1. Лекц 3
Ургаа модны таксаци
• Ургаа модны таксацын судлах зүйл нь нэг
мод ба модны олонлог юм. Таксацын үед
хийх хэмжмилт, үүсч болох алдаа, түүний
шинж чанарын хувьд нэг мод ба модны
олонлог нь эрс ялгаатай байна. Модны
олонлогийг ойн модод, хэмжээний ба
чанарын олонлог гэж хувааж болно.

2. Модны ишний жиших тоо,
хэлбэрийн коэффициент
I. Жиших тоо. Геометрийн зөв биө цилиндрийн ззлэхүүнийг
модны эзлэхүүнд ишний ззлэхүүнд шилжүүлэх өвөрмөц
коэффициентыг жиших тоо гэнэ. Таксацын практикт хуучин гэж
нэршсэн жиших тоог өргөн хэрэглэдэг. Модны ишний
эзлэхүүнийг түүнтэй ижил өндөртэй бөгоөд 1,3 м дахь хөндлөн
огтлолтой нь тэнцүү суурь бүхий цилиндрийн эзлэхүүнд
харьцуулж гаргасан коэффициентыг хуучин жиших тоо гэнэ (24
дүгээр зураг).
(54)
Эндээс ургаа модны ишний эзлэхүүнийг олоход зориулж дараах
томьёог гаргаж болно.
Vи=g1.3 h f
(55)
Энд:
g1.3 —1,3 м дахь хөндлөн огтлол м2 ;
H-өндөр м;

4. Хэлбэрийн коэффициент.
• Жиших тоо нь ургаа модны эзлэхүүнийг
олоход оролцох зориулалттай боловч өөртоө
ишний эзлэхүүнийг агуулдаг учир (54 дүгээр
томьёо) ургаа модонд шууд тогтоох
боломжгүй юм. Ийм учраас түүнийг гол төлөв
хэлбэрийн коэффицнент гэдэг өөр нэг
үзүүлэлтийн тусламжтайгаар тодорхойлно.
• Модны ишний янз бүрийн өндөр дэх
диаметрийг 1,3 м өндөр дэх диаметрт
харьцуулсан харьцааг хэлбэрийн
коэффициент гэнэ. Ойн таксацад модны
ишний ёзоорын D0, өндрийн дөрөвний нэг
D1/4, хоёрны нэг D1/2, дөрөвний гурав дах D3/4,

5. • диаметрүүдийг 1,3 м өндрийн диаметрт
харьцуулж тогтоосон 4 янзын хэлбэрийн
коэффициент байдаг.

6. Жиших тоо, хэлбэрийн
коэффициентын холбоо.
• Жиших тоог хэлбэрийн коэффициентоор
дамжуулан тогтоохын тулд хуучин жиших тоо,
хэлбэрийн коэффициентүүдийн хоорондын
шүтэлцээг хэд хэдэн аргаар илэрхийлдэг. Үүнд:
• Нэг. Хорвоо жиших тоог бодож гаргахдаа
ишний эзлэхүүнийг дундах огтлолын энгийн
(32) томьёогоор олсон гэвэл жиших тооны (54)
томьёог дор дурдсанаар хувиргаж болно.

7. Хоёр. Жиших тоо, хэлбэрийн
коэффициент
• хоёрын шүтэлцээг судлаад тэдгээрийн хооронд
тогтвортой дундаж ялгавар байдгийг олжээ.
Энэ ялгавар нь нарсанд 0.20, гацуур, далдуунд
0.21, улиангар, нигүүрсэнд 0.22 байдаг учир
дундаж хэлбэрийн коэффициент мэдэгдэж
байгаа тохиолдолд жиших тоог олох дараах
тэгшитгэлүүдийг бичиж болно.
• нарсанд f=q2 - 0.20
(66)
• гацуурт f=q2 - 0.21
(67)
• улпангар, нигүүрсэнд f=q2 – 0.22
(68)
• Ялгаврыг С үсгээр тэмдэглэж тэгшитгэлийг
дараах ерөнхий хэлбэрт оруулж болно.
• f=q2 – С
(69)

8. Нийтлэг жиших тоо
Хэлбэрийн коэффицнент
Ишний
өндөр м
•
•
•
•
•
•
•
12
16
20
24
28
32
36
0,55
0,60
0,65
0,405
0,389
0,379
0,371
0,364
0,359
0,356
дүрсийн тоо
0,438 0,471
0,422 0,457
0,413 0,450
0,406 0,444
0,401 0,439
0,396 0,436
0,393 0,433
0,70
0,75
0.80
0,509
0,498
0,491
0,485
0,481
0,479
0,476
0,550
0,540
0,534
0,529
0,527
0,524
0,522
0,592
0,584
0,579
0,575
0,575
0,573
0,561

9. Шинэсний өндөр 20 м, хэлбэрийн
коэффицнент q2 нь 0,65 гэвэл
номограмм дээр эдгээр тоонуудыг
дайруулан шугам тавьж хараад
жиших тоо нь 0,432 гэдгийг
төвөггүй тодорхойлж болно.