Presentatie Arne Balvers van 9 december 2010 in het kader van het Lenteakkoord. Hierin wordt een model toegelicht waarmee verschillende scenario\'s qua investering en exploitatie worden doorgerekend. De financiële voor- en nadelen van duurzaamheid zijn hierdoor inzichtelijk, waardoor een keuze voor een ambitieniveau op duurzaamheid wordt vereenvoudigd. Laat duurzaamheid uw lange termijn rendement vergroten !

1. bbn adviseurs
Duurzaamheid laten renderen

2. Inhoud van de presentatie
• Wie zijn wij
• Waarom een model ?
• De huidige praktijk
• Kosten en baten van duurzaamheid
• Toepassing model
• Vragen

3. Betrokkenheid bij duurzame vastgoedontwikkeling
Financieel en strategisch adviseur
• Marktleider bouwkostenadviseur bij ontwikkelaars
• Uitgebreide kennis over duurzame investeringen
• Kennis van exploitatiekosten en onderhoud
• Vastgoed rekenen aan duurzame projecten
Voorbeelden van nieuwbouw
• Stadskantoor Venlo
• TNT Hoofddorp
• WNF kantoor Zeist
Voorbeelden van bestaand vastgoed
• New Amsterdam
• Oval Tower
• Gemeentehuizen Velsen en Goirle

4. Welke ambitie, best practice of…..
GPR
• Kostentools GPR i.s.m. W/E adviseurs
• Projecten in o.a. Heerhugowaard, Rotterdam en Velsen
BREEAM
• Nieuwe Haagse Passage
• Retail Coolsingel Rotterdam
GreenCalc+
• TNT te Hoofddorp
C2C
• Stadskantoor Venlo
• Casino Venlo

5. Redenen om een model te ontwikkelen
Stelling 1
Duurzaamheid voegt waarde toe aan een
vastgoedontwikkeling
Stelling 2
In de huidige praktijk blijven er vaak nog kansen onbenut
Stelling 3
Inzichtelijk maken en activeren van alle voordelen van
duurzaamheid zal het ‘groene’ resultaat verbeteren

6. De huidige pratijk…
Benutten van alle voordelen binnen exploitatieperiode
100% • Integraal in kaart brengen van alle consequenties duurzaamheid
• Openheid en transparantie leidt tot beste resultaat
Terugverdientijd binnen levensduur
66% • Blijft een grotendeels uitwisseling tussen investering en exploitatie
• Geen waardering aan gezondheid medewerkers toegekend
Terugverdientijd van max. 5 of 10 jaar
33% • Investering / voordeel 1e jaar
• Beperkt aan maatregelen zullen voldoen
Bouwbesluit is voldoende
0% • Zeer traditioneel
• Dief van eigen portemonee, kansen blijven liggen

7. Alle ogen op de eindgebruiker!
ONTWIKKELAAR EINDGEBRUIKER
Rendement Huisvestingslast
(huur en exploitatie)
VASTGOEDONTWIKKELING
GRONDEIGENAAR BELEGGER
Grondwaarde Rendement
(direct, indirect, BAR)

8. Toekomstige huisvesting eindgebruiker?
51% van de eindgebruikers wil zijn eigen huisvesting
verduurzamen
18% van de eindgebruikers wil verhuizen naar een nieuw
ontwikkeld duurzaam kantoor
4% van de eindgebruikers wil verhuizen naar een ander
verduurzaamd kantoor
(Jones Lang LaSalle 2010)
Zullen beleggers en eindgebruikers elkaar vinden in het
verduurzamen van vastgoed en het verlengen van
samenwerking?

9. Waardering duurzaamheid door eindgebruiker

10. Kosten van duurzaamheid
Investering in langere levensduur
• Flexibel gebouw / architectuur
• Functiewisseling en mogelijke uitbreiding
Investering in gunstigere exploitatie
• Investering t.b.v. lager energieverbruik / -opwekking
• Investering in materiaalgebruik, langere levensduur/restwaarde
Investering in ‘zachte’ maatregelen
• Gezondheid werknemers in het gebouw
• Productiviteit medewerkers
• Tevredenheid werknemers
Overige investering
• Kosten van engineering/ontwerp en eventueel certificering

11. Baten van duurzaamheid
• Flexibel gebouw
• Lagere exploitatiekosten gebruiker (energie e.d.)
• Lagere exploitatiekosten belegger (onderhoud e.d.)
• Langere afschrijvingstermijnen, minder groot onderhoud
• Hoger huurniveau door lagere exploitatiekosten (Green Lease)
• Toekomstbestendiger ontwerp
• Betere verhuurbaarheid/lager risico op leegstand
• Hogere restwaarde
• Gunstiger waardeontwikkeling dan traditioneel
• Hogere productivitiet
• Gezondheid van medewerkers/lager ziekteverzuim
• Tevredenheid werknemers/personeelsbeleid
• Groen imago

12. Rolverdeling in vastgoedontwikkeling
ONTWIKKELAAR EINDGEBRUIKER
VASTGOEDONTWIKKELING
GRONDEIGENAAR BELEGGER

13. Wie investeert en wie profiteert?
ONTWIKKELAAR EINDGEBRUIKER
Lagere exploitatielasten
INVESTEREN Grotere productiviteit en tevredenheid
Behalen van eigen duurzaamheid Betere gezondheid
doelstelling
Groen imago
Groen imago
Hogere huurlasten
Waarderen ‘zachte’ voordelen ?
VASTGOEDONTWIKKELING
BELEGGER
GRONDEIGENAAR
Hogere huurinkomsten
Ontwikkeling grondwaarde binnen
duurzame gebiedsontwikkeling Hogere restwaarde
Inkomsten WOZ Lagere risico’s op leegstand en
opwaardering
Groen imago
Gunstiger waardeontwikkeling
Correctie op grondwaarde ?
Groen imago
Lager rendement mogelijk ?

14. Toepassing Model
Invoer specificaties gebouw
Gezamelijk bepalen van ambitieniveau’s :
• Duurzaamheid in verschillende niveau’s + gevolgen
• Bouwkundige pakketten + gevolgen
• Overige opwaardering of aanpassing + gevolgen
Bepalen van de maximale / minimale kaders :
• Maximale huur / huisvestingslast
• Minimale grondwaarde en rendementen e.d.
Welke variabelen voeg ik toe ?
• Periode, afschrijving, waardeontwikkeling, indexaties etc. etc.

15. Voorbeeld Model voor nieuwbouw
Duurzaamheidsniveaus :
• Bouwbesluit
• Maatregelenpakket 1
• Maatregelenpakket 2
• Maatregelenpakket 3
• Maatregelenpakket 4
Variabelen :
• Investering
• Baten energie
• Baten onderhoud
• Afschrijving %
• Waardeontwikkeling %

16. AMBITIE VERBINDT ALLES