1 phase transformer

1. 1
Ëàáîðàòîðûí àæèë 5,6
Íýã ôàçûí òðàíñôîðìàòîðûã ñóäëàõ
Àæëûí çîðèëãî
1. 1 фазын трансформаторын хийц, бүтэц ажиллах зарчимтай
танилцах
2. Òрансформаторын хоосон явалт богино холболтын туршилт
хийх
3. Òрансформаторын орлуулгын схемийн параметрүүдийг
тодорхойлж туршилтыг онолтой харьцуулан дүгнэлт
Îíîëûí òîâ÷ ìýäýãäõ¿¿í
Хувьсах гүйдлийн давтамжийг нь өөрчлөхгүйгээр хүчдэлийг нь
өсгөх бууруулахад зориулагдсан цахилгаан соронзон статик
төхөөрөмжийг трансформатор гэнэ. Цахилгаан эрчим хүчийг
алс дамжуулахад трансформатор гол үүрэг гүйцэтгэнэ.
Трансформатор нь соронзон зүрхэвч дээр байрласан бие
биеэсээ үл хамаарах 2 ороомгоос бүрдэнэ. Соронзон зүрхэвчийг
цахилгаан техникийн нимгэн (0.3..0.5 мм) ган хуудсуудыг хооронд
нь лакаар тусгаарлаж хийдэг. Цахилгаан үүсвэртэй холбогдсон
хэсгийг 1- р ороомог, хэрэглэгчтэй холбогдсон хэсгийг 2- р
ороомог гэнэ. Хоёр ороомгийн тоо хоорондоо ямагт зөрүүтэй ба
ороодсынтоог W1, W2 үсгээр (зураг 1) тэмдýглэдэг.
Трансформатор соронзон индукцын үзэгдэлд үндэслэгдсэн
төхөөрөмж юм. Трансформаторын 1-р ороомгийг гүйдэл
үүсгэгчтэй залгахад тэр ороомгоор I1 гүйдэл гүйх ба түүний
нөлөөгөөр зүрхэвчинд соронзон урсгал Ф үүснэ. Энэ соронзон
урсгал нь 1 ба 2-р ороомогт Е1, Е2 цахилгаан хөдөлгөгч хүчийг
(ЦХХ) индукцлэнэ. 1-р ороомогт үүссэн ЦХХ-ийг өөрийн
индукцийн, 2-р ороомогт үүссэн ЦХХ-ийг харилцан индукцийн
гэнэ.
A
X
a
x
I1 I2
W1 W2U1 U2
Ô
Çóðàã 1. Íýã ôàçûí òðàíñôîðìàòîðûí á¿òýö

2. 2
Õýðýâ õî¸ðäóãààð îðîîìîãò õýðýãëýã÷ çàëãàâàë õýëõýý áèò¿¿ð÷
I2 ã¿éäýë ã¿éíý. Èéíõ¿¿ öàõèëãààí ñîðîíçîí çàìààð õî¸ðäóãààð
îðîîìîãò õ¿÷äýëèéí óòãûã ººð÷ëºí èíäóêöûí õóóëèàð äàìæóóëæ
áàéãàà þì. Îðîîìãóóäûí õîîðîíä öàõèëãààí ñîðîíçîí õîëáîî
òîãòîîõîä ãàí ç¿ðõýâ÷ ãîë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýíý. ÖÕÕ-íèé ¿éë÷ëýõ óòãà
äàðààõ òîìú¸îãîîð èëýðõèéëýãäýíý.
Å1= 4.44 f1 w1 Ôm E2= 4.44 f2 w2 Ôm
f1 – òðàíñôîðìàòîðûí íýãä¿ãýýð îðîîìãèéí ã¿éäëèéí äàâòàìæ
Ôm – ç¿ðõýâ÷èíä ¿¿ññýí ñîðîíçîí îðíû õàìãèéí èõ óòãà
W1, W2 – îðîîìãóóäûí îðîîäñûí òîî
Òðàíñôîðìàòîðûí õîîñîí ÿâàëòûí òóðøèëò
Òðàíñôîðìàòîðûí íýãä¿ãýýð îðîîìîã ã¿éäýë ¿¿ñãýã÷òýé
õî¸ðäóãààð îðîîìîã õýðýãëýã÷ã¿é çàäãàé áàéõ òîõèîëäëûã
õîîñîí ÿâàëòûí ãîðèì ãýíý. Ýíý íü õî¸ðäóãààð îðîîìãûí
ýñýðã¿¿öýë õàìãèéí èõ, ã¿éäýë íü òýãòýé òýíö¿¿ áºãººä õ¿÷äýë íü
áàðàã õýâèéí õ¿÷äýëòýéãýý òýíö¿¿ áàéäàã.
