1. EDUCATIE
Lectoraten Natuur & Ontwikkeling Kind en Waarde(n) van Vrijeschoolonderwijs
#onderwijs2032 in Bullet points; een lectoraatsbijdrage
dr. D. Hovinga & dr. A. Mayo (2015)
• Inherent aan onderwijzen is, of zou op zijn minst in een
democratie moeten zijn dat we onderwijzen met een voor
kinderen open toekomst.
• We weten niet hoe het leven (van onze kinderen) zijn loop
neemt, dat hebben we nooit geweten en dat zullen we ook
nooit weten en is in die zin ook niet relevant.
• Dynamiek is inherent aan leven. Onze potenties tot leren en
ontwikkelen stelt mensen in staat in te spelen op deze
dynamiek van het dagelijkse leven.
• In jonge kinderen herkennen we de gretigheid en het plezier
waarmee zij het menselijk vermogen leven om te leren en
zich te ontwikkelen in en aan de wereld; de fysieke
omgevingen en de cultuurhistorische tradities waarin zij zijn
gesitueerd.
• Leren en ontwikkelen zijn sleutelbegrippen in het onderwijs.
Helaas, juist op school verliezen veel kinderen en jongeren de
gretigheid en het plezier om te leren en zich te ontwikkelen.
Verontrustend!, omdat misvorming van dit vermogen
vergaande consequenties heeft voor de mogelijkheden van
mensen om in te kunnen spelen op de uitdagingen die het
leven stelt.
• Hoe veranderen we dit? Hoe zorgen we ervoor dat de
fundamentele behoefte van kinderen om zich te ontwikkelen
en te leren, op school gevoed en verder ontwikkeld wordt in
plaats van afgezwakt of zelfs uitgedoofd, en dat zij die dingen
mee krijgen waarmee zij een eigen, betekenisvolle bijdrage
aan de wereld kunnen leveren?
• Omdat de toekomst open is, is de vraag niet zozeer ‘wat is
goed onderwijs voor 2032’, maar ‘wat vindt de huidige
volwassen generatie van belang om door te geven aan de
toekomstige volwassen generatie’. Waar trekken we lering
uit; welke ervaringen, kennis en kunde willen we niet verloren
laten gaan en geven we daarom via opvoeding en onderwijs
door aan onze kinderen?
• Dit ‘terugblikken’ is wezenlijk voor onderwijs leert het
maatschappelijk debat dat volgt op de aanslag op Charlie
Hebdo en de herdenking van de bevrijding van Auschwitz 70

2. jaar geleden (beide in januari 2015) . In het debat beluisteren
we dat het onderwijs tot doel heeft kinderen toe te rusten te
functioneren in een open, pluriforme democratie, dat willen
we behouden. De waarden die daaraan ten grondslag liggen,
de kennis en vaardigheden die daaraan zijn gerelateerd
dienen daarom te worden onderwezen.
• Een dergelijke taakstelling reikt verder dan wat anno 2015
voornamelijk manifest is in het onderwijs, namelijk kinderen
kwalificeren voor de arbeidsmarkt, een goed inkomen en
sociale status. En zelfs deze functie zou je in twijfel kunnen
trekken omdat scholen worden benaderd als vergelijkbare
productie-eenheden door de gehanteerde ‘business’ modellen
en outputfinanciering. Onderwijzen is wezenlijk iets anders
dan produceren.
• Onderwijzen is ook meer dan trainen. Het is ook voor-, mee-
en doorleven. In die zin heeft het onderwijs wat
onderwijspedagoog Biesta noemt een socialisatiefunctie.
Socialisatie binnen het onderwijs heeft tot doel dat leerlingen
in staat worden gesteld om zich specifieke normen en
waarden, gedragingen en attitudes eigen te maken die
uitdragen wat belangrijk geacht wordt in en voor de
samenleving, waardoor zij deel uit gaan maken van die
samenleving en van de bredere cultuur.
• Onderdeel van dit socialisatieproces is ook dat de leerling zich
bewust wordt van wie hij is en wat hij kan en wil, en ruimte
krijgt en neemt om zijn individualiteit vorm te geven en tot
ontplooiing te brengen. Deze subject-wordingsfunctie van het
onderwijs staat niet los maar is ingebed in de wereld. Het
gaat om de wijze waarop het kind op weg naar volwassenheid
zich als individu leert verhouden tot de wereld -tot de fysieke
omgevingen, tot de anderen en de cultuurhistorische tradities
waarin hij opgroeit- en om de wijze waarop hij
verantwoordelijkheid gaat nemen voor de wereld, ook als dat
ten kosten van zijn individualiteit gaat.
• Hoe zou het zijn als we het onbekende van de toekomstige
samenleving niet langer proberen weg te nemen door allerlei
scenario’s en hypotheses te ontwikkelen, maar het onbekende
accepteren voor wat het kan zijn: namelijk ruimte.
o Ruimte om niet langer vooral specifieke kennis,
vaardigheden en attitudes als einddoel van ons
onderwijs te stellen, maar in plaats daarvan te kijken
hoe deze kennis, vaardigheden en attitudes op het
gebied van kwalificatie en socialisatie bijdragen aan de

3. wijze waarop het onderwijs zijn leerlingen voorbereid op
het in de wereld komen, op het subject-worden.
o Ruimte om daadwerkelijk te leren in en aan de wereld;
in relatie tot de ‘echte’ fysieke omgevingen, de anderen
en de cultuurhistorische tradities waarin zij zijn
gesitueerd.
o Ruimte om onderwijzen te beschouwen als een
specifieke professie, een ambacht waar leerkrachten en
docenten meesterschap in hebben en dit ook zo kunnen
ervaren.
• De lectoraten ‘Natuur & Ontwikkeling Kind’ en ‘Waarde(n) van
Vrijeschoolonderwijs’ van het cluster educatie van Hogeschool
Leiden werken aan dit onderwijsconcept in verschillende
onderzoeken en projecten waar uiteenlopende partners een
(financiële) bijdragen aanleveren. Er is draagvlak voor het
concept. Er wordt gewerkt aan en met dit concept en wij
lectoren brengen graag onze expertise in om het manifest te
maken in #onderwijs2032.