invloed kunnen
hebben op het weer kunnen en durven vertrouwen op het eigen lichaam.

Een persoonlijke afstemming op wat iemand aan kan, is een vereiste voor een verantwoorde
manier van bewegen. Afhankelijk van de conditie van de persoon en in welke mate de fibro-
myalgie iemands leven beheerst, kunnen oefeningen gekozen worden.
Andere instrumenten uit de yogatraditie zoals ademoefeningen, massage en visualisatie
kunnen ook toegepast worden tijdens het uitoefenen van de asana’s. Men zal dan ervaren dat
het bereik iedere keer weer verlegd kan worden.
Ook weer het ervaren dat kracht, lenigheid en bewegelijkheid, oftewel vertrouwen, in het lichaam
je geestelijk ook sterk maakt.
De drie-eenheid van discipline, geduld en liefde die men zo goed leert ervaren bij de beoefening
van yoga, kan een grote ondersteuning zijn bij het accepteren van de lichamelijke beperking en
het er zo goed mogelijk mee omgaan.
Zelfs in de reguliere geneeskunde zijn ze nu daar in overtuigd.
Op dit moment loop ik zelf met mijn klachten van fibromyalgie bij Ciran
De poliklinische revalidatiebehandeling van Ciran is bedoeld voor mensen met chronische pijn,
chronische vermoeidheid en voor mensen met chronische klachten aan het bewegingsapparaat.
Mensen, die hun klachten niet of nauwelijks zien afnemen, ondanks de optimale zorg van huis -
arts, fysiotherapeut of psycholoog.
Zij maken met een groep van jonge psychologen en therapeuten een werkschema van 16 we-
ken. Op holistische wijze, zoals hiervoor al over yoga in het geheel beschreven, leren ze mensen
om op positieve manier te leren omgaan met pijnsignalen. Minimaal twee keer in de week ga je
bewegen op locatie dan wel indoor als outdoor. Zowel individueel als in groepsverband leert men
weer sociaal en positief in het leven te staan.
Dankbaar ben Ik, dat Yoga een jaar geleden op mijn pad kwam en dat ik het heb omarmd als een
kado. Ik ben mijzelf tegengekomen, heb geleerd en mijzelf leren accepteren met mijn beper-
kingen. En dan nu samen met Yoga en Ciran, zal ik nog meer gaan leren 10.
Om te mogen zijn wie ik ben, mij mag uiten in mijn goede en slechte momenten, mij mag uit-
spreken en dat ik vaker mag stilstaan van wat ik wél kan in plaats van wat ik niet meer kan.
De Yoga Teacher opleiding heeft voor mij een deur geopend. Wat ik geleerd heb en nog steeds
leer, wil ik doorgeven en delen met mijn lotgenoten. Ik wil graag een yoga therapie gaan ontwik-
kelen, waarbij men kan gaan leren en ervaren wat yoga je mag geven. Een vol, liefdevol leven,
waarbij met geduld en discipline je leert wat yoga kan betekenen voor een gezonder en voller
leven, zonder of minder chronische pijn met leven met fibromyalgie.

BIJLAGE 1

BIJLAGE 2

BIJLAGE 3a
Poort-theorie
2t
Het model van Loeser:
1. pijnprikkel
2. pijngewaarwording
3. emotionele beleving
4. pijngedrag.
4
3
2
1

BIJLAGE 3b
1. De kern van de cirkel wordt gevormd door de pijnprikkel.
2-3 De twee daaromheen liggende cirkels zijn de pijngewaarwording (pijnboodschap bereikt
hersenen, en deze seinen bericht “pijn” door). Over deze beide cirkels (1 en 2) gaat de
poorttheorie.
De derde cirkel wordt gevormd door de emotionele beleving van pijn. Dit is niet voor
iedereen hetzelfde.
4. De vierde is het pijngedrag. Handelingen die verricht worden naar aanleiding van pijn (bijv.
au roepen; wrijven over plek).
Pijnbeleving / pijngedrag is voor een ieder anders:
- persoonlijkheid; flink of kleinzerig;
- cultuur; wordt het geaccepteerd of niet;
- reacties van de omgeving op pijngedrag (trauma) en
- persoonlijke omstandigheden.
Als het pijnsignaal is binnengedrongen, gebeurt er van alles in het lichaam.
Het verhoogt de bloeddruk, versnelt de hartslag. Hormoonsysteem geeft extra suiker af en
alarmeert het immuunsysteem. Energiereserves worden op actief gezet en slaap wordt als
mogelijk uitgeschakeld.
Aan de buitenkant zijn die signalen goed zichtbaar; onze ogen zoeken naar de pijnplek, we
gebruiken onze handen. Door spieren aan te spannen of te ontspannen wil het lichaam weten of
pijn vermindert of erger wordt.
Zulks paraatheid is niet geschikt voor langere duur, in het geval bij een fibromyalgie patiënt.
Als pijn chronisch wordt is slapen niet meer mogelijk en raken mensen uitgeput, waardoor meer-
dere symptomen opspelen, en dus alles als een visuele cirkel elkaar aanwakkert.

BIJLAGE 4
Het model van Jacobs en Geenen geeft duidelijk het aanhouden van klachten van fibromyalgie
aan.
Chronische
stress
Slaap-
stoornissen
Neuro-
endocriene
ontregeling
vermijding
van
activiteit
slechte
lichamelijke
conditie
pijn,
stijfheid,
moeheid

BIJLAGE 5

Verwijzing naar informatiebronnen:
1. Literatuur Geen dag zonder pijn, van Aty van Galen
2 . Literatuur Beter leven met fibromyalgie, van Aty van Galen
3. Literatuur De sleutel tot zelf-bevrijding Christiane Beerlandt
4. Literatuur Beter leven met fibromyalgie, van Aty van Galen pag. 33
5. Literatuur Beter leven met fibromyalgie, van Aty van Galen pag. 19
6. Internet: www.yoganederland.nl en Wikipedia
7. Boek Yoga en Emotie van Bija Bennett
8. Vlaeyen et al, 1995; Crombez et al, 1999, Vlaeyen and Linton, 2000 (Module: Ciran, nov.
2013)
9. www.optimalegezondheid.com/yoga-en-fibromyalgie-oefeningen-om-de-pijn-te-verminderen/
10. www.ciran.nl

Scriptie - The balance in lifestyle def.

Recommended

Recommended

More Related Content

Viewers also liked

Viewers also liked (11)

Similar to Scriptie - The balance in lifestyle def.

Similar to Scriptie - The balance in lifestyle def. (20)

Scriptie - The balance in lifestyle def.