Òðàíñôîðìàòîðûí òîîöîîã õèéõèéí òóëä îðóóëãûí ñõåìèéã
õýðýãëýäýã. Îðóóëãûí ñõåìä íýã, õî¸ðäóãààð îðîîìîã, ñîðîíçîí
ç¿ðõýâ÷èéí èäýâõèòýé áà õóóðìàã ýñýðã¿¿öëèéã ä¿ðñëýí ¿ç¿¿ëýâ.
Çóðàã 11.2 Òðàíñôîðìàòîðûí õîîñîí ÿâàëòûí îðóóëãûí
ñõåì
Õîîñîí ÿâàëòûí ãîðèìûí ¿åä ¿¿ñãýâýðýýñ àâñàí ÷àäëûí
íèëýýä õýñýã ñîðîíçîí ç¿ðõýâ÷èíä àëäàãääàã ó÷èð ¿¿íèéã ãàíãûí
àëäàãäàë ãýæ íýðëýäýã. Òðàíñôîðìàòîð õîîñîí àæèëëàæ áàéõàä
íýãä¿ãýýð îðîîìãîîð ã¿éõ ã¿éäëèéí õýìæýý ìàø áàãà I0 =
0.02..0.15 I01 áºãººä õ¿÷äýë íü áàðàã õýâèéí óòãàòàéãàà (U1 = Uõýâ)
òýíö¿¿ áàéäàã.
Òðàíñôîðìàòîðûí õîîñîí ÿâàëòûí ¿åèéí ïàðàìåòð¿¿äèéã
òîäîðõîéëáîë:

3. 3
U1 = - E1 + I 01r01 + I 01ix 01 U20 = E2 I1 = I01
ños 0 =P0 / U1 I01 Z01 = U1/ I01 r01 = Z01 cos 0
2
01
2
0101 XrZ  2
01
2
0101 rZX 
Õîîñîí ÿâàëòûí ãîðèìûí ¿åä íýãä¿ãýýð îðîîìãèéí áîäèò,
õóóðìàã ýñýðã¿¿öëèéí óòãà ñîðîíçîí ç¿ðõýâ÷èéí èäýâõèòýé áà
õóóðìàã ýñýðã¿¿öëèéí óòãààñ îëîí äàõèí áàãà ó÷èð òîîöîîíä
ò¿¿íèéã òîîöîõã¿é áàéæ áîëíî.
r01 = r1 + r0 x01 = x1 + x0 r01 = r0 x01 = x0
Ýíý òóðøèëòûí ä¿íãýýð òðàíñôîðìàòîðûí òðàíñôîðìàöëàõ
êîýôôèöèåíòèéã äàðààõ òîìú¸îãîîð òîäîðõîéëæ áîëíî.
1
2
2
1
2
1
2
1
I
I
E
E
W
W
U
U
KTP 
Òðàíñôîðìàòîðûí áîãèíî õîëáîëòûí òóðøèëò
Òðàíñôîðìàòîðûí íýãä¿ãýýð îðîîìîã ã¿éäýë ¿¿ñãýã÷òýé,
õî¸ðäóãààð îðîîìîã íü õýðýãëýã÷ã¿éãýýð áîãèíî õîëáîãäñîíûã
áîãèíî õîëáîëòûí ãîðèì ãýíý. Áîãèíî õîëáîëòûí ãîðèì íü
ñóäàëãààíû ÷àíàðòàé ó÷ðààñ íýãä¿ãýýð îðîîìîãò èõ õ¿÷äýë ºã÷
áîëîõã¿é òóë àâòîòðàíñôîðìàòîðûí òóñëàìæòàéãààð õ¿÷äýëèéã
ààæìàà𠺺ð÷èëíº. Áîãèíî õîëáîëòûí ãîðèìûí ¿åä õî¸ðäóãààð
îðîîìãèéí ýñýðã¿¿öëèéí óòãà áàãà ó÷ðààñ ò¿¿ãýýð èõ õýìæýýíèé
ã¿éäýë ã¿éæ òîíîã òºõººðºìæèéã ýâäýõ àþóëòàé. Ýíý ¿åä ÷àäëûí
àëäàãäàë îðîîìîãò àëäàãäàõ òóë ò¿¿íèéã öàõèëãààí àëäàãäàë
ãýæ íýðëýäýã. Áîãèíî õîëáîëòûí ¿åä òðàíñôîðìàòîðûí
îðîîìãóóäààð ã¿éõ ã¿éäëèéí õýìæýý õýâèéí óòãàòàé òýíö¿¿ áàéõ
¿åèéí íýãä¿ãýýð îðîîìîã äýýðõ õ¿÷äýëèéã áîãèíî õîëáîëòûí
õ¿÷äýë ãýäýã. Ýíý õ¿÷äýë ïðîöåíòîîð èëýðõèéëýãääýã áà õýâèéí
õ¿÷äýëèéí 5..10% -èéã ýçýëäýã.
Ýíä: Uáõ –áîãèíî õîëáîëòûí õ¿÷äýë
Áîãèíî õîëáîëòûí ¿åä ñîðîíçîí ç¿ðõýâ÷èéí èäýâõèòýé áà
õóóðìàã ýñýðã¿¿öýë îðîîìãèéíõîîñ îëîí äàõèí èõ ó÷èð ò¿¿ãýýð
ã¿éäýë ã¿éõã¿é òóë òîîöîîíä ñîðîíçîí õýëõýýã òîîöäîãã¿é.

4. 4
Çóðàã 3 Òðàíñôîðìàòîðûí áîãèíî õîëáîëòûí îðóóëãûí
ñõåì
Òðàíñôîðìàòîðûí áîãèíî õîëáîëòûí ¿åèéí
ïàðàìåòð¿¿äèéã òîäîðõîéëáîë:
Iáõ = I2áõ ráõ = r1 + r2
22
áõáõ XrZTP  ráõ= Záõ ñosáõ
Záõ = Uáõ / I1áõ ráõ =Páõ / Iáõ
22
áõáõáõ rZx 
áîëíî.
Äýýðõ ýñýðã¿¿öëèéí óòãóóäûã àæëûí òåìïåðàòóð (t1 = 200
C)
Äýýðõ òîìú¸îãîîð òîîöîî õèéñíèé äàðàà ãðàôèê áàéãóóëæ áîëíî.
Çóðàã 4
Òîíîã òºõººðºìæèéí çààâàð
Íýã ôàçûí òðàíñôîðìàòîðûã òóðøèõàä äàðààõ òîíîã
òºõººðºìæ øààðäàãäàíà. ¯¿íä: Ñóäëàõ òðàíñôîðìàòîð,
íýãä¿ãýýð îðîîìãèéí õ¿÷äýë ã¿éäëèéã õýìæèõ âîëüòìåòð (V1),
àìïåðìåòð (À1), ÷àäëûã õýìæèõ âàòòìåòð (W1), õ¿÷äýëèéí óòãûã
ººð÷ëºõ ëàáîðàòîðûí àâòîòðàíñôîðìàòîð (ËÀÒÐ), ã¿éäëèéí
òðàíñôîðìàòîð (ÃÒ) (õýìæ¿¿ðèéí áàãàæûí õýìæèõ õÿçãààðûã
ºðãºòãºõ çîðèóëàëòòàé), àâòîìàò çàëãóóð (ÀÏ), áîãèíî õîëáîëòûí
¿åä õî¸ðäóãààð îðîîìãèéí ã¿éäëèéã õýìæèõ àìïåðìåòð (À2),
õîîñîí ÿâàëòûí ¿åèéí õ¿÷äýëèéã õýìæèõ âîëüòìåòð (V2)
õýðýãëýãäýíý.
Çóðàã 5. Òóðøèëò ÿâóóëàõ öàõèëãààí õýëõýýíèé ñõåì

5. 5
Òóðøèëò ÿâóóëàõ çààâàð
1. Ëàáîðàòîðûí àæëûí ñõåìòýé òàíèëöàæ áàãàæóóäûã
ñîíãîõ.
2. Äýýðõ ñõåìèéí äàãóó õýëõýýã õîëáîõ.
3. ËÀÒÐ-ûí áàðèóëûã 0-ä áàéðëóóëæ çºâ ýñýõèéã áàãøààñ
àñóóõ.
4. Õîîñîí ÿâàëòûí òóðøèëò ÿâóóëàõäàà àìïåðìåòðèéí
çààëòûã áàãà õýìæèõ õÿçãààðòàé, âàòòìåòðèéí õÿçãààðûã
ã¿éäýëòýé óÿëäóóëæ ñîíãîõ áà íýãä¿ãýýð îðîîìãèéí
âîëüòìåòðèéí çààëòûã 240 õ¿÷äýëèéã õýìæèõýýð ñîíãîæ
àâíà.
5. Õîîñîí ÿâàëòûí òóðøèëò ÿâóóëàõäàà ËÀÒÐ-ûí áàðèóëûã
ààæìààð ýðã¿¿ëæ íýãä¿ãýýð îðîîìãèéí âîëüòìåòðèéí
çààëòûã 80-240Â õ¿ðòýë àðàâ àðâààð àõèóëæ 6-7 óäàà
õýìæèëò õèéæ 1-ð õ¿ñíýãòýíä áè÷èõ
6. Áîãèíî õîëáîëòûí òóðøèëò ÿâóóëàõäàà àìïåðìåòðèéí
õýìæèõ õÿçãààðûã 5À, âàòòìåòðèéí õÿçãààðûã ã¿éäýëòýé
óÿëäóóëæ ñîíãîí ñõåìèéã äàõèí óãñàðíà. Òóðøèëò
ÿâóóëàõäàà äýýðõèéí àäèë õî¸ðäóãààð îðîîìãèéí
àìïåðìåòðèéí çààëòûã 2À-ààñ 0.5 õýìæýýãýýð íýìýãä¿¿ëæ
6-7 óäàà õýìæèëò õèéæ 2-ð õ¿ñíýãòýíä áè÷èõ
Õ¿ñíýãò 1
Õýìæèëòèéí ä¿í Òîîöîîíû ä¿í
U10 I10 P10 U20 Z0 r0 X0
Cos
[B] [A] [Bò] [B] [] [] []
Õ¿ñíýãò 2
Õýìæèëòèéí ä¿í Òîîöîîíû ä¿í
U1áõ I1áõ P1áõ U2áõ Záõ Ráõ Xáõ Cos
áõ[B] [A] [Bò] [B] [] [] []
1
2
3
Òóðøèëòûí ä¿íã áîëîâñðóóëàõ

6. 6
1. Òîîöîîã õèéõèéí ºìíº áàãàæóóäûí õóâèàðûí ¿íýëãýýã çºâ
îëãîõ.
2. ÿéäëèéí òðàíñôîðìàòîðûí êîýôôèöèåíòûã îëæ ò¿¿íòýé
õîëáîãäîæ áàéãàà àìïåðìåòð, âàòòìåòðèéí áîäèò óòãûã
¿ðæ¿¿ëýõ.
3. Òðàíñôîðìàòîðûí ïàðàìåòðèéã îëîõäîî îíîëûí õýñýãò
ºãñºí òîìú¸îã àøèãëàæ îëîõ.
4. Òðàíñôîðìàòîðûí êîýôôèöèåíòûã õîîñîí ÿâàëòûí
òóðøèëòààð òîäîðõîéëîõ.
5. Òîîöîîãîîð õîîñîí ÿâàëò, áîãèíî õîëáîëòûí ãðàôèê
áàéãóóëàõ.
Àñóóëò
1. Òðàíñôîðìàòîðûí õèéö á¿òýö, çîðèóëàëò àæèëëàõ çàð÷èì
2. Õîîñîí ÿâàëòûí ãîðèì òóðøèëòûã ÿàæ ÿâóóëàõ âý?
3. Áîãèíî õîëáîëòûí ãîðèì òóðøèëòûã ÿàæ ÿâóóëàõ âý?
4. Áîãèíî õîëáîëòûí õ¿÷äýë ãýæ þó âý?
5. Òðàíñôîðìàòîðûí ÖÕÕ áà êîýôôèöèåíòûí òóõàé
6. Àâòîòðàíñôîðìàòîð, õ¿÷íèé áîëîí õýìæ¿¿ðèéí
òðàíñôîðìàòîðûí ÿëãààã ìýäýõ